rote

iro

pol

o co

urel

• x

esti

ón d

o lo

bo

• si

tua

ción

am

bie

nta

l na

ga

liza

esp

ecia

l inc

end

ios

• ce

rna

x 5

0In

vern

o 20

06

• N

úmer

o 50

•

3 E

CERNA x 50: 16 anos informándote

revista galega de ecoloxía e medio ambiente

cerna

cerna 3

cern

aTe

lf. e

Fax

. 981

570

099

Trav

esa

de B

asqu

iños

, nº

9 ba

ixo

1570

4 Sa

ntia

go d

e Co

mpo

stel

aCo

rreo

elec

tróni

co:

cern

a@ad

ega.

info

Web

: ww

w.a

dega

.info

CONSELLO DE REDACCIÓN:Silvia Amor, Daniel López Vispo, Xesús Pereiras, Ramsés Pérez, Pepe Salvadores,

Alberte Sánchez, Santiago Ortiz, Manuel Soto e Lois Toirán.

Nos artígos asinados, respéitase a normativa lingüística do texto orixinal. CERNA non se fai copartícipe, necesariamente, dasideas, opinións e afirmacións dos autores. Todo o material da revista pode ser reproducido sempre que se cite a fonte, escep-tuando as fotografías, para as que sería necesario contar co permiso dos autores. CERNA edítase en papel reciclado 100 %, parapreservar os bosques e contribuír á reciclaxe do lixo. As capas son de papel libre de cloro.

EDITA: ADEGA (Asociación para a Defensa Ecolóxica de Galiza). Inverno - 2006

ACTUALIDADE 4

ROTEIRO POLO COUREL 8

NOVO PLANO DE XESTIÓN DO LOBO 10Belén Rodríguez

REFLEXIÓN: A SITUACIÓN AMBIENTAL NA GALIZAA NOSA IDENTIDADE 12Suso de Toro

UN POBO TAXIDERMISTA 14Rosa Aneiros

QUEREMOS PARAR A DESFEITA 16Adela Figueroa Panisse

CONTINUIDADE OU CAMBIO? 18Celestino Quintela

CERNA x 50LECTOR@S E COLABORADOR@S OPINAN 20Belén Rodríguez

SUMARIO DOS Nº 26 AO 50 25Manuel Soto

A ALMA DA CERNA EN 50 NÚMEROS 32Xesús Pereiras

ESPECIAL INCENDIOSOS LUMES DE AGOSTO 34Antón Bouzas

O FUME: RISCOS PARA A SAÚDE 38Luís Díaz Cabanela

XORNADAS DE DEBATE SOBRE OS INCENDIOS 41Reportaxe por Belén Rodríguez

A POSICIÓN DA ADMINISTRACIÓN 46Alberte Blanco, Emilio Fernández

AS PROPOSTAS DE ADEGA 49A GNOMA AUGADIÑA 51Uxía Mata

ECOLOXÍA NO COTIÁNA OFICINA E O MEDIO AMBIENTE 54Ramsés Pérez

LENDAS“O DESPERTAR DA AUGA” 56Anxo Moure

ED

ITOR

IAL

CERNA X 50Neste número tratamos a fondo a proble-

mática dos incendios, e con motivo de estarmosante o número 50 desta revista, facemos balan-ce de máis de 15 anos de traballo, e reflexiona-mos sobre a situación ambiental na Galiza e asperspectivas de futuro.

Nacida en 1990 co nome de Revista ADEGA,a Revista Galega de Ecoloxía e Medio Ambientesae regularmente desde 1992 e adoptou o nomede CERNA no número 6, en 1993. As editoriaisdos números 4 e 6 explicitaron o nacemento eos obxectivos do proxecto CERNA: “dar cabidaao movemento ecoloxista no seu conxunto, através dos diferentes grupos que o conforman” e“converterse nunha ferramenta útil á socieda-de”, xa que “debe ser a sociedade quen tomeconsciencia do risco que corre cando se compor-ta como depredadora do medio natural”. E paraiso, CERNA propúxose ofertar unha información“rigorosa e destemida”, desde un medio “sinxe-lo e atractivo”.

Permanecer no medio durante máis de 15anos, sen desánimo e sen baixar o ritmo, é en simesmo un indicador da necesidade do proxectoe do bo facer de todas as persoas implicadas nomesmo. Se realmente CERNA serviu e serve aosobxectivos indicados é algo que cada un doslectores e lectoras de CERNA poderá valorar.

Con motivo do sumario 1-25 (CERNA24/25), do ano 1998, faciámonos eco dos cam-bios que a xeneralización da rede electrónica ea irrupción das páxinas web e outros servizosinformativos de tipo electrónico podían forzaren Cerna. ADEGA e outros colectivos ecoloxistasdotáronse de páxinas web e boletíns electróni-cos, mais a necesidade de CERNA non se viuafectada. Agora presentamos o sumario 26-50,e estamos outravolta ante un novo escenario.Nos últimos anos, e especialmente tras o histó-rico cambio político de 2005, o medio ambien-te e a súa problemática pasou a estar continua-damente no cerne dos medios de comunicación.Sobrevivir nesta nova situación require taméncambios e adaptacións. Agardamos que CERNApoida aplicalos con éxito, ofertándonos máis emellores números.

DIRECCIÓN E COORDENACIÓNManuel Soto

REDACCIÓNBelén Rodríguez, Manuel Soto

DESEÑO, FOTOGRAFÍA EMAQUETACIÓN

Alberte Sánchez

FOTOGRAFÍA DA CAPARamsés Pérez

PUBLICIDADE E ADMINISTRACIÓNSilvia Amor

IMPRESIÓNGrafinova, S.A.

D.L.: C-913/1986 • ISSN: 1136-2677

4 cerna

Adega-Vigo manifestou o seu rexei-tamento ao proxecto de construcióndunha macro depuradora en Cabo Sillei-ro (Baiona) por tratarse dunha infraes-trutura que xeraría un gran impactoambiental. Tería un emisario de 1,5 km amar aberto para o tratamento das augasresiduais dos concellos da marxeesquerda da ría, pero representa un riscoambiental tanto polo impacto da cons-trución como pola súa potencial locali-

zación. Así pois, Adega reivindicou,baixo o amparo da normativa europea, aobrigación da depuración de cada cuncafluvial e a da dotación dos distintospolígonos industriais de cadansúa depu-radora para evitar o colapso funcionalda macrodepuradora proxectada.

Con respecto ao Plan de Utilizacióndos Espazos Portuarios (PUEP) do Portode Vigo, Adega presentou alegaciónspara que se inclúa o informe de sosteni-

bilidade ambiental, o estudo do trans-porte terrestre e a previsión das capaci-dades do consumo de auga, entre outrascousas.

Doutra parte, o polígono industrialen construción de Porto do Molle está adestruír a última zona húmida-subhú-mida boscosa do concello de Nigrán.Adega-Vigo alertou de que esta zona éinundábel e adoita a asolagarse periodi-camente.

Adega-Compostela expresou a súapreocupación ao Alcalde de Santiagopolos previsíbeis impactos ambientais esociais que a construción dunha estra-da (Corredor Alternativo AC-841) podeprovocar no Val de Santa Lucía, unhazona recoñecida no PXOM como Espa-zo de Fraxilidade Ambiental e Visual.

Mais a grande batalla do colectivocompostelá segue a ser a recuperacióne depuración das augas do Sar. A finaisde setembro aparecían peixes mortosen 5 km de río e as augas putrefactas

ao seu paso por Rois e Brión. A istoengádese agora a demora anunciadada depuradora de Silvouta, fundamen-tal para tratar as augas de toda acomarca. Segundo Adega, a demora éinxustificábel porque as augas resi-duais non tratadas son vertidas direc-tamente, mediante un emisario, á canledo Sar derivando practicamente nocolapso ecolóxico. A insuficiencia dadepuradora existente, os vertidos pro-cedentes de empresas como a Papelei-ra de Brandía, ou as deficiencias nofuncionamento de depuradoras com-

pactas (18 no concello de Teo), veñensendo denunciados polos/as ecoloxis-tas de Santiago desde hai tempo comocausa do deterioro dos ríos.

A boa nova das últimas semanas foia entrega dos premios do 1º Concursos“Compas para Sempre”, organizado porAdega, polo que se galardoou anenos/as polo coidado e respecto aosanimais de compañía. Tamén se deucomezo ao programa de EducaciónAmbiental “Verdiños” para nenos/as de6 a 12 anos.

VIGO: MACRO DEPURADORA EN CABO SILLEIRO

COMPOSTELA: COLAPSO ECOLÓXICO NO SAR

OUTONO 2006 ACTUALIDADE LOCALRa

msé

s Pé

rez

cerna 5

Desde Adega-Lugo solicitóuselleunha vez máis á Xunta a moratoria daslicenzas e planos urbanísticos da pro-vincia mentres non saian á luz as novasleis previstas polo goberno galego,como as da paisaxe forestal ou a dunhaordenación do territorio e o plano sec-torial de ordenación do litoral. A esterespecto, o colectivo ecoloxista organi-zou unha mesa redonda no concello deRibadeo para falar da problemáticaambiental do urbanismo na costa,nomeadamente, na Mariña Lucense.Ademais de Adega, o Colexio Oficial deArquitectos de Galiza, a Plataformapola Defensa da Ría e a AA.VV O Tesónforon convocantes. Entre as irregulari-dades urbanísticas en lugares ZEPA ouLIC da costa lucense, predominan asconstrucións ilegais promovidas polasinstitucións públicas. ADEGA taménpresentou alegacións contra o PXOMde Lugo por favorecer a masiva urba-nización do contorno rural e o saltodefinitivo ao outro lado do río Miño, enon ter en conta as premisas da Axen-da 21 Local (aliás, esta última atópaseparalizada en Lugo). Adega solicitouunha maior inspección e control dasvivendas que se están a construír nosnúcleos rurais e a protección efectivados bens patrimoniais, moitos delesdegradados.

A instalación dunha planta de enva-sado e comercialización de auga mineralameaza a actividade agro-gandeira noslugares de Serén, Devesa, Guldriz, Gui-marei, Vilafiz e Vilalvite, en Friol. ADEGAdenuncia o elevado caudal da concesiónde aproveitamento de auga, que foi

dada á empresa Fontnatura. Os 9.500litros/hora serían suficientes para abas-tecer as necesidades de auga dunhapoboación superior á do municipio deLugo.

A campaña “Courel Vivo” deu come-zo cun exitoso roteiro pola Serra. Damontaña ao mar, concretamente enEstaca de Bares, celebrouse o segundoroteiro de Adega. Parte deste LIC atópa-se ameazado pola construción dun par-que eólico e pola crecente presión urba-nística. Outra actividade que pon enperigo a conservación e protección dunespazo Rede Natura é a canteira “OsAgros”, sita no LIC Serra do Xistral, enAbadín. Adega solicitou á Consellaría deMedio Ambiente a paralización inme-diata da explotación mineira, que come-zou a funcionar o verán pasado incum-prindo a lexislación europea.

ADEGA-Ourense instou o concello deCartelle a adoptar medidas efectivaspara eliminar un vertedoiro ilegalsituado na área recreativa do santua-rio das Marabillas e demandou que sedea máis información sobre a existen-cia do Punto Limpo que serve á Man-comunidade de Celanova. Por outrabanda, ADEGA-Ourense organizou enVerín unha xornada sobre OrdenaciónSustentábel do Territorio na que parti-ciparon a presidenta de Adega, AdelaFigueroa; o delegado en Ourense daConsellaría de Industria, Xosé AntónJardón; o profesor de Xeografía naUSC, Miguel Pazos; o Director Xeral deMontes, Alberte Blanco e AlfredoSeara de Patrimonio Cultural.

ADEGA-Trasancos formulou unhadenuncia perante o Valedor do Pobo,diante da negativa do concello de Val-doviño a deixar consultar o expedien-te do proxecto urbanístico da praia deFrouxeira, no LIC Costa Ártabra. Apesares de xa estaren paralizadas cau-telarmente as pretendidas obras urba-nísticas, o devandito concello segue aincumprir coas súas obrigas.

ADEGA-Coruña solidarizouse cosveciños/as da zona de Os Castros queprotestaron polas descargas de subs-tancias altamente tóxicas a ceo aber-to realizadas nas instalacións portua-rias da cidade herculina, en concretono chamado “Peirao Centenario”. Asdescargas de clínquer provocaronunha nova nube de po tóxico que podeter efectos lesivos para a saúde dosveciños/as, aínda así séguense a darsen que as autoridades competentesfagan nada para evitalo.

ADEGA-Costa da Morte sumouse aoProxecto Ríos con catro grupos devoluntarios/as, que iniciaron o seulabor o 18 de novembro cunha saídaformativa no río Rosende. Unha vinte-na de participantes inspeccionarán osríos do Concello de Carballo, come-zando por un roteiro no río Anllóns,dende Pontedona a Verdes, que xa tivolugar o 26 de novembro.

EN BREVE

©Alb

erte

SR

LUGO: ASALTO AO OUTROLADO DO MIÑO

Campaña de aforro de papel nos buzóns e difusión das listas Robinson, promovida por ADEGA(www.adega.info)

A sociedade ten que reivindicar o uso da costapara o tempo de lecer e goce

OUTONO 2006 ACTUALIDADE NACIONAL

6 cerna

A LIBERACIÓN DE VISÓNS: UN FEBLEFAVOR AOS ANIMAIS

Adega rexeitou publicamente o cei-bamento de animais foráneos con motivoda “liberación” de 35.000 visóns america-nos nas nosas terras, dos cales o 98%acabarán morrendo. Esta acción supón unfeble favor aos animais, tanto para osdepredadores liberados como para a nosafauna autóctona, xa que parte dela seráalimento dos visóns. Así mesmo Adegarexeitou o negocio da peletería peroexpón como único remedio a educación

ambiental e a concienciación social erecomendou á poboación que, no caso deatopárense visóns soltos, se dirixa aosservizos de emerxencia 112 para que aadministración se dispoña á retirada dosexemplares vivos. Adega solicitou, asímesmo, á Consellaría de Medio Ambientea toma de medidas de control das gran-xas de crianza de visóns e a adopción dedirectrices para dificultar a introduciónde animais alóctonos no noso medio.

ENCHENTES E URBANISMO

As recentes enchentes acontecidas enCee, Padrón, Vilagarcía, Baiona ou Oiapuxeron en evidencia as deficiencias enon sustentabilidade da actual xestióndo dominio público hidráulico. Adega

chamou a atención aos responsábeispolíticos e ás institucións involucradas naxestión da auga e nos proxectos de pla-nificación urbanística dos concellos paraque eviten intervencións excesivas nomedio coma o entubamento de ríos, acementación das canles, a construciónnas chairas de inundación ou os recheosdas xunqueiras que, sumado aos efectosda vaga de lumes e as fortes chuvias,poden provocar unha catástrofe ambien-tal e social sen precedentes. Adega avogapor non empregar as axudas e subven-cións demandadas polos concellos encemento, recheos e paseos marítimos senter en conta as posíbeis consecuencias.Algunhas destas partidas orzamentariasdestinadas á “rexeneración ambiental”ou “rehabilitación” representan interven-cións ambientalmente agresivas.

PENALIZAR O CONSUMO ABUSIVO DE AUGA

Adega saudou a decisión do Ministe-rio de Medio Ambiente de tomar medi-das contra o desbaldimento de auga,que implica que todas as administra-cións deben garantir un consumo míni-mo de 60 litros por habitante e día aprezo accesíbel, penalizando por treitosun consumo superior. Pero Adega apun-tou que esta decisión debería involucrare obrigar con maior énfase á industria eao sector agrícola, grandes consumido-res de auga. Unha medida semellante xaestaba reflectida no texto orixinal da ILPdos Ríos promovida por Adega, pero foi

rexeitada polo PSOE e polo PP no textofinal, aínda sabendo que cidades comoVigo son das máis despilfarradoras doEstado (393 litros por habitante e día),que a media galega de consumo de augaé de 155 litros por habitante e día, e quemoitas obras de captación están a cau-sar fortes impactos nos nosos ríos.Adega reclama á Xunta de Galiza medi-das estruturais urxentes e non só palia-tivas, que aposten pola Nova Cultura daAuga e a súa xestión sustentábel, porunha cultura de aforro e eficiencia daauga.

EN BREVEPISCIFACTORÍAS GALEGAS VERTENSEN PERMISO

Recentemente Adega fixo pública unhainformación na que se constataba acarencia de permisos de vertidos de 27piscifactorías galegas, algunhas delascon 10 anos de funcionamento e, inclu-so, outras propiedade da Consellaría dePesca. Os permisos de vertido debíanser previos ás licenzas municipais deobras. O desleixo de Augas de Galiciasignifica que actualmente millóns demetros cúbicos ao ano con alta cargaorgánica e que poden levar antibióticose outros produtos químicos, estansebotando ao mar sen licenza para face-lo. Nalgúns casos, asegura Adega, aúnica medida de “depuración” á que sesometen os afluentes é unha mallametálica de 1 milímetro de paso. A per-misividade e ineficacia de Augas deGalicia, levou a Adega a pedir a dimi-sión do presidente deste organismo.

PREMIO Á COMPOSTAXE CASEIRA

ADEGA recibiu o 1º Premio “Eco-Ejemlos 06” da Obra Social Caja-Madrid, nomeadamente, polo seu pro-xecto de compostaxe caseira comoexemplo de xestión sustentábel notratamento de residuos orgánicos ecomo modelo a seguir. O galardón, deámbito estatal, foi recibido de xeitocompartido con Amigos da Terra. MaisAdega tamén quixo compartir estepremio cos concellos e entidades queparticiparon do proxecto.

VOLUNTARIADO EN DEFENSA DOMONTE

O voluntariado en defensa do monte,coordenado por Adega, que ven derematar o seu labor en Vilagarcía eForcarei a favor da contención da ero-sión e da minimización dos impactosdas escorrentas nos montes do Cara-miñal, unha das zonas máis castiga-das polos lumes. O traballo destesvoluntarios e voluntarias foi felicitadopolos comuneiros do monte e confra-rías. Adega agradeceu a todos/asvoluntarios/as, concellos colaborado-res e persoal da Administración invo-lucrado o seu esforzo.

©Alb

erte

SR

Adega apoiou a reclamación veciñalde derrubamento do encoro do río Umiaen Caldas de Reis, e ao que o ecoloxis-mo se opuxo dese o primeiro momento.Tras o accidente de Brenntag, consta-touse que o encoro non está conectadoa ningunha rede de abastecemento,tampouco evitou as inundacións na vilade Caldas e, pola contra, contribuíu nosúltimos anos a diminuír a calidade daauga e a crear un grave impactoambiental. As denuncias de falseamentono proxecto orixinal véñense confir-mando día a día. O derrubamento depresas para facer posíbel a mellora e aconservación dos ríos e unha medida áque veñen recorrendo nos últimos anosvarios países europeos e americanos.

Ao serial de catástrofes ambientais sufridas por Galiza nosúltimos meses, hai que engadir a actual situación crítica dapesca de baixura, derivada en grande parte dos efectos do“Prestige” nos recursos mariños. Ante isto, Adega reclama áAdministración que poña máis interese na recuperación dosrecursos do mar, antes de apostar cegamente polo desenvol-vemento irracional da acuicultura industrial en terra ou as

chamadas macropiscifactorías. Os efectos do fuel, os vertidosurbanos e industrias no mar e as prácticas pesqueiras insus-tentábeis están a crear unha alarmante perda de biodiversi-dade tanto nas rías galegas como na plataforma continental.A sardiña, o bocarte e o polbo están en declive en Galiza.Mariñeiros e armadores alertan da crise que están a sufrir edas múltiples irregularidades e da falla de control no sector.

Segundo Adega, que cualificou denefasto o Plano Sectorial de Parquesde Tecnoloxía Alimentaria aprobadopolo goberno anterior, algunhas medi-das anunciadas agora pola Consellaríade Pesca non responden a unha plani-ficación pesqueira sustentábel, poloque a Asociación pide unha fondareflexión sobre a promoción do cultivoindustrial de peixes en terra. Dos 23parques iniciais previstos, 13 afecta-ban a espazos protexidos ou merece-dores de selo. Algúns dos proxectosdenunciados por Adega son a amplia-ción de 90.000 metros cadrados deQuilmas (Carnota), 125.000 en Piñeira(Ribadeo) e 171.000 no Cabo Prior. Asdúas primeiras instalacións aproveitanun “oco” oportunamente deixado nosLIC de Carnota-Monte Pindo, Costa daMorte e Mariña Occidental; mentresque a terceira macropiscifactoríaemprázase dentro do LIC Costa Árta-bra. Todas elas comprometen a viabili-

dade ecolóxica de espazos senlleirosda Rede Natura galega. Adega non seposiciona en contra das piscifactorías,pero si daquelas máis impactantes e

contaminantes. Estas actuacións e oPlano no seu conxunto deberían some-terse á nova lei de Avaliación Ambien-tal Estratéxica.

©Alb

erte

SR

DERRUBAR O ENCORO DE CALDAS

SITUACIÓN CRÍTICA DA PESCA DE BAIXURA

cerna 7

O CULTIVO INDUSTRIAL DE PEIXES EN TERRA, É SUSTENTÁBEL?

Construción do encoro de Caldas no verán do 2000.

Mon

tse

Lom

bard

íaM

onts

e Lo

mba

rdía

8 cerna

O roteiro percorreu desde o Alto daPedra en Pedrafita do Courel até Ferrei-ros de Abaixo a través da Serra da Escri-ta e desde onde se poden albiscar osPicos de Trevinca, o Faro, O Xistral, OsAncares e tamén a muralla e catedral deLugo. Imos entre os ríos Lóuzara e Lor.Este é un dos últimos ríos vivos de Gali-za, mais corre o perigo de deixar de selo.O Courel constitúe unhas das zonas

máis ricas en Galiza en canto a biodi-versidade, riqueza cultural e etnográficae particularidades xeolóxicas. O Courelsegue agardando por unha figura deprotección que a Xunta está demorandopara salvagardar e protexer a súa enor-me riqueza.

As canteiras a ceo aberto como a daCampa, ilegal, están a destruír as zonas

cársticas máis extensas de Galiza, coassúas covas e toda a súa variedade florís-tica e faunística. Ríos como o Lor estánen camiño de converterse nunha enor-me entulleira coas súas augas contami-nadas, camiño do Sil e do Miño. Nonimporta a ilegalidade, non importan ospreceptos europeos de conservación,non importa a destrución directa demontes enteiros... importa o beneficioempresarial aberrante e insostíbel ondese defende (hipocritamente disfrazadode servizo social) o pan para hoxe e afame e o abandono dos lugares paramañá.

Desde ADEGA denunciamos que osprincipios de Desenvolvemento Susten-tábel están a ser ninguneados por alcal-des e conselleiros. Denunciamos ecomunicamos que outras alternativasson posíbeis. No parque de Somiedo enAsturies a poboación que habita no par-que están solicitando a súa ampliacióndebido aos bos resultados económicos esociais.

ROTEIRO POLO COUREL

ADEGA continua coa súa campaña mediática en defensa do Courel. Máis de cen persoas acudiron o 29 de outubro de2006 á chamada para visitar e gozar dunha xornada que amenceu luminosa e en que as nosas montañas lucían en todaa súa dignidade. Este roteiro pensouse para dar a coñecer a excepcionalidade ambiental do Courel, que vai desde a xeo-loxía á biodiversidade. No Courel encóntrase concentrada a maior variedade de rochas e de especies de toda Galiza. Unvalor ambiental desta categoría non pode ser destruído en aras dunha economía baseada en industrias extractivas decurtas miras e que non teñen en conta a perdurabilidade do desenvolvemento e que van deixar tras de si apenas a des-trución e a pobreza.

Mon

tse

Lom

bard

ía

cerna 9

Solicitamos nin máis nin menos quese fagan cumprir as leis, que aprenda-mos dos nosos veciños e veciñas.Rexeitamos a destrución irreversíbel ensentido real e non figurado, de desapa-rición do territorio e a súa riqueza.Denunciamos un modelo de explota-

ción industrial dos recursos de lousaque aproveita só o 5% de todo cantoextrae, e converte o resto en refugallosque abaixan a montaña, enterran o ríoe contaminan as augas.

Temos que elaborar, entre todose todas, as estratexias de desen-volvemento que leven o benes-tar ás poboacións do Courel, demaneira permanente no tempo.Este roteiro insírese na campañaque ADEGA ven desenvolvendodurante todo este ano en defen-

sa da REDE Natura 2000.

PROGRAMA DE ROTEIROS 2006-2007

ADEGA-Lugo organiza desde hai anos roteiros mensuais nos que se tentacombinar o obxectivo lúdico co reivindicativo: mentres camiñamos, gozamos danatureza e coñecemos o noso país, procuramos que a nosa presenza sirva paramover conciencias, denunciar agresións ambientais, salientar o valor ecolóxicodos nosos espazos naturais e reclamar a súa protección.

Como no ano anterior, o tema da programación continúa a ser a Rede Natu-ra 2000 en Galiza, que abrangue os espazos con mellores representacións doshábitats e das especies de flora e fauna que a UE considera de máis interese. Naactualidade a proposta galega da Rede Natura comprende 14 ZEPAs (Zonas deEspecial Protección para as Aves) e 59 LICs (Lugares de Importancia Comunita-ria), pero o retraso na súa tramitación foi aproveitado para levar a cabo proxec-tos ambientalmente daniños (parques eólicos, encoros, portos, piscifactorías) encase todos os espazos propostos, provocando danos ás veces irreversíbeis; e omáis grave é que as cousas non mudaron nin sequera despois da aprobación comoespazos protexidos.

Con estas visitas, ADEGA reclámalle á Administración que tome as medidasnecesarias para garantir a conservación efectiva dos espazos da Rede Natura. Esteano salientaremos a problemática do urbanismo, sobre todo na costa, e taménsobre outras formas do noso patrimonio, ás veces escurecidas pero non por isomenos importantes para a reivindicación ecoloxista: o patrimonio xeolóxico emáis o arqueolóxico.

A escolma (sempre provisional) de destinos é a seguinte:

29 de outubro: LIC O Courel (proposta de Parque Natural)

26 de novembro: LIC Estaca de Bares

17 de decembro: LIC Os Ancares: concello de Cervantes

21 de xaneiro: LIC Parga-Ladra-Támoga: concello de Guitiriz

25 de febreiro: Roteiro arqueolóxico: concello de Barreiros (costa de Lugo)

18 de marzo: Roteiro xeolóxico: cova de Morcelle e LIC Cruzul-Agüeira (Becerreá)

22 de abril: LIC Costa Ártabra (Montefaro, concello de Ares) e ZEPA Valdoviño

27 de maio: LIC Bidueiral de Montederramo (provincia de Ourense)

16-17 de xuño: Parque Nacional das Illas Atlánticas: illa de Ons.

CONTACTO: ADEGA-Lugo sae sempre de diante da Escola de Maxisterio de Lugo (Av. deRamón Ferreiro) ás 9 da mañá, en autobús. Para reservas: 639 664924 (Montse) e660890655 (Ana). Para ver outras posibilidades de participar nestes roteiros, contacta coadelegación de ADEGA da túa localidade (www.adega.info).

Mon

tse

Lom

bard

ía

Mon

tse

Lom

bard

ía

O futuro plano permitiría a extrac-ción de lobos, ben por cazadores, benpor persoal autorizado da Xunta, en fun-ción da densidade poboacional da espe-cie en cada zona. Este encontro tivo afinalidade de achegar posturas e atoparsolucións ante a problemática social queorixina a presenza dos lobos nos nososmontes. De momento, as posicións dostécnicos medioambientais da Xuntaestán considerabelmente afastadas dasde parte dos expertos galegos sobre olobo e das ONG ambientalistas que nonforon convidados ás mesas de debate.

