3. gaia lehenengo industrializazioa eta merkatuen ...iraultza liberal burgesen prozesu luzea (1789-...
Post on 05-Feb-2018
232 Views
Preview:
TRANSCRIPT
3. gaiaLehenengo industrializazioa eta merkatuen
integrazioa (1770-1870)
Ekonomia Liz. / Enpresen Administrazio eta Zuzendaritzako Liz. (2. maila)Enpresen Zuzendaritza eta Ikasketa Juridikoak Liz. (3. maila)
2010 - 2011
Irakaslea: Fernando Mendiola
1. Gatazka politikoak eta lurra zein lanen merkatuen eraldaketak.
2. Britainiar industrializazioa: egiturazko aldaketa eta merkatuen sorrera, nazio zein nazioarteko eskaintza eta eskariaren aldaketen bidez.
3. Industrializaziorako bide nazionalak: first comers izenekoak eta atzeratuak.
4. Mundu mailako merkatuaren osaketa
1. Gatazka politikoak eta lurra zein lanen merkatuen eraldaketak.
1.1. Iraultza liberal burgesen prozesu luzea (1789- 1870)
1.2. Eraldaketa nagusiak instituzio markoan eta politika ekonomikoan
1.1. Iraultza liberal burgesen prozesu luzea (1789- 1870)
- Liberalismoa eta abertzaletasunaren garaipena, industrializazio prozesurako nahitaezkoak, marko instituzionala (liberalismoa) eta merkatu marko moduan (estatu-nazioa)
- XVII- mendeko aitzindariak (Britainia Handia eta Herbehereak)
- EE.BB.etako independentzia (1775 -1783)
- Frantziar iraultza (1789 - 1815)
- Haitiko iraultza (1791 – 1804), esklabotzaren aurka
- Latino Amerikako independentzia zikloa (1810 – 1822)
- Absolutismoaren berrezarkuntza Europan (1815)
- Uhin iraultzaileak eta baterakuntza prozesuak (1820, 1830, 1848 eta 1870)
1.2. Eraldaketa nagusiak instituzio markoan eta politika ekonomikoan
- Lurraren merkatua
- Feudalismoaren ezabapena (Europako zonalde gehienetan nobleziak lurraren jabetza mantentzen du, frantziar iraultzaren salbuespenarekin).
- Desamortizazio prozesuak:- zibilak: udaletako lur komunalen salmenta edota alokairua
- elizetakoak: gehien bat komentu eta monasterioei egiten die kalte
1.2. Eraldaketa nagusiak instituzio markoan eta politika ekonomikoan
- Estatu merkatuen osaketa- Prezioen liberalizazioa eta barne mugen ezabaketa (Zollverein: 1831 / Aduanen leku-aldaketa Espainian)
1.2. Eraldaketa nagusiak instituzio markoan eta politika ekonomikoan
- Merkatu laborala:- Gremioen ezabapena- Langile elkarteen debekua
- Britainia Handia: Combination Laws (1999 – 1825). - Frantzia: Chapelier legea (1791)
2. Britainiar industrializazioa: egiturazko aldaketa eta merkatuen sorrera, nazio zein nazioarteko eskaintza eta eskariaren aldaketen bidez.
2.1. Eztabaida historiografikoa nagusiak
2.2. Eskaintzaren indar eraldatzaileak: egitura eta teknologia aldaketa.
2.3. Eskari agregatuaren hazkundea eta merkatuen osaketa
2.1. Eztabaida historiografiko nagusiak
Hiru eztabaida nagusi arlo historiografikoan:
- Bizitza mailak: Soldatak, neurri antropometrikoak, eta familia estrategiak.
