algunas bulas inéditas

7/21/2019 Algunas bulas inditas

1/39

A N T H O L O G I C A

A N N U A

14

R O

INSTITUTO ESPAOL DE HISTORIA ECLESISTICA

1 9 6 6


2/39

A N T H O L O G I C A

A N N U A

REDACCIN E INTERCAMBIO:

V a G i u l i a , 151

DISTRIBUCIN:

LEN S f NCHEZ C U E S T

Serrano, 29Telf . 236 11 83

M A D R I D -

1

Depsitolegal:M 274/1961

A N T H O L O G I C A A N N U A

a c ep t a i n t e r c amb i o

con p u b l i c a c i o n e sc i e n t f i c a ss i m i l a r e s

I M P R E N T A NACIONAL DE L BOLETN OFICIAL DEL ESTADO


3/39

Sumario

Pginas

ESTUDIOS:

Hispano de Massas. Un obispo desconocido de Olorn Francia), porVICENTE C A S T E L L M A I Q U E S 11

El fiscalismo pontificio en Espaa en tiempo de Juan XXII, por JOSGOI G A Z T A M B I D E 65

La Congregacin del Concilio y San Carlos Borromeo en la problem-tica y curso de la Contrarreforma, por R A M N ROBRES LLUCH 101

Intervencin de Benedicto XIV en la Causa Luliana, por LORENZOPREZ M ARTNEZ 179

Los Sucesos de la Granja y el Cuerpo diplomtico, por JULIO GORRICHOMORENO . . . 24 3

NOTAS Y DOCUMENTOS:

Las cuentas de los colectores apostlicos en Castilla durante el ponti-ficado de Inocencio VI Arch. Vat.,Collect, 114, //. 32-49), por JOSZ U N Z U N E G U I

A R A M B U R U 4 4 1

Algunos breves y bulas inditos sobre la Inquisicin espaola, porJUSTO F E R N N D E Z ALONSO 463

Correspondencia entre la Nunciatura en Espaa y la Santa Sede du-rante el reinado de Felipe III (1598-1621). VII. Aos 161S-1621, porJ O S O L A R R A G A R M E N D I A Y M A R A L U I S A D E L A R R A M E N D I V I U D A D EO L A R R A 4 9 9


4/39

Algunos breves y bulas inditos sobrela Inquisicin espaola

Por JUSTO FERNANDEZ ALONSO

En 1949 public el P. B e r n a r d i n o Llorca, S. J., un Bulara pontificiode la Inquisicin espaola', que ha prestado grandes servicios a los in-vestigadores de este apasionante tema de nuestra Historia eclesistica.Su coleccin, sin embargo, aparte de ofrecer en no pocos casos unatranscripcin muy d e f e c t u o s a2 e incurrir en graves errores en la data-cin de algunos documentos, no es todo lo completa que fuera de de-sear; su plan, como anuncia en la introduccin, era ofrecer una co-leccin completa de todos los documentos pontificios referentes a laInquisicin espaola en su primer periodo de veinticinco aos, es decir,de 1478 a 1503, durante los pontificados de Sixto IV, Inocencio VII yAlejandro VI; aadiendo a stos los ms interesantes hasta el ao 1525,durante los pontificados de Julio II, Len X y Clemente VII3.

El autor, adems de tratar de recoger todos los documentos publi-cados hasta entonces, hizo su edicin fundamentalmente a base de ha-

ber examinado detenidamente los fondos de la Inquisicin espaoladel Archivo Histrico Nacional de Madrid . Examin tambin, aunqueno con la debida extensin y detenimiento, algunos registros de brevesy bulas del Archivo Vaticano. Como el mismo editor confiesa, se hacenecesario un trabajo ms lento y ms detenido de todos los fondos va-ticanos, donde puede todava encontrarse algn material complemen-tario. Por esto no consideramos como definitivo el resultado de nues t r a sinvestigaciones en este archivo, y esperamos fundadamente que unainvestigacin ms concienzuda y reposada nos dar todava a conocer

algunos documentos inditos r e f e r e n t e s a la Inquisicin espaola s

.Los documentos que ofrezco a continuacin abonan esta prudentereserva del P. Llorca. Con ellos no pretendo llenar las lagunas de su

1 B. L L O R C A , S. J. : Bularlo -pontificio de la Inquisicin espaola en su pe-rodo

constitucional (1478-1525), en Mi s c e l l a noa Historiac p o n t i f i c i a e , XV (Roma.Pontificia Universit Gregoriana, 1949).

2 Vanse, por ejemplo, algunos casos sealados por Tarslcio

de Az cona . Isabel

a Catlica (Madrid 1964), pp. 403-404. notas 89-91.:

L L O R C A , ib., p . 1 5 .

76.,p. 10.s

76., p. 12.


5/39

464 JUSTO FERN ANDE Z ALONSO 12]

Bulara pontificio, sino simplemente dar a conocer algunos de esos do-cumentos inditos que me han salido al paso en el curso

de

mis inves-tigaciones sobre otros temas. Se trata de un breve de Sixto IV, cinco deInocencio VIII, y cuatro importantes bulas de Len X, referentes estasltimas a uno de los ms delicados momentos de la historia inquisi-torial.

1483, febrero 26. Roma.

Sirio IV a los inquisidores del reino de Valencia, declarando que seaplica a los ordinarios de todas las dicesis del mismo reino su manda-to anterior de que en todos los procesos inquisitoriales intervenga elordinario de la dicesis respectiva.

Arch .

Vat., arm.

39, 15,

ff. 193-193 v.

Inquisitoribus heretice pravitatis in regno Valentie.[L. G r i f u s l . Dilecti fil i i , s a l u t em etc. Mandavimus alias vobis per

nostras litteras ut in negocio inquisitionis heretice pravitatis per unl-ve r sum regnum Valentie una c u m ordinario ecclesie Va len t i ne ve l eiusvicario procederetis, et non aliter.

Verum quia in regno predicto sunt et alie dioceses, dubitastis anin e isdem diocesibus cum o rd i na r i i s

e a r u n d e m

vel eorum vicariis, sic-ut In dicesi Valentina, proceder debeatis.

Dec la ramus

per presentesm e n t e m nostram

fu i s se ut in qualibet eiusdem regni Valentie dicesi,ascito vobis ordinario eiusdem vel eius vicario procedatis, et ita vobistenore presentium iniungimus et mandamus, non obstante quod in com-missione nostra priori non nisl [de] vicario Valentino mentio factaf u e r i t ; quod

e n im

in h u i u s m o d i

negocio de ordinario Valentino circasuam diocesim disposuimus,

idem

voluimus et in aliis dicti regni ordi-nariis quad suas dioceses observar .

DatumRome ,

die XXVI februarii 1483,anuo

XXI.

1486, febr er o 19. Roma.

Inocencio VIII comunica a los reyes de Espaa que ha despachadocon Francisco de Rojas, su embajador en Roma, sobre la inquisicin, lacruzada y otros asuntos, como el mismo embajador les comunicar.

Arch. Vat . , arm. 39, 19, f. 204.

Regibus Hispaniarum.[Hie.

Balbanus.l Car i ss imi in Chr i s to

filii nostri, salutem etc.

Pera l i ud breve

n o s t r u m

serenitati vestre s i g n i f i c a v i m u s q u e m a d m o d u m

in-


6/39

[ ]

ALGUNOS BREVES Y BULAS INDITOS SOBRE... 465

tuitu maie s ta t i s vestre dilectum f ium

Franeiscum Rolas,

n u n t i u m ves-t r u m ,

aud ive ramus .

Fuit is nob i scum postea pluries,

ut super facto in-quisitionis, cruciate ac aliis negociisserenitatis vestre nobiscum com-municaret. Que

qu idem

expedita sibi tradidimus, ad vos istuc mittenda,prout ex eo plenius intelliget maiestas vestra. Que certo sciat nos dictum

Franeiscum Roas in cunctis commenda tum habituros et favoribus acgratiis

prosecu turos .

Datum Rome, apud Sanetum Pe t r u m e t c . ut supra.


Inocencio VIH a los reyes espaoles sobre lo mismo, comunicndoleshaber entregado al embajador las bulas y breves correspondientes.

Arch. Vat., arm.

39, 19, . 204 v.

Regibus Hispan ia rum.("Hle. Balbanus.l Carissimi in Christo filii nostrl, salutem etc. Que

dilectus fi lius Franc i scus de Roias, orator serenitatis vestre, nominemaiestatis vestre a nobis postulavit, tam super negocio crueiate et de-c imarum

quam super rebus

inquisitionis heretice pravitatis, ltente

omnia

i n t e l l ex imus ; ac deinde libenti animo et amanter lilis providi-mus, dedimusque e idem oratori bullas ac brevia oportuna, que maiestas

vestra, Deo volente, videbit, intelligetque ex litteris oratorUs] abundementem no s t r am,

quem

carum habemus

et in dies multo magis habe-bimus ob eius prudentiam et s i ngu la r em fidem, quam in

se rvi t i is

vestremaiestatis ipsum continu adhibere videmus.

Datum Rome etc., die 21 f ebrua r i i

1486. Anno secundo.


Sixto IV a la reina Isabel, en creencia del embajador Fernando deRojas.

Arch. Vat., arm. 39, 19, f. 209 v.

Regine Hispanarum.fHie. Balbanus.l Carissima in Christo filia nostra, salutem etc. Com-

mis imus dilecto filio Francisco de Royas, ora t l

tuo, ut scribat ad tenonnulla nostro nomine; hortamur itaque maiestatem t u a m ut eiuslitteris fidem indubiam velis adhibere. Datum ut supra.

ANTHOI.OGIC*

A N N U A . 3 0


7/39

466 JUSTO FERNAN DEZ ALONSO [41

5

1486, julio 11. Roma.

Inocencio VIII al cardenal de Toledo, protestando contra las injustas

acusaciones de la inquisicin espaola contra Alfonso de Acer, cannigotoledano, solicitador de letras apostlicas y familiar del papa, que ha

pasado cerca de guiee aos en las universidades italianas y en la

curia romana, y encargndole haga revocar cuanto se haya hecho con-

tra dicho cannigo, y que exhorte a Isabel la Catlica para gue no per-

mita que ocurran otros casos semejantes.

Aren. Vat,,

arm. 39, 19. If . 473 V.-474 v.

/

Card i n a l l Toletano

6

.

THie.

B a l b a n u s . i Dilecti f i l i noster, s a l u t e m etc. A u d l e n t e s n u p e rquod dilectus f i l i u s A lfonsu s de Acer, clericusToletanus, litterarumapos-t o l i c a rum solicitator familiarisque noster, qui in

un ive r s i t a t i bu s

Italieet in curia Romana annis circiter q u i n d e c i m integra fama versatus est,ab inquisitoribus

he r e t i c e

pravitatis civitatis et dicesis Toletane uteoram se

compareret publ ic l s

proclamationibus, tanquam de heresi

etapostasia suspectus, citatus fuerat, non potuimus non mirari, quumverisimile sit

e um ,

qui adolescens ac pene puer in Italiana venerit et inoculis totius Romane curie loc i sque alus insignibus

v i tara

duxerit, sih u i u s m o d i criminum reus esset, vix potuisse tot annis tot spectatoresfallere.

