อ.มารต สงหโทราช

การสบคนสารสนเทศ (Information retrieval หรอ IR)

หมายถง การสบคนวสดสารสนเทศหรอเอกสารจากสถานทจดเกบ

สารสนเทศ รวมทงวสดสารสนเทศและเอกสารตางๆ ทจดเกบ

อยในคอมพวเตอร เพอตอบสนองความตองการสารสนเทศ

ของผสบคน (Manning, Raghaven & Schütze, 2008)

ความหมายของการสบคนสารสนเทศ

การสบคนสารสนเทศ หมายถง กระบวนการ วธการทใชในการ

คดเลอกสารสนเทศจากแฟมขอมลหรอแหลงเกบ ในหองสมดหรอหอ

จดหมายเหต โดยการใชหวเรอง เพอสบคน จากดรรชนหรอบตรรายการ

หรอการสบคนโดยระบบการสบคนขอมลอตโนมต เชน รายการออนไลน

หรอฐานขอมลบรรณานกรม (Reitz, 2007)

ความหมายของการสบคนสารสนเทศ (ตอ)

กระบวนการในการคนหาขอมลหรอสารสนเทศ

ทตองการโดยการใชเครองมอชวยคนสารสนเทศ โดยการจดท าเครองมอชวยคน

ถอเปนหนาทหนง ของสถาบนบรการสารสนเทศเพออ านวยความสะดวก

แกผใชบรการในการสบคนสารสนเทศ

เครองมอชวยคนสารสนเทศ เชน บตรรายการ รายการออนไลน

ฐานขอมล และโปรแกรมคนหา เปนตน (สจรา อมรกเลศ, ม.ป.ป.)

ความหมายของการสบคนสารสนเทศ (สรป)

1) เพอการศกษาคนควาวจย ซงถอเปนรากฐานหลก

ในการพฒนาสงคมและประเทศชาต

2) เพอแสวงหาขอมลหรอความรใหมๆ

เพอตอบสนองความสนใจ

วตถประสงคในการสบคนสารสนเทศ

3) เพอการพกผอนหยอนใจ เชน การคนหารายการ

โทรทศนเพอชมรายการยอนหลงผานเวบไซตตาง ๆ

การคนหาเกมออนไลน และคนหาภาพยนตรจากเวบไซต เปนตน

วตถประสงคในการสบคนสารสนเทศ (ตอ)

4) เพอประกอบการท างานและประกอบธรกจ คอ

การสบคนสารสนเทศเพอประกอบ การท างานในหนาท

ทไดรบมอบหมาย

วตถประสงคในการสบคนสารสนเทศ (ตอ)

5) เพอประกอบการตดสนใจในเรองใดเรองหนง ทงเรองสวนตว

และสวนรวม เพราะสารสนเทศถอเปนปจจย พนฐานหลกในการ

ตดสนใจ ดงนนกอนทจะมการตดสนใจ บคคลควรจะแสวงหาและ

สบคนสารสนเทศเพอใชประกอบการตดสนใจเรองใดเรองหนง

ซงสารสนเทศทดสามารถชวยลดขอผดพลาดในการตดสนใจได

วตถประสงคในการสบคนสารสนเทศ (ตอ)

เครองมอทใชในการสบคนสารสนเทศสามารถจ าแนกได

หลายประเภท ไดแก บตรรายการ บรรณานกรม ดรรชนวารสาร

ดรรชนหนงสอพมพ รายการออนไลน ฐานขอมล รวมถง

เครองมอสบคนสารสนเทศบนเครอขายอนเทอรเนต

- ฐานขอมลรายการบรรณานกรมออนไลน (OPAC)

- ฐานขอมลออนไลน

- การสบคนสารสนเทศจากเครอขายอนเทอรเนต

เครองมอสบคนสารสนเทศ

ฐานขอมลรายการบรรณานกรมออนไลน (OPAC)

รายการบรรณานกรมออนไลน หรอ OPAC คอ รายการ

ขอมลบรรณานกรมออนไลนทของหองสมดจดท าขน เพออ านวย

ความสะดวกในการสบคนทรพยากรสารสนเทศแกผใชบรการ

โดยผใชบรการสามารถเขาถงรายการทรพยากรสารสนเทศ

ของหองสมดแตละแหงได โดยไมจ ากดเวลาและสถานท

ท าใหทราบขอมลทางบรรณานกรมของทรพยากรสารสนเทศ

แตละรายการ จ านวน สถานทจดเกบ ตลอดจนสถานภาพ

ของทรพยากรสารสนเทศทตองการวาพรอมใหบรการหรอไม

เครองมอสบคนสารสนเทศ (ตอ)

ฐานขอมลรายการบรรณานกรมออนไลน (OPAC)

การสบคนรายการบรรณานกรมออนไลนของหองสมดนน ผใชบรการ

สามารถใชไดทงจากคอมพวเตอรทจดไวใหบรการภายในหองสมดแตละแหง หรอ

ใชบรการออนไลนผานเวบไซต ซงวธการสบคนจะแตกตางกนไปตามโปรแกรม

ระบบหองสมดอตโนมตทหองสมด

แตละแหงใหบรการ

เครองมอสบคนสารสนเทศ (ตอ)

