9.organulu zelularra2_anaya
DESCRIPTION
2. batxilergoko Biologia ikasgaia 9. unitate didaktikoaTRANSCRIPT
![Page 1: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/1.jpg)
9. GAIAORGANULU ZELULARRAK
-II-
![Page 2: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/2.jpg)
0. SARRERA● Nukleoa, mitokondrioak eta kloroplastoak
mintz bikoitzeko organuluak dira.● Nukleoak jarduera zelularra kontrolatzen du.● Mitokondrio eta kloroplastoek, berriz,
funtzio metaboliko garrantzitsuak betetzen dituzte. Horregatik mintz-organulu energetiko ere esaten zaie.
![Page 3: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/3.jpg)
1. NUKLEO ZELULARRA● Landare- eta animalia-zelula eukariotikoaren
organulu nagusia.● Genoma zelularra dauka. Barruan ADNaren
erreplikazioa eta ARNaren sintesia gertatzen dira.
● Normalean nukleo bakarra agertzen da. Hala ere badira nukleorik gabeko zelulak (eritrozitoak) edo nukleo bat baino gehiagokoak (hepatozitoak, osteoklastoak...)
![Page 4: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/4.jpg)
El osteoclasto es una célula grande con múltiples núcleos que pueden identificarse por separado, y es uno de los dos tipos de células necesarias para la reparación de los huesos.
Hepatocito binucleado a los 28 días postratamiento
![Page 5: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/5.jpg)
● Nukleoa 2 egoeratan ager daiteke:● NUKLEO INTERFASIKOA: Geldialdian.● NUKLEO MITOTIKOA: Zatitzen.
![Page 6: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/6.jpg)
1.1. NUKLEO INTERFASIKOA● Honako zati hauek bereizten dira:
● MINTZ NUKLEARRA● NUKLEOPLASMA● KROMATINA● NUKLEOLOA
● Forma eta tamaina aldakorra, zelula mota eta zikloko unearen arabera
![Page 7: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/7.jpg)
A) MINTZ NUKLEARRA edo BILDUKIN NUKLEARRA● Nukleoa mugatzen du.● 2 mintzez osatua
● KANPOKO MINTZ NUKLEARRA– Alde zitoplasmatikoan erribosomak ditu eta SE
leunaren edo zimurraren mintzarekin jarraikortasuna du.
● BARRUKO MINTZ NUKLEARRA– Alde nuklearra zuntz-proteinen sare batek estaltzen
du, orri nuklear izenekoak. Horrek euskarria ematen dio nukleoari eta kromatina ainguratzeko gune ere bada.
![Page 8: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/8.jpg)
![Page 9: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/9.jpg)
Bilduki nuklearraren iragazkortasuna● Mintzak berez, molekula txiki apolarretara
soilik dira iragazkorrak, ● Hala ere, poro nuklear izenekoak dituzte eta
horietatik molekula polar txikiak, ioiak eta makromolekulak (ARN eta proteinak) igaro ahal dira.
– Molekula txikiek difusio pasiboz zeharkatzen dituzte.
– Makromolekulek mekanismo aktibo hautakorrak dituzte.
![Page 10: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/10.jpg)
B) NUKLEOPLASMA, KARIOPLASMA edo MATRIZE NUKLEARRA
● Nukleo osoa betetzen duen eta egitura-euskarria ematen dion zuntz-sarea da.
● Bertan topa dezakegu kromatina, sistema entzimatikoak, erribonukleoproteinak (ARNa biltzeko balio duen zuntz-sarea) eta molekula zein ioiak (batez ere Ca2+ eta Mg2+, eta K+)
![Page 11: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/11.jpg)
C) KROMATINA● Interfasean dagoen nukleoko material
genetikoari esaten diogu kromatina.● Nukleoplasman barreiatutako kromatina-
zuntzexka bakoitza ADN molekula batek eta proteina askok (histonak eta ez-histonikoak) eratzen dute.
● 2 kromatina mota daude:1) HETEROKROMATINA
– Formarik kondentsatuena– Transkripzioari dagokionez ez-aktiboena
2) EUKROMATINA– Hedatuena edo deskondentsatuena– Transkripzioari dagokionez aktiboena
![Page 12: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/12.jpg)
D) NUKLEOLOA● Egitura esferikoa● Ez du mintzik.● Kromatinaren azpiunitate erribosomikoak
eta harizpiek osatzen omen dute.● ARN nukleolarra hemen sintetizatzen da
(gero ARNr bihurtuko dena), transkripzio aktibitate handia dagoelako agertzen omen da orban dentso baten gisa.
● Erribosomen azpiunitateak eratzen dira bertan.
● Mitosian, profase hasieran, desagertu egiten da.