FALTA DE DATOS FIÁBEISUn dos detractores da proposta da

Xunta é o estudoso galego Felipe Bárcena,quen leva máis de 30 anos facendo inves-tigacións de campo sobre a especie enGaliza. Bárcena dixo que o Plano de Xes-tión do Lobo elaborado pola Xunta nonresponde a datos fiábeis sobre a poboa-ción real da especie en Galiza. Argumen-tou que os datos son resultado dun segui-mento realizado entre os anos 1999 e

2003, antes da crise das vacas tolas, e dasenquisas feitas á gardería forestal, socie-dades de caza e veciños. Este mesmo sis-tema de indagación xa fora aplicado paraavaliar a presenza do lince no Estadoespañol e as estimacións foron erróneas,pero agora xa existen técnicas avanzadasque permiten facer un seguimento indivi-dualizado do lobo, segundo Bárcena. Portal motivo, o experto considera que naactualidade a área de distribución do lobona nosa terra é pouco coñecida, de formaque non se pode apreciar a fragmentacióndas poboacións. Por isto, non se debenformular zonificacións, tal e como apare-ce no Plano de Xestión. A utilizacióndunha metodoloxía incorrecta e a falla deinformación de primeira man por partedos investigadores, “pode comprometer ofuturo do lobo en Galiza”, sinalou Bárce-na.

FALLA DE ALIMENTO PARA OSLOBOS

Aliás, a principal causa da mortali-dade do lobo en Galiza non é o atrope-

lo, senón a falla de alimento, téndoseignorado a dieta da especie e o impac-to real da mesma sobre a gandería. Feli-pe Bárcena recordou que o lobo alimén-tase de gando, de ungulados silvestres ede despoxos doutros animais e, segun-do os seus estudos, existen varios fac-tores que impiden ao lobo alimentarseadecuadamente, tendo que recorrer aoataque a cabanas gandeiras para sobre-vivir: a supresión normativa dos despo-xos de animais domésticos no montetras a crise das vacas tolas, a reduciónprogresiva de gandería de tipo extensi-vo (en particular, gandería mostrenca),a excesiva presión cinexética (cazaindiscriminada por sexos e idades e enépocas de reprodución, caza demasiadotecnificada), e a forte competencia coscans. Son todas elas causalidades quenon aparecen no Plano de Xestión e queFelipe Bárcena considera ineludíbeis,pois, en consecuencia os ataques dolobo concéntranse na gandería extensi-va (mostrencos, principalmente) e noresto das ganderías creándose confliti-vidade cos gandeiros. O experto con-cluíu dicindo que “neste momento amaior ameaza para o lobo en Galiza é oPlano de Xestión da Xunta, por ser unplano cinexético e non de conserva-ción”.

CONSENSO SOBRE UN PROBLEMACOMPLEXO

Pola súa parte, o investigador eredactor do Plano de Xestión do Lobo enGaliza, Luís Llaneza, asegurou que acontabilización do número de lobospresentes en Galiza non se pode indivi-dualizar porque os métodos censais uti-lizados non o permiten, véndose obriga-dos a traballar con indicadores. Aíndaasí, considera que os resultados son fiá-beis e que o Plano conseguirá mellorara xestión do lobo, evitando as autoriza-cións masivas de captura de lobos enépocas de reprodución e compensandoas perdas por ataques aos gandeiros

10 cerna

Xosé Salvadores Cobas (ADEGA) xunto ao experto Felipe Bárcena (á dereita) no Castelo de Santa Cruz(CEIDA), en Oleiros

O pasado 30 de setembro e coincidindo co período de exposición pública do Plano de Xestión do Lobo en Galiza, Adegareuniu a ecoloxistas e estudosos galegos sobre o lobo no Castelo de Santa Cruz (Oleiros), nas instalación do CEIDA, paradiscutir os contidos do devandito Plano impulsado pola Dirección Xeral de Conservación da Natureza da Consellaría deMedio Ambiente.

Ram

sés

Pére

z

NOVO PLANO DE XESTIÓN DO LOBO

DEBATE SOBRE AS ESTRATEXIAS DECONSERVACIÓN DO LOBO EN GALIZA

Belén Rodríguez / CERNA

afectados. En canto á diminución dapresenza de gando equino ou extensivono monte, argumentou que en Galizanon existe un censo de gando equinoque o certifique, así como tampouco haiun rexistro oficial de danos por ataques.Llaneza coincidiu con Bárcena na nece-sidade de incrementar o número deungulados silvestres no monte galego,aínda que iso non supoña unha garan-tía de solución á problemática socialdos lobos, xa que en Somiedo (Asturias)é destacábel a presenza de corzos exabaríns e segue a haber problemas.Llaneza dixo que a vontade do Plano deXestión é a de marcar pautas ou liñasde actuación que sexan aceptadas polamaioría dos sectores sociais e queintenten minimizar a problemática tancomplexa de conservación do lobo enGaliza. Asegurou que con este Plan seregula o aproveitamento cinexético dolobo, non permitindo a súa caza duran-te todo ano, como se facía antes, e queas extraccións ían ser mínimas para nonafectar ás poboacións, enfatizando asmedidas de prevención sobre as cinexé-ticas.

Algúns dos participantes no encon-tro criticaron o Plano de Xestión porfavorecer a intereses dos cazadores emermar a importancia do papel ecolóxi-co do lobo en Galiza. O feito de queGaliza non é unha zona de expansión daespecie poría en evidencia a necesidadereconsiderar a opción do lobo comoespecie cinexética no país. Outros solici-taron máis resultados de campo, basea-dos en técnicas de biotelemetría, máisfiábeis que as enquisas, e sinalaron aurxencia de crear un censo do gandomostrenco ceibe, onde o cabalo de razagalega tivera unha consideración espe-cial.

POSICIÓN DE ADEGATras o encontro con varios naturalis-

tas e expertos sobre a situación actualdo lobo en Galiza, Adega formulou dis-tintas alegacións ao Plano de Xestión.Entre elas destaca a necesidade de revi-sión da condición de especie cinexéticado lobo en Galiza, xa que é especie pro-texida en territorios circundantes aonoso, Asturias e Portugal. Por outrabanda, a asociación cre inaceptábel quese promova a caza legal do lobo candose descoñece o número real de mortesde lobos por caza ilegal, podendo incidirgravemente na redución das poboa-cións, sobre todo se se trata dunha cazaorganizada.

Segundo Adega, habería que actua-lizar o diagnóstico da situación do loboen Galiza, realizando novos estudos pro-longados no tempo para obter conclu-sións fiábeis desde a perspectiva conser-vacionista. É necesario confirmar asuposta estabilidade poboacional dolobo, obter datos reais sobre mortalida-de, establecer obxectivos no tamaño depoboacións asumíbeis para Galiza, ava-liar as consecuencias das recentes infra-estruturas na dinámica do lobo e estu-dar a perda de calidade dos hábitats,propondo actuacións para a súa conser-vación. O Plano de Xestión do Lobo noncontempla medidas específicas para amellora ecolóxica do seu hábitat nin amellora da conectividade biolóxica. Éprevisíbel que a clausura de vertedoiros,a retirada do monte de despoxos de ani-mais domésticos e a diminución degando extensivo dificulte as posibilida-des de alimento das poboacións lobei-ras. É imprescin-díbel, di Adega,o estudo daevolución dacabana gandeiraen réximeextensivo, fun-damental paraque exista loboen Galiza. Para-lelamente áregulación dapresenza dolobo, sería con-veniente impul-sar medidas quetamén regulen ogando, o turis-mo, a caza, a

explotación forestal e o acceso a zonasde cría do lobo.

Adega propón a creación dun san-tuario, situado na Serra do Invernadoi-ro ou en áreas da Dorsal Galega, no quese preservaría a presenza do lobo confins estritamente conservacionistas; asícoma un centro de interpretación defauna salvaxe. O Plano de Xestióndebería atender a recuperación do loboen áreas nas que desapareceu nos últi-mos anos, así como medidas para unhaprotección integral da especie en luga-res onde a súa densidade é moi baixaou onde as poboacións están fragmen-tadas ou illadas xeneticamente. Anecesidade dunha equipa científico-técnica para o estudo e asesoramentosobre o lobo e a dotación dun orza-mento que inclúa indemnización pordanos ao gando, son outras das reivin-dicacións ecoloxístas.

Participantes no Encontro sobre o Plano de Conservación do Lobo (CEIDA, 30.09.06)

Ram

sés

Pére

z

cerna 11

Estamos diante dunha mobilizaciónmoral e integral das mellores enerxíasdo país, da xente máis comprometida,que este verán se volveu ver atinxida porunha nova catástrofe ecolóxica. O nosopaís é apercibido desde fóra como algoobsoleto, rancio, unha das sociedadesque, xunto a elementos caducos, momi-ficados e mesmo mortos, ten elementosde vida nova e contemporánea. Galiza éunha nación internamente conflitivaentre o novo e o vello. Nese sector dasociedade máis novo e mobilizado leva-mos unha xeira de 3 ou 4 anos en quenos vimos obrigados a mirarnos noespello do noso territorio e ver que,efectivamente, o noso país é a TERRA, éo LAND. Na conciencia máis históricados galegos/as identificabámonos coaTERRA, e agora curiosamente no séculoXXI, os modernos renovamos esa visiónde que a nosa identidade individual ecolectiva enlaza co telúrico, coa terra eo mar, coa orixe, co máis remoto, comáis inhumano. Nós somos xente dun

tempo no que todo o humano, o progre-so, a xustiza, a mellora da calidade devida ten que ver coa civilización, coaurbe, coa cidade. Todas as cousas boas,nobres e que nos permiten unha vidamellor teñen que ver cos espazos cons-truídos por nós mesmos. Nembargante,

somos os “urbanitas”, os contemporáne-os os que botamos unha ollada cara aoremoto e inhumano: o MONTE.

Houbo un tempo no que non habíahumanos, nin espazos humanizados(aldeas, vilas, cidades) e todo era omundo orixinal, unha terra e mar senxente. Logo a nosa especie comezou o

proceso da mundialización, estendéndo-se desde África a outros territorios. Apartires de aí comezou a haber unhadialéctica entre o humano e o inhuma-no rodeada polo BOSQUE. O bosque erao mundo do misterio, do non humano,dos deuses, era o lugar sagrado para osceltas, xermanos e antigos romanos.Despois da Idade Media en Europa oshomes e mulleres comezan a ocuparterritorio e o bosque comeza a retroce-der; aínda que seguía sendo o lugar dosbandidos, do medo, dos monstros, dolobishome... Pero, paralelamente, oshumanos comezan a facer cidades,queimar os montes, plantar hortas... Eseretroceso dos bosques chegou ata oséculo XX. En Galiza puido chegar atafinais dos anos 50, quizais o momentoen que o territorio estivo máis ocupado.

Eu sempre lle digo á xente que paraentender o noso país ten que mirar unmapa topográfico e comparalo conoutras paisaxes. Este país ten a metadedos núcleos de poboación do Estado

TERRA, MAR E IDENTIDADE SUSO DE TORO*

“Levamos 3 ou 4 anos en quenos vimos obrigados a mirarnosno espello do noso territorio ever que, efectivamente, o noso

país é a TERRA, é o LAND”

reflexi

ón:

situ

aci

ón a

mbie

nta

l de g

aliza

Suso de Toro, escritor, xunto a Adela Figueroa, presidenta de Adega

12 cerna

©Alb

erte

SR

español e unha cantidade de topónimosimprocesábel. Esta é unha terra ocupadae tatuada con nomes. Cando os sereshumanos damos nome a un lugar é unhaforma de tomar posesión del. Galiza foitatuada con moito traballo, incluso sechegaron a posuír os cumios dos Anca-res por onde se podían ver as rodeirasdos carros. Os montes máis altos donoso país foron trillados, andados erodados, as terras foron traballadas ecada penedo, cada curuto, cada fontela,cada regueiro obtivo un nome.

Coa emigración masiva a Europa e aAmérica a partires dos anos 60 e 70 doséculo pasado, as terras traballadasretroceden e ten lugar o proceso inver-so: o bosque avanza. Pero non é o bos-que salvaxe porque todo o monte tendono. Ata ese momento avanzara a civi-lización, o dominio do home sobre aterra e posteriormente retrocedeu acivilización e avanzou o abandono, aincuria, a desidia. O que foi o montecomo forma de economía e vida integralxa non existe hoxe en día. Actualmente,

o bosque só pode ser unha parte da eco-nomía mercantil.

Hai un aspecto moi pre-ocupante da paisaxe donoso país, que non é só oabandono do rural, senón omonocultivo dunha especie.Cando países enteiros estándedicados ao monocultivo(cacao, café, etc) son paísescolonizados e dominados,nos que os seus habitantesnon son donos do territorioe dos seus recursos. Nonquero ser fundamentalistaen relación co eucalipto,mais a situación actual demonocultivo en Galiza émoi prexudicial desde opunto de vista ecolóxico eten difícil volta atrás.

Falar do monte, tendoen conta que avanzou tantono noso territorio, é falar donoso corpo físico. A identi-

dade de Galiza foi durante moitos anosa súa raza. No caso dos galegos/as Gali-za era unha referencia identitaria. Axente que marchaba sabía o lugar aoque pertencía. E dalgunha maneira nós,os modernos, renovamos esa concienciade que o noso país é a TERRA. Para nósé moi importante a vivencia na TERRAcomo parte da nosa conciencia e imaxi-nario. Cando falamos de monte queima-do estamos a falar polo tanto das quei-maduras do noso corpo.

Un aspecto da nosa contemporanei-dade é ese de ser modernos e telúricos,

ser cidadáns e habitantes dunha terra edun mar. Estas xornadas atanguendirectamente a ese lugar contraditorio erico que é o da nova conciencia dosgalegos e galegas.

*Intervención do escritor Suso de Toro nainauguración das Xornadas sobre os Incen-dios en Galiza, organizadas por ADEGA o 20 e21 de outubro de 2006, en Santiago de Com-postela.

cerna 13

“Para nós é moi importante avivencia na TERRA como parte

da nosa conciencia e imaxinario.Cando falamos de monte queimado estamos a falar

polo tanto das queimaduras donoso corpo”

©Alb

erte

SR

reflexi

ón:

situ

aci

ón a

mbie

nta

l de g

aliza

Boto a andar pola praia. Mollo ospés na escuma e deixo que a area mefaga cóxegas. A lagoa da Frouxeirareborda auga, os parrulos anainan porentre os xuncos e os pescadores estiranas súas canas na procura dalgunharobaliza despistada na rompente. Pensoentón que fóra do mar tamén existenparaísos. Paraísos onde a especulaciónurbanística non conseguiu derrubar detodo a maxia da natureza. Paraísos ondeo clima chuviñento nos salvou dunhamarbellización e saturación da costa. Alagoa e o areal de Valdoviño formanparte das zonas ZEPA (Zonas de EspecialProtección das Aves) ZONAS RANSAR(Convenio internacional de proteccióndas zonas húmidas) e Rede Natura 2000.A pesar desta recua de títulos honorífi-cos, a lagoa e o areal reciben sustosperiódicos con novas construcións enormas absurdas que fan que os veci-ños, nalgúns casos, vexan este privilexionatural como unha carga e non un luxo

a conservar. A convivencia do ser huma-no coa natureza non sempre é doada.Vímolo cos incendios e coas riadas. Asnormas deben reconciliarnos e non cre-arnos muros contra ela. E, sobre todo, osrecoñecementos, como o recente casodos Ancares como reserva da biosfera,

deben crear algo máis ca escepticismo.Cómpre que os títulos garantan medidasde protección, dotacións económicas evontade real de recuperación. Non valende nada as etiquetas se despois deixa-mos que constrúan urbanizacións a péde praia escudados nunha maraña lexis-lativa e competencial.

Nesta liña, non debemos aceptar asterribles afrontas que están a sufrir asparroquias e mailas aldeas do litoralgalego, aquelas que sofren unha maiorpresión urbanística. Debemos rebelarnoscontra aqueles plans xerais de ordena-ción urbana que impiden que un filloconstrúa unha casa nunha leira ao pé dados seus pais e, en cambio, concedenferrados e ferrados en zonas virxes paraque as construtoras edifiquen e urbani-cen ducias de chalés de lecer. E se ospropietarios se negan a vender, expró-piaselles sen máis. Os tribunais fallaronno seu día a favor desta forma de urba-nización por considerala benfeitora doben común. En cambio, está arrasando edeteriorando profundamente as nosasformas tradicionais de convivencia easentamento. Estamos botando á moci-dade das zonas rurais polos altos custese dificultades de construción e cedendoespazos para as vivendas de segundaocupación. Estamos, en definitiva, cons-

14 cerna

©Alb

erte

SR

Pois, si, decidín aboiar. Levaba un tempo eu mergullada nas augas poderosas do Atlántico. Deixeime levar pola Corren-te do Golfo e andei á deriva das mareas contemplando, horrorizada, a morte de ducias de baleas en Nova Zelanda, adesaparición de bancos pesqueiros na Terranova, o desxeo e consecuente morte de osos polares, a práctica desaparicióndo polbo e do ourizo nas rías, os sentinazos en alta mar e mais lembrando a ameaza do cemiterio nuclear na foxa atlán-tica. No fondo do mar, cada vez hai máis cascallos e menos vida, talvez por iso, non logro abandonar dende hai tempoa idea do ecocidio. Pero, xa saben, ao aboiar e deixar atrás a densidade maxestosa da auga salgada, a ollada da ribeiranon resulta moito máis optimista.

UN POBO TAXIDERMISTARosa Aneiros

“Esta forma de urbanización está arrasando as nosas formas

tradicionais de convivencia easentamento”

Rosa Aneiros, periodista e escritora.

truíndo urbanizacións para veraneantesde alto poder adquisitivo e, implicita-mente, botando á xente da súa terracara aos cintos urbanos onde un piso émáis barato ca facer unha casa. A pre-sión urbanística no litoral está a dete-riorar non só o contorno natural senóntamén as formas tradicionais de ordena-ción do territorio. Non se trata de expul-sar a aqueles que desexan compartir unparaíso natural durante un mes ao ano,senón de protexer a quen agora estásendo arredado por razóns estritamente

económicas. Non podemos permitir queo litoral galego sexa un refuxio exclusi-vo para especuladores que ven nunhaleira só un investimento. E neste difícilequilibrio cómpre buscar fórmulas deconvivencia que non teñan como dra-mática vítima o medio natural.

A liña de costa abrangue en Galiciauns 1195 quilómetros, máis do 35% detoda a costa da península Ibérica. Contacon acantilados de até 600 m de altura,na Serra da Capelada, os maiores daPenínsula; e numerosas illas e illotes.

Uns 600 quilómetros está dominadospor praias e outros areais, incluíndo asáreas dunares. Cando decida aboiar doocéano gustaríame seguir atopandozonas virxes de area, xuncos e xabre.Gustaríame botar a cabeza fóra da augae atopar as dunas e as pisadas húmidasna area no canto de chalés acaroados.Cando o ventre do mar me cuspa fóra,gustaríame aparecer na Cristina, noareal da Frouxeira, coas pegadas do sali-tre como único sal nos ollos. Aínda esta-mos a tempo de conservar os escasos

paraísos naturais que nos quedan. Aíndaestamos a tempo de salvar a parroquiatradicional e impedir a masificación deurbanizacións importadas. Aínda esta-mos a tempo. Só falta máis vontadepolítica. Máis vontade real, non só pro-mesas e condecoracións que convertanas nosas praias en adornos taxidérmicosno despacho dunha consellería.

cerna 15

©Alb

erte

SR

“Cando decida aboiar do océanogustaríame seguir atopando

zonas virxes de area, xuncos exabre”

reflexi

ón:

situ

aci

ón a

mbie

nta

l de g

aliza

Desde o punto de vista ambiental,non temos motivo para sermos moioptimistas a fins do ano 2006. Ardeu onoso monte. As enxurradas que lavaronas encostas, alastrando a outrora terrarica en materia orgánica, levaron a cinsaaté os bancos marisqueiros e fixeronperder a colleita en moitos deles. Moitasdas crías que serían as responsábeis dofornecemento dos novos reprodutoresdo ano que ven morreron, pondo enrisco a vindeira colleita. O voluntariadode ADEGA traballou polo verán en For-carei, Monforte e Barbanza en axuda domonte. A saúde dos ecosistemas fores-tais, fluviais e marítimos está en causa.

Unha fábrica de produtos químicosestoupou e ardeu, deitando no río Umiacompostos de grande toxicidade quealteraron profundamente o medio acuá-tico producindo a morte de milleiros depeixes e outros seres que habitan o río.Desde a Consellaría de Medio Ambienteactuouse con rapidez, de maneira que seminimizou a transformación do acci-dente en desastre. Voluntariado deADEGA estivo no Umia recollendo peixespara salvalos da morte por asfixia.Tamén se ditaron ordenanzas paraimpedir a instalación de futuras fábricasen zonas inundábeis dos ríos. Istodebrúzanos na situación grave de com-probar que a maioría das chairas deinundación están ocupadas, como terre-nos baratos e fáciles de urbanizar, por

fábricas, casas, paseos fluviais, etc. Asdesembocaduras e xunqueiras, onde osríos depuraban as súas augas de manei-ra natural, están ocupadas por cemento,edificios públicos e privados.

Aconteceron graves inundaciónsnunha Terra en que as cheas dos ríosnunca antes atinxiran as poboacións,

como en Cee ou Rianxo, dúas vilas quelle roubaran ao mar o seu terreno paraexpansión dos respectivos Concellos.

Nas nosas comarcas ambientalmen-te máis valiosas, canteiras en situaciónde ilegalidade exercen o seu labor des-trutor sen que a autoridade competentelles exixa o simples e claro cumprimen-to da lei. É o caso da canteira Cupiresano Courel, que ten destruído de maneirairreversíbel un entorno dos máis valiososde Galiza e de Europa, pola súa biodi-versidade e xeodiversidade.

Todo isto acontece nun momento enque a Administración mostra unha sensi-bilidade polos problemas ambientais atéagora descoñecida. Despois dos 20 anosde escurantismo de sucesivos gobernosde Fraga, en que o País, Galiza, fora siste-maticamente VENDIDO, para facer leñadel, encontrámonos nunha situaciónambientalmente depauperada e empo-brecida. A pesar desta sensibilidade, asameazas son máis graves que nunca.

Cunha porcentaxe mínima de super-ficie protexida (a máis baixa de Españae de Europa) as grandes empresas cons-trutoras inician aquí o seu desembarcoen toda regra. Os concellos, novospoderes feudais, venden os seu terrenossob a forma de planos de urbanismo ourecualificacións que agroman pordoquier. Esta será a década que os futu-ros historiadores coñecerán como a dosPXOMs. Son moitos os alcaldes que seapresuran a faceren os seus. Delesobteñen as súas financiacións munici-pais. O mesmo día en que escribo estasliñas, Cesar Portela dicía en Lugo: “setodos os concellos fixesen o de Sanxen-xo –urbanizar a toda costa- simple-mente sería o final”. O problema é quetodos o queren facer (Sada, Miño, Cee,Rianxo,Vigo, Lugo, Sarria, Vilalba,Barreiros, etc, etc.).

A construción move o mundo, ven-dendo o ar antes de ser engaiolado entre

16 cerna

QUEREMOS PARAR A DESFEITAAdela Figueroa Panisse*

“Todo isto acontece nun momentoen que a Administración

mostra unha sensibilidade polosproblemas ambientais até agora

descoñecida. Encontrámonosnunha situación ambientalmente

depauperada e empobrecida e, apesar desa sensibilidade, as ame-azas son máis graves que nunca”

Adela Figueroa Panisse, presidenta de ADEGA

©Alb

erte

SR

a estar tremendamente ameazado ecomprobamos que é moi difícil loitar encontra desas ameazas.

Desde ADEGA apostamos tamén polalabor do voluntariado, nomeadamentepolo voluntariado en defensa do MonteGalego, que está demostrando que axenerosidade e o compromiso poden sercanalizados con resultados prácticosvisíbeis, como en Monforte, Forcarei eAs Sinas. Nestes dous últimos lugares,un dispositivo de monitores de ADEGAcontinuou a organizar durante todo ooutono o traballo de persoas volunta-rias, en fins de semana para adultos e endías laborábeis para estudantes desecundaria.

Temos como meta o desenvolvemen-to sustentábel como modelo social. Aconservación do noso medio nos seusvalores ambientais perdurábeis, e con-seguir vivir e traballar nunha terra amá-bel, coñecida e propia. Nunha TerraMatria que reflexa na súa estética aética que guía as nosas accións. Quere-mos parar a desfeita. Para iso necesita-mos de todas as mans e da ilusión nofuturo. Aínda nuns días en que unhamancha de chapapote que os científicosafirman proceder do Prestige, catro anosdespois, aparece nas nosas costas.

o tixolo. Por cada m2 de terreno que secubre de cemento déixanse de fixar 14gr de CO2/día, en media, mentres ascementeiras, o transporte ou as térmicasdeitan inxentes cantidades de CO2 aatmosfera. As canteiras destrúen apedra caliza do Courel onde o CO2 esta-ba atrapado na súa forma de CaCO3.

Paráronse as minicentrais que esta-ban proxectadas para o Ulla e algúnsoutros ríos e aprobouse a primeira Ini-ciativa Lexislativa Popular en defensa

dos ríos galegos, no Parlamento deGaliza. Evitouse unha piscifactoría enRede Natura (Touriñán) e en Rinlo(Ribadeo). Existe a promesa dunha Leida Paisaxe para Galiza. Tamén a dadeclaración de Ancares como ParqueNatural. Non así do Courel, de momen-to. Non podemos negar que hai unhamaior transparencia informativa, eunha maior accesibilidade por parte daadministración. Mais algo debe dehaber máis forte que os políticos e queos partidos, pois o noso medio continúa

cerna 17

©Alb

erte

SR

reflexi

ón:

situ

aci

ón a

mbie

nta

l de g

aliza

A MUDANÇA DO SIGNO DO GOVER-NO GALEGO

A mudança do signo do governogalego, há mais dum ano, abriu a possi-bilidade de reverter a situaçom ambien-tal galega. Situaçom que logo de caseque duas décadas populares estava bemlonge da sustentabilidade. Passado essetempo, podemos dizer que muitas cousasmudárom, mas também é certo que secontinuárom noutros ámbetos as linhasmarcadas pola política conservadora.

Ao meu ver, a principal novidade éque a dia de hoje temos um governomais permeável às demandas sociais, dejeito que a mobilizaçom dumha cidada-nia organizada pode rematar co estragoambiental na Galiza. A mala nova é quea dia de hoje a praxe de governo de BNGe PSOE nom amosa umha linha ambien-tal clara cara um modelo sustentável dedesenvolvimento para o nosso país.

Estes dous feitos configuram umharealidade ambiental complexa onde, em

funçom do grau de mobilizaçom ecolo-gista e da sensibilidade ambiental dasociedade galega, som possíveis victó-rias para o ambiente, como a apro-vaçom da ILP sobre os rios (agora resta

ver a sua aplicaçom) ou a paralizaçomdo projecto de piscifactoria no Tourin-hám da Rede Natura 2000; junto comgrandes derrotas, como a construçomde dous parques eólicos na Serra doSuído.

Sem entrar em feitos concretos,quereria sinalar que em maio de 2005,ADEGA, a CEMMA e a FEG apresentáromo documento “Un programa para a

terra”; nele, sinalavam-se diversas lin-has e medidas para avançar cara a sus-tentabilidade no nosso país. Fazendobalance do que levamos de legislatura, eaínda que se tenhem dado passos posi-tivos, a maioria dessas propostas nom sefigérom realidade.

MAS, QUE PASSOS DAR CARA ASUSTENTABILIDADE?

O conceito de sustentabilidade con-leva casar aspectos socioeconómicos eambientais, aplicando critérios de soli-dariedade intra e intergeracional, sendoa participaçom social outro piar básico.Tendo em conta isto, e as múltiplesfazes das problemáticas ambientaisexistentes em Galiza, o principal reptoda nova administraçom, se realmentequere marcar a diferência com respectoao governo anterior, é acadar a trans-versalidade da gestiom ambiental, nosenso de que exista umha planificaçomdo desenvolvimento galego baseada em

18 cerna

CONTINUIDADE OU CÁMBIO?Celestino Quintela Sabarís

“os órganos de participaçom som apenas consultivos, ... ealgúns nom cumprem com as

suas normas de funcionamento”

Celestino Quintela Sabarís, Coordenador Geral da FEG

plesmente informativos, sem que setivessem criado comissons de trabalhopara debater temas concretos entreconvocatoria e convocatoria. Aliás,algúns destes órganos nom cumpremcom as suas normas de funcionamento,sobretodo no tocante à periodicidadedas juntanças: é o caso da Junta deGoverno de Águas de Galiza, que nomtem convocado ningumha juntançadesde o ano 2002 (feito denunciadoperante o Valedor do Povo polo repre-sentante ecologista nesse órgano); ou oConselho Florestal Galego, que tambémfoi objecto dumha denúncia no Valedordo Povo depois de que passado case umano nom tivesse celebrado ningunhajuntança.