- Hazkundearen erritmoak
- Merkataritza politikak: babes neurrien garrantzia
2.2. Eskaintzaren indar eraldatzaileak: egitura eta teknologia aldaketa.
a. Hazkundearen kopuruak berrikusita
- Berrikuspenak ekoizpen artesanalaren garrantzia uzten du agerian, XVIII. mendean zein XIX. mende hasieran
Iturria: Moreno, J.R., Gómez, G., y Galán, A. (2003). Materiales para la historia de las relaciones laborales. Madrid, Tecnos. (82. orr.)
a. Las cifras del crecimiento productivo
- El cambio estructural
Fuente: Moreno, J.R., Gómez, G., y Galán, A. (2003). Materiales para la historia de las relaciones laborales. Madrid, Tecnos. (pág. 81)
b. Ekoizpen sektoreak
- Lehen sektorea: erregai fosiletan oinarrituriko ekonomiaren jaiotza
- Ikatz minerala: energi sistema berriaren oinarria
- Lurrin makina, energi mekanikoa lortzeko tresna nagusia, aplikazio anitzekin.
Iturria: Moreno, J.R., Gómez, G., y Galán, A. (2003).
Materiales para la historia de las relaciones laborales. Madrid, Tecnos. (91. orr)
b. Ekoizpen sektoreak
- Lehen sektorea: nekazaritza
- Nekazal produktibitatearen gorakada XVII. mendetik
- Lurren eskuragarritasuna periferia zahar eta berrietan:
- Gari inportazioak, 1848tik aurrera areagotzen dira, baina XVIII mendeko bukaeran hasten dira
- Kotoi inportazioak
b. Ekoizpen sektoreak
- Bigarren sektorea: kontsumo ondasunak: oihalgintza
- XVIII mendean aurrerapen garrantzitsuak ematen dira ehungintzan (lanzadera) eta batez ere irutean (jenny, mule eta water frame). Ehundegi mekanikoa beranduago agertzen da.
- Berrikuntza horiekin batera lurrin makina erabiltzen hasi zen.
- Itsas merkataritzaren garrantzia: oihal preziatua Asiatik ekartzen zenean, eta lehen gai eskuragarriak (kotoia Amerikatik eramango dute B. H.ra)
b. Ekoizpen sektoreak
- Bigarren sektorea: kontsumo ondasunak: oihalgintza
- Hori izan zen lantegi mailan antolatu zen lehendabizi azpisektore. Hala ere:
- Osagarriak dira irundegi handi eta txikiak
- Ehungintza askoz motelago mekanizatzen da arrazoi ezberdinak direla medio (teknologikoak, inbertsioen aldetikoak, eta langileen erresistentziagatik.
b. Ekoizpen sektoreak
- Bigarren sektorea: Ekipamendu ondasunen ekoizpena: burdingintza berria eta burdinbideak
- Burdingintza protoindustrialaren mugak: energia organikoaren beharra (ur jauziak eta egur ikatza). XVIII. mendeko berrikuntzei esker gainditu ziren, ikatz minerala erabiliz. Epe honetan zehar, hala ere, ekoizpen artisanalak garrantzi handia izan zuen.
- 1825tik aurrera, burdinbidearen hedapenak burdinazko produktuen eskari biderkatu zuen.
- 1855tik aurrera, Bessermer bihurgailuarekin, kalitate hobea zuen altzairua, Labe Garai handietan ekoiztua
b. Ekoizpen sektoreak
- 1855tik aurrera, Bessermer bihurgailuarekin, kalitate hobea zuen altzairua, Labe Garai handietan ekoiztua
Bizkaiko Labe Garaiak (A.H.V.), 1908. (Barakaldoko VIII Filatelia Erakusketa)Iturria: Martínez Vitores, M.A., 1999, Memoria Gráfica de una siderurgia. Ayuntamiento de Sestao
b. Ekoizpen sektoreak
- Bigarren sektorea: lantegi sistemaren garaipena
Lantegi sistemarako jauziaren arrazoiak, teknologikoak eta sozialak, modu osagarrian:
- Ekoizpen prozesua kontrolatzeko saioa: Artisau familien portaera antiziklikoa. Denboraren kontrola.