Est causa indecens et abomni iustitia alienum, ut qui nobis et curienostre s e r v i u n t ad aliena iudicia trahantur. Itaque pro ministerio pas-torali, cuius ratione sumus mnibus

i u t i t i e

debitores, tum etiam ut ho-nori nostro, qui si talla toleraremus non mediocriter lederetur, et utipsius Alfonsi indemnitati consulatur, venerabili ratri episcopo Nuce-rino, in Romana curia residenti, c o mmi s imu s , ut inquisitores predictossub penisoportunismoneat et r e q u i r a t ,quatenus publicerevocento m n i aque in eundem A l f o n s u m egerunt et

attemptarunt;

nam, licet inqui-

sitores ipsos deligentes esse cupiamus in executione s ibi demandati offi-cii, ea tamen que minus

juste

agunt nec probanda nec toleranda pu-tamus, nec curiales et officiales nostros ita vexari et per indirectum aRomana curia distrahi pati possumus nec debemus, presertim c u m

hic

iustitia vigeat et, pro ea c o n s e q u e n d a ,

de universis mundi

partibus op-pressi ad ipsam

curiam

nostram confugiant, eaque sine personarumacceptione passim mnibus ministretur.

5 Pedro Gonzlez de Mendoza (1482-1495) ; E U B E L : Hierarchia catholica, II,pgina 252.


8/39

15] ALGUNOS BREVES Y BULAS INDITOS SOBRE... 467

Quocirca c i r cumspec t ionem tuam h o r t a m u r

in Domino requirlmus-que attente ut, vocatis dict is inquis i tor ibus , eos moneas et i ndu ca s utq u e cu m q u e contra d i c t um Alfonsum attemptata revocare et in pristi-num statum reducere debeant; quod si

for te

facer neglexerint, quodvix nobis persuadere

possumus ,

operara dabis ut littere ab eodem epis-copo vigore nostre predicte commissionis edite executioni debite nian-dentur, et ad ipsorum i n qu i s i t o r um aliorumque quorum intersit noti-tiam deducantur.

Postremo car iss imam

filiam nostram Elisabeth, Castelle et Legionis

reginam illustrem, etiam nostro nomine, si opus s i t ,

super hoc alloqua-ris horterisque, ut ita providere velit, ne dicti inquisitores post hac au-deant in al ienara

messem falcem

extendere et a pe r secu t ion ibus curia-l ium et off ic ial ium nostrorum, eorum preser t im qui non

hu c

transfuge-runt ut i i ir isdict ionem eorum declinarent, sed iam allquot annis cur iara

ipsam cura laude secuti sunt, penitus desistant, fidei enim puritatemet lucrum an imarum querentes, n ih i l alienum ab h u m a n i t a t e et iustitiafacer debent.

Datura

Rome, apud Sanc tum Petrum etc., de XI iul i i 1486.

Anno 2.A. Alerien.

6

1486, julio 27.Roma.

Inocencio VIII a los obispos de Coria y Badajoz, comisionndolospara hacer que se les devuelvan sus bienes a los gue, acusados de here-ja por la inquisicin, se han arrepentido, como pedan los reyes espa-oles por medio del conde de Tendla.

Arch . Vat., arm. 39, 19, t. 494 V.-495.

Venerabi l ibus fratribus Cauriensi7 et Pacens3 episcopis, ve l eorumalteri.

[Hie. Balbanus . l Venerabiles fratres, salutem etc. Fecerunt nobis ex-poni carissimi in Christo filii nostri, Ferdinandus rex et Helisabeth re-gina Castelle, Legionis et Aragonum Ilustres, per d i le c t um

f i l ium

nob i -

le m

v i rum EnecumLupi de Mendoza, comitem de Tendilla, eorumcapi-taneum et apud nosora torem,quod in eoru m regnis quam plures personede hertica pravitate culpabiles infra tempus gratie per inquisitores he-retice pravitatis prefixum peccata sua confessi fuerunt. Q ua de re, l i ce tprefati reges penam confiscationis bonorum ets applicandam, q u am

Juan, O. s. Hier . (1479-1496); E O B E L II. p. 123.

Pedro Mar t nez

(al. X im6nez ) de Prxamo

(1486-1489);

E U B E L II, p. 208.


9/39

468 JUSTO FERNA NDEZ ALONSO [6]

occasione dicti c r i m i n i s m i s e r i co rd i t e r r e m i s e r i n t , tamen nonu l l l

pre-lati,

capitula, rectores, presidentes et abbates quorumdam ecclesiarum

et mona s t e r l o r um ac hosp i t a l um, a quibus dicte persone p lu ra bona inl o c a t i o ne m et in emphi teo s im aut in eudum

vel

alias tenent, preten-dentes tales personas propter h u i u s m o d i crimen a dictis bonis cedisse

eaque ad ecclesias et monasteria ac hospitalia esse devoluta, petunt illaeisdem ecclesiis, mona s t e r i i s et hospi tal ibus restitu et reddi.

U n d e rex et regina per eundem oratorem nobis suppl icare c u r a r u n t ,d i g n a r e m u r desuper oportune providere, atiento

quod

ipsi gratia et 11-beralitate in eo quod m i n u s erat erga tales personas sunt usi et queattenta penitentia mise r i co rd ie digne videntur, t u m etiam ut alii, hacliberalitate allecti, abiuratis he re t i c e pravitatis er ror ibus , horum exem-plo ad catholicam f idem revertantur.

Nos igitur, qui ex debito pastoralis offieii nostri t e n e m u r tales per-

sonas ad r e conc i l i a t i onem, quantum cum Deo possumus, inducere etomnia offendicula de medio tollere ut errantes facilius et celerius adEccleslegremium reddeant, ac considerata regum ipsorumpa mente etcathol ico animo, supplicationibus huiusmodi inclinati, fraternitati ves-tre presentium tenore committimus ac m a n d a m u s , ut, constito vobisseu alteri ves t rum d i l i gen t e r de premissis, prelatos, capitula, rectores,presidentes, abbates et quoscumquealios, qui curam ecclesiarum,monas-teriorum ac hospitalium huiusmodi

h a b e n t ,

auctoritate nostra per cen-suras ecclesiasticas et alia oportuna remedia cogatis et compelate addimittendum prefatis personis, sic de heresi culpatis et postea absolutis

et reconciliatis, bona p red i c t a , ac si huiusmodi crimen non incurrissent,i m p o n e n d o ecclesiis, monasteriis et hospitalibus prefatis super huius-modi petitione pe r pe t u u m silentium. In contrarium facientibus nonobs-tantibus qu ibu s cumque .

Datum Rome e tc . , die 27 iu l i i 1486. Anno 2.

1520,marzo 20. Roma.

Len X, despus de un resumen del origen y evolucin de la Inquisi-cin espaola, destituye, a causa de los abusos cometidos, a todos losinquisidores y oficiales de la misma, excepto al inquisidor general, car-denal Adriano de Utrecht, y la reorganiza, ordenando que se constituya

en cada dicesis un tribunal con dos inquisidores y cierto nmero deoficiales, que sern nombrados cada dos aos por el inquisidor generalentre los presentados a este fin por los respectivos obispos con sus

cabildos.

Reg.

Vat., 1201, f. 11-18.


10/39


[Bal." de Psela.] Leo etc. Ad perpetuara re memor iam. Ex lllo sln-gular i s excellentie privilegio, quod u n i g e n i t u s

Del

filius Ihesus Chris tusapostolorum principi Petroconcessit,sanctorum patrum postmodum ins-titua e m an a r un t , ut maiores cause ad sedem apostolicam deferrentur,quatenus quid super ei s debeat statui c i r c umspec t a ipsius responsiodeclararet.

D u d u m

siquidem lelatione clare memor ie Ferdinandi regs et Eli-zabeth regine Castelle et Legionis ca tho l i corum per felicis recordatio-nis Sixtum papam

IV,

predecessorem no s t r u m , accepto, quod in diversiscivitatibus, terris et

locis

dictorum regnorum erant quamplu r imi ,

qui,pos tquam sacri baptismatis lavacro in Chr is to regenerati fuerant, rituset modos iudeorum iudaiceque superstitionis et perfidie dogmata et

pr-

cepta servare et a veritate tam

or thodoxe fidei et cultus illius quamar t i cu lo rum

eiusdem credulitate recedere veriti non fuerant nec vere-bantur in dies, idem Sixtus predecessor', tune habita super hiis c umvenerabilibus f ra tr ibus suis snete Romane ecclesie cardinalibus

deli-

beratione matura, de eorumdem f r a t r u m consilio dos

ordin i s fratrumPredicatorum professores t u n e expressos, etate, vita et moribus idneos,qui certo modo usque t u n e in civitate et dicesi Ispalens i officio inqui-sltionis contra tales sic i uda izan t e s vacaverant, et eorum quemlibet inprefa t i s Castelle et Legionis regnis dicte iudaice superstitionis sectato-ru m

et q u o r u m c u m q u e

aliorum cuiusvis heretice pravitatis labe polluto-

ru m inqu i s i tore s , ad s u u m et prefate sedis benep lac i tum, per quasdamfacit, creavit et deputavit, cum plenapotestate inchoatos etiam per eos

processus quatenus rite et recte processissent, reassumendi et illosprosequendi, ac alios

una cum locorum

ordinarils vel

eorum officia-libus contra quoscumque heretice pravitatis reos et eorum fautoresinchoandi ac prosequendi; necnon iuxta sacrorum canonum instituafaciendi omnia et singula que ad inquisitionis heretice pravitatis offi-cium hu i u s mod i

quomodol ibe t pe r t i n eba n t ;

ac eisdem

inquisitoribus pereum

deputa t i s una cum locorum ordinariis et eorum officialibus man-davit, ut ipsi vel eorumalter, omni odio vel t imore aut cuiuslibet com-modi

temporalis affectione semotis, solerti cura ac diligentia, nulHs par-

cendo laboribus, animo indefesso, predictorum et quorumcumque alio-rum hereticorum sectam de regnis et domin i i s regis et regine predicto-rum evellere et exterminare procurarent ad exaltationem orthodoxe etcatholice fide i et eorum dem qui

c h r is t i an

vocari volebant et secundumle -gem Moysi vitam ducere non verebantur aliorumque hereticorum per-petuam confusionem; ac voluit quod, si inquisitores eto rd i n a r iiprefati,

s Cf. L . L O R C A

nm. 3, pp. 51-54, y nm. 14, pp. 93-94. El resumen que aqufse ofrece es el ms amp l io que conocemos hasta ahora c e la an no encontradabula de Sixto IV.


11/39


eorumdemque ordinar iorum oficiales in premiaste

negligentes forent velremiss i .

nonnullas t u n e expressas ecclesiasticas censuras et penas , et iam

pr iva t i on i s r eg imin i s et administrationis suarum ecclesiarum, incurre-rent.