Deberia-se realizar umha apostapara aproveitar ao máximo estes órga-nos, convertendo-os em verdadeiros

foros de debate e participaçom cara asustentabilidade e cumprindo com a periodicidade das juntanças. Aliás, aadministraçom galega (tal e como fai aadministraçom estatal) deveria conside-rar aos colectivos ecologistas como“parte interessada” no processo de ava-liaçom ambiental, de jeito que reciba-mos os informes prévios de plans estra-tégicos ou de infraestruturas, de jeitoque disponhamos, já desde as primeirasfasses dos processos, da capacidade deopinar e colaborar no desenho dos mes-mos.

CONCLUSOMPara rematar, nom quereria que o

meu texto transmitisse umha sensaçomde negativismo. Penso que um dospapeis do ecologismo é sinalar quaissom os problemas ambientais, proporalternativas e exigir que esses proble-mas se solucionem, e cumpre o trabalhoe a pressom de todas para evitar que nogoverno galego, tal como sinalava Mar-cuse na súa análise da realidade políticamundial nos anos 60, em lugar de alter-nativa exista apenas umha simples etriste alternância.

critérios ambientais, e que a preocu-paçom ambiental nom atinxa apenas àConselharia do Ambiente, mas tambéma Conselharias com tanta capacidade deimpactar no médio como as de Indús-tria, Política Territorial, Meio Rural...

A entrada em vigor da Lei de Ava-liaçom Ambiental Estratégica de Planose Programas é um passo adiante nessatransversalidade, e seria positivo que ogoverno galego nom só aplicasse esta lei(que vem da UE) senom que se embar-casse em mudanças mais fondas daestrutura da administraçom.

Temos que exigir umha planificaçomdo desenvolvimento desenhada com cri-térios de sustentabilidade, nom pode-mos aceitar que, por exemplo, desde aConselharia de Indústria se anúncie, namesma linha que a antiga adminis-traçom “popular”, a adjudicaçom de 750MW de eólicos sem que se tenha elabo-rado previamente um Plano Eólico

GARANTIR O CUMPRIMENTO DALEGISLAÇOM EXISTENTE

Por outra banda, existe um segundocapítulo pendente, que é garantir ocumprimento da legislaçom ambiental.Semelha que hoje em dia os problemassolucionam-se elaborando leis ex profe-so, quando em muitos casos a legis-laçom existente já abonda; o problema éque até hoje ninguém se preocupou poloseu estrito cumprimento. Nuns últimosmeses onde lume, vento, água e terraamosarom a sua força “de súpeto” (comretranca) decatámo-nos de que muitoscascos urbanos estavam construidos emzonas de asulagamento dos rios (ousobre os próprios rios) ou que nos mon-

tes existiam multitude de pendelhos quena realidade eram vivendas, ou que osrios galegos sofrem diariamente vertidoscontaminantes de origem humana(alguém visitou a EDAR de Santiago deCompostela?) ou industrial.

Estas situaçons só forom possíveisgraças a umha administraçom que serelaxou na sua vigilância do cumpri-mento das leis, bem porque carecia dosmedios humanos e materiais para reali-zar com eficácia esta vigilância, ou bemporque em muitos casos nom é populardenunciar e multar a persoas ou entida-des que incumprem a legislaçomambiental, já que segue a existir a sen-saçom de que um delicto ambiental émenos delicto que, por exemplo, ocultarcartos à Fazenda.

A PARTICIPAÇOM SOCIAL COMOBASE PARA A SUSTENTABILIDADE

Na actualidade existem na adminis-traçom galega vários órganos de parti-cipaçom onde o ecologismo está pre-sente: Conselho Galego de MedioAmbiente e Desenvolvimento Sostível(COGAMADESO), Conselho Florestal deGaliza, Conselhos Provinciais e Galegode Caça e de Pesca, Juntas Reitoras deParques Naturais, Junta de Governo deÁguas de Galiza...

Pola sua composiçom, a capacidadede que o ecologismo poida influir nestesórganos é baixa, o qual devería ser umhamotivaçom mais para o trabalhoambientalista de geraçom e transmis-som de valores e atitudes positivas carao ambiente na sociedade galega. Poroutra banda, estes órganos som apenasconsultivos, e em muitos casos som sim-

cerna 19

“o principal repto da nova administraçom é acadar a trans-versalidade da gestiom ambien-tal, no senso de que exista umhaplanificaçom do desenvolvimento

galego baseada em critériosambientais”

Ram

sés

Pére

z

pie de foto

UXÍA SENLLE1. Preocupámonos pouco do medio

ambiente, mais a situación é delicada.En Galiza fixéronse auténticas barbari-dades e agora estamos pagando as con-secuencias. Aínda así son optimista conrespecto ao futuro porque a concienciaambiental das novas xeracións vai enaumento. O triste é que fai falla quepasen catástrofes para facernos refle-xionar. Deberíanse impulsar medidas nabase da educación e para a prevención.

UXÍA SENLLE: “Fixéronse auténticas barbarida-des e agora estamos pagando as consecuencias.O triste é que fai falla que pasen catástrofespara facernos reflexionar”

Con motivo da publicación donúmero 50 de CERNA, mais tamén coobxectivo de pulsar unha opinióndiversa sobre a situación ambientalnun momento en que a problemáticase agudiza, e a pouco máis dun ano docambio de goberno na máxima instan-cia administrativa e política galega,recadamos a testemuña de dez exper-tos e expertas pertencentes aos máisdiversas eidos de actividade social,mais todos eles preocupados e impli-cados na problemática ambiental electores ou colaboradores desta revis-ta. Velaquí o panel:

◗ Uxía Senlle, artista, portavoz deNunca Máis

◗ Paloma Fernández, concelleira enCaldas de Reis, membro da Coordi-nadora antiencoro de Caldas, Cuntise Moraña

◗ Marta Álvarez Santullano, conce-lleira en Santiago de Compostela

◗ Manuel Antonio Fernández, profe-sor de ensino medio, experto eneducación ambiental

◗ Carlos Vales, director do CEIDA,experto en educación ambiental

◗ Francisco Díaz Fierros, catedráticode edafoloxía (USC)

◗ María García, experta en xestiónambiental, ecoloxista

◗ Xesús Pena Espiña, Xerente de Alva-rella Ecoturismo SL

◗ Anxo Moure, educador ambiental,contacontos, ecoloxista

◗ Manuel Vázquez, conselleiro demedio ambiente da Xunta de GalizaA todos eles e elas fixémoslle as

seguintes preguntas:1. Como valora a situación medio-

ambiental galega?2. Díganos 2 ou 3 problemas no

eido ambiental que máis lle preocupan3. Qué papel xoga ou deberían de

xogar os/as ecoloxistas?4. Qué opina da revista CERNA?

De seguido van as respostas, enmoitos casos necesariamente resumi-das.

LECTOR@S E COLABORADOR@S OPINAN DE CERNA, DO ECOLOXISMO E DA SITUACIÓNAMBIENTAL EN GALIZA

Belén Rodríguez / Manuel Soto

20 cerna

A Administración debe comezar a facerprevalecer os intereses medioambientaissobre os económicos e a sociedade debeconciliarse e afiliarse aos movementosecoloxistas.

2. Dende logo, unha das loitas ecolo-xistas que semellan interminábeis é arelativa ao traslado de ENCE, agardemosque pronto se efectúe. Pero este verántivemos a certeza absoluta de que otema ambiental máis preocupante deGaliza é o dos incendios, a cuestiónforestal e de ordenación territorial. Unterceiro problema sería a contaminacióndo mar. Deberíamos de ser unha reservaverde, mais estamos a perder calidadede vida.

3. A información ambiental deberíaconseguir un maior achegamento áxente da rúa, quizais facendo campañasmáis populares, actuacións simbólicascoas novas xeracións. Se un neno plan-ta unha árbore, nun futuro defenderámellor o seu medio. Por outra parte, édeber dun colectivo ecoloxista estar navangarda da información ambiental. Ásveces son informacións incómodas queimplican un cambio de rumbo nas polí-ticas, pero eu fíome dela porque proce-de de xente especializada e voces auto-rizadas para emitiren xuízos de xeitolibre e non condicionadas polos poderesfácticos. É unha información que nosprotexe e nos avisa, e debe de ser un

PALOMA FERNÁNDEZ: “Os/as ecoloxistas sonos únicos que ofrecen unha información rigoro-sa, sobre todo cando se trata de atentados eco-lóxicos en que a Administración ten responsa-bilidades”

labor incisivo. Internet danos agoramoitas posibilidades.

4. A min gústame Cerna porque éunha revista que dá unha informaciónveraz, moi interesante e asequíbel. Haientrevistas, reportaxes de fondo... Eucreo que sempre debería estar aí, coaambición de que cada vez sexan máisos/as lectoras. A súa presenza é funda-mental nos tempos e no país que nostocou vivir.

©Xan

G. M

uras

cerna 21

PALOMA FERNÁNDEZ1. Está todo por facer. Coas recentes

choivas e enchentes estase a ver que osencoros son un problema, tanto candonon hai auga, como cando hai moita,véxase como exemplo o encoro de Cal-das de Reis no río Umia. Na comarca doSalnés temos exemplos moi claros dafalta de respecto ao patrimonio, deconstrucións desmesuradas e de atoa-mento de regatos que logo se desbor-dan. Tras o accidente da factoría Brenn-tag no río Umia, soubemos que o encoronon tiña conexión cos sistemas de abas-tecemento de auga de ningún dos con-cellos lindantes co río e, por riba, descu-brimos no mesmo encoro unha toxinatóxica chamada “microfitis”. Á vista des-tes problemas, pedimos o desmantela-mento do encoro en Caldas.

2. Preocúpame a protección dos ríos.A partir da Iniciativa Lexislativa Popularen Defensa dos Ríos que se presentou noParlamento Galego agardamos que nonse liciten máis aproveitamentos hidroe-léctricos en Galiza e que se recupere oestado natural dos ríos o máximo posí-bel. Outra problemática que urxe frear éa urbanización sen control na costagalega.

3. A pouca conciencia ambiental queexiste na nosa sociedade, incluídos ospolíticos, é grazas aos grupos ecoloxis-tas, nomeadamente ADEGA. Son esen-ciais e deberían contar con máis aten-ción por parte da Administración. Son osúnicos que ofrecen unha información

MANUEL ANTONIO FERNÁNDEZ: “En Galizatemos un movemento ecoloxista moi interesan-te pero que non chega a grandes territorios daopinión pública galega”

rigorosa, sobre todo cando se trata deatentados ecolóxicos en que a Adminis-tración ten responsabilidades

4. A revista Cerna informa de todo oque está a pasar no eido ambientalgalego, dunha forma científica e divul-gativa, asequíbel a todo o mundo. Axente debería de coñecela para saberdos remedios a moitos riscos aos que seve sometido o noso patrimonio natural.Paréceme imprescindíbel.

MARTA ÁLVAREZ SANTULLANO1. Na actualidade podemos valorala

en positivo, xa que o compromiso donovo goberno en temas medioambien-tais é moi salientábel, con políticas queestán a paralizar o crecemento urbanís-tico desmedido, a protexer o litoral, ecolaboración con actuacións como oProxecto Ríos. Temos un goberno com-prometido co medio ambiente e queimplica aos colectivos ambientalistas.

2. A protección do litoral e dos espa-zos da Rede Natura. Tamén citaría ocambio climático e a depuración dasaugas.

3. Os colectivos ecoloxistas sonorganizacións que apostan persoalmen-te pola defensa do medio ambiente emoitas veces son os que denuncian epoñen en coñecemento das administra-cións locais os problemas ambientaisreais. Tamén colaboran á hora de darsolución o problema.

4. Gustaríame felicitar a ADEGA polapublicación do número 50 da súa revis-ta CERNA. É a revista ecoloxista conmáis tirada e a máis lida no noso terri-torio e creo que debe seguir avanzando.En contidos está moi ben. É interesanteque faga emisión dos seus contidos através de internet, porque os políticosestamos tan inmersos nas cuestiónslocais que ás veces nos esquecemos daproblemática xeral do medio ambienteou da que existe noutros concellos.Cerna contribúe a informarnos.

MANUEL ANTONIO FERNÁNDEZ 1. É moi preocupante. Sobre todo

nos últimos meses a sucesión encadea-da de incendios forestais e catástrofesde tipo natural e non tan natural. Taménos problemas de urbanismo e a desas-trosa política territorial que temos fanunha mestura sinérxica e explosiva. Sontamén problemas económicos e sociais,e está urxindo agora máis que nuncapoñerlles freo. Grande parte da solución

está nas nosas mans, como comunidadeautónoma con capacidade de decisión, etamén en mans alleas, pero nós pode-mos influír moito, como no tema dotransporte marítimo, onde teremos queachegar todos os elementos preventivosque poidamos.

2. A parte dos incendios, urbanismoe planificación territorial, citaría a pro-blemática enerxética. Estamos superan-do con creces as emisións de CO2 quenos pide o Protocolo de Quioto. Algoque me preocupa moito é a cuestión dabiodiversidade, a riqueza de especies dosnoso espazos está diminuíndo a mar-chas forzadas.

3. Os/as ecoloxistas deben ter unpapel clave, para que o país se mova eadquira conciencia. Nese senso, en Gali-za temos un movemento ecoloxista moiinteresante pero que non chega a gran-des territorios da opinión pública gale-ga. A información ambiental non sepode circunscribir a un grupo pequenode xente concienciada e urbana, senónque ten que chegar a todas parte cundiscurso máis aberto, intelixíbel.

4. Como profesor e colaborador,Cerna é o voceiro máis interesante quetemos, a nota é de notábel alto ousobresaínte. Debería ser lida por moitamáis xente. Os traballos tan interesantesque alí figuran, as campañas, as accións,as denuncias que desde hai moitos anosse fan terían que chegar a un sector dapoboación máis amplo e iso debe serdifícil de conseguir. Cerna ten pasado xa

MARTA ÁLVAREZ SANTULLANO: “Os políticosestamos tan inmersos nas cuestións locais queás veces nos esquecemos da problemática xeral.Cerna contribúe a informarnos”

Ram

sés

Pére

z

22 cerna

por varias reestruturacións e eu pensoque hoxe é un medio moi asequíbel eameno, pero outros factores como ascanles de distribución e a propia reali-dade adormecida do país están en con-tra nosa.

CARLOS VALES1. Contraditoria. Temos problemas

ambientais moi serios como a especula-ción no litoral ou a ameaza latente deoutro “Prestige”, mais nunca houbounha Administración tan involucrada enfacerlle fronte os problemas comoagora. É a Administración máis compe-tente na historia autonómica de Galiza eisto permítenos ser optimistas. Por outrabanda, a percepción social do que son osprincipais problemas ambientais moitasveces non coincide coa realidade. Porexemplo, os incendios forestais provo-caron unha grande alarma social peronon son en si o problema, son o síntomaou a manifestación dunha problemáticamáis fonda: a falta dunha política fores-tal e territorial que permita xestionarracionalmente o país.

2. Hai que traballar con urxencia encertos problemas ambientais globaisque teñen a súa especificidade en Gali-za, como a destrución da biodiversida-de. Haberá que crear unha rede de espa-zos naturais ben xestionada e á alturadas nosas necesidades, algo que bencoñece a Administración galega. Ade-mais temos por diante o desafío docambio climático e a necesidade de

interiorizar o significado do desenvolve-mento sustentábel nas persoas e insti-tucións que teñen capacidade de inter-vención sobre o medio ambiente e oterritorio, de xeito que se tomen deci-sións nas que se involucren os distintosámbitos políticos. No ámbito puramen-te galego, temos os ríos degradadospolas infraestruturas hidráulicas, o lito-ral presionado pola ameaza urbanística(incluídos recheos e infraestruturas, nonsó vivendas), unha falla de políticaforestal que cumpra servizos ambientaise sociais, e un problema de fondo que éo desequilibrio demográfico e o ruralsen xente. Isto e a baixa concienciaambiental dalgúns políticos derivaránen destrucións graves.

3. Os colectivos ecoloxistas son aconciencia ambiental crítica máis avan-zada do país, pero teñen unha carencia:a falla de capacidade ou de profesiona-lidade para facer comunicaciónambiental. Aínda que defendamos ideascorrectas, temos que conseguir trans-mitir a importancia desas ideas aomaior número posíbel de persoas. Acapacidade da influencia ecoloxistaestá por debaixo da relevancia das súaspropostas e este problema témolo queresolver. Debemos coñecer mellor osmecanismos cos que funciona a comu-nicación social.

4. Cerna é un referente imprescindí-bel para o ecoloxismo galego. É unhapublicación dunha calidade máis quedigna e a que mellor permite entendercales son os problemas reais que estátendo o medio ambiente en Galiza.

FRANCISCO DÍAZ-FIERROS1. Estamos nun momento crítico e

decisivo. No senso de que se están amanifestar importantes movementosde renovación cultural que no relativoao medio ambiente, cando menos noplano teórico, manifestan unha valora-ción decidida e favorábel ao medioambiente fronte ás clásicas formula-cións produtivistas. Ao tempo existeunha moi seria ameaza de actividadescun forte potencial económico quepoden xerar procesos irrecuperábeis dedegradación. O que predomine no futu-ro destas dúas actividades ou move-mentos decidirá a sorte do noso medio.De aí o senso, fondamente crítico,deste momento.

2. O cambio climático é o reto máisimportante e decisivo de cara ás activi-dades a desenvolver para adaptarnos

aos seus efectos. O cambio de aptitudes,como compromiso ético, para frear asemisións individuais, completaría aoutra parte do problema. Por outraparte, ten importancia a urbanizacióndas zonas costeiras e as dificultadescoas que nos atoparemos para freala ereconducila: o peso do sector da cons-trución como xerador de emprego e deriqueza en España e, nomeadamente, enGaliza, vai deixar en “papel mollado”moitas das declaracións e decisiónstomadas ao respecto. Tamén me preocu-pa a desertización do campo, pois senhomes que leven a cabo as accións per-tinentes de defensa do medio ambienterural (o máis importante pola extensióne pola significación cultural que ten) éimposíbel, ou cando menos moi difícil,frear a súa degradación e iniciar a súarestauración.

3. Primeiramente, o ecoloxismodebe de seguir sendo unha especie deconciencia ecolóxica do país, chaman-do a atención sobre aqueles asuntosmáis urxentes ou graves do medioambiente. Secundariamente, debe decolaborar con outras instancias decarácter educativo no relativo á educa-ción ambiental.

4. Cerna está ben en xeral, aínda quea sistemática visión catastrofista que ásveces se manifesta debería de matizarsemáis. Por outra banda, boto en fallacontidos dun certo calado como os rela-tivos aos problemas da ciencia (incerti-dumes, socioloxía, etc.) no eido domedio ambiente.

FRANCISCO DÍAZ-FIERROS: “O cambio climáti-co é o reto máis importante e decisivo de caraás actividades a desenvolver para adaptarnosaos seus efectos”

CARLOS VALES: “Temos por diante o desafío docambio climático e a necesidade de interiorizaro significado do desenvolvemento sustentábelnas persoas e institucións que teñen capacida-de de intervención”

©Alb

erte

SR

CEID

A

cerna 23

MARÍA GARCÍA1. A situación é moi preocupante.

Estamos a recoller os froitos de anos depolíticas do caos e do lucro fácil quenon tiveron en conta os máis mínimoscriterios de ordenación, eficiencia, sus-tentabilidade ecolóxica ou xustizasocial. O noso patrimonio natural - omonte, as rías, os ríos, o litoral, ...- estáa ser destruído a un ritmo que me asus-ta. Temos un país privilexiado en recur-sos e en paraxes incomparábeis. Maisse continuamos a este ritmo, que vaiquedar de Galiza dentro de 5 ou 10anos?

2. Sen dúbida, os incendios forestaise a excesiva urbanización no litoral.Aínda que existen outros: a contamina-ción fluvial, a deterioración de espazosprotexidos, a crecente demanda deenerxía, ... Preocúpanme a complexidadedos incendios, pois hai unha amalgamade factores e unha inercia que dificultanmoito unha rápida solución, multitudede conflitos sen resolver. Hai que extre-mar a prevención e procurar un consen-so da sociedade galega que nos fagaavanzar a todos na mesma dirección.A urbanización do litoral precisa dunhamoratoria urxente. Está rodeada en moi-tos casos de episodios de corrupción,falta de democracia e transparencia,transfuguismo e especulación. ¿De ver-dade non existe outro xeito de progresarcomo país?

3. Desde o ecoloxismo tivemos queasumir un rol que a Administracióndesatendeu e vímonos obrigados a

desenvolver a acción dentro do equili-brio (recursos económicos esgotá-beis/eficacia/desenvolvemento sostí-bel/ vida san) e actuar de xeitodecidido en todos os foros dos que sedote a sociedade civil: partidos, sindi-catos, ONGs, asociacións de veciños,axendas 21, etc.

4. Á Cerna doulle unha nota moialta, polos contidos e a frecuencia conque sae a rúa. Non me acaba de con-vencer o deseño, creo que se fai un chis-co dificultoso seguir a súa lectura. Polodemais, parabéns.

ANXO MOURE1. A situación é dramática. Mais

teño moitas esperanzas no traballo dasasociacións ecoloxistas.

2. Citarei tres problemas: o cambioclimático, os incendios e a situación dosríos galegos. Todos estes problemasveñen provocados por unha grave fallade concienciación social e o populismomal entendido dos responsábeis políti-cos.

3. Os e as ecoloxistas deben ser prin-cipalmente educadores, ser a voz dosque non teñen voz, dos bosques, dosríos…, cunha denuncia clara e continúa,en liberdade.

4. Cerna é imprescindíbel aínda queboto en falla unha Cerna (ou cerniña)máis infantil, volcada cara os pequenosbosques de nenos que renovarán os máisvellos soutos e castiñeiros da sabedoríade Adega.

MARÍA GARCÍA: “O noso patrimonio natural, omonte, as rías, os ríos, o litoral... está a ser des-truído a un ritmo que asusta. Que vai quedar deGaliza dentro de 5 ou 10 anos?”

denunciar actuacións nocivas e a pre-sentar alternativas ecolóxica e social-mente aceptábeis. Non queremos ficarparados/as mirando como se destrúe oque é de todos e todas. O movementoecoloxista é un motor de cambio. Anti-cipámonos a fenómenos adversos ten-tando avisar do risco (¿quen dubida aestas alturas do antes cuestionado cam-bio climático? ¿cantas veces chamamosa atención sobre o estado do monte?).Logo propomos alternativas innovadorasque pouco a pouco van sendo asumidaspola sociedade. E nesta tarefa boto enfalta máis apoio das Administracións edos diversos axentes sociais.

4. Cerna meréceme unha felicita-ción! Pola calidade dos artigos, a varie-dade de temas, a rigorosidade dos seuscontidos... e os anos de experiencia. É unreferente na divulgación ambiental enGalicia. Parabéns e ánimo.

XESÚS PENA ESPIÑA1. A situación é negativa. Nos últi-

mos 20-30 anos Galiza experimentouprofundos cambios socioeconómicos, decrecemento urbano-industrial e aban-dono do territorio agrario. Este entrounun proceso expansivo de deterioro:reforestación salvaxe e oleadas delumes devastadores. Mentres, o crece-mento urbano e industrial danan grave-mente a franxa costeira: urbanizacióndescontrolada e carente de servizos,procesos industrializadores de “enclave”altamente contaminantes e consumi-dores de inmensos volumes de enerxía,celulosas, centrais térmicas ou factoríasde aluminio.

2. O descoñecemento dos problemase, polo tanto, a escasa sensibilizaciónfronte aos asuntos medioambientaispor parte dunha grade maioría daxente, incluídos os xestores políticos,fundamentalmente os que están nabase da sociedade como poden ser osalcaldes. E, por suposto, o abandono doterritorio agrario e os procesos de urba-nización sen orde nin concerto, coadestrución do patrimonio histórico, daarquitectura popular, a urbanizaciónmasiva da costa e o uso forzado dostransportes privados.

3. Os/as ecoloxistas deben ser a vozcrítica, os/as voceiros dos sectores lúci-dos e coñecedores dos problemas.Deben formar e dar a coñecer os pro-blemas, vincular a acción ecoloxista amodos de vida máis saudábeis, fuxir doestereotipo do ecoloxista/integrista,

XESÚS PENA ESPIÑA: “É escasa a sensibilizacióndunha grade maioría da xente, incluídos os xes-tores políticos, fundamentalmente os alcaldes”

24 cerna

MANUEL VÁZQUEZ1. Resta moito por facer, mais hai

ano e medio que a política da conselle-ría de MA e do Goberno galego en xeralcon relación ao medio ambiente mudoude forma substancial. Permítanmealgúns exemplos. Un: durante estes díasestamos tratando de solucionar un dosproblemas ambientais máis graves queten este país, o da contaminación da ríade Vigo. Acaso alguén cre que é un pro-blema novo, recente? Claro que non,pero resulta que agora este goberno faladeste tipo de problemas porque esa é aúnica maneira de diagnosticalos e solu-cionalos. Dous: durante demasiadosanos, neste país, dunha extraordinariariqueza ambiental, saturáronse os ríosde minicentrais, ata que este gobernopuxo fin a esa proliferación, nunha dassúas primeiras decisións, derrogando asque estaba tramitando o anterior gober-no e rescatando outras. Tres: Galiza é apenúltima comunidade de España enporcentaxe de territorio protexido, conmenos do 13%. Non parece inconcibí-bel?... Queda moito por facer, non odubido, pero agora podémolo dicirdende a convicción de que por finemprendemos un camiño que xa nonten marcha atrás, un camiño que buscao desenvolvemento sostíbel deste país. Eprecisamente a riqueza ambiental deGalicia debería ser un dos seus motoreseconómicos máis potentes.

2. Preocúpanos especialmente acontaminación das nosas rías e osnosos ríos, castigados durante anos de"desarrollismo" e urbanismo insostíbel.

4. Son seguidor habitual de Cerna, eparéceme divulgativa e accesible. Desta-caría ademais o feito de que sexa unharevista que analiza e informa sobre omedio ambiente galego e as súas proble-máticas, así como das actividades querealizan os movementos ecoloxistas.

O caso da ría de Vigo é paradigmático,pero non é o único. As grandes cidadesde Galiza teñen sistemas de depuracióndeficientes ou nin sequera os teñen.Vigo verte 46 millóns de litros de augacada día ao mar sen tratar. Hoxe, ACoruña e Ferrol están construíndo assúas depuradoras, e neste próximo anoimos licitar as instalacións para as 20poboacións galegas de máis de 2.000habitantes que aínda incumpren adirectiva europea da auga.

3. A participación cidadá é funda-mental para un axeitado desenvolve-mento das políticas ambientais promo-vidas dende as distintasadministracións. Todos os sectores e, enespecial, o ecoloxista, pola súa contras-tada sensibilidade con este tipo de cues-tións, xogan un importante papel nadifusión, posta en marcha e implicaciónnos programas e accións destinados aacadar o desenvolvemento sostíbel.Diversos organismos teñen representa-ción dos grupos ecoloxistas, entreoutros, o que lles permite a estes parti-cipar e coñecer de primeira man asactuacións promovidas desde estaadministración.

QUE VALORACIÓN LLE MERECE CERNA?