- Faktore teknikoak: garraio kosteak aurreztu, teknologia berrien produktibitate altuagoa, lurrin makinaren aplikazioa ...
b. Ekoizpen sektoreak
- Bigarren sektorea: lantegi sistemaren garaipena
- Hala ere, aldaketa poliki poliki egin zen: zergatik jauzia ez zen teknologiak ahalbideratzen zuen bezain azkarra? (Berg):
- Langileen erresistentzia eta mugimendu luddita
- Enpresarien ziurgabetasuna, inbertsio altuen errentagarritasunari begira
- Protoindustria eta lantegi sistemaren arteko osagarritasuna
c. Kapitala eta lana lehen industrializazioan
- Kapitalaren jatorria:
- Lehen industrializazioan:- Lehen inbertitzaileak ez ziren merkatari handiak izan, artisau eta nekazari dirudunak baizik, edota merkatari txikiak, beharrezkoa zen kapital finkoa ez baitzen oso altua.- County Banks delakoen garrantzia: haiek eman zuten kapital zirkulatzailea (soldatak eta lehengaiak) osatzeko maileguak.
- 1820tik aurrera, burdingintzaren garapenarekin:Elkarte anonimoak eta banku handien parte hartzea.
c. Kapitala eta lana lehen industrializazioan
- Langile klasearen sorrera
- Langileria lantegi berrietan: haurren eta emakumeen lanaren garrantzia.
- Familietako ekonomia:- Familia ekonomia egokitua izenekoak (Walls: ekoizpen unitate propioan eginiko lana hortik kanpoko soldatapeko lanarekin osatzen da) desagertzeko joera dauka.
- Horren truke soldata ezberdinetan oinarrituriko estrategia ekonomikoa hartzen dute familiek (J.W. Scott), eta haien barrenean baita emazteek eta seme-alabek ere.
2.3. Barne eskari osoaren gorakada
a. Hazkunde demografikoa
- Hazkundearen osagaiak: jaiotza tasaren garrantzia
Iturria: Comín, F., Hernández, M. y Llopis, E. (2005) Historia Económica Mundial. Barcelona, Crítica. (169. orr.)
a. Hazkunde demografikoa
- Heriotza tasen beherakada geldoa eta desiguala (zonaldeen arabera)
Iturria: Comín, F., Hernández, M. y Llopis, E. (2005) Historia Económica Mundial. Barcelona, Crítica. (170. orr.)
b. Barneko merkatuaren osaketa eta integrazioa
- Barne merkatuaren salmenta bideak- 1830 arte: errepide eta ubideak
- 1830tik aurrera: horietaz gain, burdinbideak hartzen du garrantzi itzela
c. Kontsumo pribatua eta bizitza mailak
- Benetako soldatak: Hasiera batean, 1830 arte, ez da hobetzen langile familien erosteko ahalmena.
Iturria: Allen, R., 2009, “Engels' pause: thecnical change, capital accumulation and inequality in British industrial revolution” Explorations in Economic History, 46 - 4
c. Kontsumo pribatua eta bizitza mailak
- Ikerketa antropometrikoak
c. Kontsumo pribatua eta bizitza mailak
- Familien estrategia ekonomikoak Britainia Handiko industria eta meatzaritzan:
- Nolabaiteko jarraipena dago industriarreko egoerarekin: familia osoak egiten du lan merkatuari begira
- Ezberdintasuna: orain, soldaten batuketari esker:- emakume ezkonduen lana lantegi eta mehategietan
- umeen lana lantegi eta meategietan
c. Kontsumo pribatua eta bizitza mailak
- Familien estrategia ekonomikoak Britainia Handiko industria eta meatzaritzan:
- “male breadwinner” familia idealaren hedapena 1830tik aurrera
3. Industrializazio prozesu nazionalak: firstcomers izenekoak eta berantiarrak
3.1. Industrializazio berantiarren ezaugarriak
3.2. Lurralde aniztasuna
3.1. Industrializazio berantiarren ezaugarriak
Gerschenkronen arabera, zenbat eta berantiarra izan industrializazio prozesua:
- handiago da jausi teknologikoa
- handiago da beharrezko planta / lantegi tamaina
- protagonismo gehiago du ekipamendu ondasunen ekoizpenak kontsumo ondasunen aldean
- handiago da kontsumoaren gaineko presioa
- handiago da beharrezko kapital metaketa inbertsioei aurre egin ahal izateko
3.2. Lurralde aniztasunaa. Industria adierazleen behaketa konparatiboaHazkundearen intentsitatea
a. Industria adierazleen behaketa konparatiboa
Biztanleria aktiboa bigarren sektorean (%)
Iturria: Comín, F., Hernández, M. y Llopis, E. (2005) Historia Económica Mundial. Barcelona, Crítica. (203. orr.)