Et deinde '". per eumdem S ix t u m predecessorem accept oquod

non-nul l i , contra quos prefati inquisitores processerant, a qu ibu sd am eis, utasserebant, in h u i u s m o d i processibus illatis gravamin ibus ad sedemapos tol i cam duxerant appellandum et causas in Romana curia commit-ti ob t i nue ran t et in dies obtinebant, ac per commissarios huiusmodi dic-tis inquisitoribus, ne dictis appellationum causis coram eis pendentibusulterius procederent inh ibe r i , ac eosdem inquisitores et promotores cau-sarum earumdem

seu fidei procuratores in partibus illis

deputatos adprosecu t ionem causarum appellationum huiusmodicitar procuraverantet procurabant, exindeque retardabant salutiferum opus et officiuminquisitionis

memora t um

in an imarum p e r i c u l um

et s c anda l um p lur i -

morum, dem Sixtus, sperans quod si huiusmodi appellationum causet u n e interposite

et quas interponere pro tempore contingeret ad sedempred ic tam,

in concernentibus quomodolibet inquisitionis predicte offi-cium, audirentur et fine debito terminarentur in partibus illis in

qu ibus

de allegatis gravaminibus commodius

liquere poterat, exinde faciliori etclariori

proce s suum et causarum huiusmodi determinationi cum mino-ribus

cxpensis

causas ipsas p r o se q u e n t i u m consuleretur habita superhiis deliberatione matura, per alias suas litteras bone memorie

En-

n e c u m ,

archiepiscopum

I spa l en sem" , t u n e in human i s agen t em, iudi-

cem delegatum in mnibus et singulis huiusmodi appellationum causisquomodolibet ad sedem eamdem interpositis et quas in fu tu ru minterponcontingeret per quoscum que et quomodocumqu e in concernentibus nego-cium inquisitionis heretice pravltatis

hu iu smodi

in regnis prefatis, cumplena potestate causas ipsas appellationum, etiam t u n e

in te rpos i ta rum

et quasinterpon contingeret, per se vel alium seu alios, ubicu mqu e sibiplaceret, auctoritate apostlica audiendi et

cognoscendi ,

ac per ipsumdumtaxat fine debito terminandi; ita ut, absque alia speciali commissio-ne sibi desuper facienda, in te rpos i ta s eatenus appellationum causas eti n t r o d u c t a s coram palatii apostolici causarum auditoribus et quibusvis

aliis iudicibus delegatis in dicta curia vel extra eam, quas dem Sixtuspredecessor ad se advoeaverat, in statu debito resumere i l lasque ulteriuset quas de novo in te rpon i ac in dicta curia vel extra et alii vel aliis com-mltti eontingeret per se vel alium ubilibet audire et recognoscere, ac perse ipsum fine debi to terminare libere et licite valeret, tam ad eorumdem

10 Cf. I / L O R C A nm. 14, pp. 94-97.

La bula de que aqu setrata es tambindesconocida.

n Iigo Manrique de L a r a ; cf. L L O R C A nm. 11, pp. 86-87.


12/39

[9] ALGUNOS BREVES Y BULAS INDITOS SOBRE... 471

appe l lan t ium quam fidei ca thol ice

in partibus illis

procuratorum seu

promoto rum

eausarum criminalium curiarum o rd i na r i o rum

p a r t i u m

earumdem i n s t a n t i a m ,

fecit, cons t i t u i t

et deputavit, etiam ad s u u m

etsedis

prefate e iusdem

benep l ac i t um; et quod ab eo et hiis quibus ipseEnecus

archiepiseopus

in causis appel la t ionum

huiusmodi vices suasduceret in audiendo et cognoscendo committendas ante

vel

post latamper

eu m

sententiam in eisdem appellationum causis, sicuti ab eodemSixto predecessore, cuius vices ipse Enecus archiepiscopus et eius vices ge-rentes gererent cu iusque personam rpresentarent, nequiret ullatenusappellari, sicut a diffinitiva sententia in causa

heres is

lata appelari nonpotest, statuit; et quia dominus noster lesus Christus non

vu l t

mor t em

pecca torum,

sed ut convertantur et vivant, eisque

post lapsum et inheresim redeuntibus misericordie gremium non claudit ecclesia, et su-per uno peccatore penitentiam agente maius gaudium fit in

celis

quamsuper

nonaginta novem iustis, voluit ut omnes et singulos, quos aliqua

heresis labe, tam

in suis

civitate et dicesi ac provincia Ispalensibusquam alibi in dictis regnis, pollutos esse intelligeret, per se vel aliumipsius Sixti predecessoris nomine moneret et requireret, ac pro

posse,

quantum in eo foret, persuaderet eisdem, ut iudaica superstitione etcecitate

postposi t is

suos cognoscerent errores, et illis in eius manibus,ut ipse Sixtus predecessor optabat, abiuratis, ad verum, quod Christusest, lumen caritatis pervenire festinarent; et si qui eorumdem iudaizan-tium et

here t i co rum

tam suarum quam aliarum qua ruml ibe t

civitatumac diocesium regnorum predictorum heresim in quam prolapsi, non au-

tem post dictam abiurationem, reperti forent, suis persuasionibus autalias inducti abiurare vellent, ad huiusmodi abiurationem iuxta iuris for-m am

admitteret per se vel alium, prout animarum eorumdem saluti ex-pedir videret, eisque procidere ne pretextu abiurate heresis huiusmodicontra

J u r a

molestarentur in pos t e r um; ac revocavit et viribus omninocarere decrevit omn ia et singula privilegia quibuscumque

incol i s

reg-norum predictorum, de genere iudeorum provenientitibus, a sede pre-dicta eatenus super

eo rum

revocationibus et heresim (sici ab iu ra t ion busal i terquam secundum formam iuris faciendis, ac exemptione eorumdem

a processibus et iurisdictione inquisitorum predictorum aut alias quomo-dolibet obtenta, per que huiusmodi inquisitionis heretice pravitatis ne-g o c i u m

1 2 contra eos impedir

posset quomodolibet vel differri contrai u r i s

communis dispositionem, que nemini voluit. suffragari, quo minusinquisitores et ordinarii prefati alias iuxta priorum et

pos te r io rum lit-

terarum earumdem continentiam inchoatos contra eos processus superhiis que ad officium prefatum inquisitionis heretice pravitatis

quomodo-

12 El registro intercala aqu el siguiente inciso: contra eos processus supcrhiis que ad officium

predic tx im

inquisitionis heretice pravitatis n eg o c i u m .


13/39

472 JUSTO FERNANDEZ ALONSO 110]

l lbet pertlnerent prosequl et continuare, ve l alias de novo inchoare , eo-r u m q u e

o f f i c i um in hils l ibere exercere possent, pcrinde ac si privilegia

hu i u smod i iuri c o m m u n i contraria non apparerent; ac irritum et inanedecrevit quod in contrarium contingeret attemptari, prout in s i ngu l sl i t ter i s predietis plenius contlnetur.

Nos igitur, attendentes off i c iorum et iu r i sd c t lonum perpe tu i ta temtanquam periculosam, utpote t i r ann id em atque ambi t ionem et corruptio-n em

n u t r i e n t e m , a legum conditorlbus p le rumque prohlbitam, sindica-t u m q u e etiam divino iure atque humano i n s t i t u t u m , ut primo libroRe-gu m de Samuele testatur historia, et Salvator noster, cuius omnl s actionostra est instructio, a servo de quo multa mala audierat querensratio-nem villicationis sue co n f i rma t , et utriusque iuris. interpretes clarissimedeclararunt, ac privilegia quamdam quasi perpetuitatem tribuentia prot empor i s oppor tun i t a t e concessa, cura ad noxam tendere dinoscunturiuxta sacrorum c a n o n u m constitutionen revocanda fore, eque repre-hens ib i le esse si iuxta varietatem t emporum statuta quoque va r i e n tu rhumana, viam ad inven i re cupientes, per quam, iuxta pie memorie Ale-xandri III etiam predecessoris nostri ord ina t ionen in concilio generaleditam, de cetero ita provideatur, ne iudices i n f a m e n t u rvel criminenturiniuste, seu sine pene metu decretis nostris transgrediantur aut delin-quant insolenter, ac gravibus querelis tam nostro quam predecessorumnostrorum temperede delegatis etaliisinquisitoribus dicte heretice pra-vitatis proprie salutis oblitis, sic i n t e r d u m sue potestatis limites acofficii metas excedentes, delatis, ut quod in augmentum

fldei

per cir-

cumspec tam eiusdem sedis vigilantiam salubriter provisum fuerat inevidens et grave didelium detrimentum cessit et cedat, opportuna reme-dia adh ibean tur , u tpo te circa i nqu i s i t o rum e ta t em et imperitiam, nec-non i n ca r ce r a t o rum pauperum uxorum et iliarum adulteria atque In-cestus m u l t o r u m q u e innocentium e onde mna t i one m , magis ex avaritiefomi te quam iustitie et fidei zelo procedentem, de quarum querelarumver i t a t e evident i s s imis probationibus clare constare v idemus ; quibuscontra inquisitores ipsos carissimo in Chr i s to filio nostro Carolo, Roma-norum et Ispaniarum rege catholico,

Barchinone tune existenti,porrec-

tis, et per eumdem regem ad nos et hanc sanctam sedem examinand i s etdecidendis transmissis,

debitum modum imponere volentes, et in tantoac tam gravi negocio exemplo Del, cuius vices in terris ger imus , qui di-xit 'descendam et videbo u t r um clamores qu i venerunt ad me operecomplever in t ' , debita ut convenit cum maturitate proceder volentes,querelas, nomine eiusdem regs nobis presntalas, aliquibus ratribusnostris snete Romane ecclesie cardinalibus diligenter examinandas etdiscutiendas et deinde nobis referendas vive vocis orculo commis imus ;et non sine animi nostri molestia re ipsa cognovimus ipsos inquisitores,


14/39


ex gestis per eos, iuste querele eausam prebuisse ,

cum ipse inqu i s i torgeneralis

proximis annis vidisset officiales et ministros officii inquisi-tionis huiusmodi hone s t a t i s et ra t ion i s metas sepe t r ansgred , ac privi-legiis eis concessis abuti, pro illorum

re fo rmat ione

nonnulla statuit quea nobis

ad predicti Ferdinandi regs suppl i ca t ionem

confirmata fuerint;

nonnu l l o rum etiam i l larum pa r t i um pre la to rum, sine quibus ipsis In-quisitoribus in gravibus proceder non l i ce t ,

litteras legimus ,

quibus at-testantur inquisitores ipsos intollerabilia gravamina chr i s t i f ide l ibus in-f e r re ; auibus quidem

querelis et relationibus plenam f idem adhibere

co-g imur ,

preser t im

cum et nos e o r u mde m i nq u i s i t o r u m contumaciam at-que inobedientiam aliqua ex parte exper t i sumus; cum eisdem f ra t r ibusnos t r i s ac aliis viris prudentibus exacto et frequenti tractatu prehabi to,prout t a n t u m negocium exigit, nolentes splendorem soli tum negoclorumf lde i

per actus indiscretos et improbos quorumvi s

inquisitorum pravl-

tatls

hu lu smodl quasi tenebrosl f u m i cal g ine offuscari, graveque et pe-riculosum fore c n sen l e s

nisi om n i a

que ad hu i u s mod i pravltatis conta-gionem tollendam pertinere sedulo eurenrus , nec m i n u s impium

arbi-

trantes si Chr i s t i fidem colentes impiorum suppliciis et penis miserepuniantur, cum longemagis ab omnijustitia et equitate sit alienum siinnocentes c o n d e m n e n t u r iniuste quam si nocentes et culpabiles im-pugnitl evadant, et Inquisitorum pravitatls huiusmodi

off ic lum

exis-

tat errantes ex Ignoran t i a mellifluis verbis et carltatlvis actlbus veri-t a t em docere, falsa vero doctrina imbutos evangelio Christi et sana doc-trina ut convertantur curare more

proborum

magistrorum erga disc-pulos prvulos, pertinaciter autem contra verum dogma et incorreglbilespunir et illorum vltia extirpare, et cum simus quasi lumina super can-delabrum posita, d i l igent i debemus cura satagere ut sit lux nostra coramhomlnibus, ut videntes opera nostra bona glorificent patrem

l um inum

a quo bona cuneta procedunt, ipsumque devotis ac humi l ibus

precbusrogent ut llluminet

men t em no s t r am ,

ut slc

In

premissis ,

iuxta nostriar-ml desiderium, que salutem respiclunt animarum, Ipso Deo auspice, deeorumdem fratrum et aliorum prudentum consilio sibi ministrare pos-s u m u s taliter quod tale remedium adhibeamus per quod, e lumlna t i serro-

ribus, correct ls

excessibus, ac repressis Inquisitorum huiusmodi Inso len-t s ,

que usque adeo notorie sunt, ut Iuxta eiusdem Alexandri predeces-soris sententiam sine scandalo diutlus tollerarl nequeant, plurimorumquerelas componere ac sedare valeamus; cu l re pro nunc al lud reme-dium magis conven i e n s et opportunum adhiber l posse non v idemus .quam ut inquisitores sint tales quales predecessores nostri

etlam

in sa-crls

conciliis esse voluerunt, ipsos nter alia serio monentes ut, o m n l

amore, odio, rancore ac spe temporalis l u c r i pen i t u s semot i s , in huius-modi negocio f ide l proceder deberent; quos caones, per eosdem pre-


15/39

474 JUSTO FERNANDEZ ALONSO | 2]

decessores editos, si inquisitores ipsi servaverint, absque dubio nostroet eo rumd em predecessorum voto absque alicuius gravamine satis fiet.