CERNA É:◗ o voceiro máis interesante que

temos. Debería ser lida por moitamáis xente (Manuel Antonio Fer-nández)

◗ veraz, moi interesante e asequíbel(Uxía Senlle)

◗ a xente debería de coñecela parasaber dos remedios ante moitos ris-cos (Paloma Fernández)

◗ a revista ecoloxista máis lida nonoso territorio. Contribúe a infor-marnos (Marta Álvarez Santullano)

◗ un referente para o ecoloxismogalego e para entender cales son osproblemas reais do medio ambien-te en Galiza (Carlos Vales)

◗ un referente na divulgación am-biental en Galiza (María García)

◗ unha nota moi alta, polos contidose a frecuencia (Xesús Pena Espiña)

◗ analiza e informa sobre o medioambiente galego (Manuel Vázquez)

AS CARENCIAS DE CERNA:◗ debería de matizarse máis a siste-

mática visión catastrofista que ás

veces manifesta (Francisco DíazFierros)

◗ fáltanlle contidos como os relativosaos problemas da ciencia (Francis-co Díaz Fierros)

◗ non me acaba de convencer odeseño (Xesús Pena Espiña)

◗ boto en falla unha Cerniña máisinfantil (Anxo Moure)

ANXO MOURE: “A situación é dramática, maisteño esperanzas no traballo das asociaciónsecoloxistas”

MANUEL VÁZQUEZ: "Por fin emprendemos uncamiño que xa non ten marcha atrás, un cami-ño que busca o desenvolvemento sostíbel destepaís"

©Alb

erte

SR

©Alb

erte

SR

CONTIDO ABREVIADO DOS NÚMEROS 26-50

SUMARIO DOS Nº 26 AO 50

1990: nº 11991: nº 21992: nº 3, 4, 51993: nº 6, 7, 8, 91994: nº 10, 11, 12/131995: nº 14, 15, 161996: nº 17, 18, 191997: nº 20, 21, 221998: nº 23, 24/25, 26

1999: nº 27, 282000: nº 29, 30, 312001: nº 32, 33, 342002: nº 35, 36, 372003: nº 38, 39, 402004: nº 41, 42, 432005: nº 44, 45, 462006: nº 47, 48, 49, 50

ÍNDICE CRONOLÓXICO(Nº 1-5: Revista ADEGA, Nº 6-50: Revista Cerna)

cerna 25

Nos últimos 8 anos (1999-2006) CERNApublicou 25 números e un total de 1168páxinas. Preto de 200 páxinas (o 17,3%)dedicadas a novas de actualidade e activida-des ecoloxistas, máis dunha vintena deentrevistas, unha ducia de dosiers e suple-mentos, e máis de 300 artigos conforman oscontidos destes 25 números de CERNA.

Preto da metade dos artigos teñen a súaautoría en membros dos colectivos ecoloxis-tas (deles, algo máis da cuarta parte proce-den de grupos distintos de ADEGA). Outrocuarto do total corresponden a científicos(universidades e outros centros de investiga-ción) e outros expertos (consultoras ouempresas). Estes dous sectores achegaron oscontidos máis técnicos e especializados darevista, se ben muitas das colaboracións

ecoloxistas tamén se encadran neste perfil.Cerna contou así mesmo coa colaboraciónde persoas do mundo da cultura, nomeada-mente nas seccións de crítica da literatura,lendas e creación, e reflectiu opinións depersoas da política e de colectivos veciñais,maiormente pola vía das entrevistas e aatención á actuación das administraciónsou a determinados conflitos sociais. Final-mente, a redacción de CERNA interveu direc-tamente en todas as páxinas de actualidadee actividades, e tamén nun número reducido(7%) pero crecente de colaboracións, maior-mente entrevistas e reportaxes.

En función da temática, o sumario deCERNA 26-50 (excluíndo as páxinas deactualidade, actividades e recursos) aparececlasificado nun total de 20 áreas. Á cabeza,

por número de artigos, aparecen os temasrelacionados coa Sustentabilidade (contidosmui diversos), Conservación (biodiversidadee espazos naturais), Prestige e Ríos, cada undeles achega entre o 9 e o 10% dos artigos.Residuos e Contaminación suman conxunta-mente o 13% dos artigos, e séguelle a rela-ción de artigos da sección Literatura e Natu-reza (5,5%) e unha diversa e longa lista detemas ambientais (Forestal, Transporte, Cre-ación, Agroecoloxía, Educación Ambiental,Roteiros, Enerxía, Impacto Ambiental, Misce-lánea, Litoral e Pesca, Pacifismo, Lendas,Outras Terras), que en conxunto acheganaínda máis do 40% dos contidos. Estamospor tanto diante duns contidos altamentediversos en canto á súa temática, e tamén noque se refire á afiliación dos autores.

ENTREVISTASBenito Boullosa (empacadora de Vilaboa). PorManuel Soto (nº 27)Paloma Fernández (encoro do Umia). PorManuel Soto (nº 27)Miguel Anxo Fernández Lores, alcalde dePontevedra. Por Manuel Soto (nº 30)Carmen Marón, concelleira de meio ambien-te de A Coruña. Por Manuel Soto (nº 33)Marcos Cela, concelleiro de meio ambientede Lugo. Por Manuel Soto (nº 33)Uxía Senlle: a voz insubornable da nosa con-ciencia colectiva. Por Rosa Aneiros (nº 39)Alfredo López, presidente de CEMMA. PorXabier Vázquez (nº 39)Francisco Carracedo, concelleiro de meioambiente de Ames. Por Cerna (nº 40)O mago Antón: e Merlín dixo ¡nunca máis!.Por Rosa Aneiros (nº 41)Lino González-Dopeso, concelleiro de medioambiente en Lugo. Por Cerna (nº 41)

Daniel López Vispo, secretario xeral deADEGA. Por Cerna (nº 41)Rexina Basadre Orosco, conselleira en Sada.Por ADEGA-Coruña (nº 42)Purificación Morandeira, comisionada para oPrestige. Por Cerna (nº 42)Ramón Varela, experto en contaminaciónatmosférica. Por Xosé Veiras (nº 43)Michael Meschik, experto en bicicleta emobilidade sustentábel. Por Xan Duro (nº 43)Manuel Vázquez, conselleiro de MedioAmbiente. Por Manuel Soto (nº 45)Adela Figueroa Panisse. Presidenta de ADEGA.Por Manuel Soto (nº 46)Fernando Blanco, conselleiro de Innovación eIndustria. Por Cerna (nº 47)Pablo Villamar, responsábel de turismo naDeputación de A Coruña. Por Manuel Soto (nº47)Emilio Fernández, director xeral de Desenvol-vemento Sustentábel. Por Manuel Soto eBelén Rodríguez (nº 48)

Joaquín Lucas Buergo, director xeral de Cali-dade e Avaliación Ambiental. Por ManuelSoto (nº 48)Antón Masa: Ence fora da ría de Pontevedra.Por Belén Rodríguez (nº 48)Cerna e os seus lectores/as (varias persoas).Belén Rodríguez (nº 50)

MAREA NEGRA DO PRESTIGEADEGA ante a catástrofe ecolóxica do Presti-ge (ADEGA) (nº 37)O desastre do Prestige. Felipe Louzán (nº 37)Características químicas do vertido e riscossanitarios. Manuel Soto e Luís Díaz (nº 37)Graves afeccións á áreas da futura RedeNatura 2000. Xavier Vázquez (nº 37)Afeccións ás aves mariñas na costa galega.Amadeo A. Pombo (nº 37)Efectos sobre as pescarías na Galiza. Grupode pesqueiras, IIM-CSIC de Vigo (nº 37)Efectos nos organismos bentónicos. Mª CeliaBesteiro (nº 37)

Impacto nos cetáceos e tartarugas mariñas.Alfredo López (nº 37)Afeccións ás lontras. Rafael J. Romero (nº 37)Impacto sobre a vexetación. Javier Cremadese Santiago Ortiz (nº 37)Derivazóns económicas: o exemplo do Aege-an Sea. Xoán R. Doldán (nº 37)Canto debe pagar o que contamina?. María X.Vázquez e Albino Prada (nº 37)Reflexións dun educador ambiental sobre oPrestige. Pablo A. Meira (nº 37)Unha ondada de creatividade para denunciara catástrofe. Rosa Aneiros (nº 37)A “mancha” política. Vanessa Ribeiro (nº 37)Nunca Mais: a dignidade do país. Rafa Villar(nº 38)Danos colaterais da retirada do fuel: agre-sións á Rede Natura 2000. Xabier Vázquez eMartiño Nercellas (nº 38)Plano Galicia: marea de cemento e chapapo-te. Xan Duro e Xosé Veiras (nº 38)O Prestige, ADEGA e o voluntariado. AdelaFigueroa (nº 38)As xentes do teatro cos pés na terra e nastáboas. Comba Campoy (nº 38)A situación actual da costa galega e os pro-xectos de ADEGA. Xabier Vázquez e MartiñoNercellas (nº 39)O voluntariado de ADEGA na luita contra amaré negra do Prestige. Manuel Soto, Alber-te Sánchez e Belén Martín (nº 39)Prestige: marea de letras e de arte. EmilioXosé Insua. (nº 39)A catástrofe do Prestige un ano despois.Xabier Vázquez, Martiño Nercellas e XanDuro (nº 40)A resposta á maré negra no vieiro dunha novaética ambiental. Beatriz Fernández (nº 40)Marea negra do Prestige 500 días despois.Martiño Nercellas e Xabier Vázquez (nº 41)Prestige 20 meses despois: ponto final? Mar-tiño Nercellas (nº 42)Dous anos de Prestige, dous anos de NuncaMais. Rafa Villar (nº 43)884 días despois: persiste o fuel e a oculta-ción da situación do litoral. Martiño Nercellas(nº 44)

IMPACTO AMBIENTALA marea negra das canteiras de Toén. DavidFdez. Calviño e Manuel Fdez. Cruz (nº 38)O monte de San Pedro: outro paraíso perdidona Coruña. Mercedes Pérez (nº 38)A Ulloa ameazada. Braulio Vilariño e XesúsPereiras (nº 39)Forte oposición en Narón ao proxecto decementos Cosmos. Belén Arenas (nº 42)Impacto dos polígonos industriais en Ferrol.Antón Fortuna (nº 43)Urbanizando a Rede Natura (LIC As Cate-drais). Daniel Vispo (nº 45)O Courel: despoboamento interesado. Orlan-do Álvarez (nº 45)As Catedrais ameazadas. Adela Figueroa (nº 46)

Piscifactorías: conflito ambiental e legal enRinlo. ADEGA. (nº 48)

FORESTALIncéndios: a problemática dos incéndios vistadesde o ecologismo. Jesus Pereiras (nº 27)A leña e o uso non sustentable do bosque.Ransés Pérez (nº 34)As organizacións incendiarias. Xesús Pereiras(nº 36)Árvores produtivas: o bidueiro (nº 26), os cas-tiñeiros (nº 28), a cerdeira brava (nº 39), ocarballo (nº 31), o piñeiro bravo (nº 33). Ofreixo (nº 35). Jacobo Feijoo O monte é vida, o lume morte . Xosé Santos(nº 39)Galiza arde un ano máis. Xosé Veiras (nº 42)A certificación forestal FSC. Xosé Veiras (nº 44)Incendios: ADEGA reclama maior atenciónpara o monte durante todo o ano. Xosé Veiras(nº 45)Os lumes a debate: causas e solucións. Tertuliacon X.Antonio Portos, Xesús Pereiras, AlbaNogueira, Martín Souto, X.Alfredo Pereira eDaniel López Vispo. Por Belén Rodríguez (nº 49)Os lumes de agosto. Antón Bouzas (nº 50)O fume dos incendios: riscos para a saúde.Luís Díaz Cabanela (nº 50)Xornadas de debate sobre os incendios naGaliza. Reportaxe por Belén Rodríguez (nº 50)A posición da Administración (incendios).Alberte Blanco e Emilio Fernández (nº 50)Propostas de ADEGA (incendios). Adela Figue-roa (nº 50)

RESIDUOS URBANOSResiduos en A Laracha S.O.S medioambiental.Xosé Regueria (nº 27)Xestión do lixo: un novo panorama na Gali-za?. Manuel Soto (nº 28)O punto verde financiará a incineración.ADEGA (nº 29)A opinión en Moaña sobre a xestión do lixo.María X. Vázquez (nº 31)Incineración de pneumáticos e fariñas enOural. Daniel L. Vispo (nº 39)SOGAMA: contaminación oficial. ADEGA-Cerceda (nº 39)O benzo[a]pireno: un contaminante cancerí-xeno no aceite. Uxío Uriarte (nº 39)Recollida selectiva e reciclaxe do lixo na Gali-za. Manuel Soto (nº 35)Decepción polos resultados da xestión do lixo(ADEGA) (nº 36)Compostaxe en Compostela?. Xan Duro (nº39)A entrada de Santiago en SOGAMA. Xan Duro(nº 40)Residuos da construción e derrubo (RCD).Manuel Soto (nº 42)A xestión do lixo na Galiza. Manuel Soto eIsabel Ruiz (nº 43)Compostaxe caseira. Ramsés Pérez (nº 44)A xestión do lixo en Galiza 2005: a posiciónecoloxista. ADEGA e FEG (nº 49)

Compostaxe doméstica: imitando a natureza.Ramsés Pérez (nº 49)Redución do lixo: unha utopía posíbel. Celes-tino Quintela (nº 49)Complexo medioambiental do Barbanza.Marta Domínguez e Jacobo Patiño (nº 49)De “SOGAMA” á Sociedade Galega do MedioAmbiente. José Álvarez (nº 49)Plano de xestión de residuos de A Coruña.Luís Fernando Roade (nº 49)

CONTAMINACIÓNContaminación lumínica. Fins Eirexas (nº 29)Evolución da chúvia ácida en Galiza e enEuropa. Ramón Varela (nº 32)Xuízo á ENCE-ELNOSA por delito ecolóxico.Antón Masa (nº 32)A contaminación electromagnética. Fins Eire-xas (nº 34)Dioxinas, PCBS, HPA, pesticidas... ManuelSoto (nº 39)A disrupción endocrina. María Quintela (nº 39)Prevención: a análise do ciclo de vida. G. Fei-joo e M.T. Moreira (I, nº 34; II, nº 35)Celulosas, condenada por delito ecolóxico.Antón Masa (nº 37)Nova normativa europea sobre contaminan-tes químicos. Manuel Soto (nº 38)Denuncia penal contra Exlabesa. VirginiaRodríguez (nº 41)A contaminación do carbón no porto daCoruña. Ramón Muñiz (nº 41)Tisú de Lourizán: pulso xudicial entre a forzae a razón. Antón Masa (nº 42)A papeleira de ENCE: un caramelo para xus-tificar a permanencia en Lourizán. Carmen daSilva (nº 43)ENCE fóra da ría, manifestos da A.C. MaiorLongo e dos investigadores da Escola deForestais (Universidade de Vigo). (nº 44)Marea verde: agricultura e acuicultura enconcorrencia. Adela Figueroa (nº 45)Depuración natural de augas residuais.Manuel Soto, Pilar Barros e Virginia Rodrí-guez (nº 48)NORFOR: a peor xestión forestal con selo FSC.Benito Andrade (nº 48)Celulosas en Uruguai e Arxentina. Rafael Rey(nº 48)Vertido tóxico de BRENNTAG ao río Umia.Virginia Rodríguez e Ramsés Pérez (nº 49)

ENERXÍAEnerxia eólica: muiños ou xigantes?. Xoán R.Doldán (nº 26)Parques eólicos: en defensa do Xistral. DanielVispo (nº 27)Electricidade negra. Xosé Veiras (nº 36)Galiza nunca consentirá centrais nucleares.Ramón Varela (nº 37)O fracaso das políticas de aforro enerxético.Fernando Blanco (nº 41)Balanzo eléctrico na Galiza. Celestino Quin-tela (nº 42)

26 cerna

O imposto galego sobre a contaminaciónatmosférica. María X. Vázquez (nº 42)Carbón ou cambio climático?. Xosé Veiras (nº 43)Alegacións á térmica de gas natural nas Pon-tes. Guerrilleiros das Fragas (nº 43)Os perigos da enerxía nuclear. Adela Figueroa(nº 43)Nucleares e Quioto: novo escenario para unvello debate. Daniel Vispo e Fins Eirexas (nº 48)Por unha planificación eólica sustentábel.Fins Eirexas (nº 48)

TRANSPORTETransportes na Galiza: precisamos o AVE?.Manuel Soto (nº 28)O balanzo económico e social do sistema detransportes: as contas ecolóxicas. FernandoNebot (nº 28)O coche: o inimigo da cidade. Xosé Veiras (nº 33)A epidemia do tráfico. Xan Fraga (nº 33)A economía do carro particular. Manuel Soto(nº 33)Pontevedra: recuperar a cidade. Xosé CesáreoMosquera (nº 34)Semáforos contra peóns. Colectivo Eixo (nº 39)Potencial das cercanías ferroviarias na Galiza.Miguel Pazos (nº 40)Ruto: solucións ao transporte rural en Galiza.Miguel Pazos (nº 41)A utilidade da bicicleta no transporte urbanoe interurbano. Xan Duro (nº 41)Mobilidade sustentábel. Xan Duro (nº 43)Vía rápida: desfeita ambiental no Morrazo.Luís Pérez e Ramsés Pérez (nº 43)

CONSERVACIÓN E BIODIVERSIDADEO lobo ibérico na Galiza e na península:situación actual. Pedro Alonso (nº 26)(O lobo) O señor da fraga, en cuestión. XoséSalvadores (nº 26)A becacina na Galiza: unha especie a conser-var. Francisco Arcos e Rafael Salvadores (nº 26)A vexetación acuática e das beiras dos cursosde auga. Henrique Niño Ricoi (nº 27)Os mamíferos nas fragas do Mandeo (I, nº 28;II, nº 29). VV. AA.A serra de Enciña da Lastra (o impacto dascanteiras e as minas). Xavier Vázquez (nº 29)Parques eólicos nas Serras do Candán e Tes-teiro. Bernardo García (nº 30)A rede natura 2000. Carlos Vales (nº 30)Crítica da política conservacionista da Xunta.ADEGA/ FEG (nº 30)A costa de Dexo e o Seixo Branco: o seu inte-rese como monumento natural. Emilio Graña,Aurelio Prado, Luís Garrido (nº 30)Parque nacional das Illas Atlánticas: o intere-se biolóxico da flora e a vexetación. SantiagoOrtiz (nº 30)Protección aos morcegos. Xavier Vázquez (nº 31)

A subasta da nosa natureza. Xosé Benito Reza(nº 33)As aves nidificantes ameazadas de Galiza.Xabier Vázquez (nº 34)A recuperación integral da Limia é necesariae posíbel. Serafín González e Antonio Villari-no (nº 36)O patrimonio xeolóxico: protección, conser-vación e xestión. Fins Eirexas (I, nº 36; II, nº 38)Pequenos cetáceos da plataforma galaica.Alfredo López (nº 39)Problemática das especies invasoras en Gali-za. Antonio Gigirey (nº 40)Escándalo na xestión do lobo en Galiza.Xabier Vázquez (nº 42)Xestión do salmón atlántico: irregularidadesno río Ulla. Martiño Nercellas e Xabier Váz-quez (nº 42)Recuperar e conservación da lagoa de Louro.Amanda del Río e Vanessa Sánchez (nº 42)As fragas residuais ferrolás. Antón Fortuna (nº 44)As gándaras de Budinho: espaço protegido?.Xián Nieto (nº 45)Xestión continuista da Rede Natura. DanielVispo (nº 47)O bidueiral de Montederramo. Xan CarlosFernández (nº 47)Flora e vexetación no castro de Elviña. Henri-que Niño Ricoi (nº 47)A defensa da Rede Natura como prioridade.ADEGA (nº 48)Liñas propias de conservación. Xurxo Mouri-ño (nº 48)Mardelira: a primeira reserva mariña. EmilioLouro. (nº 48)Beneficios e custos sociais na conservaciónda Rede Natura. María Xosé Vázquez (nº 48)A rede de avistamentos de cetáceos. AlfredoLópez e Mara Caldas (CEMMA) (nº 49)Novo plano de xestión do lobo. Belén Rodrí-guez (nº 50)

AGRICULTURA E AGROECOLOXÍATransxénicos: hoxe, unha de cal e outra dearea. E mañá?. Elvira Cienfuegos (nº 30)Agroecoloxía e vacas tolas: as propostas deADEGA. Daniel Vispo e Manuel Soto (nº 32)Epidemioloxía da EEB no Reino Unido. Enri-que A. González (nº 32)Produción e consumo de horta ecolóxica naGaliza. Xurxo Mouriño (nº 32)As estatísticas da agricultura ecolóxica.Manuel Soto (nº 32)Entrevista a catro produtores/as de alimentosecolóxicos. Comisión de agroecoloxía deADEGA (nº 32)Alimentación e transxénicos. Elvira Cienfue-gos (nº 32)A política agraria común na UE: unha perspec-tiva ambiental. Santiago Bobo Mariño (nº 35)O compost e os solos galegos. Marta Domín-guez (nº 40)Onde mercar produtos ecolóxicos na Coruña.ADEGA-Coruña (I, nº 40; II, nº 41)

A situación da agricultura ecolóxica na Gali-za e o labor do CRAEGA. Gabino Vázquez (nº 45)Por unha estratexia de futuro (agriculturaecolóxica). Xan Pouliquen (nº 45)Produción agroecolóxica certificada na Gali-za. Xan Pouliquen (nº 46)As abellas de Galiza en perigo. Xesús Asorey(nº 47)As abellas e as persoas en perigo. Henri Cle-ment (nº 47)Desaparición das abellas en Ferrolterra. Rafa-el M. Díaz (nº 47)

RÍOSEncoros: doce encoros ameazan o río Ulla.Xoán Louzao (nº 27)Impacto ecolóxico das minicentrais hidroe-léctricas. Marcos A. González (nº 29)Conclusións da reunión de COAGRET en Cal-das de Reis. (nº 30)A nova Directiva da auga. Manuel Soto (nº 31)As xentes do Lérez en loita polo seu río.Roberto Vázquez e Dionisio Pereira (nº 31)Manifesto científico contra as minicentraishidroeléctricas. Científicos da Universidadede Santiago (nº 31)O plano hidrolóxico de Galiza-Costa: 24encoros máis. Xosé Veiras (nº 31)En defensa dos ríos: COGADER segue enacción (nº 32)As “pateras” da prepotencia e o servilismo norío Umia (nº 32)Encoro de Itoiz, desfeita ambiental e repre-sión. Valeri Estéban (nº 34)Río Mero: un canal e dous encoros. ManuelSoto (nº 36)Campaña internacional Sobran watios, faltanríos vivos, sobran encoros (nº 36)A Ulloa loita contra os encoros de Fenosa.Xesús Pereiras, Xan Louzao, Xosé A. Rodríguez(nº 41)Defender os ríos. Ramón Muñiz (nº 42)Tranbolosríos. Xosé R. Reigada (nº 42)Iniciativa lexislativa popular en defensa dosríos. Manuel Soto e Alberte Sánchez (nº 43)O río Miño en perigo (encoros de Sela). AnxoF. Saborido (nº 43)As pesqueiras do Miño. Alberte Reboreda (nº 43)Encoros do Ulla: pola caducidade das conce-sións franquistas. Daniel Vispo (nº 44)Campaña da ILP en defensa dos ríos. Xan C.González (nº 44)Reconducir a actitude política ante os ecosis-temas acuáticos. Fernando Cobo (nº 44)(O ríos) Responsabilidade de todas e todosnós. Burla Negra (nº 44)Os verdugos do río Verdugo. Fernando Malvar(nº 44)Nova política hidroeléctrica. Xan Louzao (nº 46)A ILP dos ríos fai historia: os fundamentos daILP e o debate no parlamento. Unha reporta-xe de Belén Rodríguez, con Suso de Toro, AlbaNogueira, María Xosé Vázquez, Daniel Vispo,

cerna 27

Alberte Lema, Benito Reza, Manuel Soto,Marcos Glez, Fernando Cobo, Pedro Brufao,Javier Martínez Gil, Manuel Vázquez, Ana B.Pontón, Laura Seara, e Xaime Castiñeira (nº 47)Proxecto Ríos: a campaña de primavera. Vir-ginia Rodríguez (nº 48)(ILP) Nova lei para os ríos galegos. BelénRodríguez (nº 49)Interríos-Galiza 2006 (Proxecto Ríos). Virgi-nia Rodríguez (nº 49)

LITORAL E PESCAA lei das ríase a protección do litoral. ManuelSoto (nº 32)Xestión integrada do litoral. Cristina ÁlvarezBaquerizo (nº 32)Porto exterior: nova ameaza para a Ría deFerrol. ADEGA-Trasancos (nº 32)Planta de gas na Ría de Ferrol. Antón fortuna(nº 32)Novos recheos na Ría de Vigo. María XoséVázquez (nº 34)A destrución do patrimonio ecolóxico da Ríade Ferrol (porto exterior). Francisco J. Cristo-vo (nº 35)Pescar para vivir. Raul García (nº 37)Recursos mariños e medio ambiente litoral(ADEGA-cadernos 9 e 10) (nº 44)Conflitos pesqueiros e fondos mariños.Sebastián Losada (nº 44)

DESENVOLVEMENTO SUSTENTÁBELO agro galego de 1900 a 1936: un desenvol-vemento na medida das necesidades doslabregos. Lorenzo Fernández Prieto e XoséManuel González (nº 26)As eleicións municipais e o medio ambiente.Carlos Vales (nº 27)Eleicións: balance ambiental da lexislatura.Manuel Soto e Xosé Veiras (nº 33)25 anos de medio ambiente e ecoloxismo naGaliza. Manuel Soto (nº 33)Axenda 21 local: a sustentabilidade nos con-cellos. Xosé Veiras (nº 34)Axenda 21 en Compostela. Elvira Cienfuegos(nº 34)Soñando cos pés no chan (II Foro Social Mun-dial). Xosé Veiras (nº 35)O cumio de Johannesburgo sobre desenvolve-mento sostíbel. Xosé Veiras (nº 37)O espertar para a realidade (Cumio da Terra).Susana Fonseca (nº 37)O Convenio de Aarhus. Manuel Soto (nº 37)Economía e medio ambiente. María X. Váz-quez e Xavier Lavandeira (ADEGA-Cadernosnº 8) (nº 39)A construción da Galiza urbana: decálogopara un urbanismo sustentábel. X. L. MartínezSuárez (nº 41)Investindo en desenvolvemento sustentábel.Xan Duro (nº 41)Outra política ambiental é posíbel. Pedro deLlano, Eduardo García-Rodeja, Javier Guitián,Augusto Pérez-Alberti, Victoriano Urgorri (nº 43)

ADEGA no V Foro Social Mundial. Xosé Veiras(nº 44)Propostas para unha nova política ambiental(Cambio político na Xunta). Manuel Soto eXosé Veiras (nº 45)A pegada ecolóxica de Galiza. Federico Mar-tín Palmero (nº 46)Para que serve a pegada ecolóxica?. XavierSimón (nº 46)O debate sobre a pegada ecolóxica de Gali-za. Federico Martín Palmero (nº 47)Natureza e desenvolvemento: Ríos e turismo.Manuel Cabalar, Xosé M. Santos, MiguelPazos (nº 47)Experimentcity: sustentabilidade creativa enBerlín. María García (nº 47)Acuicultura e desenvolvemento sustentábel.Adela Figueroa (nº 48)Novo Estatuto e sustentabilidade. BelénRodríguez (nº 48)A nosa identidade. Suso de Toro (nº 50)Un pobo taxidermista. Rosa Aneiros (nº 50)Perspectivas da loita ecoloxista. Adela Figue-roa Panisse (nº 50)18 A situaçom ambiental da Galiza: Continui-dade ou cámbio?. Celestino Quintela (nº 50)

EDUCACIÓN AMBIENTAL Valoración da estratexia galega de educaciónambiental. Esther Rodríguez e Manuel Soto(nº 28)Voluntariado ambiental na recuperacióndunha canteira-vertedoiro. Virginia Rodrí-guez e Ramsés Pérez (nº 39)O Río Miño: para alén das fronteiras. AdelaFigueroa (nº 39)A estratexia galega de educación ambiental,en punto morto. Ramsés Pérez e Manuel Soto(nº 41)Voluntariado e educación ambiental nadefensa dos ríos: o Proxecto Ríos. VirginiaRodríguez, Xan Duro e Ramsés Pérez (nº 43)Xornadas (ou cornadas) de educaciónambiental. Pablo Á. Meira e Ramsés Pérez (nº 44)V Congreso de educación ambiental. RamsésPérez (nº 48)

ECOLOXÍA NO COTIÁN (Ramsés Pérez)Consumo ecolóxico e solidario no cotián (nº 37)A auga no fogar (nº 39)Consumo responsábel no natal (nº 40)Tóxicos no fogar (Ramsés Pérez e VirginiaRodríguez) (nº 42)Aforro enerxético no día a día (nº 44)Alimentación sustentábel (nº 45)Ecoloxía tamén en vacacións (nº 48)A oficina e o medio ambiente (nº 50)