b. Estatu Batuen berezitasunak
- Erakunde markoa- estatu txiki, independentea (1783, 13 kolonia), mendebalderako etengabeko hedapenarekin, Mexikoko lurraldearen eta herri indigenen exterminioaren kontura.
- Sezesio gerra (1861 – 1865), eredu ezberdinen arteko gatazka:
- Ipar-ekialde industriala, babes neurrien aldekoa, eta esklabotzaren aurkakoa- Hegoalde nekazaria: esportaziorako latifundioak:
(kotoi plantazioen garrantzia) babes neurrien kontrakoa eta esklabotzaren aldekoa
- Eragin eta parte-hartze hazkorra Latino Amerikan (Monroe Doktrina)
b. Estatu Batuen berezitasunak
- Demografia hazkundea:
- Hazkunde itzela (1790ean 4 milioi, 1910ean 92 milioi)
- Immigrazioaren garrantzia
- Lan-eskuaren urritasunak (lan faktorea) soldata altuagoak bultzatzen ditu Europarekin konparatuz, aldi berean berrikuntza teknologikorako pizgarria izanik.
- Egitura bikoitza: - Iparraldean: europar jatorriko nekazari independienteak eta industriako proletargoa- Hegoaldean: afrikar jatorriko langile esklaboak
4. Mundu mailako ondasunen eta faktoreen merkatuaren sorrera.
4.1. Merkataritza politikak
4.2. Nazioarteko integrazio ekonomikoa
a. Ekonomiaren nazioartekotzea: joera orokorra XIX. mendean zehar
- Ekoizpena eta kanpo merkataritzaren arteko aldea
Europako BPG: 1899 – 1901 = 100Europako exportazioen bolumena: 1899 – 1901 = 100
a. Ekonomiaren nazioartekotzea: joera orokorra XIX. mendean zehar
- Muga zergen jaitsierarako joerak
Iturria: Chang, H., 2004,
Retirar la escalera. La estrategia del desarrollo en perspectiva histórica.
Madrid, Libros de la Catarata (49. orr.)
- Ekonomien irekierarako joera:
b. Merkatal politikak: librekanbismoaren garaipena
-Britaina Handia: ekonomia irekia eta merkatu gatibuak- Corn Law izenekoak bertan behera gelditzen dira 1849an
Fuente: Krausman, F., Schandl, H., Sieferle, R.P., 2007, “Socio-ecological regime in Austria and United Kingdom”, Socio-economics and the enviroment in discussion CSIRO Working Papers, 2007 -05. Camberra, CSIRO
-Britainia Handia: ekonomia irekien bultzatzailea
- Merkatu libreko itunak bultzatu mailan
- Frantzia – Britainia Handia arteko ituna (Cobden – Chevalier, 1860) eta bere eragina mundu mailan
- Onura gehien jasotzen duen nazioaren klausula
- Merkataritza akordioak Argentinarekin (1825), Inperio Otomandarrarekin (1838), Brasilekin (1840), Japoniarekin (1854 – 1911) eta Txinarekin (1842, Naking, Opioaren lehen
gerraren ostean).
