5. ikasgaia - konstituzioaren defentsa

Konstituzioaren Defentsa

2012-2103

Konstituzio Zuzenbidea III

47

Bosgarren Ikasgaia

Bosgarren ikasgai

honetan,

Konstituzioaren

defentsa eta

defentsarako bideak

aztertuko ditugu.

Horretarako, setio,

alarma eta salbuespen

egoerak azalduko

ditugu, oinarrizko

eskubideen esekipena

aztertuko dugu eta

salbuespenezko

zuzenbidea zertan

datzan azalduko dugu.

Horretaz gain

Konstituzio erreforma

aztertuko dugu.

5. Ikasgaia

Zuzenbide Fakultatea, Donostia


48


2012-2103


49

5. Ikasgaia: Konstituzioaren Defentsa.

5.1 Konstituzioa eta Krisi egoerak: salbuespen, alarma eta setio egoerak

5.1.1 Ikuspegi orokorra eta ezaugarri orokorrak (25).

Konstituzioaren defentsaren gaiaren barnean eta testuinguruan, ideia nagusia izango litzateke

Konstituzioak jaiotzen direla normaltasun egoeratan, ohiko egoerak erregulatzeko. Baina,

konstituzionalismoko bi mendeek erakutsi dute Estatu baten bizitzan ezohiko egoera larriak

daudela: gerrak, iraultzak, katastrofe naturalak etab. Egoera horien aurrean hartu beharreko

neurriak aurreikusi behar dira, eta noski, ezohiko zuzenbide eta arauak dira beharrezkoak

egoera horiei aurre egiteko.

Gaur egun, Konstituzio demokratiko guztiek aurreikusten dute salbuespeneko zuzenbide

konstituzionala, gero lege desberdinen bitartez garatuko direnak. Espainiako Konstituzioan 55

eta 116. artikuluetan dago aurreikusita.

Ezaugarri nagusiei dagokionez, honako hauek direla esan dezakegu:

Beti bi tresna maneiatzen ditu: botere exekutiboa indartu egiten du, botererik

eraginkorrena da, legegilearen kontrolpean; beraz, botere egitura aldatzen da.

Bestalde, oinarrizko eskubide ugari eseki egiten dira orokorki, hiritar guztiei, aldi

baterako.

Iragankorra da, transitorioa: krisi egoera irauten duen bitartean egongo da bakarrik

indarrean.

Helburu bat dauka: ahalik eta azkarren, egoera normalera bueltatzea eta krisiari

erantzuna ematea.

Salbuespeneko ahalmenak, ezin dira mugagabeak izan. Zuzenbideko estatuak, hau da,

guztiak judizialki kontrolatuak egotea, bizirik egon behar da ezohiko egoeratan. Ezin da

botere absoluturik egon. Horregatik, aparteko ahalmenak tasatuta edo zehaztuta

egoten dira.

Proportzionala izan behar da, lurraldearen arabera, lurralde eremuan deklaratzen bada

ezohiko egoeran, lurralde horretan soilak aplikatu. Proportzionala izan behar da ere

larritasunaren arabera. (no hay que matar moscas a cañonazos). Hiru bereizten dira

Espainian: alarma, salbuespen eta setio egoerak.

Interpretazio murrizkorra izan behar da eskubideen esekipenari dagokionez. Beti ahalik

eta gutxien eseki behar dira oinarrizko eskubideak.

Esekipen orokorra da, hiritar guztiei aplikatzen zaie, gobernuburua eta estatu burua

barne. (suspensión general, no individual). Espainian, soilik behin deklaratu da alarma

egoera, 2010ean, pilotuen sindikatuen greba egin zenean. Beraz, Espainiako aire-

espazioa guztiz geldiarazi zen.

5. Ikasgaia



50

116. art

1. Lege organiko batek arautuko ditu alarma-, salbuespen- eta setio-egoerak, eta haietarako eskumenak nahiz murrizketak.

2. Alarma-egoera Ministro Kontseiluan onetsiriko dekretu baten bitartez deklaratuko du Gobernuak,

gehienez ere 15 egunerako; erabakiaren berri emango dio Diputatuen Kongresuari, berehala bilduko baita horretarako, eta haren baimenik gabe ezin luzatuko da epe hori. Dekretuak zehaztuko du zer lurralde-

eremutan dituen efektuak alarma egoera deklaratzeak.

3. Salbuespen-egoera Ministro Kontseiluan onetsiriko dekretu baten bitartez adieraziko du Gobernuak, aurrez Diputatuen Kongresuak baimena emanda. Salbuespen-egoera baimentzean eta deklaratzean, zehatz

adierazi beharko da zer efektu dituen, zer lurralde eremu hartzen duen eta zenbat iraungo duen. Gehienez ere hogeita hamar eguneko epea izango du, eta beste hainbeste luzatu ahal izango da, betekizun berekin.