มาจากค าวา Online Public Access Catalogue

การเขาถงระบบการจดหมวดหมของทรพยากรและบรการของหองสมด ในรปแบบของ

การเชอมตอกบระบบเครอขายหรออนเทอรเนต

OPAC คออะไร

เพอเปนการใหขอมลส าหรบผใชบรการไดเขาถงทรพยากรหองสมดอยาง

เทาเทยมกน โดยมการใหรายละเอยดของขนาด จ านวน

เพอใหขอมลในการระบแหลงทเกบทรพยากรของหองสมด

เพอบนทกขอมลของหนงสอและสงพมพทไดเกบรวบรวมไว

ใหขอมลส าคญส าหรบผใชบรการ เชน ผแตง ชอเรอง สถานทพมพ

รายละเอยดชด ขอมลทางบรรณานกรม และหวเรอง

ท าใหทรพยากรไดใชประโยชนเรวขน

ท าใหทรพยากรสามารถอยในกลมเดยวกน และใชประโยชนไดงายขน

เปาหมายของการใชงาน

ตบตรรายการ

Library.mju.ac.th

วธการสบคนขอมล

จากรายการบรรณานกรมออนไลน (OPAC)

การสบคนโดยใชชอผแตง (Author)

การสบคนโดยใชทางเลอก “ชอผแตง หรอ Author” นน

ผใชควรใชสบคนสารสนเทศในกรณททราบชอและนามสกล

ของผแตง ส าหรบผแตงชาวไทยใหใช ชอและนามสกล ของผแตง

ถาผแตงเปนชาวตางประเทศตองสบคนจาก นามสกล, ชอ

วธการสบคนขอมล

จากรายการบรรณานกรมออนไลน (OPAC)

ผลการสบคนโดยใชชอผแตง

วธการสบคนขอมล

จากรายการบรรณานกรมออนไลน (OPAC)

การสบคนโดยใชชอเรอง (Title)

การสบคนโดยใชทางเลอก “ชอเรอง” ใชในกรณทผสบคน

สารสนเทศทราบชอเรอง ซงรวมทงชอหนงสอ ชอวารสาร

ชอโสตทศนวสด หรอชอทรพยากรสารสนเทศทตองการ

วธการสบคนขอมล

จากรายการบรรณานกรมออนไลน (OPAC)

ผลการสบคนโดยใชชอเรอง (Title)

วธการสบคนขอมล

จากรายการบรรณานกรมออนไลน (OPAC)

การสบคนโดยใชหวเรอง (Subject)

หวเรอง คอ รายการศพทซงอาจเปน ค า กลมค า วล

และชอเฉพาะตาง ๆ ทใชแทนเนอหาสารสนเทศ โดยหองสมดหรอ

สถาบนบรการสารสนเทศแตละแหง จะใชคมอทเปนมาตรฐาน

ในการก าหนดหวเรองใหกบทรพยากรสารสนเทศของสถาบน

เพออ านวยความสะดวกแกผสบคนสารสนเทศ เชน Library of Congress Subject Headings หวเรองส าหรบหนงสอภาษาไทย หวเรองสามารถแบงได 2 ประเภท ไดแก หวเรองใหญ

และหวเรองยอย

การสบคนโดยใชหวเรอง (Subject)

หวเรองใหญ คอ หวเรองทก าหนดแทนเนอหาของ

สารสนเทศ อาจเปนค าเดยว ค าประสม วล หรอชอเฉพาะตางๆ

เชน ไทย, ทมยนต, การคาประเวณ, สงกรานต, ลานนา เปนตน

วธการสบคนขอมล

จากรายการบรรณานกรมออนไลน (OPAC)

การสบคนโดยใชหวเรอง (Subject)

หวเรองยอย คอ ค าหรอวลทก าหนดข นเพอใชตามหลง

หวเรองใหญ เพอระบขอบเขตของเนอหาสารสนเทศให

เฉพาะเจาะจงมากยงข น เชน ลานนา - - คตชาวบาน

ลานนา - - ความเชอ

วธการสบคนขอมล

จากรายการบรรณานกรมออนไลน (OPAC)

วธการสบคนขอมล

จากรายการบรรณานกรมออนไลน (OPAC)

การสบคนโดยใชหวเรอง (Subject)

วธการสบคนขอมล

จากรายการบรรณานกรมออนไลน (OPAC)

การสบคนโดยเลขเรยกหนงสอ (Call Number)

เปนการสบคนจากเลขหมวดหมของหนงสอทตองการ

ซงรายการออนไลนของหองสมดหรอสถาบนบรการสารสนเทศ

บางแหงสามารถสบคนไดทงเลขเรยกหนงสอในหมวดหม

ทศนยมดวอ (Dewey Decimal Classification)

และระบบรฐสภาอเมรกน (Library of Congress Classification)

วธการสบคนขอมล

จากรายการบรรณานกรมออนไลน (OPAC)

การสบคนโดยเลขเรยกหนงสอ (Call Number)