- Merkatu gatibu erraldoiaren sorrera: India- Ekialdeko Indietako Konpainiaren hedapena XVIII. Mendean- Koroaren kontrol zuzena 1858tik aurrera
b. Merkataritza politikak: librekanbismoaren garaipena
- EE.BB.etako salbuespena
- Oso muga zerga baxuak eta irekiera gradu baxua ere, nahiz eta 1946 eta 1965 bitartean babesa zertxobait jaitsi.
- Muga zergen inguruko eztabaida Sezesio gerraren atzean dago (1861 - 1865).
4.2. Nazioarteko integrazio ekonomikoa
a. Munduko merkataritzaren osaketa
- Kanpo merkataritzaren eredu ezberdinak
a. Munduko merkataritzaren osaketa
- Osaketa honen azalpen teorikoa: Heckscher – Ohlin eredua:herrialdeen espezializazioa ekoizpen faktoreen eskuragarritasunaren araberakoa izaten da, faktore ugarien beharra duten ondasunak esportatzeko joera izanik.
- Egin zaion kritika nagusiak: harreman politikak ez ditu kontutan hartzen
- Osaketa honen ondorioak: Singer – Prebisch teoria: munduko merkatuan lehen gaien prezioen joera beherantzagoa, berrikuntza teknologikoa eta produktibitatearen gorakadak askoz arruntagoak direlako bigarren sektorean.
a. Munduko merkataritzaren osaketa
- Elkartruke harremanak industrializatu gabeko herrialdeentzat
Fuente: Williamson, J.G., 2006, “Globalization, de-industrialization and underdevelopment in the thirld world before the modern era”, Revista de Historia Económica, XXIV(1)
- Elkartruke harremanak industrializatu gabeko herrialdeentzat
Fuente: Williamson, J.G., 2006, “Globalization, de-industrialization and underdevelopment in the thirld world before the modern era”, Revista de Historia Económica, XXIV(1)
a. Munduko merkataritzaren osaketa
- Ordainketa tresnen garapena:
- alde anitzetako ordainketa sistemak arruntago egiten dira
- Moneta eskaintza hazkunde eta osaketa: bankuetako diruaren eta gordailuen hazkundea.
b. Kapital mugimenduak
- Britainia Handia eta Frantzia izan ziren kapital esportatzaile nagusiak garai honetan.
Fuente: Moreno, J.R., Gómez, G., y Galán, A. (2003). Materiales para la historia de las relaciones laborales. Madrid, Tecnos. (pág. 104)
b. Kapital mugimenduak
- Britainia Handia eta Frantzia izan ziren kapital esportatzaile nagusiak garai honetan.
Iturria: Moreno, J.R., Gómez, G., y Galán, A. (2003). Materiales para la historia de las relaciones laborales. Madrid, Tecnos. (105. orr.)
c. Migrazio mugimenduak
- Migrazioak Europatik: norabideak eta arrazoiak
Fuente: Moreno, J.R., Gómez, G., y Galán, A. (2003). Materiales para la historia de las relaciones laborales. Madrid, Tecnos. (pág. 98)
5. Bibliografia osagarria
Allen, R., 2009, “Engels' pause: thecnical change, capital accumulation and inequality in British industrial revolution” Explorations in Economic History, 46 - 4
Berg, M., 1987, La era de las manufacturas (1700-1820). Barcelona, Crítica.
Chang, H, 2004, “Políticas para el desarrollo económico: la política industrial, la política comercial y la política tecnológica en perspectiva histórica”, Retirar la escalera. La estrategia del desarrollo en perspectiva histórica. Madrid, Los libros de la Catarata. (49-83 orrialdeak)
Escudero, A., 2010, “La revolución industrial en Gran Bretaña”. Comín, F. Hernández, M., y Llopis, E., (eds.) Historia Económica Mundial, siglos X - XX . Barcelona, Crítica.
Pomerantz, K., 2000, “Abolishing the land constraint: the Americas as a new kind of periphery”, The great Divergence. China, Europe and the making of modern world economy, Princeton, Princeton University Press. (269 – 300. orr.)
top related