4. Setio-egoera Diputatuen Kongresuak deklaratuko du, gehiengo absolutuz, Gobernuak ez beste inork

proposaturik. Kongresuak zehaztuko ditu lurralde-eremua, iraupena eta baldintzak.

5. Kongresua ezin desegingo da artikulu honetako egoeretako batzuk deklaraturik dauden bitartean; Ganberak, batzar-garaian ez badaude, berez deiturik geldituko dira. Ganberen jarduna eta Estatuaren

gainerako botere konstituzionalena ezin etengo da egoera horiek dirauten bitartean. Kongresua deseginik edo haren agintaldia amaiturik, egoera horietariko edozein eragiten duen gertaldiren bat agituz gero,

Diputazio Iraunkorrak hartuko ditu bere gain Kongresuaren eskumenak.

6. Alarma-, salbuespen- eta setio-egoerak deklaratzeak ez du aldaraziko Gobernuaren eta haren agenteen erantzukizun printzipioa, Konstituzioan eta legeetan aitortua.

5.1.2 Salbuespeneko egoerak Konstituzioan (26).

Espainian hiru egoera bereizten dira, lehen aurreratu dugun bezala. Hiru egoera horiek honako

hauek dira.

a) Alarma Egoera.

b) Salbuespen egoera.

c) Setio egoera.

Guzti honen inguruan jakin beharreko guztia, Espainiako Konstituzioaren 116. artikuluan

topatzen da. Hona hemen aipatutako artikulua:

5.1.3 Oinarrizko eskubideen esekipen indibiduala (27).

Gerta daiteke zenbaitetan salbuespenezko egoerak ematea estatu barruan, zeinak oso modu

larrian kutsatzen dute guztien arteko elkarbizitza baketsua. Kasu horietan logikoa da estatuak

salbuespenezko Zuzenbidea deitzen den Zuzenbide berezi bat aurreikustea. Salbuespenezko

Zuzenbide hori irauten duen bitartean, zenbait berme konstituzional esekita geratu daitezke,

eta horien artean, oinarrizko eskubide eta askatasunak. Gogorarazi beharra dago,

salbuespenezko Zuzenbide hau amaituko dela egoera normalizatzen den unean, eta beti ohiko

egoerara lehen bai lehen bueltatzeko xedearekin indarrean sartzen dela.

Oinarrizko eskubideen esekipen indibidualari dagokionez, esan beharra dago konkretuki


2012-2103


51

terrorismoko ekintzen ondorioz deklaratzen diren egoera berezietan egiten dela eta honakoak

direla esekipenaren objektu diren oinarrizko eskubideak:

Espetxealdi prebentiboko gehiengo epea, Konstituzioaren 17.2 artikuluan

aurreikusitakoa.

Bizitokiaren bortxa-ezintasuna, Konstituzioaren 18.2 artikuluan aurreikusitakoa.

Komunikazioen sekretua, Konstituzioaren 18.3 artikuluan aurreikusten dena.

Konstituzioaren 55.2 artikulua da Lege Organiko bidez, esekipen indibidual honen ateak

irekitzen dituena, banda armatuen eta talde terroristen ikerketan.

Gaur egun, esekipen honi dagokion legeria, Judiziamendu Kriminaleko legean barneratuta

dago.

5.2 Konstituzioaren Erreforma

Konstituzio erreformak bi helburu dituzte: alde batetik, konstituzioa defendatzea batez ere

legegilearengandik, momentu batean hauteskundeak irabazten dituenak ezi dezala edozer

gauza bezala erreformatu. Helburua legegilearen eskumenetik kanpo uztea izango litzateke.

Bestalde, erregulazio hori egokia da Konstituzioa gaurkotzeko tresna gisa. Erreforma izaten da

eguneratze bat.

Beraz, bi horiek izango lirateke Konstituzioaren erreforma.

Espainiako Konstituzioan, 10. Tituluan dago aurreikusita, 166-169 artikuluen bitartean.

Erreforma konstituzionalaren araudian, bi erreforma modalitate aurreikusten dira: prozedura

arrunta eta prozedura astuna. Bi prozedurak, prozedura zurrunak dira. Prozedura ezberdinak,

167 eta 168 artikuluetan aurreikusten dira.

Espainiar Konstituzioa 1978koa da eta erreforma bitan erabili da. Horietako bat, 1992an izan

zen (13.2 artikulua), eta bigarrena 2011n (135 artikulua). Bi erreformak, Europar Batasunarekin

zerikusia duten gaiengatik izan dira.

5.2.1 Erreforma Ekimena (28).

Hasteko, azaldu beharra dago, edozein aldaketa egiteko, txikia bada ere, erreforma eskatzen

da.

Erreforma Konstituzionalaren ekimena Espainian, Konstituzioaren 166. artikuluan erregulatzen

da. Ekimena Gobernua, Senatua eta Diputatuen Kongresua izango dute. Horiekin batera,

Autonomia Erkidegoetako legebiltzarrek, Gobernuari eskatu ahal izango diote lege-proiektu

bat aurkeztu dezan, edo lege proposamen bat Kongresuko mahaian aurkezteko.