ROTEIROS ECOLÓXICOSCamiñando polo Morrazo “O Carballal deCoiro”. Juán A. Tomé e Luís Pérez (nº 26)Rota da fraga da Reigada á Pontenova.Manuel Lastra (nº 27)A rota do Azúmara. Lois Diéguez (nº 28)

Rota dos castros e dos muiños polo rio Len-güelle. Manuel Soneira (nº 29)A ruta das chousas (O Veral). Xosé M. López(nº 31)Roteiro pola serra do Candán. Martiño Nerce-llas (nº 32)Roteiro pola serra do Faro. ADEGA-Lugo (nº 33)Roteiro polo Monte Pindo. Francisco X. Fer-nández Naval (nº 35)Volvendo ao río Mero natural. Rafael Sáncheze Xacobe Meléndrez (nº 36)Roteiro polas Fervenzas do Ulla. RamsésPérez (nº 41)Ribeiras do Sil e a serra da Enciña da Lastra.Xurxo Mouriño (nº 46)Touriñán: roteiro polo fin da terra. XoséManuel Menéndez e Fins Eirexas (nº 48)Roteiro polo Courel. ADEGA-Lugo (nº 50)

PACIFISMOA guerra dos Balcáns: Kosova. Carlos Taibo (nº 27)Que aconteceu o 4 de outubro?. VirginiaRodríguez (nº 34)Afganistán, un ano despois. Virginia Rodrí-guez (nº 37)Por petróleo mata-se (o petróleo mata). XoséM. García (nº 38)Razóns para seguir rexeitando a agresión.Carlos Taibo (nº 38)O impacto ambiental da guerra. Xabier Váz-quez (nº 38)A escola di nunca máis á guerra. Antón Fia-ñas (nº 38)

OUTRAS TERRASO pobo é quen máis ordena (democracia par-ticipativa no Brasil). Xosé Veiras (nº 31)Devastación forestal na Arxentina a comezosdo século XX. Ariadna L. Guaglianone (nº 33)Amazónia, património da humanidade. XoséVeiras (nº 34)Os verdes saen do goberno alemán. MaríaGarcía (nº 46)Deforestación e reforestación na historia deCuba. Cosme Casals (nº 46)

MISCELÁNEAPesca deportiva e ecoloxía. Alberte Sánchez(nº 35)Hai 25 anos: As Encrobas, Xove, Baldaio…Ramón Muñiz (nº 36)Actualidade do Padre Sarmiento. Xulio Cuba(nº 36)Sobre a pesca deportiva supostamente ecoló-xica. María Gigirey e Xan Duro (nº 36)Para unha constitución da UE máis verde.Xosé M. García (nº 40)A cultura como ficción política. Carlos San-tiago (nº 42)Medio ambiente galego e Radio Cerna. BelénRodríguez (nº 44)O ecoloxismo nos medios: Radio Cerna. BelénRodríguez (nº 46)Ecoloxía e lingua. Ana García (nº 49)

28 cerna

A NATUREZA NA LITERATURA (EmilioXosé Insua)

Gonzalo López Abente. O mar dun poeta dasirmandades (II: nº 26; III, nº 27; IV, nº 28)Uxio Novoneira: a apertura á terra (nº 29)Castelao: elementos ecolóxicos na obra do“Irmán Daniel” (I, nº 30; II, nº 31; III, nº 32; IV,nº 33; V, nº 34; VI, nº 35)Xesús Pereiras: os “Cantos da Seiva” (nº 36)Xerardo Álvarez Limeses (I, nº 38; II, nº 39, III,nº 40)A voz dolorida e transcendente de GómezAlfaro (I, nº 41; II, nº 42)Lorenzo Varela: As dores nunca curadas doexilio (I, nº 44; II, nº 45)Álvaro de las Casas (nº 46)

CREACIÓNSalvemos a clase empresa-rial. Pepe Carreiro (nº 31)“Via Rápida”. Xosé MaríaÁlvarez Cáccamo (nº 32)A negra terra. ManuelRivas, con fotografía deXacobe Meléndrez (nº 32)O exército do bosque.Manuel Rivas, con fotogra-fía de Xacobe Meléndrez(nº 33)Guía Práctica. ManuelRivas, con fotografía deXacobe Meléndrez (nº 34)Lume na gorgoloza. MiguelNarvoa Dalimia, con foto-grafía de Ramsés Pérez (nº 35)Tres vezes. Paco Souto, confotografía de Peter Sche-neider (nº 37)Chipko. Paco Souto, confotografía de Peter Sche-neider (nº 38)

Desagravio ao mar. Caderniño literario confotografía de Peter Scheneider. Autores: RosaAneiros, Emílio Xosé Ínsua, Carlos Negro,Marilar Aleixandre, Miro Villar, Eduardo Esté-vez, Alexandre Nerium, Francisco Fdez. Naval,Paco Souto, Xesús Pereiras, Marta Dacosta eManuel Rivas (nº 39)Arao sempre arao. Miguel Cuba e Iago Pérez(nº 40)O museo de Man. Miguel Cuba e Iago Pérez(nº 41)Nación de Fragheland. Burla Negra (nº 42)O país dos dez mil ríos. Miguel Cuba (nº 42)Terra Chá (Manuel María). Miguel Cuba (nº 43)Augadiña dos Bosques (Banda deseñada).Eugenia Matas (nº 50)

LENDAS (Anxo Moure)

Matías, barqueiro de neboeiros (nº 44)

Mara, abella da Terra Brava (nº 45)

A barca de Ferrol (nº 46)

Contos da alameda: un carballo con botas (nº 47)

O porquiño da paz (nº 48)

Tecliñas (máquina de escribir reciclada) (nº 49)

O despertar da auga (nº 50)

OUTRAS SECCIÓNS

Actualidade

Actividades

Libros/Recursos

CERNA: REVISTA GALEGA DE ECOLOXÍA E MEDIO AMBIENTE(NÚMEROS 26 A 50)

Consello de Redacción. Ao longo destes anos participaron no Consello de Redacción de Cerna as seguintes persoas: Silvia Amor, Daniel LópezVispo, Xesús Pereiras, Ramsés Pérez, Belén Rodríguez, Pepe Salvadores, Alberte Sánchez, Santiago Ortiz, Manuel Soto, Lois Toirán, Xan Duro,Emilio Insua, Miguel Lima, Xosé Veiras, Xabier Vázquez, Elvira Cienfuegos, Xan Carmona.

Editora: Asociación para a Defensa Ecolóxica de Galiza (ADEGA)

Dirección e coordinación: Manuel Soto

Deseño e Maquetación: Xan G. Muras e Alberte Sánchez

Fotografía: Xan G. Muras, Alberte Sánchez, Pepe Salvadores, Ramsés Pérez e outros

Impresión: Grafinova, S.A.

Publicidade e administración: Silvia Amor

Insercións publicitarias. Cerna agradece a colaboración das seguintes entidades: RENFE, Calvo, Argoat, Concello de A Coruña, Castelar de Xes-tión, Concello de Oleiros, Equilibrio, Acquariumgalicia, Aquagest, Xerais, Atlántico, Tarasca, A Casa da Laxe, O 16, Concello de Santiago, Liña-gar S.L., Sargadelos, A Oliveira, A Medusa, O Triángulo das Verduras, Concello de Fene, FucoLois, María Castaña, Pizza-Polo, Casa Pousadoira,Cabaliño do demo, Concello de Carral, Concello de Vigo, Selassie, Lume e Ferro, Badulake, Alvarella, CEIDA, Concello de Pontevedra, Augas deGalicia, Casa da Moura, Espiral Maior, Casa Pousadoira, Terra da Ulla, FCC, Concello de Carballo, Velocípedo, Caixa Galicia (Obra Social), CEIDA,Concello de Lugo, Universidade da Coruña, Restaurante Rúa Nova, Deputación de A Coruña, Pintor de Quíns, Consellaría de Pesca, Agroamb,Consellaría de MA e DS, Queixo Arzúa-Ulloa (D.O.), INEGA.

cerna 29

No

perío

do 1

999-

2006

CER

NA

publ

icou

25

núm

eros

e u

n to

tal d

e11

68 p

áxin

as:

pret

o de

200

páx

inas

de

actu

alid

ade

e ac

tivid

ades

ecol

oxis

tas,

mái

s du

nha

vint

ena

de e

ntre

vist

as,

unha

duc

ia d

edo

sier

s e

supl

emen

tos,

e m

áis

de 3

00 a

rtig

os. E

stes

grá

ficos

res

u-m

en o

per

fil e

con

tidos

dos

nos

26-5

0.

CERN

A: 2

6 -

50 (

1999

-200

6)

ESPE

CIA

IS /

DO

SSIE

RS•

O L

obo

(nº 2

6, 8

páx

.)•

O T

rans

port

e na

Gal

iza

(nº 2

8, 8

páx

.)•

Cons

erva

ción

e E

spaz

os N

atur

ais

(nº 3

0, 1

1 pá

x.)

•Es

peci

al R

íos

(nº 3

1, 1

6 pá

x.)

•Es

peci

al A

groe

colo

xía

e Va

cas

Tola

s (n

º 32,

11

páx.

)•

Cont

amin

ació

n e

Saúd

e (n

º 33,

10

páx.

)•

A Ci

dade

sen

Coc

hes

(nº 3

3, 8

páx

.)•

A Co

ntam

inac

ión

Elec

trom

agné

tica

(nº 3

4, 8

páx

.)•

Mar

ea N

egra

do

Pres

tige

(nº 3

7, 4

4 pá

x.)

•A

Cons

truc

ión

da G

aliz

a U

rban

a: D

ecál

ogo

para

un

Urb

anis

mo

Sust

entá

bel (

nº 4

1, 8

páx

.)•

S.O.

S. A

bella

s (n

º 47,

8 p

áx.)

•A

Xest

ión

do L

ixo

na G

aliz

a (n

º 49,

16

páx.

)•

Espe

cial

Ince

ndio

s (n

º 50,

20

páx.

)

CREA

CIÓ

N (

Cola

bora

ción

s de

stac

adas

)

Poes

ía d

e M

anue

l Riv

as, c

on f

otog

rafía

de

Xaco

be M

elén

drez

A

negr

a te

rra

(nº 3

2) ❚

O e

xérc

ito d

o bo

sque

(nº 3

3) ❚

Guí

aPr

áctic

a (n

º 34)

P oes

ía d

e Pa

co S

outo

, con

fot

ogra

fía d

e Pe

ter

Sche

neid

erTr

es v

ezes

(nº 3

7) ❚

Chip

ko (n

º 38)

Cade

rniñ

o lit

erar

io (V

V.AA

.), c

on f

otog

rafía

de

Pete

r Sc

hene

ider

Desa

grav

io a

o m

ar (n

º 39)

Cart

aces

de

Mig

uel C

uba

(con

Iago

Pér

ez)

Arao

sem

pre

arao

(nº

40)

❚O

mus

eo d

e M

an (

nº 4

1) ❚

O p

aís

dos

dez

mil

ríos

(nº 4

2) ❚

Terr

a Ch

á (n

º 43)

Burla

Neg

raN

ació

n de

Fra

ghel

and

(nº 4

2)

Lend

as, d

e An

xo M

oure

(nº 4

4 a

50)

32 cerna

Din que a cara é o espello da alma. Acre-ditemos ou non nese dito, o que semella evi-dente é que a capa da revista é a imaxe coaque nos apresentamos no mercado, noenxoito mercado da comunicación ecoloxis-ta. E esa imaxe, en certa medida, é un refle-xo do contido, mais tamén das nosas prefe-rencias, dos nosos preconceitos, dun xeitoparticular de entender a loita ecoloxista.

Van 50 números dando a cara, ese espe-llo da alma contestataria, inconformista dosque queren mudar as relacións home-natu-reza na nación dos galegos e galegas. Etamén a alma racionalista que aporta solu-cións, que se molla nos debates, e marca asliñas da coherencia coa sustentabilidade nosproxectos, nos emprendementos aos que odesenvolvemento nos aboca.

Analisando esas capas, enfrentámonosaos sinais de identidade da asociación ecolo-xista que respalda o proxecto da Cerna. Aacción decidida de ADEGA fiscalizando asactuacións das administracións, do sectorindustrial…, denunciando as múltiples des-feitas que firen o país, enche os contidos darevista e, non podía ser de outro xeito, isofica reflectido nas portadas de Cerna. Non éestraño, pois, que o 38% das imaxes dascapas se adicara a denunciar impactos: acontaminación atmosférica, a das augas, os

incendios, a eucaliptización, as radiaciónselectromagnéticas, o impacto do lixo, dourbanismo caótico, as marés negras (duas nopercurso destes 50 números).

Mais o ecoloxismo non só vive dedenuncias, precisa de paisaxes virxes para serestablecer do cansanzo, imaxes coas que

enxergar os soños, e para iso están un 30 %das portadas. De fiarmos desas imaxes, apaisaxe dos soños de Cerna é acuática: flu-vial e mariña (en 6 números os ríos prota-gonizan a capa e o litoral faino en 5), etamén algo boscosa (a floresta caducifoliaacompáñanos en 3 números). E na ecotopíagalaica os camiños de ferro atravesarán esapaisaxe soñada (en dúas revistas o tren pro-tagoniza a imaxe).

A Cerna ten tamén vocación naturalista,e unha especie concreta ilustra o 21% dascapas. Iso si, a preferencia é claramente ani-

mal, mais non cae a revista no erro de acou-tar a biodiversidade só aos mais conspícuos,senon que por aquí desfilaron á par do lobo,paxaros, peixes e mesmo insectos.

E o animal humano?. Os impactosambientais afectan aos humanos, de xeitoindirecto na maioría dos casos. Ou de xeitodirecto: Xoaquin Serantes ficou soterradopola enxurrada de lixo que acapara a porta-da do número 19, os incendios levan acumu-ladas decenas de vítimas… e sen embargo apresenza humana é estraña nas capas deCerna (só nun 6%). Non aparece, ou faino ensegundo plano, sendo de destaque cando semanifesta (manifestacións contra a incine-ración, ou a cadea humana contra a marénegra). E só nun número, unha persoa parti-cular é a protagonista: o Conselleiro deMedio Ambiente que alza a mao no número45, quer en sinal de paz, quer nun acenopara parar as múltiples amiazas ao medioque, ás súas costas, decoran a imaxe.

Botamos de menos, neste espello daalma ecoloxista, as accións positivas doshumanos, e botamos de menos aos humanosque tentan mudar a paisaxe da derrota: edu-cadores ambientais, técnicos en enerxíasrenovábeis, agricultores ecolóxicos, repoboa-dores de bosques, restauradores ambientais,vixiantes dos ríos…E botamos de menosunha imaxe mais amábel da cidade, o mediono que curiosamente vivimos ou traballamosa maioría dos colaboradores da revista e doque só mostramos o seu impacto.

Van 50 números dando a cara, 16 anosque son a metade da historia de ADEGA. Sonmoitos números nesta angueira ecoloxista,neste ámbito no que levan aparecido e desa-parecido revistas como cogumelos no outo-no. Manteñamos pois o proxecto, 50 núme-ros máis para seguir mostrando as feridas dopaís, as paisaxes aínda non magoadas etamén as imaxes das mudanzas para ben nanosa relación co contorno, cara outro mundoposíbel, imaxes que traslozan a esperanzaque ten que latexar nos contidos da revista.

Manteñamos pois o proxecto, 50 números máis para seguir

mostrando as feridas do país, aspaisaxes aínda non magoadas etamén as imaxes das mudanzas

para ben

A ALMA DA CERNA EN 50 NÚMEROSXesús Pereiras

A alma da Cerna en 50 números (temática das capas da Revista Cerna)

os lu

mes

de

ago

sto

• o

fum

e e

a s

aúd

e •

a p

osic

ión

da

ad

min

istr

aci

óna

s p

rop

osta

s d

e a

deg

a •

deb

ate

cie

ntíf

ico

e so

cia

l • b

and

a d

eseñ

ad

a

Inve

rno

2006

revista galega de ecoloxía e medio ambiente

cerna

O CICLO DO LUME A chamada cultura do lume de Gali-

za resulta abraiante para os que veñende fora, mais non deixa de ser unhaemanación do ciclo biolóxico do lume. Acaracterística diferencial da Galizaatlántica reside na súa produtividadevexetal, do maior que hai en Europa. Asplantas medran aquí ata catro veces oque no centro peninsular e aínda outrotanto máis respecto das secas costas dosur de España.

Existe un ciclo do lume (incendio =>acumulación de combustible => incen-dio...) que se repite aquí a unha veloci-dade proporcionalmente mais rápidaque nos climas mediterráneos. Toxeirasmaduras da provincia da Coruña rexis-tran producións anuais de ata 30 a 40toneladas de biomasa seca por hectárea(mais do dobre en peso fresco ao des-brozalas). O mato medra moito duranteo ano para arder nos dous meses doverán, gobernado polo seco vento nor-dés, pouco nos anos húmidos, forte eviolento nos secos. Unicamente ascomarcas cantábricas de Galiza záfansedeste perigo.

Caso de non haber incendios osmatos transfórmanse en bosques dunxeito natural (sen que ninguén os plan-te). As frondosas autóctonas nacidas aoabeiro do mato, asoman e empezan aasombralo pasados dez anos tras olume. Mediada a segunda década pro-porcionan unha mesta sombra que limi-ta e remata por suprimir as uces, ostoxos e as xestas. No prazo de dúasdécadas instálanse as devesas (ou fra-gas): bosques mixtos de especies nativas(Carballos, Bidueiros, Freixos, Pradairos,

Acivros, Loureiros, Espiños, Avelairas,etc) que avanzan colonizando as terrasveciñas e serven de cortalumes quediversifican a paisaxe.

Estes bosques son dificilmenteincendiábeis e representan o triunfo dasombra e a conservación da humidade,ao contrario que os piñeirais e eucalip-tais que deixan pasar luz abondo para asupervivencia e crecemento dos matosheliófilos, coa súa inevitábel acumula-ción de combustíbel.

Nos últimos 30 anos o ciclo recorrin-te do lume repítese cada poucos anos (5a 6, incluso 2 a 3 nas zonas máis confli-tivas), converténdose nun tipo de catás-trofe imposíbel de aturar por ecosistemaforestal ningún (do mundo) sen degra-darse. A consecuencia e a extinciónlocal de todas as especies do bosquenatural, que precisan de períodos maisamplos para desenvolver o seu ciclovital e dispersar sementes. Pérdese poisa posibilidade dunha recolonización quesexa quén de recuperar o terreo perdido.

Na Galiza achegada ao mar, maistemperada e populosa, o ecosistemaforestal foi levado a un estado de exte-

Ram

sés

Pére

z

OS LUMES DE AGOSTO Antón Bouzas*

34 cerna

nuación nun longo proceso histórico dedegradación. Existen moitos montes,localidades ou incluso áreas máis exten-sas onde os carballos (unha especieresistente) escasean ou desapareceron.Moitos nenos do rural non coñecen maisarbores que pinos e eucaliptos. Chegan-do ata o punto de utilizar “pino” comasinónimo de calquera arbore.

As terras situados por baixo dos 500metros de altitude están hoxe en díadegradadas pola presenza dunha espe-cie invasora que avanza fora de control,parasitando o ciclo de lume do matoautóctono e secuestrando a sucesiónnatural nos sitios onde se instala. Oeucaliptal queimado e autorexeneradoempobrece o ecosistema, restrinxindo odesenvolvemento das comunidades bio-lóxicas naturais. Favorece a acumula-ción de mais biomasa combustíbel eposibilita a propagación de novos lumes,moitos deles polas copas, conducindo áineficacia da estratexia preventiva damal chamada “limpeza do monte” (tanreclamada pola poboación).

De pouco vale teimar en manter per-fectamente “limpos e coidados” os cen-tos de quilómetros que van do Río Miñoao Cantábrico e do corazón de Galiza aoAtlántico, no continuo de eucaliptais,piñeirais e matogueiras, onde incendioscorren dunha beira a outra sen barreiraque os atranque. Lume tras lume osmontes volven de novo ao punto de ini-cio do ciclo, sen ascender un chanzo naescala da sucesión (a pesares da magni-tude de recursos públicos empregadosna extinción de incendios). O resultado éunha “mala herba xigante” que inza degarabullos o territorio, cun patrón dedistribución coma os buracos dun quei-xo ou tamén manchas de aceite enexpansión.

Arguméntase dende os intereses dosector forestal que un monte produtivonon arde, suxeríndoo coma solución aosincendios (e ponse ás veces como exem-plo as mariñas cantábricas, sen facerreferencia a ausencia da seca estivalnaquelas terras). Neste reducionismoagóchase unha típica trampa paraincautos, trátase do chamado “redherring, ou arenque roxo”. Exhíbese elévase a rastro para despistar os cans depresa na procura dunha pista falsa. Unsalto argumental que arrima a sardiña, etraspasa o debate ao produtivismo(unha cuestión cuantitativa, non cuali-tativa), se cadra na procura de máisaxudas e oportunidades de negocio. Por

suposto que as cousas valiosas raramen-te arden, xa que contan coa intenciónde seren preservadas. Pasa igual coasvivendas e as estacións gasolineiras:ámbalas dúas son valiosas e habitual-mente non arden, mais o risco, magnitu-de e consecuencias dun incendio sonmanifestamente diferentes. Dependendirectamente do ambiente, composi-ción, estrutura, configuración e propie-dades. Non da taxación que lles asigne omercado.

Alegan tamén, que as frondosasnativas son susceptíbeis aos incendios eapuntan a carballos illados que arden(arrodeados de eucaliptos), ou a soutosde castiñeiros (bosques manexados deescasa superficie e cercados por vexeta-ción pirófita) que sucumben ante olume. A función de cortalumes naturaisque cumpren as formacións nemorais(devesas), o seu carácter dificilmenteincendiábel e o papel das frondosasnativas coma supresoras do mato helió-filo, só pode negarse dende a ignoranciaou a hipocrisía pseudocientífica.

A CRISE DO MONTEO crecemento medio potencial das

plantacións forestais galegas estímaseen 12 m3 por hectárea e ano, un impor-tante rendemento que implica desem-peñar o papel de reserva forestal Espa-ñola. Galiza, con tan só o 5,84 % dasuperficie total produce o 45,5 % damadeira do Estado (e perto do 4,5% deEuropa). Dúas terceiras partes do terri-torio son montes que levan décadasmanexados baixo os criterios dunhaúnica función e propósito: o subministromasivo de madeira de baixa calidade.

A administración e o sector conside-ran que a metade da superficie forestalestá abandonada. Hai árbores nun 70 %dela aínda que unicamente un cuarto damesma ten planos de xestión silvícola. Aprodución madeireira baséase nas tresespecies de pinos que se espallan portodo o territorio, e nos eucaliptos, con-centrados na metade do pais que estápor baixo dos 500 m de altitude (a costae os grandes vales).

O último inventario forestal contabi-liza unhas existencias de 380.000 Ha deeucaliptal (45 % puro e o resto en masasmixtas, mesturado fundamentalmentecon pino), 544.000 Ha de piñeirais (93% puro), 378.000 Ha de caducifolias (nameirande parte bosques nativos auto-rrexenerados) e 740.00 Ha de matoguei-ras. Os lumes de agosto leváronse por

diante 78.000 Has, 31.000 de matos e47.000 arboradas, piñeiral e eucaliptalmaiormente. Tras a vaga de lumes faltanpor contabilizar as matogueiras e piñei-rais queimados que van camiño detransformarse en eucaliptal.

Da madeira cortada anualmente enGaliza unicamente o 1,5 % correspondea frondosas caducifolias. Pinos (51 %) eeucaliptos (47,5%) son abrumadora-mente maioritarios. Nos montes extrá-ense cada ano 6.500.000 m3 de madeira,cun valor estimado de 240,4 millóns deeuros (0,74 % do PIB). Os outros apro-veitamentos: caza, castañas e cogome-los achegan un 0,1 %. Ademais, o sectorindustrial forestal produce na transfor-mación un 5,64 % do PIB.

Perto do 90 % da madeira emprega-da anualmente pola industria é de orixelocal. No serrado aprovéitase unicamen-te a sexta parte (pino basicamente), oresto é madeira destinada fundamental-mente a trituración para a elaboraciónde taboleiros e pasta de papel, ou expór-tase fora de Galiza sen procesar.

O eucalipto depréciase de ano en ano,24,90 E/m3 segundo o Anuario de Esta-tística Agraria de 2003. Un valor que nonchega aos 2/3 do acadado no 95. Noinverno pasado os propietarios mostrá-banse reticentes á venda, os custos deextracción (tala, saca e portes) saían moicaros en relación aos ingresos (30 a 40%). No cadro de globalización de hoxe endía, o modelo galego de produción silví-cola compárase co terceiro mundo, ondeao contrario que aquí, os salarios ínfimos,as inmensas terras dispoñíbeis e a deslo-

cerna 35

calización da produción polas empresasmultinacionais, marcan os prezos damadeira e os seus derivados.

Nos novos países produtores do surestímase a existencia de 13 millóns dehectáreas de plantacións de especies derápido crecemento (con rendementossuperiores a 15 metros cúbicos demadeira por hectárea/ano), destinadas áprodución de polpa. Arredor do 80% enSudamérica e Asia. Só no Brasil estanseplantando unhas 100 mil hectáreas/anocon eucalipto e pino. Igualmente, Chilesitúase como un dos principais provedo-res, e Arxentina, Uruguai, Sudáfrica,Indonesia e outros países participantamén nesta carreira.

No mantemento do actual modeloprodutivo galego precísase dun grandedispositivo público para a loita contra olume. O gasto da Xunta en extinciónsuma mais de 70 millóns de euros, eevoluciona en constante crecemento esen comparanza con calquera outracomunidade autónoma. E rechamanteque alcance un valor equivalente a unterzo da madeira vendida anualmenteen Galiza. Habería que sumar taménoutros gastos e subsidios que reciben(ou recibiron) eses cultivos (Pistas, con-trol de pragas, etc). Segundo a prensa(La Voz de Galiza 20-08-06) a suma doempregado na loita contra incendios porparte da Xunta e o Ministerio de medio-ambiente do Goberno central chega aos120 millóns de euros.

Con este panorama as terras monte-sías seguen na man de vellos donos: 2%de montes públicos, 30 % de montesveciñais en man común e un 68% cons-tituído por 670.000 pequenos e disper-

sos propietarios que por mor dos seusintereses particulares impoñen restri-cións obxectivas que dificultan artellar aordenación dos montes.

Semella inexplicábel a promoción eo despilfarro investido no cultivo masi-vo, sen restrición e a todas luces insus-tentábel dunha especie invasora e alta-mente pirófita coma o eucalipto. Dendeo punto de vista dun propietario o nego-cio resulta comparábel a un investimen-to de alto risco que busca beneficios acurto prazo, mais sen repercutir todos oscustos reais. Lamentabelmente, houboquén reclamou compensacións e indem-nizacións tras a vaga de incendios deagosto de 2006. Podería xustificarse se axestión que os propietarios fixeron dosmontes tivera conducido a unha dimi-nución do risco. Mágoa que fora máisben ao contrario.

Non se trata de reconverter todo omonte en devesa. Simplemente resultaimperdoábel non constituír con elasunha rede que subdivida o territorioseguindo os cursos de auga, as umbríasencostas e os medios habitados. Poroutra banda desprezar os outros apro-veitamentos (gando, caza, cogomelos,turismo...) a máis de desaproveitar osmellores solos para a produción demadeiras nobres con cultivos de caduci-folias, non deixa de ser un erro monu-mental.

Unha política forestal coherente eracional, sustentábel e de prevención deincendios só pode fundamentarse napremisa de dificultar e interromper ociclo biolóxico do lume, baseándose nocoñecemento científico e na realidadesocial, por riba de intereses ventureiros.

O eucalipto en Galiza córtase enciclos de 10 a 15 anos, un cultivo caseque mais agrario que silvícola. O grave éque a especie está fora de control e acuestión non reside en posicionarse ounon a favor da súa produción, senón ense se pode tolerar unha invasora, de difí-cil e custosa erradicación, campandopolo territorio ao son dos lumes. Moitosson os afectados e a maioría non teñenintereses directos no monte. A herdanzaé de magnitude desmesurada.