Ex premissis et a lus causis animum nostrum moventibus, predictarumet q u a r u m c u m q u e aliarum, que a prefato Sixto et I nnocen t i o VIII acAlexandro VI et lu l io II, necnon q u ib u s c u mq u e a lus Romanis pontifici-

bus, predecessoribusnostris, ac nobis, et sede predicta super officio in-quis i t ioni s huiusmodi et i l lud quomodolibet c onc e r ne n t i bu s quomodoli-bet emanarunt, c on s t i t u t i o nu m et o rd i n a t i o n um ac litterarum tenores,necnon mode rnorum Inqu i s i t o rum et consiliariorum, advoca torum, pro-motorum, procuratorum, no ta r io rum, execu to rum, t h e sau ra r i o ru i n etaliorum officialium officii inquisitionis huiusmodi nomina, cognomina,gradus, qua l i t a t e s et nuncupationes, necnon quecumque ad validitatempresentium quomodolibet necessaria et oppor tuna presentibus pro suf-ficienter expressis ac de verbo ad verbum insertis et in individuo ser-vatishabentes, ex certa nostra scientia, de apostolice

potes ta t i s

plenitu-dine, tenore presentium, omnes et singulos, excepto dumtaxat dilectofilio nostro tituli S a n c t o r u m l o a nn i s et Pau l i presbytero card inal , mo-dernos inquisitores pravitatis huiusmodi et consiliarios ac advoeatos,promotores, procuratores, notarios, executores, thesaurarios seu recep-tores, et alios officiales quoscumque officii inquisitionis pravitatis huius-modi, quovis nomine nuncupentur et quacumque auctoritate fungan-tur, officiis et exercitis huiusmodi perpetuo privamus et ab eis realiteramovemus, eisque et. eo rum cu i l ibe t sub excommunica t ion i s late senten-tie etalus in se ab obedientia sedis predicte substrahentes quomodoli-

bet promulga t i s

penis, per eos et eorum quemlibet eo ipso quod contrafecerint incurrendis, ne deinceps de inquisitionis negocio huiusmodi sea l i q u a t e nu s intromittant districtius i nh be mu s ; et hac salubr i et irre-fragrabili constitutione statuimus et ordinamus, quod de cetero in per-p e t u u m quilibet archiep iscopus et episcopus c u m suo capitulo quattuorad inquisitorum at dos ad promotorum seu procuratorum, ac dos adnotariorum, necnon dos ad executorum negocii inquisitionis pravita-tis huiusmodi officia, in suis civitatibus et diocesibus exercendum. aliosprobos viros etate, discretione, integritate ac bonitate preditos singulo

biennio, secundum quod eis eorum conscientie, quas super hoc onera-mus ,

dictaverint, nominare, ac sub eorum sigillis nominatorum

huius-modi nomina et cognomina ad A d r a n u m cardinalem pred i c t um et protempore ex is ten tem maiorem inquisitorem fideliter mi t t e r e ; ipsequeAdrianus cardinalis seu pro tempore maior inquisitor dos inquisitores,et u n u m in promotorem seu procuratorem, ac alium in no t a r i um , rell-q u u m vero ex n o m i n a t i s respective predictis. quos ipse mag i s idneosreputaverit, in executorem officii inquisitionis pravitatis huiusmodi adnominationem huiusmodi depu ta re , eisque postquam per se vel alios in


16/39


eiusm a n i b u sofficiumhu i u smod ifideliter exercere i u r ave r i n tac fideius-sores idneos desuper prestiterint, officia predicta, in civitate et dicesiin quibus

n o m i n a t i

ut pre fert ur fue rin t exereenda, c o m m i t t e re ; cons i l ia -rios vero officii inquisitionis pravitatis huiusmodi una

c um

duobus veltribus, per eum ex res ident ibus in loco ubi ipse tune residet an t i s t i t ibuseligendis, similiter singulo biennio deputare, et tam ipse quam

consi-

liarii et inqu i s i tore s ac promotores seu procuratores et notarii ac execu-tores, necnon et alii, si qui sint, officii inquisitionis

hu i u smod i

officls-

le s quicumque officium eis commissum huiusmodi omni t imore , amore,odio, respectu, cupiditate et temporal affectione postpositis,. solumDeum pre oculis habentes, iuxta sacros caones et s ne t ememorie Gre-gorium

IX, Bonif acium VIII et Clementem V, Romanos pont f i ces ,prede-cessores nostros, compilatos et editos, ac

p re s en t e ra

c on s t i t u t i o n e m nos-tram dumtaxat, n ih i l contra aut preter eosdem caones ac nostramconstitutionem aliquatenus faciendo vel a t t emp tando , sed cum omni

puritate atque integritate, e t iam quoad causas per dictos modernos in-quisitores aut

coram

eis inehoatas, exercere; necnon Adrianus c a r di n a -lis ac pro t empere maior inquisitor huiusmodi una cum dic t l s cons i l ia-riis dos pro qualibet civitate et dicesi huiusmodi probos, discretos acdiligentes et t imen te s Deum viros in sindicos i nqu i s i to rum et aliorumofficialium officii inquisitionis huiusmodi per tres

menses

ante lapsumcuiuslibetb ienn i ihuiusmodi

d ep u t a r e ;

archiepiscopi vero et capitula pre-dicta, ne of f ie ium inquisitionis huiusmodi inttermitti habeat, alios inqui-sitores et officiales pro secundo biennio per q ua ttuor menses ante lapsum

dicti biennii modo predicto nominare, ac eorum nomina et cognominamittere, necnon omnia et singula ad sindicatum huiusmodi optime exer-c e n d u m facer in mnibus et per omnia, prout in sindicatu aliorumq u o r u m c u m q u e iudicum seu iustitie ministrorum fieri

solet

et debet,o m n i n o debeant et teneantur; decernentes eosdem inquisitores, promo-tores seu procuratores, notarios et executores, quoad sindicatum huius-modi ac i l lum, necnon s en t en t i a s per sindicos ipsos pro tempore latas acillarum executionem quomodolibet con ce rn en c i a , nu l l i s privilegiis , ex-emptionibus, i m m u n i t a t i b u s vel indultis, etiam de neces s i t a t e exprimen-

dis, uti vel gaudere posse; Immo eorum queml ibe t , qui h an c nostramconstitutionem servare contempserit vel neglexerit,

excommun i ca t i o n i s

sententia, a qua non nisi a nostra et Romani pontificis pro temporeexistentis persona, preterquam in mortis articulo constitutus, ac debitasatisfactione previa, absolvi non possit, ultra omnes alias penas inno-da t u m esse; nullumque

cons i l i a r io rum

aut inquisitorum, p romo to rum,no tar io rum aut executorum officii huiusmodi post lapsum sui bienniiibidem n ominar , elig vel deputari, p r i u squam alud biennium, per quodnu l l um

ex dictis of f i c i i s exerceat, i n t e rmed ie , aliquatenus posse; ac ne-


17/39

476 JUSTO FERNANDEZ ALONSO [14]

m i n e m censuras et penas In herticos vel In heresim relapsos aut eorumf au to re s a lure Inflictas,nisi in casibus in

iure

ad hoc expressi, incurrere,etiamratione edicti aut precepti generalis seu specialis sub elsdem censu-rls

et penispromulga.

et facti, que o m n i n o f ler ip roh ibemus ;etillius nonparitionis aut alia quacumque causa posse, et lilis, contra quos ratione

officii inquisitionis huiusmodi proceder contigerit, n u l l u m appellationisaut a l t e r iu sdefensionis beneficium denegar posse, nisiin casu in dictiscanonibus expresso.

Et presentes litteras in mnibus et singulis regnis et domini i s pre-fati regs, exceptis regno Neapolitano et Flandria ac tota Germania,inviolabiliterservar deb er, sicque per quoscumquetamordinaria quamdelgala et mixta auctoritate fungentes iudices et personas ubique lu-dicari cognosc i atque dec id deber, sublata eis et eorum cuilibet aliteri ud i c and i , cognoscendi, i n t e r p r e t a n d i ac decidendi fac l t a t e , necnonirritum

et inane quidquid secus

a quoquam cuavls auctoritate scientervel ignoranter contigerit a t emp ta r i decernimus.

Dubia vero quecumque circa premissa et ea quomodolibet concernen-tia pro tempore occurrentia nostre et eiusdem sedis declarationl reser-vantes, et ne inquisitores et officiales ipsi, scientes se expensas et sala-ria aliunde quam ex bonis damp nandorum habe r e non posse, c o n d e m n a -tionem etiam i n n o c e n t i u m sitiant eque etiam propriis expensis mili-tare cogantur. Carolum regem et Adrianum cardinalem predictos hor-tamur, ut zelo fidei et iustitie aliquem modum per quem salariis et expen-sis predictis aliunde quam ex bonis damnatorum huiusmodi satisfiati nve-

niant, quem utique et (sic) nobis significaverint sine dubio confirmabi-mus; et

n i ch i lominus

universis et singulis archiepiscopis, episcopls, ab-batibus et quibusvis

alus

in d ign i t a t e ecclesiastlca constitutis personis,ac me t r op o l i t a na r um et al iarum

ca thedra l ium

ecclesiarum canonic is ,

necnon quo rumcumque locorum ordinariorum officialibus ac in spi-ritualibus generalibus vicari is ubilibet constitutis etc.

mandamus ,

qua-tenus ipse vel plures aut unus eorum per se vel a l ium seu alios, auctori-tate nostra, presentes litteras ubi, a u a n d o et quotiens opus

fuer i t

autdesuper fuerint requisiti

so l emn i t e r

publicantes, et quibuscumque contra

i l larum tenorem gravatis efficacis defensionis presidio assistentes, fa-ciant p r iva t ionem,

amot ionem, i nh ib i t i onem, statutum, ord ina t ionem,

decretum, ac re se rva t ionem

predicta perpetuo inviolabiliter observan,non

p e r m i t i e n t e s

contra i l lorum

tenorem modo aliquomolestar , impe-dir aut

inqu ie ta r ,

seu contra ea vel eorum aliquod per quemquam all-quid fieri; contradictores

quosl ibet

et rebelles per predlctas ac etiamperpetu pr ivat ionis omnium beneficiorum et officiorum aut feudorumecclesiasticorum, et inhabilitatis ad ea vel alia obtinenda, necnon in-terdcti etiam localis et alias q u a s c u m q u e arbitrio suo imponendas , m o-


18/39


derandas, applicandas et exequendas censuras et penas, ac alia iur i s

remedia, appellatione postposita, compescendo, invocato etiam ad hocauxilio

brachi i

secularis.

