3 gaia ekonomiaren erabaki hartzaileak

EKONOMIAREN

ERABAKI HARTZAILEAK

3.1 EKONOMIA-ERAGILEAK

EKONOMIA JARDUERAK

KONTSUMOA EKOIZPENA BANAKETA

AUKERA KOSTUA

ERABAKIAK HARTU EKONOMIA

ERAGILEAK

FAMILIAK ENPRESAK SEKTORE

PUBLIKOA

3.1 EKONOMIA-ERAGILEAK

Eragile ekonomikoek hartzen dituzten erabakiak

SISTEMA EKONOMIKOAREN MENPE daude.

3.1 EKONOMIA-ERAGILEAK

EKONOMIA-

SISTEMA

ERABAKI-

HARTZEA

BALIABIDEEN

BANAKETA

Merkatu-

ekonomia(EEU

U, Gran)

-Familiak

-Enpresak

Merkatua

(eskaintza/eskaria)

Mistoa

-Familiak

-Enpresak

-Sektore Publikoa

Merkatua

(Eskaria/Eskaintza)

Plangintza

Zentralizatua

Sektore Publikoa Sektore Publikoa

Merkatu-ekonomiako Sistema (KAPITALISTA): gaur egun, EEUU, Gran

Bretaña

Bakarrik XVIII. Mendearen amaieran ezarri zen Inglaterran.

“Kapitalismo basatia”

Plangintza-zentralizatutako ekonomia-Sistema:

- Sobietar Batasunean sortu zen

- Marxen teorietan oinarrituta

- Sektore Publikoa da eragile garrantzitsu bakarra

Ekonomia-mistoko sistema:

3.1 EKONOMIA-ERAGILEAK

Munduko herrialde gehienetan sektore publikoak parte hartzen du ekonomian: Ekonomia Mistoa, ezaugarriak:

Kontsumitzaileak: Familiak. Zer kontsumituko duten erabaki beraien beharrak ahalik eta hoberen asetzeko.

Enpresak: zer ekoiztu eta nola banatu erabaki. Etekina lortzeko.

Sektore Publikoa: Administrazio publikoa. Gizartearen ongizate maila altua lortzeko.

3.1 EKONOMIA-ERAGILEAK

KONTSUMITU

ENPRESAK

EKOIZTU BANATU

FAMILIAK

3.1 EKONOMIA-ERAGILEAK

Nola hautatu? Erabakiak nola hartu?

Gizakiok portaera arrazionala, ekonomia-

eskasia arazoari aurre egiteko.

EKONOMIA-ARRAZIONALTASUNA:

aukeren artean erabilgarriena edota

ongizate altuen ematen duena aukeratuz.

3.2 KONTSUMITZAILEAK

KONTSUMITZAILEAK

Kontsumoari buruzko

erabakiak hartu.

ZEREN ARABERA?

Lehentasunak

Diru-sarrerak. Aurrekontua.

ERRENTA

ALOKAIRUA

SOLDATA

INTERESAK

Errentak: ekoizpen-faktore bat

denboraldi jakin batean erabiltzearen

truke ordaintzen den balioa edo prezioa.

EKOIZPEN FAKTOREAK

Lurra Lana Kapitala

E R R E N T A K

alokairua soldata interesa

3.2 KONTSUMITZAILEAK

Familiak

ENPRESABURUA

LANGILEAK

ERRENTADUNAK

KONTSUMITZAILE HUTSAK

1. ENPRESABURUA

Enpresaburua: ekoizpen-jarduera

antolatu eta koordinatu.

Figura aldatzen da, enpresaren

tamainaren arabera.

Erabaki guztiak hartzen baditu:

autonomo

2. LANGILEAK

Ekoizpen-prozesuan parte hatzen dute

Lana jartzen dute ->soldata baten truke

(errenta)

Enpresaren giza kapitala dira

Lana hitza:

• Pertsonala

• Borondatezkoa

• Mendekoa

• Ordaindua

3. ERRENTADUNAK

Lanaz aparte, kapitala eta natura-baliabideak

ere errenta sortzeko iturriak dira.

Pertsona horiei errentadun deitzen zaie.

Adibidez: zenbait etxebizitza dituen pertsona

batek, alokatzen baditu, alokairu horietatik bizi

da -> errentaduna da.

4. KONTSUMITZAILE

HUTSAK

Ekoizpen prozesuan inola ere parte

hartzen ez dutenak.

Nortzuk?

Etxean lan egiten dutenak

Ikasleak

Haurrak

Erretirodunak!!!

Kontsumitzailearen Subiranotasuna

Kontsumitzileak produktu batzuk hautatzean,

enpresei adierazten diete zer produktu

ekoitzi.

Publizitate Kanpaiak: enpresek.

• Kontsumitzaileen zaletasunak eta lehentasunak

nahierara egokitu.

Kontsumitzailearen eta Erabiltzailearen

Erakundea kontsumitzaileen defentsa

Elkarte pribatua, kontsumitzaileen interesak

defendatzen jarduten du.

3.3 ENPRESAK

Zerbitzuak eta ondasunak ekoiztu eta

banatu erabaki arrazionalekin.

Ekoizteko , familiek jarritako ekoizpen

faktoreak erabili:

Lana

Kapitala

Lurra edo natura baliabideak.

3.3 ENPRESAK

Enpresen helburuak:

Etekinak MAXIMIZATZEA

Etekinak = Diru Sarrerak - Gastuak

Egonkortzea eta haztea: Atzerriko merkatuan

sartu

Enplegua eta aberastasuna sortzea.

Ingurumena errespetatzea: gizarte-arazo sortzen

dituzte

• Ura edo airearen kutsadura, lurzoruaren espekulazioa…

3.4 SEKTORE PUBLIKOA

Administrazioak:

Tokikoa: Udalak eta Aldundiak • Ur-hornidura, zabor-bilketa, espaloien konponketa…

Autonomia erkideagoa: Eusko Jaurlaritza.

Estatua (adm. zentrala)

Europako administrazioa.

3.4 SEKTORE PUBLIKOA

Sektore Publikoak:

Zer egiten du?

Arauak ezarri

Aberastasuna hobeto banatu:

• Zergak: gastu publikorako ezarpenak

• Gastuak:

3.5 ERRENTAREN FLUXU

ZIRKULARRA

3.6 ESPEZIALIZAZIOA ETA

TRUKEA

TRUKEA

LANAREN BANAKETA

ESPEZIALIZAZIOA

EFIZIENTZIA HANDIAGOTU