Certamente a madeira de eucaliptopoderá ser necesaria e se cadra haberáde seguir cultivándose. Tamén e certoque a cousa vai por mal camiño e nonsemella o mellor xeito de facelo. Máxi-me no escenario de cambio climático noque estamos. Avecíñanse tempos máisduros, con prolongadas secas e intensosperíodos de choivas e asolagamentos.Nas cuncas hidrográficas, nas que ardenimportantes superficies (maiores duncuarto ou un terzo do total), rexístransepicos de caudal, catro ou cinco vecessuperiores ao habitual no desbordamen-to dos ríos.

Compre preguntarse se seguiría omodelo de explotación actual se os pro-pietarios pagaran a escote as brigadas,as motobombas e os hidroavións?. Habe-ríase de reclamar a obxección fiscal?.

NO ALTO DA MEMORIAOs montes da fachada atlántica

están atrapados nun círculo vizoso,retroalimentado sen fin. O país ten unhanidia vocación arbórea derivada das súascondicións ecolóxicas. As terras e os pro-pietarios son reféns dunha especie inva-sora. Os montes están maiormenteabandonados e descapitalizados. Aindustria forestal adquire a prezo decre-cente unha materia prima de baixa cali-dade, que está fortemente subsidiada,baixo a eterna ameaza do lume que sofrea poboación. Os montes non deixan dequeimarse e inzarse de eucaliptos.

A crise ecolóxica faise máis patenteonde máis desenvolvido está o territorio.A ruína ecolóxica, a errónea políticaforestal, o desartellamento do mundorural e o caos urbanístico gravitan sobreos incendios e as enchentes de auga.

Asistimos ao final da prehistoria (enexpresión dun reputado arqueólogo),coa desaparición de cultivos, prácticas,aproveitamentos, manexos, costumes,paisaxes, camiños e cultura. A conexióndirecta co inicio dos tempos, ao travesodun fío histórico, quebra irremisible-

36 cerna

Ram

sés

Pére

z

pagación do lume nos montes de Galiza,inventarían sen dúbida e tras longosanos de investigación (amais de tremen-do orzamento), o... Carballo! e desenvol-verían certamente, outros prototiposaxeitados para concretas situacións,coma puidera ser o... Bidueiro!, a maisde outros...

Non é unha brincadeira calquera. Osproblemas do monte non se resolveránnin fácil nin rapidamente. Precísase detanta enerxía coma a que foi emprega-da en estragalo. Hai que agrupalasterras, ordenar os montes e recuperar oequilibrio. Xa e tempo de acadar unnovo pacto social. Un pacto entre ospropietarios e o resto da cidadanía.Entre a conservación da natureza e aprodución silvícola-agro-gandeira, oturismo e as industrias.

Por suposto tamén entre todos osgrupos políticos. O modelo territorialnon debería cambiar cada pouco. Haique chegar a un consenso. Aínda quecon el ou sen el, a iniciativa e a respon-sabilidade correspóndelle en primeirolugar ao goberno da Xunta (ao comple-to). Daquela saberíase quen ten iniciati-va e quén responsabilidade.

*Antón Bouzas é Biólogo e asesorambiental do concello de Ames

mente, 6000 anos de civilización agrariaque rematan nisto.

As mans dos labregos mantiñan araia a forza do monte. Cando non exis-tían os modernos fertilizantes químicoso sistema agrario tradicional precisabado estrume, obtido de dúas a cinco hec-táreas de monte para manter a fertilida-de dunha hectárea de labradío (segundoa riqueza do substrato xeolóxico e ossolos). O gando aproveitaba no monte ospastos abertos con lume. Sementábansecereais (centeo e trigo) nas estivadasaproveitando a fertilidade das cinzasnos primeiros anos (3 – 4) e deixábaselogo rexenerar o mato, nun ciclo de oitoa dez anos. O sistema mantiña atavis-mos da agricultura itinerante que come-zara no neolítico.

A maior densidade de poboaciónlevou á desaparición dos últimos bosquesnaturais da Galiza baixa e litoral e final-mente ao colapso, na década dos 60, domodelo tradicional nun proceso de des-conexión do monte coas demais activida-des rurais (gandería e agricultura).

O territorio abandonado foi masiva-mente reforestado con pinos e eucalip-tos. Comezaron os lumes incontroladose o monte rematou enchido de matos einzado de especies invasoras (eucalip-tos, mimosas, acacias, algarrobos...). Oúltimo embate chegou co ingreso enEuropa no 86, en vinte anos pasouse demais de 500.000 ocupados no campo amenos de 100.000. Os lugares e aldeasesmoreceron. Ata hoxe.

O monte convertido en “inútil” (oque está a monte), avanzou arrodeandoas áreas habitadas cunha selva de leñaseca e enguedellada, coma nunca antespasara. Daquela as casas fóronse taméncara o monte impulsadas por un crece-mento urbanístico desordenado, queasigna á terra un único valor, o especu-lativo.

Mentres tanto o propietario “cesan-te” das terras converteuse no común(sen esquecer os “desaparecidos encombate”). Non vai ao monte, non ocoida, pero tala e vende eucalipto candopode, manténdose á espera de ver “oque se poida facer” con el. Poderíasedicir que a paisaxe galega sofre de“eucaliptose aguda”, síntoma dunhaaguda doenza que vén de vello.

A pesar da fuxida do mundo rural eo acelerado proceso de urbanización,Galiza mantén aínda máis entidades depoboación que o resto do Estado. A

xente continúa a vivir dispersa nunterritorio entramado de pequenas cida-des, vilas, lugares, e agora chalés eurbanizacións. Todos ou case que todosson (ou queren ser) modernos, urbanos e(mais ou menos) dinámicos.

O campo está máis urbanizado doque nunca antes estiveran ruralizadas ascidades. Mais, coma sempre, a xentesegue vivindo arrodeada de monte.Aínda que non lle fagan caso, a nature-za latexa e dá resposta a todos os estí-mulos e agresións (de hoxe e de onte).Medra e tenta rexenerarse.

Así como Holanda vive por baixo donivel do mar, sempre cun ollo pousadonos polders, a sociedade galega ten queafacerse á idea de que por riba delaexiste un mundo vivo, acolledor e a vezameazante. Nos Países Baixos é famosoo conto do neno que meteu a man nofurado do dique para evitar que a augao rompera, dándolle tempo a acudir aoresto da xente. Os montes están a arderhai xa moito tempo. Quén en Galiza vaimetela man na desfeita?.

Se os máis avanzados científicos,mesmo os da NASA, foran convocadosnun inxente proxecto de I+D+i (+ x, y ez!) a fin de atopar solución ao dobreproblema de controlar autonomamentea acumulación de combustíbel e a pro-

cerna 37

38 cerna

INTRODUCIÓNA vaga de lumes producida en Galiza e

norte de Portugal en agosto pasado ade-mais de ser un desastre ecolóxico polasuperficie forestal queimada provocou áemisión á atmosfera de inxentes cantida-des de fume. O fume foi probablemente oresponsábel directo ou indirecto da des-graciada morte das catro persoas que fale-ceron como consecuencia desta catástrofe.

A inmensa nube de fume foi arrastradapolo vento nordés en dirección suroesteenvolvendo áreas densamente poboadas edispersándose por unha enorme extensióndo Océano Atlántico ao oeste das costasgalegas e portuguesas.

Nalgunhas das aldeas próximas aosincendios o fume era tan denso que oscoches circulaban cas luces acesas a plenodía. O sur e o centro da franxa atlánticagalega foi envolvida por unha nube departículas en suspensión no ar que afectoua moitas persoas, fundamentalmente conproblemas respiratorios previos, que tive-ron que ser atendidas nos hospitais dazona. Tamén precisaron asistencia médicapor mor do fume persoas que traballarondirectamente na extinción dos lumes.

A COMPOSICIÓN DO FUMEO fume está formado por unha com-

plexa mestura de partículas, líquidos, ecompostos gasosos. Inclúe monóxido decarbono (CO), hidrocarburos, partículas,óxidos de nitróxeno (NOx), óxidos de xofre(SOx), oxidantes (incluíndo pequenas can-tidades de ozono).

O CO é o contaminante do ar máisabundante nestas emisións. O CO xorde dolume acompañado de dióxido de carbono(CO2) e metano (CH4), gases que teñen unforte efecto invernadoiro. Os hidrocarbu-ros, incluíndo, etileno, alcanos, aldehidos,furanos, ácidos carboxílicos e HAPs sonprodutos dunha combustión incompleta.Os lumes emiten unha grande cantidadede compostos orgánicos semivolátiles.Unha importante clase deles son os Hidro-carburos Aromáticos Policíclicos (HAPs),moitos deles carcinóxenos.

As partículas son outro dos compo-ñentes maiores do fume, e inclúen unha

complexa mestura de charrizo, alcatrán eunha mestura complexa de sustanciasorgánicas volátiles e HAPs (ver Cadro I).

Os fenois representan os compostosorgánicos máis abundantes entre a colec-ción de contaminantes que viaxan coaspartículas, aínda que algúns HAPs posúenmáis riscos tóxicos1.

A produción de NOx depende princi-palmente do contido de nitróxeno davexetación queimada polo lume, mentresque o SOx prodúcese usualmente en can-tidades insignificantes debido a que avexetación forestal ten xeralmente unbaixo contido en xofre.

A cantidade total de tóxicos emitidose moi difícil de avaliar. Calculouse que nosincendios producidos en México2 en bos-que de piñeiro Pinus hartwegii emitíronse198.685 kg de CO/ ha; 9.372 kg de NOx/ha; e 2.838 kg de SO2/ ha.

O FUME DOS INCENDIOS FORESTAISRISCOS PARA A SAÚDE

Luís Díaz Cabanela*

A nube de fume o 10 de agosto de 2006 (fotografía dunsatélite da NASA)

CADRO I.COMPOSICIÓN CUALITATIVA DAS PARTÍCULAS

CONTIDAS NOS FUMES DE INCENDIOS FORESTAIS1

Fenol Bis-(2-cloroetil) éter 1,2-Diclorobenceno

1,3-Diclorobenceno 1,4-Diclorobenceno 4-Metilfenol

2-Metilfenol Bis-(2-cloroisopropil) éter Nitrobenceno

N-Nitrosodi-n-propilamina Hexacloroetano 2,4-Dimetilfenol

Isoforona 2-Nitrofenol 1,2,4-Triclorobenceno

Bis-(2-cloroetoxi) metano 2,4-Diclorofenol Hexaclorobutadieno

Naftaleno 4-Cloroanilina Hexaclorociclopentadieno

4-Cloro-3-metilfenol 2-Metilnaftaleno 2-Cloronaftaleno

2,4,6-Triclorofenol 2,4,5-Triclorofenol Acenaftileno

2-Nitroanilina Dimetil ftalato 4-Nitrofenol

3-Nitroanilina Acenafteno Dietil ftalato

Dibenzofurano 2,4-Dinitrotolueno 4-Nitroanilina

4-Clorofenil fenil éter Fluoreno 4-Bromofenil fenil éter

2-Metil-4,6-dinitrofenol Azobenceno Fenantreno

Hexaclorobenceno Pentaclorofenol Di-n-butil ftalato

Antraceno Carbazol Butil benzil ftalato

Fluoranteno Pireno Criseno

Benzo(a)antraceno Bis (2-etilhexil) ftalato Benzo(k)fluoranteno

Di-n-octil ftalato Benzo(b)fluoranteno Dibenzo(a,h)antraceno

Benzo(a)pireno Indeno(1,2,3-cd)pireno

Benzo(ghi)perileno 2-Clorofenol

As emisións de HAPs son moi variábeisdependendo do aporte de osixeno queteña o lume. Segundo un estudo3, as can-tidades Benzo(a)pireno presentes nas par-tículas variaban desde 38 a 97 ng/g(nanogramos por gramo) en lumes queavanzan na dirección do vento e de 238 a3.454 ng/g en lumes que avanzan en con-tra do vento onde a combustión é máisimperfecta.

PRECAUCIÓN NAS PROXIMIDADESDO INCENDIO

E necesario distinguir a contaminaciónlocal nas proximidades do incendio fores-tal e a contaminación atmosférica produ-cida en áreas extensas por unha vaga delumes. O fume denso que emite o lume tenunha alta concentración de monóxido decarbono, óxidos de nitróxeno e partículas.

O monóxido de carbono CO, incluso enconcentracións baixas, pode ser letal,dado á súa afinidade pola hemoglobina dosangue formando carboxihemoglobinanunha reacción irreversíbel que incapacitaaos glóbulos vermellos para o transportede oxixeno, sendo o cerebro e o corazón osórganos máis sensíbeis. Pode provocaradormecemento, dor de cabeza perda deconsciencia, e incluso a morte.

Os óxidos de nitróxeno son irritantesdas vías respiratorias, pulmóns e ollos; enconcentracións de 5 a 25 ppm poden pro-vocar tose, edema pulmonar e asfixia2. Osóxidos de enxofre provocan síntomas simi-lares pero como vimos anteriormente estánpresentes en cantidades moi pequenas.

A alta densidade das partículas xuntoco NOx provocan tamén irritación das víasrespiratorias , pulmóns e ollos, ocasionan-do bágoas, tose, rinite, sinusite, farinxite,larinxite, bronquite, dispnea, dor de peito,taquicardia e incluso pneumonite químicaaguda.

As máscaras con filtro non serven con-tra o CO e os NOx; a única protecciónsegura é un sistema autónomo de submi-nistración de ar comprimido (mascaraconectada a bombona de ar comprimido)4.As máscaras con filtro tipo A/P protexencontra as partículas e as sustancias orgáni-cas con punto de ebulición superior a 65ºpero deixan pasar o CO e os NOx. Moitasdas partículas son tan sumamente finas(microscópicas) que poden atravesar asmáscaras contra o po que poden adquirir-se nas tendas6. As gafas completamentepechadas protexen contra a irritación ocu-lar producida polas partículas e os NOx.

As persoas expostas a esta contamina-ción son por suposto os traballadores dasbrigadas forestais, ademais dos veciños,voluntarios, e persoas que circulan pola

zona. Os síntomas pola irritación produci-da polo fume non son permanentes. Foronrealizados estudos en profesionais das bri-gadas forestais contra incendios, con unseguimento de 15 anos. Aínda que estesindividuos teñen moitos destes problemasde saúde agudos pola irritación producidapola exposición ao fume durante anos,non sufriron ningún problema de corazónou pulmón a longo prazo8. A maioría dosmortos nos incendios sofren inicialmenteafectación polo fume e quedan incapaci-tados para escapar das lapas.

Apagar un incendio é unha tarefaextremadamente perigosa. Non debenparticipar nela especialmente as persoasmaiores, nenos, persoas con problemasrespiratorios e de corazón, persoas conproblemas de mobilidade ou de visión emulleres embarazadas. Moitos veciñoslanzáronse a apagar o lume coa mellorintención posíbel, unha entrega que é deagradecer, mais débese ter en conta quemoitas persoas non están en condiciónspara facelo e que non hai nada máis valio-so que a vida humana.

A CONTAMINACIÓN ATMOSFÉRICAPRODUCIDA POLO FUME

Os incendios causan unha nube defume diluído no ar atmosférico que afectaá poboación residente na dirección dovento. As concentracións de monóxido decarbono e outros contaminantes non sonsuficientes para superar os niveis estándarde calidade do ar, mais as concentraciónsde partículas poden ser extremadamentealtas1.

O principal impacto na saúde está pro-ducido pola exposición a partículas. Osindividuos con asma, enfisema, bronquitecrónica e outras enfermidades pulmonares

ase como enfermidade coronaria, hiperten-sión pulmonar e outras enfermidades car-diovasculares son particularmente vulne-rábeis8. Anciáns e nenos son tamén persoasespecialmente sensíbeis5. Os nenos respi-ran máis ar por quilo de peso corporal, rea-lizan moita actividade física e as súas víasrespiratorias están en fase de crecemento.

Segundo informacións periodísticas,durante a vaga de lumes de agosto de 2006aumentou o número de ingresos nos hospi-tais do sur da provincia de A Coruña e entodos os de Pontevedra. O complexo hospi-talario de Pontevedra rexistrou 34 ingresospor enfermidade pulmonar obstrutiva cró-nica por inhalación de fume, e o de O Sal-nés tres ingresos por complicacións pulmo-nares, así como 14 urxencias por problemasoculares e cadros de ansiedade.

Para previr estas complicacións é pre-ciso facer unhas medicións da contamina-ción e unhas recomendacións á poboa-ción, baseados no Índice de Calidade do Ar(AQI). Este índice é utilizado pola Oficinade Ar e Radiación da EPA (Axencia Norte-americana de Medio Ambiente) para ava-liar o impacto que os diferentes contami-nantes do ar poden ter na poboación. Asrecomendacións á poboación están proto-colizadas segundo o valor do AQI e o con-taminante avaliado. Para facelo máis com-prensíbel polo público en xeral, o AQI estáasociado a un código de cores7.

Esta información é facilitada polosmedios de comunicación de xeito moisimilar aos partes meteorolóxicos. Nafigura adxunta podemos observar, comoexemplo, un mapa de AQI representandounha vaga de lumes en Alaska, e ao pé, ocódigo de cores traducido ao galego. Nesemapa vemos como o vento do nordésarrastra unha inmensa nube de partículas

cerna 39

de fume sobre unha extensísima área deAlaska. En cor lila aparece unha grandezona “Moi Insalubre” con “Zonas illadasPerigosas” (“Isolated Hazardous” nomapa).

Debido a esas zonas “Perigosas” e apli-cando o principio de precaución, as reco-mendacións para a poboación neste casoforon as seguintes: “todas as persoasdeberán evitar esforzos no exterior; perso-as con enfermidades respiratorias ou decorazón, anciáns e nenos deberán perma-necer nas casas”.

No Cadro II podemos ver os riscos, asprecaucións a tomar e os valores de con-centración de partículas 2.5 (que miden <2.5 microns) que corresponden a cadavalor do índice AQI. Existe unha táboasimilar para as Partículas 10 (< 10microns).

CONCLUSIÓNSA mellor medida contra os incendios é

a prevención dos mesmos. Se estes se pro-ducen hai que extinguilos, preferentemen-te por profesionais, e tomando todas asmedidas de protección persoal precisasincluíndo gafas e sistemas autónomos deoxíxeno cando a situación o requira, emáscaras con filtro tipo A/P cando a con-

centración de CO e NOx non sexa tóxica.Por suposto sen arriscar nunca vidashumanas. Non se debe permitir que perso-as de idade avanzada, nenos, embarazadase persoas con enfermidades respiratorias ecardíacas e problemas de mobilidade ou devisión participen nas tarefas de extinción.

Debería instaurarse un sistema dedetección e información de Calidade do Ar.O modelo americano do que falamos máisarriba é unha proposta a considerar. Asrecomendacións á poboación deben de serproporcionais aos niveis de contamina-ción, teñen que estar actualizadas e debende difundirse en todos os medios decomunicación posíbeis.

Dadas as características especiais dadispersión da poboación en Galiza, é fun-damental a coordinación entre ProtecciónCivil, Garda Civil, Concellos, Policía Auto-nómica, etc, para transmitir as alertas oantes posíbel.

*Luís Díaz Cabanela é médico e Vocal deSaúde Ambiental de ADEGA. Membroda Comisión Xestora de NUNCA MÁIS

REFERENCIAS1. Air Sampling Study of the 2000 Montana

Wildfire Season. Tony J. Ward and Garon C.

Smith. The University of Montana – Mis-soula, MT, Department of Chemistry, 59812

2. Gases del humo de incendios en bosques dePinus hartwegii. Javier Contreras-Moctezu-ma1, Dante A. Rodríguez-Trejo1, ArmandoRetama-Hernández yJosé J. M. Sánchez-Rodríguez. División de Ciencias Forestales.Universidad Autónoma Chapingo.

3. Polynuclear Aromatic Hydrocarbons inForest Fire Smoke Charles K. McMahon andSkevos N. Tsoukalas. USDA Forest Service,Southeastern Forest Experiment Station,Southern Forest Fire. Laboratory, Macon,Georgia 31208

4. Guía de selección de protección respirato-ria. 3M España S.A.Dpto. Productos de Pro-tección Personal.Edición 2001. Versión 2.

5. Protéxase contra o fume. Web oficial doSERGAS. Agosto-2006.

6. How somoke from fires can affect yourhealth.EPA United States EnvironmentalProtection Agency..Office of Air and Radia-tion EPA-452/F-02-002 www.epa.gov/air.May 2003

7. Guideline For Reporting Of Daily Air Quality– Air Quality Index (AQI), EPA 454/R-99-010, July 1999, U.S. Environmental Protec-tion Agency, Office of Air Quality Planningand Standards, Research Triangle Park,North Carolina, 27711.

8. Forest Fire Smoke Report From State Medi-cal Officer Steven D. Helgerson, MD, MPH.29 June 2006tates Environmental Protec-tion Agency

CADRO II.ÍNDICE DE CALIDADE DO AR (AQI) PARA PARTÍCULAS-2.5 (24-HORAS)7

CATEGORÍAS ÍNDICE PARTÍCULAS(efecto sobre a AQI 2.5 24-horas EFECTO SOBRE A SAÚDE PRECAUCIÓNS A TOMAR

saúde) (microg/m3)Bo 50 ou inferior 0-15,4 Ningún Ningunha

Moderado 51-100 15,5-40,4 Posibilidade de empeoramento de enfermida- Ningunhades do corazón e pulmón entre persoas con trastornos cardiopulmonares e anciáns

Insalubre para 101-150 40,5-65,4 Incremento de probabilidade de síntomas res- Persoas con enfermidades respira-grupos sensíbeis piratorios en individuos sensíbeis, empeora- torias ou de corazón, anciáns e

mento de enfermidades do corazón e pulmón nenos deberán limitar esforzos e mortaldade prematura en persoas con enfer- prolongadosmidades cardiopulmonares e anciáns

Insalubre 151-200 65,5-150,4 Maior empeoramento de enfermidades do co- Persoas con enfermidades respira-razón e pulmón e mortaldade prematura en torias ou de corazón, anciáns e persoas con enfermidades cardiopulmonares e nenos deberán evitar esforzos pro-anciáns; incremento de efectos respiratorios longados; todas as persoas deberánna poboación xeral. limitar esforzos prolongados

Moi Insalubre 201-300 150,5-250,4 Empeoramento significativo de enfermidades Persoas con enfermidades respira-do corazón e pulmón e mortaldade prematura torias ou de corazón, anciáns e en persoas con enfermidades cardiopulmona- nenos deberán evitar calquera res e anciáns; risco significativo de efectos actividade no exterior; todas as respiratorios na poboación xeral. persoas deberán evitar esforzos

prolongados.

Perigoso 301-500 250,5-500,4 Empeoramento serio de enfermidades do co- Todas as persoas deberán evitarrazón e pulmón e mortaldade prematura en esforzos no exterior; persoas con persoas con enfermidades cardiopulmonares e enfermidades respiratorias ou de anciáns; risco significativo de efectos respira- corazón, anciáns e nenos deberán torios na poboación xeral. permanecer nas casas.

40 cerna

O VALOR DO MONTE O valor económico, ambiental e

social do monte galego foi o primeirotema de debate nas Xornadas sobreIncendios. O economista Mario Soliño, oecólogo Adolfo Cordero e o sociólogoFermín Bouza centraron os seus discur-sos nos cambios que ao longo do tempo,e desde as diferentes perspectivas,sufriu o monte en Galiza. Mario Soliño eAdolfo Cordero estableceron os valoresdo monte en diferentes categorías: valo-res de uso directo (madeira, caza, pesca,roteiros...) e valores de uso indirecto(funcións ecolóxicas); valores de opción(uso potencial do monte) e valores deexistencia (de coñecemento, simpatía,preocupación, respecto por outras espe-cies). Tradicionalmente, todo valor íaasociado a un prezo que procedía dabalanza oferta-demanda, pero a media-dos do século pasado mudou esta ópti-ca e comezou a falarse da economíaambiental ou daquela que lle pon unprezo aos valores indirectos ou intanxí-beis do medio ambiente. Baixo estaperspectiva, os estudos científicos reve-lan que se se valorara economicamentetodo aquilo que nos dá o monte e sevendera nos mercados, non habería car-tos suficientes no mundo para substituíreses servizos con tecnoloxía. Estes valo-res serían o equilibrio entre dióxido decarbono e oxíxeno, a regulación doclima, a depuración das augas, a protec-ción fronte a catástrofes e o control daerosión. Son os servizos que o monteofrece gratuitamente ás poboacións ou

núcleos urbanos, senque teñan un prezoasociado.

Para Mario Soliño,investigador do Depar-tamento de EconomíaAplicada da Universi-dade de Vigo, a socie-dade galega está dis-posta a pagar por esesservizos intanxíbeis ouindirectos do monte.Disto son exemplos adisposición a pagarpola conservación dosespazos de Rede Natu-ra 2000 e polo aprovei-tamento enerxético dabiomasa forestal. Osgalegos e galegas amo-san preferencia polassuperficies arboradascon especies caducifo-lias, polas que estaríandispostos a pagar 122euros anuais per cápi-ta, unha cantidadesuperior á que deman-dan os propietarios deterreos dentro da RedeNatura 2000 para a súaconservación.

Adolfo Corderosubliñou a necesidadede coñecer o que é unecosistema e sabercómo funciona, pois arelación entre as cau-sas e os efectos dunha

XORNADAS DE DEBATE SOBRE OS INCENDIOS NA GALIZA

ECOLOXISTAS, CIENTÍFICOS, POLÍTICOS E SECTORES SOCIAIS BUSCAN SOLUCIÓNS

Belén Rodríguez / CERNA

O pasado 20 e 21 de outubro, ADEGA organizou unhas xornadas en Santiago de Compostela para debater sobre a pro-blemática dos incendios en Galiza. As xornadas contaron coa colaboración do Museo do Pobo Galego, a Consellaría deMedio Rural e a Consellaría de Medio Ambiente. Recoñecidos investigadores das universidades galegas, ecoloxistas, aso-ciacións de propietarios, expertos en rexeneración ambiental, sociólogos, sindicatos agrarios e políticos analizaron ascausas e as consecuencias de máis de corenta anos de lume en Galiza e, especialmente, da última vaga de incendiossufrida no noso país. A xuntanza acolleu a todos os sectores implicados na problemática do lume e conseguiu encher oaforo da sala de conferencias do Museo do Pobo Galego, demostrando unha vez máis que os incendios son un proble-ma que preocupa e atinxe a toda a sociedade galega.“A mobilización integral e moral das mellores enerxías do país”, foi como Suso de Toro definiu o encontro organizadopor Adega, no acto de inauguración. O escritor galego referiuse á importancia da relación que mantivemos os galegose galegas co monte nas diferentes épocas da historia, nas que “nunca deixamos de identificarnos coa terra, a pesaresdas nosas contradicións; por iso, cando falamos de monte queimado, tamén falamos das queimaduras do noso corpo”.

cerna 41

Ram

sés

Pére

z

catástrofe ambiental adoita verse traslongos períodos de tempo, cando asociedade xa ten esquecido o suceso.

Para non esquecerse desa relacióncausa-efecto e da mudanza na visióndos montes hai que recorrer á historiadesde unha perspectiva sociolóxica. Fer-mín Bouza voltou, na súa exposición,aos tempos primitivos nos que o monteera lugar sagrado, de culto aos deuses e

de conflito cos habitantes das aldeas.Bouza explicou que desde aquela ata aactualidade, a relación entre o home e omonte nunca foi doada. Por unha banda,o monte ofrecía bens e servizos impres-cindíbeis para a vida do primitivo, perotamén constituía unha ameaza para aseguridade dos galegos e galegas dorural. Os procesos de urbanización “vanunidos estreitamente ao abandono domonte en calquera época histórica. Traso abandono masivo do rural a partir dosanos 50, a industrialización e a moder-nización desordenada dos últimos tem-

fertilidade do chan (condiciona a distri-bución do terreo en cultivado e inculto).A segunda tipoloxía das causas estrutu-rais baséase en factores socioeconómi-cos: crise do sistema tradicional agrario,imposición dun modelo forestal produti-vista e monocultivista, a economía dolume ligada á extinción e o desenvolve-mento urbanístico caótico dos últimosvinte anos. Neste tempo, di Pereiras, aAdministración esqueceuse de impulsarpolíticas de prevención e concentroutodos os seus esforzos en aumentar asuperficie arborada do monte galegosen que existira un modelo público dexestión exemplarizante. A maioría dasuperficie do monte galego pertence apropietarios particulares (xubilados e“urbanitas”) que tamén obviaron as súasresponsabilidades e se acostumaron aobter a máxima rendibilidade coa lei domínimo esforzo. Todas estas causalida-des son as que propiciaron a maior criseincendiaria de Galiza e a identificacióndo lume como patoloxía dunha socieda-de enferma.