Non obstantibus Bonifacii predecessoris predicti etiam de una et inconcilio general de duabus

dietis

edita ac a lus cons t i t u t ion ibus

et or-dinationibus apostol ic is ; necnon imperialibus, regalibus et municipali-bus legibus, ac officii prefate inquisitionis statutis et consuetudinibus,etiam

i u ramen to ,

confirmatione apostlica, vel quavis

firmitate aliaroborat i s ; necnon pred ic t i s et

aliis

quibuseumque a pred ic t i s Romanispredecessoribus nostris et nobis a dicta sede, etiam

mou

proprlo et excerta scientia, ac de apostolice potestatis plenitudine ac de eo rumdemfratrum consilio et expresso

consensu

etiam cons i s tor ia l i ter habi t i s ,

acper viam contractus et obligat ionis iuramento vallati; necnon perpetuistatuti et ordinationis aut cons t i t u t i on i s et

legis,

et cum

qu ibusvis etiam

exceptivis, preservativis men t s , attestativis irritativis, annullativis, res-titutoriis, innovatoriis et derogatoriarum derogatoriis, ali isque efficacis-simis et insolitis clausulis, ac ex

q u a n t u m c u m q u e urgent i ss imis

causiset necessario exprimendis quomodolibet

emana t i s

et emanandis privi-legiis,

indultis

ac litteris apostolicis; qu ibus ,

etiam si pro illorum s u f -

f i c i e n t i derogatione de illis eorumque

totis tenoribus specialis

speciicaet individua ac de verbo ad verbum, non autem per clausulas generalesdem

importantes, mentio seu quevis

alia expressio ha be nda aut exqui-sita fo rma servanda fore t , tenoribus hu i u smod lpro sufficien ter expressis

ac de verbo, ad verbum insertis haben t e s , necnon modi et forme ad idservandi (sic) pro in individuo servatis habentes, h a r um serie in eoquod presentibus quomodolibet obstent specialiter et expresse

de rogamus ;

ceterisquecontrariis

quibuseumque.

Volumus autem quod plures vel paueiores quam superius sint taxatepersonas, si opus fuerit, dicti archiepiscopi ac

episcopi,

et capitula adexercitium

o f f i c io rum

predictorum nominare, et Adrianus cardinalis

acpro

tempere maior

i nqu i s i to r et consiliarii predicti ad n o m i n a t i o n em

huiusmodi deputare valeant.

Ceterum, quia difficile foret presentes litteras ad quecumque locaubi opus esset deferre, volumus et apostlica auctoritate decernimus,quod ea rumdem presentium t r an sumpt i s , alicuius notarii publici m a n usubscriptis et curie ecclesiastice seu pe r sone - in dignitate ecclesiasticaconstitute sigillo m u n i t i s , eadem p ror sus fides

adh ibea tu r

ubique queadhiberetur eisdem presentibus, si forent

exhibi te

vel s lense .

Nulli etc. nostre privationis, amot ion i s , i nh lb i t ion i s , statuti, ordina-tionis, onerationis,

prohibi t ionis ,

reservationis, mandati, derogationis, vo-luntatis

et decreti infringere, etc. Si quis etc.


19/39


Datum Rome etc., anno etc. mllles imo quingentsimo dcimo nono,duodc imo kalendas aprilis, pon t i f i ca tu s nostri anno octavo.Alberga-tus .Goliat . , Hlp. de Cesis.

8

1520, marzo 20. Roma.

Len X, reconociendo /redadas las quejas que se le han hecho lle-gar sobre la actuacin de los inquisidores, adems de haber dictado enotra bula nuevas normas, ordena dar libertad a los que haban sidocondenados a crcel perpetua, rehabilita a los que haban sido inha-bilitados por crmenes de sus antecesores, absuelve a los que han abju-rado de todo lo que hubieran callado en sus confesiones y a los que

hubieran cometido crimen de hereja o heresim sapiens antes de cum-plir los catorce aos de edad.

Keg. Vat., 1201, ff. 41-43 v.

Leo etc. Ad fu tu ram. re memor iam. Illius, cuius proprium est mise-reri semper et parcere, quique magis super uno peccatore

pen i t en t iam

agente quam super nonaginta novem ius t i s gaudet, vices l icet immer i -ti gerentes in terris, iuxta evangelicam illius doc t r i na ra oleum miser i-cordie cum vino iustitle miscemus , et crimina ex t i rpare , peccatores

vero non evertere, sed convertere, viribus mnibus procuramus.Nuper s iqu idem m u l t o r u m

ch r i s t i f i de l i um Hi span ia rum, et Sicilie, acaliarum partium lachr imos i s clamoribus et

mest i s

querelis ad nos delato,quod inquisitores

heretice

pravitatis,

in illis partibus deputati, potestateeis tradita adeo abutebantur, ut quod in a u g m e n t u m

iidei

per sedisapostolice vigilantiam fuerat salubriter i n s t i t u t u m cedebat in detri-mentum fidei et christifidelium n e c e m ac oppress ionem; et post fre-quentes tractatus super querelis huiusmodi cum al iquibus ex fra t r ibusnostris snete Romane ecclesie cardinalibus et alus, quorum opera inarduis nego t s utimur, probis viris hbitos, diligentemque examinato-nem desuper f a c t am, reperto quod querele ipse veritate nitebantur,nonnulla salu t fera statuta pro directione officii inquisitionis huiusmodidesuper edidimus, prout in nostris inde confectis l i t ter i s plenius con-tinetur .

Cum au t e m , sicut accepimus, plures, ex eo quod, in puerili etatecons t i tu , aliqua heresim sapientia suorum parentum seu alioruminstigatione comiserant, aut ea que per parentes eorum vel alios com-

Supra, doc.

nm. 7,


20/39


mitti in eadem etate con s t i t u t i v ide ran t eisdem inqu i s i tor ibus nonr eve l ave ran t ; nonnulli vero ex eo quod obl ivione vel inadvertentia autignorantia inducti in eorum cone ss ion ibus aut heresis abiurat ion ibusaliquid obmisserant aut non c u m c i r c ums tan t i i s et qualitatlbus requi-sitis dixerant, c onde m na t i per eosdem inquisitores ad eon f i s ca t ionem

bonorum suorum o m n i u m et perpetuos carceres fuerint, pluresque ineisdem carceribus m i s e r r ime detineantur ad presens et ex elemosinischr i s t i f i de l i um v i t am

substineant inelicem; nos, eis

more pii patriscompatientes et cupientes occas ionem mal ignand i quantum po s sumusremover, motu proprio et ex certa nostra scientia auctoritate apos-tlica tenore p r e sen t i um omnes et singulos qui per inquisitores hereticepravitatis huiusmodi in lilis partibus ad perpetuos carceres condemnatifuerunt et in eisdem carceribus d e t i n e n t u r ad presens ab eisdem car-ceribus re laxamus et l iberamus, ac relaxar et liberar per quos cumquead quos id quomodolibet spectat et spectari

poterit

in futurum absquemora aliqua; necnon eisdem

relaxat is

ut, cum primum poterint, eorumordinariis vel ordinariorum eorum dem official ibus se presentent. etpenitentiam, sibi per eosdem ordinarios seu officiales in commutationecarcerum huiusmodi iniunctam, quam nec pecuniariam nec ignomin io-sam esse volumus, adimpleant

districte prec ipiendo

mandamus.Preterea quoscumque qui [propter j obprobria vel predecessorum

suorum demerita per eorumdem inquisitorum sententias i nhab i l i t a t ivel inhbiles declarati h a c t e n u s fuerunt ad quoscumque actus et facu l -tates ad quos alii quicumque christifideles et christifidelium fi li i acnepotes, tam de iure communi quam municipal , et consuetudine velalias quomodolibet hbiles

ex i s tan t hab i l i t amus

et in p r i s t i num e u m ,in quo,

a n t eq u a m

ipsi vel eorum predecessores

aliquod heres im

sapienscommis i s sen t , quomodolibet erant aut esse poterant, s t a t u m quoadom n i a res t i t u imus , r epon imus , plenarie reintegramus, ac hbiles adq u e c u mq u e , ad que christifideles in quorum predecessoribus et quem sic) nullus u nq u a m

su spec t u s

vel d i f f ama tu s

de heres i fuit, esse etpro talibus ubique

haber i d ece r n imus .

Illos autem qui heresim abiurarunt a quibuscumque alus

in eorumeonfess ion ibus et abiurationibus omissis et non

expressis,

necnon illosqui antequam

q u a r t u m d e c i m u m

sue etatis annum complev i s s en t

aliquaheresim sapientia commlsserunt a quibuscumque heresim sapientibuscriminibus per eos quousque quartum decimum annum huiusmodi com-pleverunt quomodolibet perpetratis, necnon tam propterea quam exeo quod de criminibus heresim sap ien t ibus , que in dicta etate consti-tuti viderunt vel sciverunt per pren le s eorum vel

alios

commi t t i nondeposuerunt, aut eisdem

inqu i s i to r ibus

ve l alus ad id deputatis

id nonr e v e l a r u n t quomodolibet incursis excommunicationis al i isque e t iam in


21/39

480 JUSTO F E R N A N D E Z

ALONSO [ 8]

herticos et in ne re s im relapsos promulga t i s s en t en t i i s , censur i s etpenis, etiam si n u n c propterea contra eos sit processum aut procedi n c ep t um, penitus et omnino absolvimus et totaliter l iberamus; et sicper

q u o s cu m q u e

tam ordinaria quam delgala et mixta auc t o r i t a t efungentes iudices et personas ubique iudicarl, cognosci atque dec id

deber, subala eis et eorum culibet aliter iudicandi, cognoscendi etinterpretandi ac decidendi facltate, necnon irritum et inane quicquidsecus a

quoquam,

quavis auctoritate, scienter vel

Ignoran te r , cont ger i t

attemptari de ce r n imus ; et nichlominus universis et singulis archi-episcopis, episcopis, abbatibus, et quibusvis aliis in dignitate ecclesias-tica

con s t i t u t i s

personis, ac metropol i tan is

et a l ia rum ca thedra l ium

ecclesiarum canonicis, necnon quorumcumque ordinar lorum locorumoff i c ia l ibus ac in spiritualibus generalibus

vicariis

ubilibet constitutis,etc., motu s imi l i mandamus , quatenus ipsi vel plures aut unus eorum,per se vel aliumseu alios, presentes litteras ubi quando et quctiesopusfuerit ac desuper fuerint requ i s i t i solemniter publicantes, et quibus-cumque contra illarum t enorem gravatis eff icacis dens ionis presidioassistentes, faciant premissa omnia inviolabiliter observar ac plenume f f e c t um sortiri, non pe rm i t i en t e s quemquam contra tenorem presen-t i um modo aliquo molestar , impedir au t inquietar ; contradictoresquoslibet et rebelles etiam per excommunicationis late sententie etperpetu privationis omnium beneficiorum et officiorum, ac feudorumecclesiastlcorum, et inhab i l l t a t i s ad ea vel alia obtinenda, necnon In-terdicti etiam localis, et alias quascumque arbitrio suo imponendas ,

moderandas , applicandas et exequendas censuras et penas, ae alia iurisremedia, appellatione postposita, compescendo, invcalo etiam ad hocauxilio brachi l secularis.