5.2.2 Prozedura Arrunta (29).

Erreforma Konstituzionalerako prozedura arrunta, Espainiako Konstituzioaren 167. artikuluan

aurreikusten da.

5. Ikasgaia



52

Erreforma proiektuak,ganbara bakoitzeko hiru bosteneko gehiengoz onartu beharko dira.

Gehiengo hori lortuko ez balitz, bien arteko komisio bat sortuko da zeinak testu bat prestatuko

duen eta berriro bi ganbaretan bozkatuko da.

Hala ere, beharrezko gehiengoa lortuko ez balitz eta beti ere Senatuan gehiengo absolutuz

onartu bada, Kongresuak onartu ahal izango du bi hereneko gehiengoz.

Hala ere lortuko ez balitz, erreforma bertan behera geldituko lirateke. Baina ganbara bateko

ehuneko hamarrak eskatuko balu, gehiengoa lortuta erreforma onartuko balitz, erreferendum

bidez berresteko aukera egongo da. Erreferendumean ezezkoa aterako balitz, erreforma

bertan behera geldituko litzateke.

5.2.3 Prozedura Astuna (30).

Konstituzio erreforma prozedura astuna erabiliko da Konstituzioaren honako atal hauek

erreformatzeko asmoa dagoenean:

Konstituzioa bere osotasunean berrikusteko.

Atariko tituluan eragina duten erreformak.

I. tituluko bigarren kapituluaren lehen atalean eragina duten erreformak

II. Tituluan eragina duten erreformak.

“eragina” terminoaren arabera adierazi nahi da, nahiz eta Konstituzioaren aipatutako atal

horiek zuzenean ez erreformatu, horiengan eragina duten gainontzeko artikuluak

erreformatzeko ere prozedura astuna erabili behar dela da.

Erreforma prozedura astunerako, ganbara bakoitzeko bi herenen gehiengoa galdatuko da eta

berehala Gorteak desegingo dira.

Gorte Konstituziogileak erabakia berretsi beharko dute erreforma. Ez badute berresten,

erreforma etengo da. Berretsiz gero, testua aztertu beharko dute eta testu hori, ganbara

bakoitzeko bi herenen gehiengoz onartu beharko dira. Horretaz gain, derrigorrezkoa izango da

erreferenduma egitea herriaren berrespenerako.

5.2.4 Erreforma Mugak (31).

Espainian bereiz ditzakegu prozedurazko mugak, denborazko mugak eta edukizko mugak edo

muga materialak.

Prozedurazko mugei dagokionez, prozedura jakin bat eta pausu jakin batzuk jarraitu behar dira

derrigorrez eta gehiengo jakin batzuk errespetatu behar dira. Beraz, oso prozedura zurrunek

dira.

Denborazko mugei dagokionez, 169. artikuluan xedatzen da ezin izango dela erreforma

prozedurari hasiera eman gerra egoeran edo Konstituzioaren 116. artikuluan aurreikusita

dauden egoeraren bat irauten duen bitartean.

Horretaz gain, erreferendumari buruzko lege Organikoak xedatzen du ezin izango dela


2012-2103


53

erreferendumik egin egoera horietan ez eta ondorengo 90 egunetan ere.

Edukizko mugei dagokionez, gazteleraz “cláusulas de intangibilidad” deitzen direnak egon

daitezke. Biana Espainian ez dago horrelakorik.

Muga materialak muga espresuak edo inplizituak egon daitezke, intangibilitate klausulak,

normalean espresuak direlarik. Espainiako Konstituzioan, ez dago ukitu ezina den gairik, baina

bai prozedura astunaren bidez, hau da, izugarri zaila den erreforma prozedura baten bidez,

derrigorrez erreformatu beharreko gaiak.

Hala ere, muga material inplizituak daudela onartzen da, adibidez, oinarrizko eskubideak

ukitzen dituzten erreformak. Horretaz gain, ez da zilegi “tranpa” egitea erreforma prozedurari,

erreforma prozedura bera erreformatuz.

5.2.5 1978ko Espainiako Konstituzioaren Erreformak (32) .

Espainian, bitan erreformatu da Konstituzioa, biak erreforma prozedura arrunta erabilita.

Horietako lehena, 1992an izan zen 13.2 artikulua erreformatu zen. Konstituzio Auzitegiak esan

zuen Europar Batasuneko Tratatua sinatzeko, beharrezkoa zela artikulu hori erreformatzea,

bestela, tratatua Konstituzioaren kontrakoa izango litzateke.

Bigarrena, 2011n izan zen, 135 artikulua erreformatu zen, eta Espainiak, Europar Batasunak

eskatuta, bere defizit publikoari muga ezarri zion.

5. Ikasgaia



54

5. ikasgaia - konstituzioaren defentsa

Documents