Con estas conclusións concordatamén o presidente da OrganizaciónGalega de Comunidades de Montes deVeciños, Xosé Alfredo Pereira, que faloudas causas estruturais desde a ópticados comuneiros e comuneiras de mon-tes. Os montes veciñais de mancomúnson unha figura de xestión e propiedadeúnica en Galiza que está condenada adesaparecer se non muda a política demontes anterior. Pereira tipifica as cau-sas dos lumes en estruturais (abandonodo rural, transformación dos usos e fun-cións do monte, usurpacións da propie-

pos, o monte perdeu valor e hoxe “nonserve para nada”. O monte, tal e comoera concibido no pasado, desaparece, aeconomía agraria perde peso na econo-mía mundial, existen dificultades seve-ras para facer fronte ao lume e o mundorural precisa dunha reestruturación quedebe de vir orientada desde a actuaciónpública dos gobernos.

CAUSAS DOS INCENDIOS FORESTAISSempre houbo dúas posturas, pre-

sentadas como antagónicas, sobre ascausas dos lumes. Por un lado, quen dique a causa é a existencia de incendia-rios que prenden lume e que o problemasó se atalla con medidas policiais; poroutro lado, quen di que hai causasestruturais ou de fondo. Segundo XesúsPereiras, biólogo experto en rexenera-ción ambiental e membro de Adega, osda primeira posición adoitan ser aAdministración forestal e o sectorindustrial madeireiro; e os da segundaopinión, o movemento ecoloxista eparte dos estudosos sobre a problemáti-ca forestal. Porén, estes últimos consi-deran que as dúas posturas non sonincompatíbeis, xa que realmente existencausas de fondo que se deducen a longoprazo e causas máis inmediatas como apresenza de incendiarios nos montesgalegos. Hai casos nos que as causalida-des próximas non están relacionadas

coas problemáticas de fondo (piromaní-as, suposto terrorismo incendiario...) eoutros casos nos que si.

Xesús Pereiras divide as causasestruturais naquelas que dependen dopropio medio físico e naquelas quedependen de variábeis socioeconómicas.As primeiras están relacionadas co climade Galiza (cada vez máis mediterranei-zado), coa topografía galega (en terreosde pendente son máis difíciles as tarefasde prevención e favorece o desvincula-mentro entre a xente e o monte) e coa

42 cerna

“Se valoráramos economicamen-te todo aquilo que nos dá o

monte, non habería cartos sufi-cientes no mundo para substituír

eses servizos con tecnoloxía”

“Hai quen di que a causa é aexistencia de incendiarios, e

quen di que hai causas estrutu-rais ou de fondo. As dúas postu-

ras non son incompatíbeis”

©Alb

erte

SR

cerna 43

dade dos montes veciñais pola Adminis-tración, desorde urbanístico...), políticas,económicas, sociais e psicolóxicas. Ascausas políticas son herdanza dun polí-tica de montes inexistente, restrinxida ápolítica forestal produtivista e de mono-cultivo, o incumprimento da Lei deMontes, lexislacións colaterais lesivas(fiscalidade, industrias extractivas,enerxía eólica, ordenanzas municipais...)e intereses encontrados. As prácticassilviculturais inadecuadas e unha políti-ca da madeira na que os propietariossaen perdendo e o chan queimado serepoboa con especies pirófitas acabande definir as causas da progresiva desa-parición dos montes comunais.

Na loita contra o lume, Pereira dis-tingue tres facetas: a política de preven-ción, que está por facer; a política deextinción, que debería de ser competen-cia exclusiva da Administración; e ainvestigación, para a que hai que dotarmáis e mellores medios e endurecer aspenas dos incendiarios. O presidente daOrganización Galega de Comunidadesde Montes Veciñais cre que o gobernogalego debería dar pulo ás comunidadesde veciños comuneiros como factorimprescindíbel para o desenvolvementodo rural, acompañado do deseño dunhapolítica de montes radicalmente distin-ta á anterior. Os fundamentos destapolítica pasarían pola recuperación docarácter multifuncional do monte naque os montes veciñais foran un mode-lo de referencia.

Cara unha nova política de montes,unha nova política forestal e a ordena-ción sustentábel do territorio estabadirixida a Iniciativa Lexislativa Popularque o ecoloxismo presentou no Parla-mento en 1988 pola Conservación,

motora daquela ILP a favor dos montesgalegos: “as conclusións de hoxe sobrea problemática do lume en Galiza sonas mesmas de hai 20 anos”, coa engá-dega de que neste tempo non se fixonada para cambiala.

IMPACTOS DOS INCENDIOS FORES-TAIS

Os impactos do lume no medionatural son abondosos e graves. O cate-drático Francisco Díaz-Fierros explicoucales son as consecuencias dos incen-dios para o solo, a vexetación, a fauna,o aire e a auga. En canto ao solo, osimpactos máis relevantes danse candoas temperaturas acadan entre os 500ºCe os 700ºC, conseguindo o efecto“mobilización” dos nutrientes do chan.Algúns dos fertilizantes volatilízanse colume e outros multiplícanse (coma ofósforo). A “mobilización”, se se utilizacomo o que tradicionalmente se cha-maba “cultivo de rozas” pode acadarefectos positivos para a fertilización daterra; mais no caso dos incendios podenderivarse efectos negativos coma a ero-sión do solo, perigosamente grave, sevai acompañada de posteriores chuviasfortes. Tras o lume, a totalidade da ero-sión do chan ten lugar no primeiro ano,polo que as medidas de recuperaciónteñen que ser inmediatas. Sen cubertavexetal a erosión é moito máis rápida e

o solo pode chegar a ser irrecuperábel.Segundo Díaz-Fierros, a media de ero-sión física tras un incendio forestal estáentre as 20 e 50 toneladas por hectáreae ano.

A reincidencia ou frecuencia doslumes tamén incide na capacidade derecuperación do chan e da vexetación.Superficies repetidamente queimadas

ano tras ano, como é o caso de zonasextensas do Barbanza, supoñen a pro-gresiva degradación dos valores nutriti-vos do chan e, polo tanto, é moi difícil asúa restauración. Tamén os efectossobre a vexetación dependen, en parte,da frecuencia dos lumes. Se a reinciden-cia é de unha vez cada cinco anos nunmesmo lugar, é moi posíbel que nonmedre o estrato arbóreo; e se a reinci-dencia é de unha vez cada dous anos, sómedra o mato.

Os efectos do lume sobre a faunanon están suficientemente estudados,

Mellora e Desenvolvemento do Patri-monio Forestal. A iniciativa non foiaprobada polo Parlamento galego apesares de recoller argumentos funda-mentados sobre as causas estruturais einmediatas do lume que ben se poderí-an aplicar literalmente á situaciónactual. Así o considerou Ramón Varela,membro de Adega e da Comisión Pro-

©Alb

erte

SR

“As conclusións de hoxe sobre aproblemática do lume en Galizason as mesmas de hai 20 anos,

coa engádega de que nestetempo non se fixo nada para

cambiala”

“Superficies repetidamente quei-madas ano tras ano supoñen a

progresiva degradación dosvalores nutritivos do chan. A súa

restauración é moi difícil”

comentou Díaz-Fierros, pero obsérvansecambios substanciais nas aves e nosréptiles, os grupos máis vulnerábeisfronte o lume. O aire tamén sofre conse-cuencias. Alén das problemáticas desaúde que se poden xerar nos organis-mos humanos, as emisións gasosas quese desprenden dunha zona queimadason valores degradativos para a biosfera

un efecto moi notorio maniféstase noscaudais. As achegas de auga aos ríosvan ser maiores (o incremento anual doscaudais por efecto dos lumes podesituarse entre o 30% e o 50% en Gali-za). Isto unido a fortes e concentradaschuvias, cuncas hidrográficas con pen-dentes fortes, máis do 30% da cuncaqueimada, a falla de desbroce nos mon-tes, ou a urbanización descontrolada,pode dar lugar a episodios coma os vivi-dos recentemente en Cee, en Carnota en2005, en Quiroga en 2003 ou en Murosno ano 2000. Por iso, débese de atenderespecialmente a aquelas zonas devasta-das por lumes tardíos (setembro) e crearunha conciencia e cultura colectiva dorisco, afirmou Díaz-Fierros, para evitarcatástrofes surpresivas.

Un dos encargados de analizar asconsecuencias sociais e económicas dolume foi o presidente da AsociaciónForestal Galega (ASFOGA), FranciscoFernández de Ana Magán, quen dixo queos efectos dependen de se o monte épropiedade de silvicultores ou absentis-

e para a capa de ozono. Sábese que o16% das emisións de dióxido de carbo-no xeradas no planeta débense tan sóaos incendios forestais.

Os incendios potencian a presenzade elementos nutritivos nos leitos flu-viais e afectan a calidade da auga, mais

porque perde todos os ben intanxíbeisque ofrece o monte de balde.

O médico e vogal de saúde ambien-tal de ADEGA, Luís Cabanela, retratou osefectos do lume sobre a saúde humana.A emisión á atmosfera de inxentes can-tidades de fume puido ser a causa direc-ta ou indirecta do falecemento de variaspersoas este verán. Unha inmensa nubede fume envolveu áreas densas de pobo-ación ao longo de toda a costa galega eportuguesa. Cabanela, que recomendouá Administración instaurar o sistemaamericano de detección e informaciónsobre a calidade do aire, abonda nestacuestión nun artigo deste mesmo núme-ro de Cerna.

REXENERACIÓN DO MONTE QUEIMA-DO

A ecóloga Mercedes Casal deualgunhas técnicas para facer unha recu-peración adecuada da cuberta vexetaldun monte queimado. Nesta tarefa,definir os obxectivos da restauración éunha cuestión clave: protexer o chan acurto e medio prazo para evitar a ero-sión e conservar o chan, instalar comu-nidades vexetais resistentes ao lume,obter unha cuberta vexetal con estratosarbustivos e arbóreos variábeis e adap-tados ao lugar e aumentar a diversidadede especies, sobre todo daquelas que

tas, que son aqueles que se desentendendo coidado do monte (arredor dos500.000 propietarios). De Ana Magánenfatizou a importancia dos bens tanxí-beis, pero tamén intanxíbeis que produ-ce e ofrece gratuitamente o monte. Áparte da madeira, carne, mel, cogome-los, castañas e enerxía que produce onoso monte, outros bens coma a produ-ción de oxíxeno, de auga de calidade, aretención de dióxido de carbono, a cre-ación do solo, o establecemento deespazos de lecer e a paisaxe son valoresobtidos, moitos deles, polo traballo dosilvicultor que trata o monte. Polo tanto,son os silvicultores un dos sectores máisafectados polo lume, segundo o repre-sentante de ASFOGA: “tras os incendios,o monte queda desvalorizado e o silvi-cultor desmoralizado”. E, en segundolugar, é a sociedade a grande afectada

XORNADAS DE DEBATE SOBRE OS INCENDIOSFORESTAIS NA GALIZA

20-21 DE OUTUBRO DE 2006PANEL DE PARTICIPANTES

Suso de Toro, Escritor

Mario Soliño, Dep. de Economía Aplicada, Universidade de Vigo

Adolfo Cordero, Dep. de Ecoloxía e Bioloxía Animal, Universidade de Vigo

Fermín Bouza, . Dep. de Socioloxía, Universidade Complutense de Madrid

Xesús Pereiras, Biólogo, membro de Adega

Xosé Alfredo Pereira, Presidente da Organización Galega de Comunidades de Montes deVeciños

Ramón Varela, membro de Adega e da Comisión Promotora da Iniciativa Lexislativa Popularpola Conservación, Mellora e Desenvolvemento do Patrimonio Forestal (presentada en 1988)

Francisco Díaz-Fierros, Catedrático de edafoloxía, Universidade de Santiago de Compostela(USC)

Francisco Fernández de Ana Magán, presidente da Asociación Forestal Galega (ASFOGA)

Luís Cabanela, Médico e vogal de saúde ambiental de ADEGA

Mercedes Casal, Dep. de Ecoloxía, (USC)

Pablo Ramil, Director do Instituto de Biodiversidade e Produción Vexetal, (USC)

Branca Villares, Coordinadora do voluntariado en defensa do monte galego (ADEGA)

Rosa Mosquera, Escola Politécnica Superior de Enxeñeiros Agrónomos, (USC)

Manuel Dacal, representante do Sindicato Labrego Galego

Verónica Rodríguez, representante de Unións Agrarias

Alberte Blanco, Director xeral de Montes

Xosé Antonio Portos, Subdirector xeral da Loita contra os Incendios Forestais.

Emilio Fernández, director xeral de sustentabilidade da Consellaría de Medio Ambiente

Adela Figueroa, Presidenta de ADEGA

44 cerna

“Tras os incendios, o montequeda desvalorizado e o silvicul-tor desmoralizado. E a socieda-de é a grande afectada porqueperde todos os ben intanxíbeisque ofrece o monte de balde”

“A recuperación nos espazosprotexidos é máis complexa eneles debe primar a rexenera-

ción natural”

melloran o valor ecolóxico dos ecosiste-mas. Casal apuntou estratexias de res-tauración como a utilización de semen-tes de herbáceas xunto con palla dalgúncereal, a conservación de restos dearborado e mato de funcionalidade pro-tectora, a introdución de especies rebro-tadoras, a mestura de especies e, nal-gúns casos, evitar a excesivaintervención no solo.

Pola súa parte, Pablo Ramil expuxotécnicas e metodoloxías a empregar narexeneración de espazos protexidos. Copropósito de protexer a biodiversidade e

segundo explicou Ramil, establecermedidas de control que restrinxan a cir-culación de viandantes, animais ou outroaxente perturbador polas zonas afecta-das polo lume. O coñecemento precisodos ecosistemas nos que se actúa deberser o factor guía da restauración, empre-gando preferibelmente métodos de bio-enxeñería. Branca Villares ilustrou napráctica o resultado e experiencia dovoluntariado no uso de técnicas reco-mendadas para a recuperación do montetras os incendios do pasado verán.

DESDE A PERSPECTIVA AGRARIACon sistemas de manexo agrofores-

tal, en particular o silvopastoril, dosmontes galegos fronte aos sistemasexclusivamente forestais, obtéñensebeneficios a curto e medio prazo, segun-do indicou Rosa Mosquera. O sistemasilvopastoril permite acadar un 25%máis de rendibilidade económica fronteao manexo agrícola tradicional. Mostraunha maior compatibilidade coa intro-dución de especies autóctonas de cali-dade, optimiza o uso dos recursos aescala espacial, diminúe o risco deincendios polo efecto positivo da pre-senza de animais, favorece a biodiversi-dade e redunda en vantaxes sociais.

Por outra parte, o Sindicato LabregoGalego e Unións Agrarias sinalaroncomo cuestión de fondo dos incendiosforestais o abandono do rural e a desa-parición de explotacións agrarias,

CONCLUSIÓNS DAS XORNADAS DOS LUMESCÓMPRE UNHA NOVA POLÍTICA FORESTAL CONSENSUADA QUE POÑA EN VALOR O MONTE

Galiza está inmersa nunha revolución social, territorial e mesmo climática, que exixe unha actuación enérxica e valente por parte da admi-nistración e de toda a cidadanía. As mudanzas sociais, interactúan coas mudanzas ambientais, provocando os desastres que coñecemos esteverán como grande vaga de lumes, mais tamén están detrás doutras desgrazas como as enchentes, ou a destrución dos bancos marisqueiros.

A desorganización dun territorio submetido á unha presión urbanística sen paralelo na historia, en combinación coas plantacións masivasde especies pirófitas, o abandono do agro como unidade produtiva plural, alén da perda dunha cultura baseada nunha explotación sustentá-bel do medio, deron como resultado a facilidade de prender lume e que os incendios acaden a categoría de catástrofe, como ven acontecen-do desde hai varias décadas.

Despois de escoitar e debater as diferentes argumentacións expertas e posicionamentos, a asociación ADEGA chegou ás seguintes con-clusións:

- Demándase unha nova política forestal, que implique unha viraxe de leme para investir a tendencia ao abandono do agro. Unha novapolítica agroforestal que atenda á problemática das especies invasoras como o eucalipto, por ser pirófita, e as sitúe no lugar ecolóxicoque lles corresponda.

- Unha política agroforestal que naza dun grande pacto político e social. Implicados nela os diferentes departamentos da administración:Industria, Medio ambiente, Educación, Ordenación do territorio, Presidencia, etc, así como Comunidades Veciñais de Montes de ManComún e propietarios forestais.

- Unha política agroforestal que contemple a adaptación ao mundo moderno de antigas prácticas agrícolas como o silvopastoreo, comoxeito de aproveitamento sustentábel do monte.

- Unha actitude política da Xunta, en xeral, para escoitar e aproveitar as propostas do mundo científico, en particular galego, que levanexperimentando e traballando nas causas, prevención, e recuperación dos incendios.

- Unha política da Xunta que elabore protocolos de prevención e atención a saúde humana, que agora están desatendidas.

- Unha política educativa, tanto regrada como dirixida á poboación en xeral, para que comprendan e valoren a importancia do medio e domonte en particular.

Acadamos o compromiso de parte do Director xeral de Montes (Consellaría de Medio Rural) e do Director Xeral de Desenvolvemento Sus-tentábel (Consellaría de Medio Ambiente) de incidiren na transversalidade do problema dos incendios en toda a Xunta de Galiza e de promo-ver ese grande pacto político que se demanda, así como na implementación de novas políticas agroforestais encamiñadas á prevención dosincendios. Tenderase á profisonalización dos corpos de extinción, e ao establecemento de unidades permanentes de prevención de incendios.

cerna 45

“O abandono do rural e a desa-parición de explotacións agra-rias, consecuencia da Política

Agraria Común, son factores defondo dos incendios forestais”

“O sistema silvopastoril permiteacadar un 25% máis de rendibili-

dade económica fronte aomanexo agrícola tradicional”

ambas as dúas consecuencias directasda aplicación dunha Política AgrariaComún belixerante cos intereses doagro galego. Culparon á Administracióngalega anterior de destinar todos osfondos europeos de desenvolvementodo medio rural á reforestación casetotal de terras agrarias. A reformula-ción da PAC non mudou esta política.Medidas como o fomento de sistemasagroforestais, a creación de figurasxurídicas que favorezan o agrupamen-to de propietarios forestais, a recupera-ción dos montes abandonados e a cre-ación dun medio rural digno conposibilidades socioeconómicas eambientais de futuro son tarefas queestán por facer.

o valor ecolóxico especial dos espazosprotexidos non é recomendábel a elimi-nación de matos ou uceiras nin a restau-ración con especies alóctonas ou nonpropias deses lugares. Por este motivo, arecuperación vexetal nos espazos prote-xidos é máis complexa que en calqueraoutro territorio e debe primar a rexene-ración natural fronte calquera tipo deintervención. Tras a queima é preciso,

46 cerna

INCENDIOS: A POSICIÓN DA ADMINISTRACIÓN

“HAI QUE CONSTRUÍR DE NOVO UNHAPOLÍTICA FORESTAL”

Alberte Blanco, Director xeral de Montes

Para saber o calado que poden ter asmedidas adoptadas polos responsábeispolíticos contra os incendios forestais,antes débense coñecer as característicasdo monte galego. No noso monte hai 2millóns de Has forestadas, das que 1,4millóns son arboradas, onde o 98% daspropiedades son privadas, máis de600.000 Has son montes de mancomúne o resto está repartido entre 670.000propietarios. Tan só 1.200 Has de monteestán xestionadas pola consellaría.

En canto as especies arbóreas,segundo os datos oficiais do InventarioForestal Nacional, no noso territorioabonda o piñeiro, o carballo e o eucalip-to. Os bosques galegos representan o9% dos bosques estatais e de Galizaprocede o 16% da madeira do Estado.

Os factores que valora a Consellaríade Medio Rural como causas estruturaisdos lumes son a dispersión dos núcleospoboacionais, o caos urbanístico (viven-das illadas no monte), o avellentamento

da poboación rural e éxodo da xuventu-de cara as cidades, o abandono masivodo sector primario (de 500.000 activosagrarios en 1986 a 100.000 na actuali-dade), a atomización da propiedadeforestal (unha media de 2 Has por pro-pietario), a baixo valor comercial danosa madeira e o uso cultural do lumenas prácticas agroforestais (arredor de1.000 queimas diarias).

No período de crise, entre o 4 e 15 deagosto de 2006 a intensidade e númerode lumes ocasionados intencionalmentena franxa costeira atlántica de Galizadisparou a alarma. Chegáronse a produ-cir 200 incendios simultáneos nunhamesma xornada, o que se traduciu naqueima de 78.000 Has de monte, o 60%arborado, e na afección de 7.700 entida-des de poboación por lumes de nivel 1 e2. Santiago, Barbanza, Pontevedra, e oSalnés foron as comarcas máis prexudi-cadas polo lume. Os incendios arredordas autoestradas, doutras vías de comu-

nicación e das casas acapararon todos osmedios de extinción. Duplicouse onúmero de detencións de delincuentesincendiarios con respecto a outros anos.

Entre as causalidades do lume tive-mos unha situación climática excepcio-nal en Galiza, onde, por outra banda, ocrecemento da biomasa é moi superior aoutros países do entorno. As característi-cas específicas deste verán máis as cau-sas estruturais deron lugar a unha situa-ción catastrófica de emerxencia para oconxunto do país, onde se viu afectado omonte e tamén as vidas humanas.

As medidas de actuación nas queleva traballando a Administración nonvan ter unha eficiencia inmediata, aíndaque se axilicen, como xa se está a facer.É necesario traballar en conxunto contodos os sectores implicados ou vence-llados coa problemática do lume a tra-vés da activación dun novo organismo, oConsello Forestal de Galiza. Outro orga-nismo creado ad hoc foi a Mesa da

A Dirección Xeral de Montes (Consellaría de Medio Rural) ostenta responsabilidades en política forestal e a loita con-tra o lume. O seu titular, Alberte Blanco, asistiu ás Xornadas sobre Incendios Forestais organizadas por ADEGA paraexplicar as medidas de actuación que están a impulsar para afrontar a problemática do lume en Galiza. A continuaciónreproducimos, resumidamente, o contido da súa intervención.

©Alb

erte

SR

Madeira, un foro para debater cuestiónsmáis específicas do sector madeireiro,como a retirada rápida da madeira quei-mada tras o lume e da madeira con valorcomercial. Os planos da Consellaría deMedio Rural teñen tres prazos de execu-ción, que se corresponden con medidasurxentes, medidas a curto prazo e medi-das a medio prazo.

MEDIDAS URXENTESLogo dos incendios, a consellaría

desenvolveu un Plano de Loita contra aErosión nas zonas de maior vulnerabili-dade, onde se acordaron con expertos asposibilidades e manobra, atendendo ácantidade de superficie queimada nonoso país e a agravante situación climá-tica de pluviometría intensa. Como pri-meira medida, acordouse a retirada damadeira queimada para poder procederá restauración multifuncional do monte,unha tarefa que pretende extraer nunano entre 4 e 5 millóns de metros cúbi-cos de madeira, o 80% daquela convalor comercial.

Para este tipo de actuacións inme-diatas investíronse arredor de 11 millónsde euros. En Galiza nunca antes se des-tinaran tantos cartos en actuacións deemerxencia derivadas da incidencia dolume. Entre estas actuacións cabe desta-car: a conservación dos solos e conten-ción da erosión, o control fitosanitario ea eliminación de pés queimados, o apoioá rexeneración natural de especies fron-dosas que fagan de barreiras naturais, arestauración hidrolóxica-forestal, a cre-ación de puntos de auga integrados nomedio, devesas, faixas auxiliares emelloras de vías e camiños forestais.

Outra cuestión inaprazábel e urxen-te foi a reforma do Servizo de Extincióna favor da profesionalización, xa que oanterior SPDCIF (Servizo de Prevención eDefensa Contra os Incendios Forestais)só dedicaba unha terceira parte do per-soal fixo e fixo descontinuo á extinciónen época estival, téndose que enfrontara situacións complexas preto de viven-das. Aliás, é urxente a creación dunhaunidade específica policial, especializa-da na loita contra os incendios forestaise ben dotada que terá que ser asumidapola Policía Autonómica coa colabora-ción do Ministerio de Interior.

MEDIDAS A CURTO PRAZOA Consellaría de Medio Rural está a

desenvolver medidas a curto prazo queversan sobre todo en modificacións da

lei e novas propostas lexislativas. Anova Lei do Banco de Terras permitirá amobilidade de terras improdutivas fun-damentalmente para dinamizar asterras abandonadas e pasto das lapasque poderían estar ao servizo dosemprendedores que queiran facer algono medio rural.

Coa nova Lei de Prevención e Extin-ción de Incendios Forestais intentaraseresolver problemas estruturais como a

atomización da propiedade, fomentar aagrupación de propietarios medianteunidades de xestión adecuadas que per-mitan que se poidan facer liñas dedefensa contra os incendios e, paralela-mente, que se poidan ter explotaciónsrendíbeis desde a perspectiva forestalou agro-silvo-pastoril.

A creación dunha Lei de Montes sig-nifica comezar de cero para a Consella-ría de Medio Rural: practicamente hai

“SITUACIÓNS CRÍTICAS VANSE REPETIR NO FUTUROPOR INCIDENCIA DO CAMBIO CLIMÁTICO”

EMILIO FERNÁNDEZ, DIRECTOR XERAL DE DESENVOLVEMENTOSUSTENTÁBEL (CONSELLARÍA DE MA)

O director xeral de Desenvolvemento Sostíbel, Emilio Fernández, afondou nacausalidade climática como principal factor extraordinario da última vaga delumes de Galiza. A climatoloxía favorábel aos incendios, temperaturas mínimas moielevadas, condicións de humidade extraordinariamente baixas, un vento de nordésintenso e frecuente, xunto coa disposición de combustíbel e a intención criminalde queimar “foron os desencadeantes dunha situación de emerxencia”, explicouEmilio Fernández. O representante da Consellaría de Medio Ambiente anunciou queeste tipo de situacións críticas vanse repetir no futuro por incidencia do cambio cli-mático, xa que todas as previsións indican que as temperaturas van ser cada vezmáis altas (mínimas e máximas), os índices de humidade evolucionan á baixa e aintensificación do vento de norte e nordés será habitual nas vindeiras décadas.

A este respecto, a Consellaría de Medio Ambiente, xunto con outros organis-mos como as universidades, o Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC)e outros centros de investigación, acaba de lanzar un Plano de Adaptación ao Cam-bio Climático que pretende, entre outras cousas, reducir os impactos previsíbeisdeste cambio sobre o medio forestal. Nos últimos 30 anos, a temperatura en Gali-za incrementouse en 1,2ºC, o que significa que estamos ante unha situación derisco.

Por outra parte, Emilio Fernández destacou a creación dunha nova lei de Ava-liación Ambiental Estratéxica como medida que contribúa á ordenación racional doterritorio e á prevención de incendios. Esta lei obriga á Administración a consultara todos os sectores sociais sobre os criterios de sostibilidade que rexan os planosou liñas estratéxicas de desenvolvemento do país antes de seren elaborados. Esta-rán suxeitos a esta avaliación pública tanto os planeamentos urbanísticos do paíscoma os planos de prevención contra os incendios forestais. Para iso hai que con-cretar os criterios de sustentabilidade a aplicar.

cerna 47

©Alb

erte

SR

que construír unha política forestal denovo porque a que había era inexisten-te ou caótica. A nova Lei de Montesdará un tratamento específico aos mon-tes veciñais, que estarán sometidos aunha revisión histórica e lexislativa nasúa funcionalidade.

Dentro do planeamento de preven-ción, acometeranse medidas cara aordenación do territorio no seu conxun-to a través da interactuación con outrosorganismos autonómicos como a Direc-ción Xeral de Planificación Territorial.