Non obs lan l ious felicis

recordationis Bonifacii pape VIII predeces-sorisnoslrietiam de una et conciliogeneral de duabus dietis, ac aliisapostolicis necnon provincialibus, synodalibus, imperialibus, regalibus etmuni c ipa l ibu s constitutionibus, ordinalionibus el legibus, ac officiiinquisitionis huiusmodi statutis et consuetudinibus, eliam iuramento,conf i rma t ione apostlica vel quavis f i rm i t a t e alia roboratis, privilegiis

queque , indultis el lilteris apostolicis a quibuscumque Roman i s pontifi-cibus,

predecessoribus noslris, et nobis ac dicta sede, etiam motu etscientia

s imi l ibus ,

ac de apostolice poleslalis pleniludine, el de fralrumeorumdem consil io et expresso consensu, etiam consistorialiter habit is ,ac per viam contractus el obligationis eliam iuramento vallati perpetu istatuti, el ordinationis aut cons t i lu l ion l s ac legis, el cum quibusviseliam exceplivis, preservat iv i s ment s , attestativis, irritativis, annulla-tivis, res t i tu tor i i s , innovatoriis el derogaloriarum derogatoriis, alsqueefficacioribus efficacissimis et insolitis clausulis, ac ex q u a n t u m c u m q u e


22/39

9]

ALGUNOS BREVES Y BULAS INDITOS

SOBRE... 481

urgen t i s s imis causis et nec (sic) non exprimendis quomodolibet ema-natls et em a n a n d i s ; quibus, e t iam si pro

l l lorum

suff ic ien t i derogationede illis eorumque totis tenoribus specialis specifica et individua aut deverbo ad verbum, non autem per clausulas generales dem importantes,mentio seu

quevis

alia expressio habenda ,

aut quesita forma servanda

foret, tenores hu iu smod i et alia quecumque ad validitatem presentiumquomodolibet necessaria et opportuna presentibus pro sufficienter ex-pressis ac de verbo ad verbum In ser t i s , necnon

modi

et forme ad idservandi pro individuo servatis haben te s ,

ha r u m

serie in eo quod pre-sentibus obs t en t , specialiter et expresse

derogamus ; ce te r i sque

contra-riis quibuscum que.

Ceterum, quia difficile esset presentes litteras ad quecumque locaubi opus esset deferre, volumus et apostlica etiam auctoritate decer -nimus, quod earumdem presentium t r an sumpt i s , manu alicuius notariipublici subscriptis, et curie ecclesiastice seu persone in dignitate ecc le-siastica constitute sigillo munitis, eadem prosus fides

adhibea tu r

ubi-que , que adhiberetur e isdem presentibus, si forent exhibite vel ostense.

Nullietc. nostre relaxationis, liberationis,habilitationis,restitutionis,reposi t ionis ,

reintegrationis, absolu t ionis ,

manda t i ,

derogat ion i s , volun-

tatis et dec re t i infringere etc. Si quis

etc.Datum Borne,

apud Sa n c t u m P e t r u m ,

anno i n ca rna t i on i s domin ice

millesimo quingentsimo dcimo nono, duodcimo kalendasaprilis,pon-

t i f i ca tu s

nostri anno octavo.Albergatus.Goliat . Hip. de Cesls.

1520, agosto 24. Roma.

Len X aprueba y confirma las nuevas normas dictadas en las Cor-tes de Barcelona por los reyes Don Carlos I y Doa Juana, su madre,

y los estatutos promulgados por el inquisidor general, Adriano deUtrecht, para corregir los abusos que se venan cometiendo en los pro-

cesos inquisitoriales y nombra ejecutores de esta bula a los obispos deBarcelona y de Lrida.

Reg. Vat., 1201, f. 225-230 v.

f A . Colotius.l

Leo etc. Ad f u t u r a m re memor lam.

Pastoralis offlcil,quo pacem et quietum

f ide l i um

pe t imus

s i ngu l o r um,

cura nos admonet,ut ad eo dirigamus

sol l ic i tudinis

nostre partes, per que apostolice sedis

min i s t r i

negocia eis pro tempere commis sa

citra alicuius i n i u r i am

etcum

popu lorum nter

quos versantur pace et quiete executloni valeant

A N T H O L O G I C

l

ANNUA.31


23/39


d e m a n d a r ,

et hiis que propterea ab e isdem

partlm ministrls

et partima catholicis principibus prvida sunt consideratione decreta, ordlnataet conventa, ne a l l c u l u s

v l t l l

I m p u g n a t l o n l sublaceant, sed votivos sor-tiantur effectus, cura a nobis petitur apostolice adliciamus

i m r a u n i t a t i s

firmitatem

et alias desuper p r o v i d e a mu s prout e o r u md e m p r i n c i p u m

vota deposcunt, et nos, l ocorum et rerum qualitatibus bene pensatls, inDomino con s p i c im u s

salubriter expedir.Sane ca r i s s imus in

C i r i s to

filius noster Carolus, Romanorum etI s p a m a r u m rex

c a tho l i c u s

in impe r a t o r e m electus, nobis nuper exponifeci t quo d alias m certis trium statuum principatus Cathalonie in oppi-do

M o n t i s o n i s " , IHerdens i s

dicesis, per clare m e m or i e

Ferdinandum,A r a g o n u m

et Sicilie r egem,

in quibus certa capitula concordata et dubiad ec l r a l a ,

et per felicis recordationis l u l i u m

papam II, p redeces so rem

nostrum,

et nos con f rm a l a

I S

et nuper in civitate Barchinonensi

perd i c t u m

Carolum et lohannam r e g i n a m ,

eius matrem, in ultimo con-

ventibus celebratis nonnulla alia addita fuerint, ad quorum c o n f i r m a -tionem et pro reductione exercitii officii inquisitionis

heretice

pravi-tatis

ad debitum statum

ac auferendis abusibus qui per illius officialeset ministros in h u i u s m o d i exercitio committi asserebantur et committipoterant, dilectus lilius noster Adrianus, tltuli Sanctorum lohannis etPauli presbyteri cardinalis, generalis inquisitor huiusmodi pravitatis indicto principatu et in aliis domin i l s suis per

s edem

apostolicam depu-tatus'",

nter

alia declarasset, decrevisset et ordinasset, quod appella-tione o ffi ci al iu m ipsius inquisitionis censeren tur illius officiales salariati

actu servientes ac nomine familie e iu sdem inquisitionis censerenturi p so rum

o ffi ci al iu m fam iliares continui commensales, ae quod officialessalariati et officiales prefati et alii in exercitio dicte inquisitionis, l i ce tsalariati non essent, actu servientes, et non alii; nec oficiales et mi-nistri inquisitionis

pr iv i l eg i i s ,

immunitat ibus et exempt ion ibus ,

officia-l ibus

et ministris officii inquisitionis huiusmodi concessis, active vel

passive gaudere deberent ratione huiusmodi officii, si rem

allquamlitigiosam emerent aut acquirerent; nec aliquis reus alicuius criminisin officialem aut familiarem dicti officii recipi posset, et si admitte-

r e t u r , eo ipso quod id ad notitiam inquisitionis pravitatis huiusmodiperveniret ex mero eius officio, seu ad instantiam cuiuscumque alteriuspersone, cuius interesset,

e xpe l l e r e t u r ;

et si a l iqu i s oficialis inquisi-tionis huiusm odi aliqua mpersonan ,cu ius cu mq ue gradus seu conditionisforet, convenire vellet, coram suo ordinario iudice convenire deberet,nec talis persona coram inquisitoribus pravitatis huiusmodi c o n v e n i rposset; et si a l iqu i , primis uxoribus superstitibus, secundas duxissent

Monzn, cortes de 1510 y 1512.Of. L L O R C A

nm.

67 . pp. 241-244.Ib., nm. 69, pp. '248-257.


24/39


aut ducerent, et Ule que, primis viventibus viris, ad secunda auderentvota transir, d i c t l inquisitores de lilis, n i s l tales de sacramento matri-monii male sentirent, aut de fide suspecti essent, se nonintromitterent;et si custodes vinearum et terrarum

cu l t i v a rum,

aut ba nno r u m , et aliiofficiales seculares aliquem officialem, famil iarem c o n t i n uum commen-

salem au t m in l s t r um dicte i nqu i s i t i on i s in fragrantl crimine seu male-ficio in v ineis aut terris cul t ivat i s deprehensum caperent, capturehuiusmodi occasione capi vel molestan per prefatos inquisitores auteorum officiales nul lo modo possent , et si super hoc aliqua pignorumcaptorum res t i t u t io aus alia provisio facienda foret, illa per superioresiudices, quibus dicti custodes et alii officiales seculares subiecti essent,fieri deberent; et si

aliquis

ex dictis offic ial ibus inquisitionis mercatu-ram exereeret, officio per eum in dicta inquis i t ione obtento per dictosinquis i tores , quotiens ad eorum notician perven i r e t , ex eorum officio

prlvari, idque ad cu iu scumque instantiam, etiam si sua non interesset,fieri deberet; ipsique inquisitores de blasphemiis, nisi man i f e s t a raheres im sapiant, videlicet, ut est Deum non esse aut in eo omnipo-t e n t i am negare, vel alus ar t i cul i s fidei contrariis, cognoscere non va-lerent; ac quod excommunica t ion i s sententia contra eos qui blasphe-mantes et sor t legos non accusaverint, non impona tu r late sententie,sed le renda , nisi blasphemia, ut prefatur, heresim saperet aut essetarticulis fidei contraria; et ed i c t um de

excommunica t i s

excommun i ca r

tionis sententiam ultra annum sustinentes

non revelantibus f a c tum

censeatur de excommunicatis et pro excommunicatis publice declaratisi n so rdescen t ibus per annum et mensem in huiusmodi excommunicatione,et non de alus excommunicatis non declaratis nec publicatis, dumtamen propter heresim excommun i ca t i non essent; ac quod inquisitoresprefati ipsius principatus Cathalonie deputatus general i s seu deputato-rum officialibus sic) in iis que ipsos deputatos seu generales Catha-lonie concernerent, aut impositiones oppidorum et locorum eiusdemprincipatus Cathalonie, se nullatenus intromitterent; et si aliquis bonafide et absque fraude solvisset seu solveret aliquod debitum, aut luisset

vel lueret aliquod censale ab hertico pro bono ch r i s t i ano repu ta to ,antequam ut hereticus condemnaretur, vel a suis hered ibus , pos tquamver et non fraudulenter solvisset aut luxisset, ipse eiusve heredes etsuccessores non possent impeti super dicto debito aut censual vel aliasdesuper molestar vel vexari per fiscum aut aliam dicte inquisitionispersonam; et si m a r i t u s aut socer a l i cu ius mulierls ut hereticus con--de m na r e t u r et eius bona per fiscum occuparentur, dem fiscus tene-retur restituere mul i e r i christiane eius dotem legitime solutam et perprefatum maritum, qui tempere contractus matrimoni! pro bono chris-