![Page 13: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/13.jpg)
![Page 14: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/14.jpg)
1.2. NUKLEOA ZATITZEN● Mitosian edo kariozinesian, nukleoa
berrantolatu egiten da: kromatinak kondentsatu eta kromosoma bihurtzen dira.
● Nukleoa zatitu bitartean ez dago ARN sintesirik (transkripziorik).
![Page 15: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/15.jpg)
Kromosomen egitura● Metafasean kromosoma bakoitzak honako
ezaugarriak ditu:a) 2 kromatida.
– Bakoitza ADN molekula batek osatuta.– Simetrikoak dira, paraleloak eta berdin-berdinak.– Zentromero izeneko estutzean lotuta daude.
b) Zentromeroa edo uzkurdura primarioa– Kromatida ahizpak lotuta mantentzen ditu.– Bertatik kromosoma ardatz mitotikora lotzen da.
c) Besoak– Zentromeroak zatitzen dituen kromosoma zatiak.
![Page 16: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/16.jpg)
d) Zinetokoroak– Zentromeroaren alde bietan kokatzen diren disko
proteikoak.– Bertan ardatz mitotikoko mikrotubuluak lotzen dira.
e) Satelitea (SAT) – Kasu batzuetan agertzen da.– Kromosomaren mutur batean agertzen den zati
esferikoa, uzkurdura sekundarioak mugatuta.f) Telomeroak
– Kromosomaren muturrak.
![Page 17: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/17.jpg)
g) Zerrendak– Zabalera diferenteko kromosoma-segmentuak.– Kromosoma bakoitzeko zerrenden patroia
bereizgarria da, berari eta bere homologoari dagokiona.
![Page 18: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/18.jpg)
Kromosomen sailkapena● Zentromeroaren posizioaren arabera, 4
kromosoma mota daude:a) METAZENTRIKOAK
– Zentromeroa kromosomaren erdian dago eta besoek luzera bera dute.
– Ardatz mitotikoan V forma hartzen dute.
b) AZPIMETAZENTRIKOAK– Zentromeroa posizio azpimedialean dago, beraz, beso
bat bestea baino apur bat luzeagoa da.– Anafasean L forma hartzen dute.
![Page 19: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/19.jpg)
c) AKROZENTRIKOA– Zentromeroa kromosomaren muturretik oso hurbil
dago; beso bat oso luzea eta bestea oso laburra.
d) TELOZENTRIKOA– Zentromeroa kromosomaren muturrean edo bertatik
oso hurbil dago; beso bakarra baino ez da bereizten.
![Page 20: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/20.jpg)
2. MITOKONDRIOAK● Zelulak behar duen energia ematen duten
erreakzioak gertatzen dira organulu honetan.● Forma aldagarria dute: ia esferikoak,
zilindrikoak edota oso luzeak izan daitezke.● Kopuru aldakorra: zenbat eta beharrizan
energetiko handiagoa izan zelulak, orduan eta mitokondria gehiago.
![Page 21: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/21.jpg)
MITOKONDRIEN EGITURA● 3 gune bereizten dira:
1) Matrizea edo barruko eremua.2) Mintz bikoitza: kanpo mintz mitokondriala eta
barrukoa. Barrukoan azalera handitzen duten gandor edo tolestura ugari daude
3) Mintzen arteko eremua
![Page 22: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/22.jpg)
Kanpo mintza
Barne mintza
Gandorrak
ADN mitokondriala
Matrizea
Kanpo mintza
Mintz arteko eremua
![Page 23: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/23.jpg)
MITOKONDRIOEN OSAKETA KIMIKOA
1) MATRIZEA● ADN mitokondriala
– Bikoitza eta zirkularra– Proteina mitokondrialen kopuru handia sintetizatzeko
informazioa dauka.● Mitorribosomak
– Matrizean aske edo barruko mintzari atxikita.– Zitoplasmako erribosomak baino txikiagoak.
● Kaltzio- eta fosfato-ioiak, ura eta entzima kantitate handia
![Page 24: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/24.jpg)
2) BARRUKO MINTZ MITOKONDRIALA● Mintz plasmatikoak baino proteina gehiago
dauka.● Elektroiak garraiatzeko kateko proteinak, ATP
sintetasak,...3) KANPOKO MINTZ MITOKONDRIALA
● Funtzio entzimatikoak duten proteinak ditu eta ur-bide zabalak eratzen dituen proteina kantitate handia. Horregatik oso iragazkorra da.
4) MINTZ ARTEKO EREMUA● Zitosolaren antzerako osaketa.
![Page 25: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/25.jpg)
![Page 26: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/26.jpg)
MITOKONDRIEN FUNTZIOAK● Funtzio nagusia energia lortzea da, arnasketa
zelularraren bitartez.