Tratarase de definir os usos do territo-rio, forestais ou non forestais, evitandoas interferencias de usos que existen naactualidade. A Lei galega de prevencióne defensa dos incendios forestais, xuntoco Decreto 105/2006 impulsado porMedio Rural, polo que se limita o usoforestal no contorno dos núcleos rurais,se regulan as plantacións forestais e a“limpeza” perimetral dos núcleos pobo-ados en potencial perigo, son as dúasnovidades lexislativas máis destacábeisen materia de prevención. A actividadepreventiva en 2006 viuse limitada polas

dotacións orzamentarias; aínda asíincrementáronse os convenios de des-broce cos concellos galegos e o númerode subvencións a comunidades de mon-tes con respecto a 2005.

MEDIDAS A MEDIO PRAZO. POLÍTICAFORESTAL

A medio prazo desenvolverase unhanova política forestal marcada polasseguintes medidas:

• Plano Estratéxico de Prevenciónde incendios nas proximidadesde núcleos. Ao longo de 2007actuarase sobre 3.000 núcleos depoboación (o 10% do total dopaís) creando cinturóns de segu-ridade e faixas de xestión decombustíbel.

• Plano de mellora xenética e loitacontra as pragas.

• Plano de Extracción de biomasaforestal residual. Xestionarase ocombustíbel non necesario paraos montes galegos.

• Plano de Xestión de zonas dealto valor forestal, incrementan-do a diversificación de especies,planificando e xestionando a súalocalización. Farase con caduci-folias autóctonas e outro tipo demasas exóxenas pero que nestemomento teñen un alto valorprodutivo, ámbalas dúas compa-tíbeis sempre que se faga unplan de coexistencia tendo enconta cales son os valores fores-tais e económicos do noso país.

• Plano de Fomento das empresasvinculadas ao sector.

• Plano de Desenvolvemento doMedio Rural, potenciando siste-mas mixtos de xestión agro-silvo-pastoril , para mitigar aincidencia do lume, e proxectossingulares para emprendedoresno medio rural.

Para todo isto consideramos impres-cindíbel un grande pacto forestal e parao desenvolvemento do medio rural, contodos os políticos e con toda a socieda-de. Só así se pode facer unha políticanon caduca, que non dependa do grupopolítico que estea gobernando. Se nonfacemos un pacto político que favorezao cambio estratéxico da faciana donoso monte nas próximas xeracións,sería un grande fracaso colectivo donoso país.

48 cerna

PROPOSTAS DE ADEGA

MÉTODOS DE ACTUACIÓN CONCRETOS NAPREVENCIÓN DOS INCENDIOS

ADEGA amosou a súa posición con respecto á problemática do lume, en boca da súa presidenta Adela Figueroa, nas Xor-nadas de Debate que organizou sobre os Incendios Forestais. Os argumentos que esgrimiu a asociación ambientalistanestas xornadas foron os mesmos que trasladou ao Parlamento de Galiza o pasado 6 de outubro, onde compareceu comoaxente social e como parte do sector ecoloxista galego na Comisión de Estudo sobre as causas e consecuencias dosincendios forestais, aberta a debate tras a crise incendiaria do pasado verán. ADEGA afondou na necesidade de políti-cas de prevención, nas que se determine un mapa de riscos e se implique o total da sociedade galega.

A presidenta de Adega, Adela Figue-roa, fixo especial fincapé no valor ecoló-xico do monte como regulador dobalance hídrico e hidrolóxico, comoreciclador de substancias e nutrientes,como creador de solo e de biodiversida-de fronte á erosión e como reguladordos caudais fluviais. O monte verde ehabitado representa tamén un impor-tante sumidoiro de CO2 fronte ao efectoinvernadoiro e axúdanos a cumprir oacordo de Quioto e a reducir a “pegadaecolóxica”.

O problema dos incendios non énovo no noso país, dixo Adela Figueroa,é un problema reiterado e derivado devarias causas estruturais ou de fondo.Unha delas é a aplicación dunha políti-ca forestal de replantacións masivas conespecies resinosas (coníferas) e pirófitas(eucaliptos) en terreos, tradicionalmen-

te, de man común que foron roubadosaos veciños, provocando o abandono dorural e, por conseguinte, o abandono dosmontes. O desprezo polos costumes eprácticas sustentábeis do medio ruraltradicional e a obrigada adaptación desemedio ás leis do mercado global levaroncara unha total desestruturación doagro e do monte.

A pesares de que o ditame feito pola“Comisión para o estudo da problemáti-ca dos incendios forestais” dos anos 80se pode trasladar literalmente á situa-ción actual, Adega non entende porquenon se teñen tomado máis medidas nosúltimos vinte anos, por exemplo, en pre-vención (aumentou progresivamente ogasto en extinción) ou a favor da plan-tación de especies caducifolias (máisresistentes ao lume que as pirófitas). Aocontrario, estívose a favorecer ás plan-

tacións de eucaliptos e piñeiros, espe-cies adaptadas bioloxicamente ao lume.E segue a haber intencionalidade, poloque ADEGA reclamou a toda caste decores políticos, á xustiza e á sociedadegalega en xeral un rexeitamento públicoda actividade incendiaria e o tratamen-to de delito criminal grave da mesma.Propuxo traballar a favor dun grandepacto político polo monte.

“Os lumes do verán apáganse noinverno”, apuntou Adela Figueroa conrespecto a toma en consideración demedidas de prevención efectivas queprocuren a sustentabilidade dos recur-sos do monte durante todo o ano. O dis-positivo de prevención do lume, perma-nente, debe de constar dun mapa derisco definido e da implicación organi-zada da sociedade afectada polo lume.

cerna 49

©Alb

erte

SR

Para determinar os riscos de incen-dios forestais, segundo Adela Figueroa,hai que ter en conta factores como aperigosidade, é dicir, a frecuencia ouprobabilidade de incendio (maior nuneucaliptal ou nun bosque con residuossecos...); a exposición, ou número debens e persoas posíbeis de ser afectadossocial e economicamente polo lume(implica a ordenación do territorio base-ada na estrutura comarcal e a creacióndunha “estratexia de emerxencia e vixi-lancia”); e a vulnerabilidade, que repre-senta a porcentaxe de perdas humanas emateriais (cortalumes, depósitos deauga accesíbeis, o distanciamento entremasas forestadas e núcleos poboacio-nais... poden reducir a vulnerabilidade).A elaboración dun mapa de riscos deincendios forestais en Galiza faríasetendo en conta os factores indicados. O

mapa de riscos permitiría unha inter-vención rápida, condicionado polasmodificacións ambientais e suxeito árevisión cada certo tempo.

Outra das medidas de actuación quepropón Adega con respecto á problemá-tica dos lumes é a implicación da socie-dade organizada, sustentada nun traba-llo social intenso de concienciación, deeducación ambiental e de responsabili-dade social. A metodoloxía a aplicar,neste caso, podería ser a chamada CDM(Colaborative Decision Making) ou, oque é o mesmo, a planificación daacción a partir da busca conxunta desolucións polos diferentes sectoresimplicados: os políticos, os técnicos-expertos ou teórico-científicos, o sectorsocial afectado (comunidades de mon-tes, propietarios forestais e cidadáns en

xeral) e o voluntariado en defensa domonte. As unidades territoriais deacción coincidirían coas demarcaciónscomarcais ou con aquelas definidasadecuadamente polo mapa de riscos.Todas as unidades de acción estaríanconstituídas nun “Consello de Actuacióncontra o Lume por Colaboración” no queparticiparía: un presidente, un alcaldepor zona, un enxeñeiro de montes, dousou máis veciños labradores da comarca,un gardarríos ou gardabosques, unrepresentante do SEPRONA ou da GardaCivil, un experto en meteoroloxía, un oudous arqueólogos, un ou dous biólogos,dous ou máis expertos en lumes fores-tais e protección civil.

Esta metodoloxía de traballo permi-tiría, segundo ADEGA, minimizar o fac-tor vulnerabilidade ao risco de incendiosforestais en Galiza. A asociaciónambientalista culpou ás políticas comu-nitarias de obrigar aos habitantes gale-gos do agro a escapar cara as cidades,descompensando á poboación e ademografía e aumentando o risco deincendios e pragas no monte. Un efectoaínda máis grave se temos en conta queGaliza é unha das potencialidades maio-res de Europa polos seus riquísimos sis-temas agroforestais e silvícolas e poten-cial agroalimentario.

ADEGA fixo un chamamento aos res-ponsábeis políticos para que elaborenurxentemente un Plano Forestal Galegoque encamiñe medidas cara á produ-ción, conservación e uso social queatenda á diversificación forestal conpredominancia das especies autóctonas.Ese Plano Forestal debería potenciar osdiversos recursos do monte, favorecendoa creación de pequenas industrias rela-cionadas. Así mesmo, potenciaría asplantacións mixtas árbores-prado nasque o gando contribuíra a incrementar acalidade dos produtos baixo sistemas dexestión silvopastoril. No planeamentoque propón Adega aos axentes políticosinclúese ademais a limitación e localiza-ción das especies pirófitas (eucaliptos epiñeiros), a mellora xenética das espe-cies propias de Galiza, a diversificaciónindustrial do monte (madeira, farmacia,produtos alimentarios), a potenciaciónde industrias dedicadas á reciclaxe eaforro de papel en detrimento das celu-losas, a rendibilización dos residuos decortas e matogueiras (compostaxe, bio-masa sustentábel...), estruturas perma-nentes de prevención e coidado de mon-tes, e un Plano que en si mesmo reduzao risco de lume.

50 cerna

©Alb

erte

SR

52 cerna

cerna 53

OFICINA: CASA E /OU TRABALLOA oficina, o estudo ou o despacho é

un espazo que pode ser para moitos denós o lugar de traballo habitual, bensexa este remunerado, ou o lugar quecada un de nos ten na súa casa dedica-do a ler, estudar, traballar, etc. Mudarcomportamentos na oficina como espa-zo colectivo ou como espazo individualna casa pode achegar o seu grao de areaa acadar unha vida cotiá máis ecolóxica.

Levar a ecoloxía da casa á oficinapode ser positivo dende un punto devista ambiental pero tamén da nosasaúde, e mesmo pode ser un exemplopara compañeiros e unha mostra decoherencia ambiental, para os que tra-ballen ou gusten deste campo.

A ambientalización da oficina contri-búe a mellorar a xestión dos recursos quenela empregamos o que poderá ter reper-cusións económicas xa que o aforro deenerxía e auga pode levar unha reduciónnas facturas de luz, calefacción e auga.Igualmente unha oficina na que seempreguen materiais ecolóxicos, que

presente unha boa iluminación e ventila-ción pode contribuír a que a nosa saúdenon se vexa trastornada. Xa falamos aquí(Cerna nº 42 ) que hoxe en día hai máissustancias tóxicas dentro das nosas casasque no exterior, o que dá lugar ao coñe-cido como “síndrome do edificio enfer-mo” responsábel de trastornos diversos,que sumados ao ruído, a contaminaciónelectromagnética, etc pode provocardoenzas varias, estres... e probablementeunha baixa por enfermidade.

Á hora de propoñer medidas de mello-ra ambiental na oficina podemos facelode forma individual ou ben consultandocos compañeiro/as ou a dirección do cen-tro de traballo. Unha auditoría ambientaldo espazo de traballo e un seguimentodas melloras propostas e actuacións rea-lizadas pode facer que estas se estendana outras oficinas ou se adopten comomedidas estruturais da empresa.

RECURSOS DA OFICINAEntre os recursos dos que facemos uso

oficina están a enerxía (iluminación, com-putadores, calefacción), a auga, o mobi-

liario, as ferramentas e material de usofunxíbel (lapiseiros, bolis, rotuladores,pegamento, sobres e papel, cartuchos detinta...), os equipos electrónicos, e taménas pillas e outros produtos perigosos.

Neste espazo xérase unha seria deresiduos semellantes aos do fogar aíndaque a meirande parte destes residuosasimilábeis aos urbanos, soen ser papel-cartón e inertes (botellas de auga, carpe-tas de plástico, etc). Prodúcense taménresiduos voluminosos ao facer cambio demobiliario na oficina, residuos electróni-cos, ordenadores, impresoras, móbiles,etc. Outros residuos a ter en conta son ostóxicos e perigosos, pegamentos, pillas ebaterías, produtos de limpeza, o tóner dafotocopiadora, etc.

EFECTOS SOBRE O MEDIOO consumo destes recursos pode

influír na contaminación da auga (usode bolis e rotuladores con tintas tóxicas,deterxentes con fosfatos), contribuíndoao esgotamento dos recursos (consumode enerxía superflua ou fantasma, usosde papel non reciclado, correspondencia

ECOLOXÍA NO COTIÁN

A OFICINA E O MEDIO AMBIENTERamsés Pérez

Cando se fala de ecoloxía na vida cotiá pensamos en como mellorar ou ambientalizar o noso fogar. Porén, a ecoloxía nodía a día podemos levala máis alá da nosa casa, xa que pasamos unha boa parte do día fora. Estamos máis de 1.700horas anuais no noso lugar de traballo, polo que ben merece que lle dediquemos un capítulo desta sección de Cerna.Comezamos pola oficina.

54 cerna

Ram

sés

Pére

z

o uso de papel. Porén, o material usadoen informática e ofimática é moi amplo:disquetes, cartuchos de impresoras,tóner da fotocopiadora, aparellos do fax,calculadoras, Cds, etc. Son produtosmoitos deles tóxicos e perigosos, dun sóuso e difíciles de reciclar. Cada vez xéra-se unha cantidade maior de residuoelectrónico, polo que as medidas de pre-vención están a tomar crecente interese.

innecesaria, ....) ou aumentando a pro-blemática dos residuos (non reducindo ereutilizando, empregando produtos dunsó uso, non separando residuos espe-cialmente os tóxicos, etc), así como pro-vocando problemas para a saúde e des-baldimento económico.

A minimización dos impactos cita-dos pode acadarse mediante o usoracional dos recursos, o emprego derecursos renovábeis, a redución do usode tóxicos, a reutilización, etc. ADEGAten demandado das administraciónscompetentes (Xunta, Concellos, etc) etamén das empresas o potenciamentonos postos de traballo de medidascorrectoras deste tipo, con medidas queincidan en aspectos como a contrata-ción de servizos, o uso de produtos eco-lóxicos e do país, a redución da cantida-de de residuos producidos, etc.

COMO EQUIPAR A OFICINAA hora de mercar produtos de ofici-

na, dende o mobiliario até produtos fun-xíbeis deberemos ter en conta que estessexan produtos certificados polos orga-nismos ambientais competentes, homo-logados e que cumpran coa maior can-tidades de criterios ecolóxicos. Se nondispoñemos de produtos con etiquetasecolóxicas deberemos logo atender anosa (eco) lóxica. Será mellor un produ-to feito con materias reciclábeis fronte aoutro que non o estea, mais se tamén ébiodegradábel ou está feito cun únicomaterial para logo ter unha reciclaxesinxela, tanto mellor.

O papel é un dos residuos que sexeran en maior cantidade na oficina.Segundo unha estimación do concellode Barcelona, o consumo de folios aoano é de perto de 38 millóns nesta enti-dade, uns “26 kg por traballador/a eano”. Trátase dun dos recursos máisempregados nas oficinas.

O emprego de recursos informáticoscomo o correo electrónico pode reducir

Ram

sés

Pére

z

IDEAS PARA AMBIENTALIZAR A OFICINAPapel: folios, libretas, cadernos de notas...

- Emprega papel reciclado fronte ao papel ecolóxico (non ten certificación oficial e convénelixir aqueles nos que se indica que non se empregou cloro ou que este é inferior a 15ppm). O máis importante: usa o papel polas dúas caras.

- Separa o papel do resto dos residuos e organiza a recollida no contedor municipal ou, seé moita cantidade, cunha empresa recuperadora.

- Usa o correo electrónico: podes aforrar moitos sobres, papeis e cartos.

Material de escrita: lapis, bolis, rotuladores, marcadores...

- Tenta que teñan a mínima cantidade de compoñentes diferentes (para favorecer a súa reci-claxe)

- Usa lapiseiros ou bolis recargábeis, para reducir carcasas.

- Se os mercas de plástico, que non sexan de PVC, e a poder ser de plástico reciclado.

- Moitas tintas e pigmentos dos bolis e marcadores fluorescentes teñen espesantes, disol-ventes orgánicos (formaldehidos), colorantes e metais pesados: pídeos de base acuosa.

Arquivadores

- Tenta que sexan dun só material e a poder ser reciclábel como os arquivadores de cartón.Mellor aqueles fabricados con papel ou cartón reciclado.

- Evita clasificadores de PVC.

- Reusa caixas de agasallos, arquivadores vellos, caixas de zapatos, etc.

Colas, pegamentos e correctores

- A cola branca e a goma arábiga son máis recomendábeis que as barras adhesivas: as pri-meiras son de base acuosa mentres estas últimas soen ir envasadas en PVC e conteñendisolventes orgánicos.

- Coidado coas colas de contacto rápidas: soen ter produtos tóxicos.

- Usa cintas correctoras no lugar de líquido corrector.

- Usa cintas adhesivas con portarrolos intercambiábeis, evita as de usar e tirar.

Informática e ofimática

- No momento de mercar computadores e outros aparellos, ten en conta o consumo de ener-xía, a lonxevidade e a reciclabilidade dos materiais.

- Elixe calculadoras e aparellos semellantes accionados con enerxía solar.

- Elixe para o uso cotián a opción de imprimir en “borrador”.

- Lembra que os residuos de todos estes materiais teñen ou deberían ter un tratamentoespecífico (fluorescentes, tóner, aparellos electrónicos...). Consulta con empresas especia-lizadas a recollida destes residuos, xa que en moitos casos son asimilábeis a residuos tóxi-cos e perigosos.

Auga e enerxía

- Emprega lámpadas de baixo consumo

- Apaga as luces, os computadores e aparellos electrónicos cando marches da oficina.

- Reduce a presión da auga que chega á oficina e emprega atomizadores nas billas do local.

- Emprega sistemas de dobre descarga ou de dobre pulsador nos WC.

cerna 55

Doídos polo trato do ser humano, un día os ríos e regatos acordaron partir para agocharse nalgún lugar e así castigar oshomes, vingarse na súa desesperanza refuxiándose entre as penedas dunha montaña, e durmir as augas para sempre.

As árbores puxéronse moi tristes porqué ficaban namoradas dos ríos, con eles conversaban día e noite mirándose no espe-llo fluvial, así que foi encargado o pequeno carballo con botas, contador de historias, para que partise na procura de ríos efervenzas.

Aquela árbore calzada foi seguindo o rastro húmido, a pegada que na fuxida empapaba o lugar por onde pasaba. Seguin-do o río Eo na Pontenova, topouse co Miño en Meira e camiñando descubriu un inmenso rochedo, un pedregal onde durmíaa auga, Irimia.

Tentou falar o carballo con botas movendo as súas diminutas follas coa forza do vento daquel frío mes de Novembro paraque alguén respondera cando descubriu entre as pedras a forma estraña dunha muller que semellaba durmida. Quixo dun edoutro xeito espertala, berroulle, empurrouna, lanzoulle pequenos coios, soprou con forza pero nada de nada. Até que na súatristura e desesperanza comezou a contarlle unha historia mentres acariciaba lentamente os seus beizos, os ollos, o pelo, aomesmo tempo que as bágoas da súa desesperanza esvaraban polas ponlas caendo enriba daquel penedo con forma de muller.

Nese mesmo intre, o ser de inmensa fermosura comezou a moverse, abriu os ollos e mirou para a diminuta árbore pre-guntándolle que quería, o porqué das caricias, das súas bágoas e do conto. Así foi como lle contou todo o acontecido. Eladíxolle o seu nome, chamábase Caricia e era unha muller de auga, unha xacia, que fora encargada polos ríos e regatos gar-dar aquelas augas dentro do seu refuxio de pedra confundindo os homes que querían facerlle dano aos ríos.

O carballo con botas contoulle a historia do namoro das árbores e os ríos, do que sufrían na perda do seu querer, ela sabí-ao mais respondeulle que os homes fixeran moito dano ao río, co lixo, cos encoros, os adubos; os ríos morrían e tiveran quefuxir. El díxolle que tamén as árbores sufrían o terror humano con incendios e as talas pero contoulle que para cambiar aquel

“O DESPERTAR DA AUGA”Anxo Moure

“Falan os máis vellos de que a auga durme pola noite e para bebela hai que espertala”.

O B R A D O I R O E D U C A T I V O AS ÁRBORES ATRAPADORAS DE CONTOS SOLIDARIOS

Presentación: Segundo informan os xornais e telexornais, unha marea inmensa de contos fuxiu indignada polo trato doshumanos cos bosques, montañas, ríos e regatos que os habitan. Agora moran no vento, habitando os bosques galegos. Vémo-nos na obriga de partir para atrapalos, convencelos e que volvan a concienciar a xente para que ame un pouco máis a súa terraa través das historias dos contos solidarios. Se queredes atrapalos estas son algunhas indicacións:

Como facer unha árbore atrapadora de contos solidarios

I N S T R U C I Ó N S1- Collemos un cartón vello

2- Recortámolo facendo a forma dunha árbore (con raíces)

3- Pintámolo coas cores forestais

4- Facémoslle un buraco grande no centro da copa

5- Tecemos con agulla e fío no buraco unha trampa para os con-tos. Deben coser os nenos, non só as nenas (*)

6- Pendurámolo dunha árbore, do faiado da casa, ou de calqueralugar.

7- Ao día seguinte recollemos os contos atrapados

8- Comémolos tentando mastigalos ben mastigados (os contosalimentan como a paisaxe, os bosques, ríos…)

9- Contámolos para que todas/os coidemos a terra.

(*) Segundo o recentemente aprobado Estatuto do Romanticismo Europeo, cando un mozo lle pida de saír a unha moza, o primeiro quelle debe preguntar ela é ¿Sabes coser?

56 cerna

cerna 57

xeito destrutivo do home andaba contándolle aos humanos máis dimi-nutos historias de bosques e así conseguiría que algún día non fixeranmáis dano.

A xacia Caricia desapareceu nun intre, foi falar cos ríos e regatos,coas augas das fervenzas que de seguida, no fondo das penedas, arga-llaron unha inmensa asemblea fluvial para decidir que facer tomandoaxiña acordo que Caricia foi encargada de trasladar.

Díxolle a xacia: o acordo dos ríos foi dicirche que eles voltaránonde as árbores namoradas se permites que eu te acompañe para con-tarlle contos de ríos aos nenos e que se afagan a coidalos.

El pensou que non existiría mellor trato, acompañar a xacia, eaxiña aceptou. Nun intre, entre aqueles penedos, xurdiu un regueiriñode auga, que foi enchendo ríos e fervenzas entre a ledicia das árboresque vían retornar os seus amantes.

O carballo e máis a xacia contemplaron en silencio aquel milagrede ver nacer un río e entre os dous, mentres miraban o xurdir da auga,aquela toda vida nacendo, sentiron como nacía unha estraña amizadeque dende aquelas perdura mentres viaxan polo mundo, adentrándo-se nas habitacións dos nenos pola noite, nas bibliotecas, nas escolas econtando historias para coidar os ríos e ás árbores.

Cando descansan, collen forma de dúas penedas daquel pedregal, eseguen conversando, contando contos, por iso hai xente que viaxa ataIrimia para escoitar o carballo e a xacia falar. Dende entón habita unhalenda naquelas terras, para trabar namoro ou amizade, amigos e namo-rados acoden a ver nacer un río, ficando unidos para sempre, como unrío, que na súa morte se entrega o mar para ser un só, durmindo parasempre como durme hoxe a auga polas noites.

58 cerna

Nome e Apelidos: .............................................................................................................................................................................................................................................................................................

NIF: ........................................................................... Data de Nacemento: ........................................................................... Teléfono: ...................................................................................

Enderezo: ............................................................................................................................................................................ Localidade: ............................................................ CP: ...........................

Provincia: ...................................................................... Profesión: ............................................................ Correo electrónico: .........................................................................................

Modalidade de Inscrición (Inclúe a subscrición gratuíta á revista Cerna):

__Normal 42 euros/ano

__Xuvenil ou parado/a 21 euros/ano

__Superior 72 euros/ano

Domiciliación: Titular da Conta: .................................................................................................................................................... Banco ou Caixa: ........................................................

Sucursal: ............................................................................Conta Número: __ __ __ __ / __ __ __ __ / __ __ /__ __ __ __ __ __ __ __ __ __

Prego que ata nova orde fagan efectivos á Asociación para a Defensa Ecolóxica de Galiza, con cargo a miña conta, os recibos que ao meu nome lles presente a devandita asociación

Data: ............................................................................................ Sinatura: .....................................................................

Librarías nas que se distribue Cerna, entre outras:- Ames (Mainomen)- Barcelona (Sargadelos)- O Barco (Sargadelos)- Boiro (Fábulas, Cucadas)- Bueu (Miranda)- Cambre (A Libreira)- Cangas (Maraxe, Vilafer)- Carballo (Brañas)- Cee (Trazos)- Cervo (Sargadelos)- A Coruña (Couceiro, Inoa, Colon, Lume,

Sisargas, Arenas)- A Estrada (Alberte Quiñoi)- Ferrol (Sargadelos, Limiar, Campus)- Gondomar (Libraida)- A Guarda (Cervantes)- A Laracha (Pondal)- Lugo (Biblos, Trama, Aguirre)- Muros (Sementeira)

- Narón (Galicia)- Noia (Loroño Lasiana, Sementeira, A Rosa)- O Grove (Besada)- Ourense (Torga, O Pobo–Dous, La Region,

Tanco)- Padrón (Pensamentos, Sar)

- Ponteareas (Nova, Milfollas)- Pontevedra (Paz, Michelena, Escolma,

Verbas)- Porriño (Paz)- Sada (Cento Voando, Sargadelos)- Santiago: Universitas, Couceiro, Pedreira,

A Palavra Perduda, Gallaecia Liber, Sargadelos, Abraxas, Follas Novas

- Sarria (Galicia)- Silleda (Pili)- Vilagarcía (Arousa, Limiar)- Viveiro (Porta Da Vila)- Teo (O Trasno Viaxeiro)- Tui (Iris)- Vigo (Cervantes, Librouro, Cartabon,

Mendinho, Casa do Libro, Andel, A Libroteca)

- Vimianzo (Roget)- Xinzo (Vidal)- Zás-Baio (Trazos)

Á VENDA EN LIBRARÍAScerna

ADEGA presenta o Proxecto Ríos e a ILP-Ríos no V CongressoIbérico (04/12/06) de Gestão e Planeamento da Água… ADEGAparticipa nas I Xornadas Estatais de Compostaxe Caseira (12/12/06)…Adega-Proxecto Ríos (16/12/06) fai público o Informe 2006 sobrea saúde dos ríos galegos…

Adega denuncia a reforma europea de substancias quími-cas (REACH) (04/12/06), que non protexe aos consumido-res/as dos perigos para a súa saúde de produtos de consumocotiá… a canteira INGEMARGA (07/12/06) que extraepedra dentro do LIC Serra do Xistral sen autorización… orecheo de zonas húmidas (21/12/06), que favorece asenchentes en Nigrán e noutras localidades galegas… unha can-teira en Samos (LIC Ancares-Courel, 27/12/06) que des-truíu un bosque de ribeira…

Adega ofrece alternativas para salvar o Círculo Lítico daMourela (09/12/06, As Pontes)… propón substituír o proxectoda macrodepuradora de Vigo (14/12/06) por depuradorasen cada bacía hidrográfica natural…

Adega saúda a iniciativa da Xunta de elaborar unha lei gale-ga da paisaxe (15/12/06), unha eiva histórica na proteccióndo noso patrimonio… saúda as intencións do Ministerio de res-catar concesións na costa (15/12/06)…

Adega fai balanzo ambiental 2006 (31/12/06): luces de espe-ranza e negras sombras de fume…

ÚLTIMA HORA: ADEGA ACTÚA (DECEMBRO 2006)

O TSXG anula a licenza para a queimade pneumáticos no Oural (22/12/06)A sentenza dálle a razón a ADEGA, non sepode recorrer e a factoría está obrigada aparalizar a incineración

ADEGA ten novolocal nacional, desdeo 1 de decembro de2006. O novo enderezoé: Travesa deBasquiños, 9-Bxo.15704-Santiago deCompostela

ADEGA premia o voluntariadodo Monte (Osíxeno 2006) edenuncia aos incendiarios(Dioxina 2006) (21/12/06)

Novas en www.adega.info