tiano reputatus fuisset, aut s oce r um r ecep tara ; et si alique persone


25/39


emissent vel

emeren t allquas proprietates au t

alias res ab al iquibus

qu i

post emptionem t a n q u a m

heretici c o n d e m n a t i

o ren t , et p rec ium,quod ver

au t p resumpt ive

in u t i l i ta tem pa t r imon i i

pro hertico con-demnati conversum fuisset, persolvissent, tale precium, si dictus fiscustales proprietates seu res vendicare vellet, r e s t i t u e r e t u r ; et ne nego-

c ia t ion i

merc imon ie seu mercature preiudicium fat , volui t quod nu l l a

prohibi t io de non accipiendo nec dando cambia de facto iam convers is

seu neophitis aut aliter negociando cum lilis

fiat et per eum forsanfacte subate essent; quodque officiales et familiares dicti officli por-tarent c i rographum ipsorum i nqu i s i t o r um, alloquin, si arma deferrent,illa ab eis per officiales seculares, sicuti ab

alus

arma deferentibus,auferri possent; et quod

n u m e r u s

familiarium dicti officii in dictoprincipatu

Catha lon ie

ad triginta nomines r e du c e r e t u r , nisi propterdicti officii necessitatem maiori numero, quo non abuteretur, indigere

nosceretur, et easdem triginta personas dictus inquisitor nfra certumtempus designare et nominare t e n e r e t u r ; quodque appellationes abi nqu i s i tor ibus particularibus i n t e rponende ad inquisitorem generalerapravitatis

h u i u s m o d i

i n t e r p o n e r e n t u r ,

et in illis seu per eumdem ge-neralem inquisitorem cum

cons i l iar i i s ipsius

regs ad illorum dec is ionem

modis

et formis t u n e

expressis procederetur, et ta l ibus appellationibuspendentibus sententie late executioni

demanda r

non possent, concessot a m en competen t i t empere , videlicet, viginti ad causas appellationumhuiusmodi i n t r o d u c e n d u m et triginta dierum ad f idem de i l larum in-troductione faciendam, qui viginti ad appellationes introducendas adie, quo appellanti

reveren t iales

seu refutatorii concederentur, et tri-ginta dies ad f a c i e ndu m fidem introductionum appellationum huius-modi a die quo littere eitatorie et inhibitorie

pred ic to

appellanti con-cederentur, computar deberent; et si aliqui testes, dolse in dictoi nqu i s i t ion i s offcio falsum deponentes, curie secular traderentur, dic-tus inquisitor illos, prout sibi de iure

pe rm i s sum

foret et sacri caonespermittant, punir posset, et si de iure esset quod per preatum regemcastigar

debeant, dem

inquisitor id non impediret; et quod officialeset

ministri

dicti officii coniugati et laici

solverent impositiones et iura

c i v i t a t u m , in quibus moram traherent et in illis con t r ibue ren t , ac siinquisitionis huiusmodi officiales non essent.

Et deinde prefatus Carolus rex tribus statibus principatus huiusmodi,prout similiter prefatus Ferdinandus rex in conventibus Mont i sonispredicts, per eum

celebra t l s ,

concessit, ac sub spe accessuri ad id nostriet dicte sedis beneplaciti, cum eis convenit, se commissionem dictoinquisitori super usuris apostlica auctoritate fac tam per nos revocarfacer, nec

aliam commiss ionem

obtineri, aut in dicto principatu peraliquos

commissar ios

apostlicos exequi permi t i e re et, doee commissio


26/39


ipsa revocare tu r , ordines dar, quomodo dictus inquisitor ut inquisitoraut alio modo de prefa t i s usur i s , nisi aliqui usurara peccatum non esseaffirmarent, se non intromittet; ac quod lili qui possederunt aut pos-siderent bona immobil ia, que fuerant hereticorum titulo oneroso seulucrativo per t empus t r i g i n t a a n n o r u m , non mo le s t a r en t u r per f i scum

aut alias personas dicti inquisitionis officii, nec bona ipsa per eumdemf i scum aut alios officiales inquisitionis huiusmodi, nec per aliquos aliosiu s

au t causara ab illis haben tes ,

nec etiam credita et debita seu chiro-grapha ipsorum hereticorum que per tempus triginta annorum iudicia-l i t er petita non forent peti et exig po s s en t ; ac quod dicti triginta annicontinu et non interpolatim censerentur illis qu l acqusiverint bonaseu censualia hereticorum, nec tempus belli, minoris e tat i s , epidemie,aut ignorantia,

f isci

privilegium ve l quodcumque imped imen tum ,

autalia causa seu ratio, que tacite vel expresse dici aut excogi tar valeret,tam in causis pendentibus et introductis quam futuris, deduci possent;

et quod inquisitores pravitatis huiusmodi, vigore clausularum in con-tractibus apponi solitarum, videlicet, renunciationis proprii fori etcuicumque foro per actorem eligendo submiss ionis , in causis inquisi-tionis officium huiusmodi non concernentibus iurisdictionem sibi ali-quam vendicare nequeant, nec se de illis nullatenus se intromitterevaleant; et cum ordinarii locorum et inquisitores per sedem pred i c tamdeputati in causis fidei et crimine heresis de iure concurrerent, quodordinarii qui ea t enus ab inquisitionis huiusmodi exercitio ipsus regsprecibus cessaver in t , i l lam ex t u n e libere exercerent; et salviconductus,

in quorum eoncessione passim abusus committebantur, eis per dictosinquisitores duntaxat concederentur, quorum copia in perhibendo tes-timonio aut alio actu necessario officium inquisitionis huiusmodi con-cernente opus esset, et testimonio pe rh ib i to seu alio acto completo postlapsum

temporis

ad redeundum ad loca, unde sa lvosconduc tu s huius-modi habentes vocati fuerint, competenter exp i ra ren t eo ipso; ac quodredditus quos officiales et

min i s t r i

inquisitionis huiusmodi ex ipsorumproprio patrimonio percipiebant, non mandentur executioni per offi-ciales inquisitionis, et inquisitores huiusmodi se de cognitione istorum

non intromittent.Quodque si aliquis aut quicumque inquisitores particulares aut alii

quicumque ministri inquisitionis huiusmodi contra fo rmam

declaratio-num predictarum aliquid facerent aut aliquam convenirent per sonam,totum id quod in contrarium fieret esset

cassum,

i r r i t um et nullum, etdictus inquisitor generalis illud revocare et dictum of f ic ia lem in expen-sis in dupl um co ndem nare deberet; nec officiale s regii ad

observa t ionem

inhibitionum contra huiusmodi capitula factarum t e n e r e n t u r ; ac quodinquisitores tam generales quam particulares pro tempore existentes


27/39

486 JUSTO FERNA NDEZ ALONSO 1241

t e n e r e n t u r observare c u m effectu con s t l t u t l onem fellcls

recordat lon ls

l o l i ann l s pape XXII, predecessorls nostrl, contra nigromnticos edl tam,que inciplt 'Super lllius specula', quam per nos Innovar et perpetuoper totum principatum predlctum observar m an dar p rocu r a r e [ n t l .

Et si al iquls

officialis Inquisitionis hulusmodi cum titulo oneroso et

lucrativo acqulreret aliqua bona litigiosa aut super qulbus de prximosequi seu mover l lis formldaretur, talls offlclalis inquisitionis hulusmodiratione

d i c to rum

bonorum conven i r

valeret coram ludlce ordinar io ,

coram quo non existens offieialis conven i r

posset; et si pretenderethabere lu s

in allqulbus bonls , super qulbus lis coram ludlce secularlpendet, quod dictus ludex

secu lar l s

posset ulterlus In

causa procedervigore

artlculorum

litis penden t l um, aut quocumque

alio modo ade f f e c t um sententlam ferendl, et

eam

in rem lud l candam

transeundi,et lllius execu t lonem faclendi, quacumque dictorum Inqu ls l torum Inhl -

bl t lone non obstante; quodque Inqu i s l to r generalis et all par t iculares ,qu l t u n e

erunt In dicto p r i n c i p a t u , deberent lurare per actum publlcum,per notarium publicum dicte inquisitionis testiflcandum et In

archlvlo

generalis dicti prlnclpatus r e c onde ndu m, de tenendo, servando et com-

plendo cum effectu o m n i a et singula declarata, decreta et ordlnatapred i c t a ;

et eodem modo iurare deberent In admlsslone eorum ad of f i c iasua

q u l c u m q u e alii

inqu i s i tore s tam generales quam particulares, qulpostea

In

dicto prlncipatu essent,

et certls allls t u n e

expressis modls

tam generalis quam all

Inquisitores In celebratlone conventuum l u r a -

m e n t u m prestare deberent, ac tenerentur dar coplam seu coplasauctenticas aetuumpubl l co rumIu ramento rum hulusmodi culque petenti,deponendo pro lllo quinqu solidos; ac quod generalis et

alli

Inquisitoresp re f a t l supersederent

In

cognltlone causarum u s u r a r um au t lu s

de lilisquoquo pacto cognoscerent, sed expectarent conf l rma t ionem revocatio-n u m Illatum, sicut per d i c tum Carolum slbl erat provlsum; Ipsequegeneralis Inqu i s i t o r concedere t generales lltteras executorlales decla-ratorum, dec re torum, ordinatorum, add i to rum et conventorum hulus-modi, directas mnibus et s lngul i s i nqu i s i t o r lbu s d l c t l principatus,mandando elsdem sub jena excommunicatlonis quod Illa omnia obser-

vare et observar facer deberent; quodque de cetero clrca offlciuminquisitionis hulusmodi observen tu r sacrl caones per sedem apostoli-cam ordinati et decretl, et In contrarlum nichll attentaretur; et si Insupradictis aliqua dlfficultas, que indigeret interpretatione. oriretur,aut hesltatlo seu obscurltas resultaret, Illa per nos declarar deberet,et Ipse Carolus rex iterum o m n e m dec la ra t ionem in hoc fac lendamobservaret et, prout eu m concernebat, per allos observar faceret;quodque de abusibus in dicto officio per nonnullos ex officlalibus dicteinquisitionis

fac t i s

et eidem Carolo in dicto conventu s ign l f icat l s

et


28/39

[25 ALGUNOS B K E V E S Y BULAS INDITOS SOBRE 487

per eum

p u n i r i

iussis,

generalis inquisitor, una c u m

consiliariis nonsu spec t i s ,

cognoscere et in forma hie i nde

data unicuique ius s u u m

reddere posset; et ad abusu s

tollendum, quod quelibet persona eccle-

siastica vel

secularis, que esset cuicumque alteri personeoW igata

propterde l i c t um

seu quasi, vel propter c o n t r a e t u m

seu quasi, et po s tmodum

efficeretur officialis dicte i nqu i s i t o r i s , propterea non esset exempta aiurisdictione ecclesiastica vel seculari sui pr imi

iudicis in illis

casibus,qui of f ic ium inquisitionis non

c o n c e r n e r e n t ,

nec propterea possentdeclinare iurisdictionem iudicis secularis vel ecclesiastici, nec recurreread

ludices

officii inquisitionis hu i u s mod i , immo

propter quodcumquedelictum extra officium inquisitionis pe rpe t r a tum aut

et iam

in dictoofficio non concernens

negoc i um

fidei, cuius quidem delcti iudices or-

dinarii essent capaces, per tales iudices ordinarios cognosceretur, etcoram illis ordine suo litigetur usque ad s e n t e n t i a m , non obstante qua-cumque fori declaratoria.