![Page 27: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/27.jpg)
3. PLASTOAK. KLOROPLASTOAK
● Soilik landare-zeluletan daude.● 2 mota:
1) KROMOPLASTOAK– Pigmentuak biltzen dituzte, adibidez, klorofila edo
karotenoak. – Kloroplastoak hauen artean daude.
2) LEUKOPLASTOAK– Ez dute kolorerik (pigmenturik ez)– Biltzen dituzten substantziak energi-iturri gisa erabiltzen
dira fotosintetikoak ez diren ehunetan, adibidez, kotiledoneotan, zurtoineko begietan eta sustraietako zenbait zonatan.
– Amiloplastoak (almidoia bildu), oleoplastoak (olioa) edo proteinoplastoak (proteinak)
![Page 28: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/28.jpg)
KLOROPLASTOAK● Kolore berdeko plastoak dira, klorofila
dutelako.● Landare-zelula fotosintetikoetan.● Higikorrak dira, argia hartzen duen zelula-
zonaldea topatzen dute.● Forma ezberdinak. Goi-mailako landaretan
oboidea edo lentikularra.● Kopuru aldakorra. 20-40 inguru zelulako.
![Page 29: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/29.jpg)
Amiloplastoa
Kloroplastoak
![Page 30: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/30.jpg)
KLOROPLASTOEN EGITURA
● Mintz bikoitza dauka, beraz, kanpoko mintza, barruko mintza eta mintz arteko eremua bereizten dira.
● Barruko mintzak ez du gandorrik.● Barruko espazio zabalari (matrizeari)
estroma deitzen zaio. Bertan hirugarren mintz mota dago, mintz tilakoidala. Honek tilakoide izeneko disko zapal itxurakoen horma eratzen du.
![Page 31: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/31.jpg)
![Page 32: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/32.jpg)
● Tilakoideak grana izeneko multzoetan pilatzen dira.
● Tilakoide bakoitzaren barruko eremuari eremu tilakoidala edo intratilakoidea deritzo. Hau gainerako tilakoideen eremuekin konektaturik dago, hirugarren barrunbe bat mugatuz.
![Page 33: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/33.jpg)
Coloured transmission electron micrograph (TEM) of two chloroplasts seen in the leaf of a pea plant Pisum sativum
![Page 34: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/34.jpg)
KLOROPLASTOEN FUNTZIOAK● Fotosintesiaren arduradunak dira: eguzki-
energia energia kimiko edo metabolikoa (ATP) bihurtzen dute.
● Energia hori glukosa (materia organikoa) sintetizatzeko erabiltzen dute, CO2 eta ura kontsumitu eta O
2 askatuz.
![Page 35: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/35.jpg)
KLOROPLASTOEN OSAKETA KIMIKOA
1) ESTROMA● ADNa
– Bikoitza eta zirkularra– Kloroplastoen proteina batzuek sintetizatzeko
informazioa dauka.● ADN hori erreplikatzeko, transkribatzeko eta
itzultzeko aukera ematen duten entzimak.● Plastorribosomak
– Bakterioen erribosomen antz handiagoa dute eukariotoenak baino.
● Almidoi-aleen formako inklusioak eta inklusio lipidikoak; fosfato-ioiak, nukleotidoak, e.a.
● CO2 -a karbohidrato bihurtzen duten entzimak.
![Page 36: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/36.jpg)
2) BILDUKINAREN KANPOKO ETA BARRUKO MINTZAK● Ez dute klorofilarik.% 60 lipido + %40 proteina● Zitosolaren eta estromaren arteko garraioa
egiteko proteina ugari.3) TILAKOIDEEN MINTZA
● %38 lipido + %50 proteina + %12 pigmentuak● Pigmentuen artean garrantzitsuenak klorofila eta
karotenoideak.● Elektroiak garraiorako proteinak eta ATP
sintetasak
![Page 37: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/37.jpg)
PLASTOEN JATORRIA● Plastoak proplastoetatik eratortzen dira.
● Proplastoak organulu txiki eta bereizigabeak dira.
● Landareen sustrai eta kimuetako zeluletan daude.
● Landarea ilunetan egonez gero proplastoak ez dira garatzen (etioplasto izeneko bitarteko egoeran geratzen dira). Argitan jarri bezain pronto, etioplastoak garatu eta kloroplastoak eratuko dira.
![Page 38: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/38.jpg)
![Page 39: 9.ORGANULU ZELULARRA2_anaya](https://reader034.vdocuments.co/reader034/viewer/2022052211/547f4d4cb37959532b8b577e/html5/thumbnails/39.jpg)
Inigo Louvellik sortua