Ipseque Carolus rex premissa omn ia

et s i n g u l a

et alia, t u n e tamsuper prescriptione

bonorum here t i co rum quam

a l ia rum rerum expressa,tam

d i c t u s

Carolus rex quam Adrianus, cardinalis et inquisitor gene-ralis, sedis apostolice beneplcito interveniente, adimplere et observareet adimpler i et observar facer ex certa eius

sc)

scientia medi is eorumiuramentispromisserunt, prout in diversis litteris sive auctenticis scrip-t u r i s

desuper confectis dicitur plenius con t i ne r i .Quare

pro parte d i c to rum

Caroli regis et l o h a n n e

regine nobis fuithumi l i t e r

supplicatum, ut pro status dicti principatus quiete declrala ,

servata, ordinata, addita et conventa ac promissa huiusmodi approbareet confirmare aliasque desuper

oppo r t u ne

providere de benignitateapostlica dignaremur.

Nos igitur, qui cunctorum t r anqu i l l um s t a t u m

a f f e c t amus , declara-t i o n u m , de c r e t o r um,

o r d i n a t i n u m , concessionum, conven t i onum

etpromiss ionum predictorum tenores, ac si de verbo ad verbum insere-rentur presentibus, pro sufficienter expressis habentes, huiusmodi regiset regine suplicationibus inclinati, omnia et singula per

genera lera

inquisitorem ac successive Carolum regem

prefatos in premissis et circaea quomodol ibe t dec l ra la , decreta, ordinata, addita, conventa et pro-missa ac prout illa concernunt omnia et singula in

dic t i s

litteris sives c r ip tur i s

contenta et quecumque inde secuta, ex certa nostra scientia,auc to r i t a t e apostlica tenore

p r e s e n t i u m

approbamus et con f i rmamus ,supplentes omnes et singulos iuris et facti defectus, si qui forsan inter-venerint in eisdem; ac constitutionem

l o an n i s

predecessoris huiusmodiinnovamus, et illa ac omnia et singula alia premissa in toto principatupredicto per modernos et qui pro

t empore

erunt dicte p rav i ta t i s gene-rales et

a l ios inqu is i tores eo rumque off i c ia le s

et ministros et q u o s c u m -


29/39


que altos invlolabl l i te r

observarl deber d ece r n lmus ;

et propotlorl cau-tela Illa o m n i a et singula prout per eosdem inquisitorem genera le ra acCarolum

regem

declarata, decreta, ordinata, addita, conventa et pro-missa respective fu e ru n t et in dictis inde confectissc r ip tu r iscontinetur,scientia et auctoritate predictis dec la ramus , dece rn imus et o rd i namus ;ac

vo lumus

presentes litteras eo pretextu quod singula declarata, de-creta, ordinata, addita, conventa et promissa per inquisitoremgen eraleraac Carolum regem hu iusmod i presentibus non sunt inserta, aut aliasex quavis causa de surreptionis

ve l

obreptionis vitis seu intentionisnostre defectu impugnar nullo modo posse; et quicquid secus super hiisa quoquam quavis etiam dieta auctoritate scienter vel ignoranter con-tigerit attemptari, nullius existere

roboris

vel m o m e n t i ; eosque ex dic t is

generali ac alus inquisitoribus eorumve offlcialibus et min i s t r i spresen-tibus et futuris, quipremissis in aliquo contravenerint, et requisiti infrat r i duum

id to tum, in quo excesserint, eu m efectu non revocaverint,

excommunica t ion i s late sententie et privationis officii sive loci per eostune obtenti, ac perpetu inhabilitationis ad illud et similia obtlnendumpenas incurrere ipso facto decernimus.

Quoc i r ca venerabilibus fratribus nostris Barchinonensi" et Iller-den s i

18 episcopis ete. in virtute snete obedientie districte precipiendom a n d a m u s , quatenus ipsi vel

do

aut unus eorum, per se vel alium seualios, incolis et habitatoribus dicti principatus et eorum cuilibet in pre-missis eff icacis defensionis presidio assistant, ac quotiens pro partedilectorum filiorum deputatorum civitatum et universitatum principatuseiusdem vel

a l i cu iu s

ipsorum fuerint super hoc legitime requisiti, omniaet singula declarata, decreta, ordinata, addita, conventa et promissaet per nos approbata et confirmata, iuxta illorum et presentium con-tinentiam et t e no r em, ac constitutionem predictam in toto principatufirmiter

observar

auctoritate nostra faciant, transgressores quoscum-que, cuiuscumque dignitatis, qualitatis, status, ordinis et

cond i t ion i s

etq u ae u m q u e d ign i t a t e prediti existant, per censuras ecclesiasticas etalia opportuna uris remedia, appellatione qualibet omnino postposita,compescendo,

invcalo etiam ad hoc, si opus fuerit, auxilio brach i i

secularis.

Non obstantibus pie memor ie Bonifacii pape VIII, predecessorisnostri, qua cavetur ne quis extra

suam

civitatem et diocesim, nisi incertis exceptis casibus inibi expressis et in illis ultra uara dietam, adi ud ic ium evocetur, seu ne iudices a sede prefata deputati extra civi-tatem et diocesim, in quibus deputati fuerint, contra

q u o s cu m q u e

pro-ceder aut

alii

vel a lus

vices suas commi t t e re

presumant; et de duabus

u Gualtero (al. Guillermo) Raimundo de Vich (1519-1525); E U B E L III,

p. 129.18 Santiago de Conchillos (1512-1543); EUBEL, III, p. 212.


30/39

127] ALGUNOS BREVES Y BULAS INDITOS SO BR E.. . 489

dietis in concilio general editis, et quibusvis alils constitutionibus,ordinationibus apostolicis ac quibusvis privilegiis, Indultis et litterisapostolicis dicte pravitatis inquisitoribus pro tempere concessis, quo-rumcumque t e n o r u m existant, quibus quoad hoc , illis alias in suo roborepermansuris, specialiter et expresse derogamus, contrariis quibuscum-

que; aut si Inquisitoribus prefatis vel quibusvis alus communiter veldivis im ab eadem sit sede indultum, quod interdici, suspend vel excom-municari non possint per litteras apostlicas non facientes plenm etexpressam ac de verbo ad

verbum

de indulto huiusmodi mentionem.Nul l i etc. nostre approbationis, c o n f i r m a t i o n i s , suppletionis, innova-

tionis, decreti, ordinationis, declarationis, voluntatis et mandati infrin-gere etc. Si quis etc.

Datum Rome, apud Sanctum Petrum, anno etc. 1520, octavo kalendasseptembris, pontificatus nostri anno oc tavo.A. de Castel lo .F. deSancto lohanne. Ro. de Radic ibus .Gol ia t . Hip. de Cesis.

10

1520, diciembre 1. Roma.

Len X aprueba y confirma las normas dadas para el reino de Ara-gn por Fernando el Catlico en las Cortes de Monzn y por Carlos 1

en las de Zaragoza sobre el modo de proceder en las causas de la In-

quisicin y encomienda la ejecucin de esta bula a los arzobispos deZaragoza y Tarragona.

Reg.

Vat., 1208, ff. 401-404.

[ Co n f i r ma t i o pro Carolo V imperatore super Inquisitionlbus contraherticos in Hispania.l

Leo etc. Ad futuram re memoriam. Gerentes in desideriis cordisnostri ut fides catholica prosperetur et snete inquisitionis ministri citraeorum infamiam et alicuius iniuriam oficium eis co mmis sum exerceant,et his que propterea, presertim per reges catholicos, provide facta fuissedicuntur nostri muniminis robur libenter adiicimus, et ut illa votivossortiantur effectus opem et operam

i m p e n d i m u s

eff lcaces.Sane c a r i s s im u s in Christo f i l i us noster Carolus, Romanorum et His-

paniarum rex c a t ho l i c u s in i m p c r a t o r e m electus, nuper nobis exponifecit, quod alias, p o s t q u a m in congregatione c u r i a r u m regni A r a g o n u min oppido Mo n t i s o n i s , IHerdens i s dicesis, c e l b ra l a per clare memorieFerdinandum, Aragonie et Sicllie regem, pro reductione exercicii officilinquisitionis heretice pravitatis ad statum debitum et auferendis abu-


31/39

490 JUSTO F E R N A N D E Z A L O N S O [28|

sibus per illius of f i c ia le s et min i s t ros , qui rationis metas sepe egredie-b a n t u r ,

nter alia quod venerabilis oficii inquisltionis hu iu smod i offi-ciales et mlnistri, qui privilegiis et i m m u n i t a t i bu s eidem officio concessisgaudere possent, censerentur et essent

dicte pravitatis

inquisitores

eorumque familiares continui commensales, assessor, alguazil lus

vel

executor et eorum commensales et familia pro executione dicti officiideputati; et quoad fami l i am a r m a t a m in Ce s a r augu s t ana decem, inalus vero c iv i ta t ibus et oppidis dicti regni Aragonum, in quibus dictiinquisitores pro tempore residere et o f f i c i um huiusmodi actu exercerecontingeret, usque ad n u m e r u m viginti dumtaxat in toto regno predictopersone con jga te et bone fame, ad id personaliter n o m i n a n d e , privi-legio arma deferendi uterentur; ac

de func torum

vel absentium autamotorum loco alii infra e u n d e m numerum subrogar possent, quorumta ab initio ex t u n e

nominando rum

quam per cessum, absentiamvel amot ionem huiusmodi in posterum subrogandorum nomina officia-

l ibus civitatis vel loci, ubi dicti inquisitores residerent, intimarentur;i m m u n e s q u e et privilegiati h a b e r e n t u r advocatus et p rocura tor

f i sca-

lis, notarii, consiliarii, do ordlnarli et nuncii pro actibus partieulari-bus dicti officii creati, ipsorum officii exercitio dumtaxat durante, etmedicus et cirurgicus stipendiati per dicte inquisitionis officium, recep-torque bonorum confiscatorum, et custodes carcerum ac portarum; etquod alicuius criminis, propter quod

criminal

pena puniendus venire t ,reus in off ic ialem seu familiarem dicti officii recipi non

posset , e t

admis-sus eo ipso vel ad cuiusvis instantiam expelli deberet; ac ad ipsorum

officia lium seu f ami l i a r iumi nstantiam nemo civiliter extra suum ordina -rium forum conveniretur, et si contrarium fieret id nu l lum ac irritumforet, et actor per inquisitores pro tempore existentes in expensls et dam-nis in dup lum

c o n d em n a r e t u r ;

et si aliquis dicte inquisitionis officlalisal iqua bona litigiosa, vel super quibus lis moveri de prximo speraretur,oneroso vel lucrativo titulo comparare t , i l lorum ratione

conven i r

possetcoram alias suo iudice ordinario; et si pretenderet iu s sibi competerin bonis per iudicem secularem apprehensis liceret eidem iudici seculariin huiusmodi casu super articulis litis pendentie f i rmarum et proprie-

t a t u m

et eorum quo rumvis usque ad sententias diffinitivas et remiudicatam ac illius executionem inclusive, quibuslibet i nqu i s i t o rumprohibi t ion ibus

non obstantibus, proceder; et si v inearum custodes,aqueductuum mundatores, aquarum portitores et alii quivis secularesofficiales quemcumque ex domest ic is et

con t i nu l s

commensa l ibus , off i -

cialibus et min l s t r i s dicte snete inquisitionis in flagranti malef iciod e p r e h e n s u m caperent,

cap

et huiusmodi oceasione molestar

per dict

algunas bulas inéditas

Documents