31 de enero de 1980 - aapguatemala.org · associació d’amistat amb el poble de guatemala 31 de...

36
Associació d’Amistat amb el Poble de Guatemala Cuadernos de Guatemala Número 6 - Marzo de 2005 Venciendo al olvido 31 de enero de 1980 Nada se nos ha olvidado Porque nunca nadie se nos ha olvidado Masacre en la embajada de España en Guatemala

Upload: others

Post on 06-Jul-2020

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Associació d’Amistatamb el Poble

de Guatemala

��������������� ����� ����������������

����������

�����

31 de enerode 1980

Nada se nos ha olvidadoPorque nunca nadie se nos ha olvidado

Masacre en la embajadade España en Guatemala

Associació d’Amistatamb el Poble

de Guatemala

��������������� ����� ����������������

����������

�����

31 de enerode 1980

Nada se nos ha olvidadoPorque nunca nadie se nos ha olvidado

Masacre en la embajadade España en Guatemala

����������� ������� �� �������������������

í ndice��� ���������� ������������������������������������ �

���� ��������������������������

���������������������������������������������������������������������������������� �������

��

�!"��

��� ��#�����$%��������&������������'�������(�����(���������������)�*+&����������������������������������� � ����

��

�! ��

��� ,������������������������������������������������������������ ��������������

�-.��

��� /����������������������������������������� �����-!�������������!+0"����������

�--��

������� �� �� ��� �

Introducción�

�������������������-!�������������!+0"�#������������������� �������������1�������� ��� ��� ����� �� ��2�� ��������������� 3%��������1� ��� ���� ������������������2������������������������������������������������ �1���&������������������������������4������������������������������������1�������������������������������,����������������������������2���������1��� � ��� ��������� ��� ��� �������� ��2�&� ���� ���� ���� ����������� �������������� ���2��� ��� ��� �������� ���� �����2�� ��� ������� ������������������������������������������������������������� ����������2���������1�����&���������������������������������������������������������������1���������4��������������������������������&������������������2���������� ���� 0� ��� ��� ������ ��� ������ �2�&� �����5����� �� ������� ������� ��� ������������� ��� ������������� �������%����������6������ ���#��������&����������&�������������������&��������������������������������������������������������2�������������������������2����������������������������1������������#��������������������������������������� �&�����������������������������������������&�������������������������������������1����������������������������5���&���������������/��������7����������������������� ��� ���� ���������&� �� ������ ��� ��� ������� ���������� �������������849���(�������#�������� �������2#������������������������������:(;��������������������#���5������������������������������������������������ <���� ������� �=��>� ��� ����2�&� ������������ �� ���� ����������������������#�����3������������ �4���������� ���5�����������#�������� �1����2����������������=�����������1����������������������������������������������������������&�������������������������������������4�������������(4�����������##&��9�7���������������%���������������!+*"���!+*?�������98���������@����������9�������&�,���#��8�����A��������;�����������������������������������&����������������2����������������������������������1�������������������������&��������������������������������������������������������������������������������#����������������������������������������������������������A�������������������������������3���������1��������%�������B��41��������������������#������������������������������

����������� ������� �� �������������������

������������������������,#�������������&�849���(���������������#��&��������4������������4�����������������������

C���� ���2�� �������� ����� ���� ��� ��������� ������ ��� �����������������������&����������&����������&�������������(:(������������������������� �� ������� ���2#�������� ��� ��������� ���� ���D� '���������&��������� ��� ������� ���������� ������ ��� ��������� ��� ����� ���������� ���������������������������2������������������������������������������1�������&���������������������������'����������#������2#�����������1����2����4��������������������2������ ��������� �������������������� �1#�������&���������������������9����������������������2��������������1�2�� ��������� ��#������� ����� ��������� ������ �� ����� ���2�� ����������� ��#��������2#������� ����2����� �����������>�����2�������849���(�������1��������������������,���������������������������2#����������&��������1���&������������������������������������������%����������� ��&������1�������������������4������������������������������������������������������ #��������� ������ ���������&� ��������� �� ������������� ��� ��� ������������ �����������%����������� ��� #��� �������>� ����������� �����������1����4�����3������������5������������2�� ���������������2��������1����91����������������������������������������������������������2�����&����1��� �������������������

���������������%��������������������#�����������������������������4�����&�������&����4��������������������������������������������&���������������&� �������� ��� �������� �� ��� ������ ��#������ ��������������4��������������������&��������������������������������������� ������1���������������������������������� ����������������� �����������������1������������������������������������������ �����������������������%����1������������������������������������������������E����8��2��%����(����&�������������(�����&� #���������������?��������F�����2��!"��������� ���#��G�������7������������E������&�������2��! ����#����������!+0!�#�����������������������������������������5��������4�������E����,���5��G���4���5���������������(�������������������(������/���5�,���5��#��������������������1�����������������������������������!+0!�

/���������������&�%������������������������������#����������4�������������������������������������������F������������ �������������������������������������������������&���������������4�����4������������������1�������������������������������������������������>����������4��������������������������&������������������������������,�����������&������91

������� �� �� ��� �

������������������������������������&���������������������5�����#��5�1�����������&�����������������������������������������������������������1���������������>����������&�����������&�����������&����#����������(����2�� ������� ���������� ��� ��� ����������� ������� ��� ����������� ���� �������9�������������5��4�������������������������������������������������1���������E�����&�������������������������������������������������E���1����������������������������������#���������������������������������>�������������������������������������������������������������������&�������������������� ���� ������ ���� ������� ���� ��� �������� ��� ��2�� �� �=�� ���������&� ������� ��� ��������� ��5� #������ ��� ���� /������ ��� ��� ��������� ����������� ��� ���������������� ��� ������� �������� �������� ����������������2�&����������������������������������������������������������� �������������

(���������%�������������������G�����%��54��5�����������������������1�����������4���������%��������&���������2���������������������2�&���������� ���� ��������� ���� ������ ������5���� ���� ��������� ��� ������ ���������������������������������������������������������>�'���������&���%����������� ��� ������#����������� ��� �����5������ ���� #���������������� ������#���������������������&�����4����������9��������������1������� ��� ������ ��� ���� �2�����&� ���� ������ �������� �� ��� �������� H����������������������4�����������������������2��������/'A�&������������������H���������� �� ��� � ����5�� ��� ����� �������� ��� ��������� �� ��� ����2��������������3�#��������������$��������5����I&����������������������1�����J�������2�KL&����������������2�����4���9���������������������������������������4���&�������������������� ������� ���������������������������� �����2���

�����������.M�� ���������������������&�����������������2���������������1�������������������������������� ��������/�������������������������1�� �&� ��� ���� ��� �5�� ��� �������� ��� G�����%��54��5� ������� ���� �2� ���4����������������������������&�����2��������������������������������������1�������,��������9��������������������������������������2��������������������� ��������� ���������� ������������� � ����������� ���� ���%������� ���4����� ��� ��������� ��� ���������� ����� ����������� ������� ���� ���� ���������&���� ��� ������ ��� ������ ���� #������ ��� ������ /��������� ��� ��� @��=����&@�����������%���2��������������������%��������&�;�������N�����5��,�1���&����������������������4���������&�����2���������5�������������E��������� ����������������������������������������������� ����������������������

����������� ������� �� �������������������

��������&�������������������������������������������������������������1������ ���� ����� ������ �������� ��� ��� ��������� ���������� ��� '��������&E����@�25�����N�����������G�����8���2��5���8��2��<������745���5����7�����������������&����2���������������� ���,�������6������&������������� �������������� �9� ���������� ������%���2�&� ���������� ��������� ��� ��� ���1�����&� ���������� ��������� ���� ������� ����� ���� ��� �����������;������N�����5&���������������������������������������������8�9���������9���1���������� �����#��������4�����������������������������������������&����� ��� ����� ��������� ��� ��������� ���� G�����%������� ���� ������&� (4����(����1/�����&���������������������������&�������������������������������1�������������������,�����������&���54������������������������������������1������� ������������������������

��������������������� ������ ��������������

������� �� �� ��� �

��

��� �������� ���%��������&� ��� ��� ;������������ ��� ��������&� ��������������4����������&��������������������������������������������������������������������������������������������������� ��������������������1������������������#�������������������������������������������6����&�(�����&(��5�����:�����4���$������4���� �9������������� ��������������������� �������������������������������������!+*M���!+* ��������������������� ������������2���������������,����(����������!+�������5�����!+* �#������������������ ��� ���������� ��� ���,(� ���6����&� ���� ��������� ��� ���,(���(��5�������������������������������������������,(����(�������;�������������!+* ��������������!+**&�!?-�����������������������������,(�����4����9���������9�4��#��������������������������������O@�8��PI�

�������������������������������������������������� �������������� �!�

����"�!���������#����!��� !�����������$��������������!������������

����������� �������#�����!��%�����"�!������!$���"�!�������!������!

����!��&��'''������$��������(��!����������$��������������!$���"� ��

���������#�!�������#����!������$�!�����!��&�������#�����!�����

���$���!�����������������!�������!$��������$��!!����!���

����)������#�!��!�������*+!����,'�-��./

� La Violencia y elterror en el norte deEl QuichéHechos que dieron lugar a la ocupa-ción de la embajada de España

����������� ������� �� �������������������

��

,���4�&��������������������������������������������������������������������������������������&��������&�� ���������������������������'��

/�����H���2�&�(����&����'���&����@��������(���4����:�����4������������������������� ���(������

/����!+*+&�������������������������������5>

���:�����4��#����������������������������������>�,�������B��4���/�����8��4�����!+����������F�8�������<�����@����<������."����������F�/�������8����=����+�������������&������������������������������;������B��4&%�������Q��4&�E����B�����G�����8��4��

E����B�����G�����8��4�������������������������������������������:�����4�������������������������������������������������'����������������������1��� ��� ���� �������� ��������������� ��� ��������������������� ���� ���������������������/������2����������&������������#�������������������������1�������������������������������������(������

����� ���������������&� ��� ������ �� ���� ���� ���������&� �����5����� ��� ��(��������:�����(��������3(:(1&��=�������������������#�������������&����������������������������������������������������������������������������������� ��2���

������� �� �� ��� �

��

Denuncia de los campesinos:

/��������������������������� ���������>

(�������������������������������5�����������G����������������@����%���2�3G�@%1�������������������������������������(��������������@��=�����

��� .M� ��� ���������� ��� !+*+&� ��� �2����������� ��� ������ ��� �����������2���������'���8�����:�����4�&���������������(��������������@��=������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 6������� �����2�� ��� �������������� ��� ��� ������������� ��� ����������,��2�������������������������#�����������5�����������������������:��������� ��� ���������� ���� (�������� �5�� ��� �������� ��� ��������� ���������&� �������������������� ������

(�����������������������������������������������������G�����������<����1�����������%���������3G<%1&���������������������������������������������/���2��6���������%�����������������������������������5���������������&��������������� #����������������� ��������� ��������������������4������1������������������#������������������������&���������������������#�������1���������������������

����������� ������� �� �������������������

La masacre de Chajul

��� ���������������������� �&���������������������������������������1�������(�����&��������������������������������������������������������1��� ���� ������ ��#������ ������ ����&� �������� ���� ������� �� ����5��� ���� ������������ �����������������'����������������������������������������������������&������������������������������������������������������2�������1�����������������������������(���=����,���������������������������������������������������������������&���������������#������������������������������������������ ����5��������$�9��I�������� #���5��������������&���� ��������������*���������������#������$�����������I�*������&�������������1�������� �� �#���� ������� � ����������5�� #��� �������� �����$����������� ��(�����I�

,�������������!-�����������&����(�����&�#�������������������������������!-����������&�������������,���@�������&�/��������&�E����(���&�E����(��������� ����������� ��������� ���� ���� ��������� ���� ��������������� ������&����������������!-���!?�� ��&�������������������������5�����

���+�������������!+0"�������������������'���/��������H���2�&��������� ��&���������������������������������������&����������5�������������������1���&� �������������&� �����&� ������������ �������&� ������� ��������� �� ���1���������������������#����������������&��������������������������������������

��� ���� �����&� ����������� �� ��������� ��� ��������&� ������������� ��� ���������������������&� ���2��� ����������������� �����5�������������

,�����������������������������������������������&��������������������1���� ������������������&������������������������� �������� ��������������8����&� �9������������&������5�����������(��������:�����(��������� 3(:(1&� ������������ ������ �� ����������� ����������&� ���������������� ��1������������������������������������������������������������2���������������������������������5�������

/�����������&��������������������������������;��849���(����&����������������� ���������������������%���������

������� �� �� ��� �

Segunda delegación campesina en la capital:

¡¡ EJERCITO ASESINO ¡¡¡¡ FUERA DEL QUICHE ¡¡

������������!+0"&�����������������5����������������������������2������1���������������������(�����&���������������&���������&������5��&����������1���������'���/��������H���2�������#�������������������������������������������������������������������������������������������������������2������1�����������������������������������������2���������#��������������������1������������������������� ����������������������5�������������������������&��������&���������&����:',(&�����������������������&��������1��������� ��� ���� �����2�� ��� ���������� � ��� ��� ������� ���%��������&� ������������� #������ ������ ����� ����������������� ����������������������G����������������@������������@����%���2��3G�@%1&������������������������� ��� ��� G�����������<������������ ���%��������� 3G<%1&� ���� ��1��������������������������������������������������5�����������(������1�����6����������/����������3(6/1F������&������5�������������������G���1���;�����4����������� ���@�������

;������������2#����������������������������������������������������A�,&��� (������� '�������:���������&� ����� ���������� ������������ �6��������������������&� ��������������������������4������������&���������������������������������������������������������������;��������������������� ����� ���� ��������� ���� (������ H����&� ������� ������������������������������������������������������$�������������������&�������1����I�� � '����������� �������������� ��� ����������(���������������� #������������������'�������������������������������6������

A����������������������������� ���� ��� �������� ������������������ ��� ��1��������������G������:����������@��������3G:@1����������������,�������9�������&� '��������� ��� ���(����� /��2���� ��� �����������&� ����� ��������������&���������������������������������������������������1����/�������������������#�������������������������������������������#���15��������������������������

$/��� ������������� O�����5������&�:',(&�����P�������������������������1������������������������������������������%������I��'���������&���������1

����������� ������� �� �������������������

��

�������#������ ��#�������&������5����&����������&�������������� �����1������&��������������#������������������������������2������������������������������������������������� ����������������#��������������(����������������������������&���������������������������

�������������������!������������&��&��������$����������0�#�!������������1�������!����������!����������.����!����2��.1

������� �� �� ��� �

��

�-'''/�3������&����������!������!����(��������!������!��������� �*�������������������4���������!����&���!����$�!������!�������������

���������� �������������������������� �����������,'

�5*��6�����������&��&���������� ���������!�) �����������������!��������!�����&�!�����������$!������!�"�������&�$�������!���!��������1

������(���!������(���&�����,'

I. Antecedentes

,����������!+**������������������������9����RS���S������������������(�����&�6����&�'���E����(��5�����'���8�����:�����4�&���������������������������������������������&���������5�����������(��������:�����(��1������ O(:(P�

����������������� ��� ��������������!+*+� ������ ���������� �����������#���������������������������������������������&���������������������������(����4�&�����������:�����4�&� #�����������������������������������������������������8������4�������&������������������������������#������������������������������������������&���������������������1���������&�����=����&�������������������� ���������������!+*+��������4��1����#���������������������(������

� Informe“Guatemala, memoriadel silencio. CEH.Caso ilustrativo No. 79,La masacre en la Embajada de España

����������� ������� �� �������������������

��

;2����������&�������������#�������#������#�����������2���������������������������������������������#�������������������;����2�����������������������������������������������������������������������(�����&����1���������������&����������&����������������������4����������&��������������������������������������������������������

(���� ���������� �� ��� �������&� ��������������� 9�� �� RS���S&� �������&����������� ��&�����������������������������2����������(:(&��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������#��������������1�����7��!��� ��� ����������� ���� �������!��� ��3� �*�� �&�*��� �� ���"��'������ ���$�!�����������&� )��$���������!�� ��$�!�������)� ���� ��8������9���&4'���������������!)������$�!������!��&��,'

�������������������������� �����������������������������������������������5� ������� �� ���� ����������� ���� ����������� ��� ��� 4���&�������� �������������������������� ���&��������������������������������������������/����������5�&����-"�������������!+0"�849���(����&������������������ ����%��������&�������������������������������� ����������������&�����4�����#�����������������&��-'''/����!�������������$�����������)�������"���+����!)������!�������!���������)�,'������������������������������������1 �� �5�� ��� ������������� ��� ��� ������ ��� ��� ��������� ���� ���������&���4������ �� ���������� ���� ���� ����������� �� ���� ��������� ���� ����� ��������������������4�����,�2�������#�����������������>��-'''/�����������)$�1���� ��� ��(��!��� ���$4�� �!����� #��!��� �� (�!� �� ���� ��!��� �� ���� ���(�����-'''/,�

�������������������������������������������������������������������������������� ������������ ���� �� #������ ����������<���� #��� ��� ������ '�� ��������������������(��������6���������� ���@��=������������ ��������������������� ��� #������������������������������������ ������������ ����#����������������������������������������������������������������������������������������������(��������6�������

���������� ��� ���������� ��� �������� ������� �� �#����� ��� �������>$<����� ���� ���������� ���4������ �#�������&� ���2����� ���� ��� ������ ����������� ������������ ���:�����4�&�(����&� ��������&� ��� �������������%��������&�����5������������������������������������������������������� ��������� ���� ������ ������������ ��� ����������� ��� (������� '��=������&� ������������ ���2�� ���� �������� ���� ��� �������� ��� � ��� �������O���P����/���������������������������������������������������������������������� O���PI�

������� �� �� ��� �

��

:������������&�������������������������2�������������������������������������������&��#��>�$����������������#���������������������������������������������2��������� �������������� ���������������������������������������������������������&��������������������������������������&�����������#������5�����&����������������������������&��&���������������� ��&� ��� ������� ������ ���������>� ����� ������ ��� �������� C���� �������������������D��������������������������������� �I�

'��=�����������&�$O���P����������������� ���������������2�����������������A�,������2��������������������������O���P������������������������������������������������������������������;��������'�������������#���������������1������;���������������������������������������O���P�����������������������������&���������������������O���PI�

'���������&�#������������������������������������:���������'���(�����O:',(P����������������G����������������@������������@����%���2��OG�@%P&��������������������������������5������������������:������������&�����������������������������������������������:������������'���(�����&�����1�>��-'''/�3����!���������������-'''/�(�����!�������!��������������������$����!�(����� ������������4 �����������(��!������ ����!������� ���'� ���!������������� �!�� ���� ����!��� ���� �� �!���� ��� :���&+�� ��� !��!������� �������!������������ ����������,'

�������������������������2���#����������������������������������������������������� ��� ���2��� �������&� ��������� ������������ ����� �����5��� ������������

������������������&���������������������������&�������������G��������1�������� @������������ @����%���2�� OG�@%P� �� ���� ��������%���������� ������ /������ O�%/P&� ��� ����5����� ���� ����������� ���� �9��2��� ����� ����������������������������������������4�����A����������#��������������������������;������������������� �����������������������>��-'''/� �� �!�*�1!���������������� �����������+��� �*�����)����!�������!������ ����!��������!���!������!���(�������)�������������������������� �*��������!��1��!����*�!�����������������!���(��������#��!�������� ����������������!����(�!����� ��������������������!�����)�������� �+��� �����������#��!������ ��!�������!6�������������!����������������(��!�����������������!�!�����6�� ��������!����!(�!�������!����!�����!��������!�!�������������,'

,���������������������������������������������������� �&����������������&� ����� ��� ��� /����4&� ��� ��� ���=�� ��2�� ����������&� ��� ���(����4� �

����������� ������� �� �������������������

��

H�����&��������������������������2�����������������������������������������������=������,���4�&�������������������� �����2�����������������������������������������������

II. La ocupación de la Embajada de España

,� ������������ ����� �������� �������-!�������������!+0"&�.*���������&� �������2�������������2�������������������������������5������������������������&���������������������&��������������#��������2#������������������������ ��

��������������������������������������������������&�849���(����&�������������� ��� ��� ���������� 8�����2�� ���� ������ ���� ����� ��������������������&�,���#��8�����A������&��9�����������@����������9����������%��������&���������(4�����������##&��9��������������������@��=�������%��������&���8����,������%����&����#�����������#�����������;������������:��������� '���(������� ������ ����������� ��������&� ���� ����������� �����������&����2����������������� ��������������������������������������%����������� ��&���������������������������������������������

8����,������%����&���������������������������������������������������1�����������������������������&������������������������������������������������������������������4���>�$O���P�����������8�����A��������9�����������������������������&����������������������������5����������������������2�� �������� ��� �������� ��������� �� ��� ����� �����4���� �� ���>� $'� �����������&�����������������&�������������������������I�����������������1�������������������&��������������������������E����@�25�����,����&������������������������������������������������������������������������1�������������������������#���������������&��������������4��������������������� /������������ �������� �#����������� �����4�������� ��� ����������������������2���������������������������������&������������������2�������������������������������������������

����������������������������������&���������������������������������������������&� ��� ����������� ��� ��� ������ ����� ��� ��� ������ (���������� ������������ ���� ������&� ��������� �� ��������� ��� ��� �������� ���2#��� ��������������������������=����&�����������9���2�������������������������������������#������ ��������������>

������� �� �� ��� �

��

$O���P�<����������������&������������������������������������2�����������1���6���������� ��������������������������� ���������&����������������2#�����������������������5�������������#���5��������������������������������������������2�����������������������������������������������������������5����������������������%�������O���P���������������������������������������������������������������������������������������������� ���������=����������������������������������������������������������������%��������������������������������������������#��������������������������������������� ���������������������� ����������������� ��������1�����������������������������#��������������O���PI�

������ ���������� �������������4�������������������������&�����4��������� ��� E����@�5� ����,����&� ��� ���� ����8��2�� <������ ���7���&� ��������������2���������������5�����������&���������#�����������������������������������>�G�����'4��5�8���2��5&�������������������������������� �F8��2����������@�������,����&����������F�6����,�����8����,������&������1����F�8����@���2���5�:�����&����������F�8����T�R������H������&��#�����������������2�&���8��2��(������8�����&���������

;��������������������������������������������������������� ��������������#����������������������������#����������������������4������9���1����������������������������5���������������������������2������%���������� ���������������������������&�������������������������������������&�� ��� ��������� ������������ ��������2�&����2�� ������ ���/���2�� ������������������ �����������

���� ���������� ��� ���������� ��� ��������,�� ��������&� ���2������������� �����������������2�����������������&�����������2����������������������1������������������������O��������&���25&�#���������P�

��!���!������������������������������������$�!��� ���!����������!�����!��������!��!�������� �*�������������������)�;�$(�����������������������(�����I'������ �*��!�������������������������������������!�"�!���������������!�������� ����� �*���������#!�������!�������������!����!������!��� ����� *����� ���� ��� ���!���!��� �� �� �*��'� <��� ���������� �*�!��� ������������ ��� ��� ������ �� ��$����� ��!������� ��� ��������� �� ������*�!�����!�������������!���!�����������)���������������!�����������!�"�=�*�'����!�"�!�������� �*��!���!���������(�!��!����!����+#����������������!�1����$����������������(���!��������!�������������)�'

$��� ���������� ������ ������� ���� ��� ��������� (������� 7�����&� ����� ��� #�������������������������������������8����������@����������9�������

����������� ������� �� �������������������

��

������� ��#�����/���������������������������� �������� ��#�����/��������� ������������� ��� ����������� /���� #��������� ������ ��������� ���� ��7������������@����������9�������&�O���P��������������������#����������15����� ���������������������� ���� ���������&� ��� �������� ������&� ���2����� �������� ������������ �� ������ �������������� ��� ���������� �� ��� �������������������������������2����������������������������������������������������������&���������������������>�C/���������������������� ���� ���������DU&� �� ��� ���� ��� ���������� (����� �������>� /������������&�����������������������������#�����F�����������������������������1��������������'����������������������������������������������������������/���2����������&�������������������������4����������������������������������4��������� ����������������4��������������������������������������� �� ����� ���������� �������������������� ���%��������� O���P�� '�������������#��������������������������� �����������������������������1������(����� ����� ��� ���� ���� ���� �������������������� ������ �� ���� ��������������2�����������������������2������������������������������������������I�

�������������������2�&����%�������������������������%���2������2��������1������ ������� ��� ��� ���������:�� ����������� ������ ���� ���������� ��%����������-'''/���������������������������<��������;�> 6��������������+� ��$�!'� ����� ��!��������� ���� �!�� ��� #���� �� �!���$���� ���)�� ��!� ���������������� ����������!����*�!���!����!������)'�����>�6��������������+���$�!�#����!�������������!��������-'''/,������������������%�������������������������/���2��6�������������&��������5&��������������������������������������������������#��������/���2��6���������-'''/��������!6����������!���������(�!����������!����!����!����-'''/,�

,�� ����� ��� ����� !M�������� ��� ������������ ���� �������� ����2��� ����� ������������ /��� ������� �����&� ��� ���������� �������� ��������� ����������������2�������������#��������������������������������������������������������&��2������#���&����������������������������������

������������������������������%������������������������������������������������� ��������� ����#����� �#��������� ���� ��� ���������� ��� #��������������:�� ����������� ������ ��� #����� ����� ��� ���������� ���� �������������������%������>�$O���P�;�������������������������������������2�������������2������������������/�������������������>�C'��4�������������DS��;�������������>� V6�&� �� #������ �����������&� ��� ����2��� ������ ��� ������ ���4�������������������#���5�S��������2��������������������������������������

������� �� �� ��� �

��

������������������&�������������������������O���P�;��������������������������������4��������&���������#��������4����������������������������1���������������&���������������������������������������������������������#��������/���2��6�������O���P������������������������������������������������(������ �������� ����������������������&������������������������� ���� ������� ���� ����������� ������ ��� ��� �������� ������� ����%���2�%�������&� �������� ������ ���������8������4�&� ��#�� ���� �8/� W�������8����/���������X&����������������������O���P�8�������������������������/��1������&�����������������������������������;��������������������������������� ���� ��������� ���� ��&�8��������A����&� ���� ��� ����� ������� ���� ��%��������;������� ��������� ������������>� V;2�����������������S��,� �����5&���2������������������������������������������������������������������1��������� ���2������ ������������������8������ �����&����������������������@�#����(�������7����������������������������������4��������&�������������(�����������������������(�������2������������������������������%������1����&�������������������2��&����������������������������������������������#���� �������&� ��(����� ���������������� �������������������������&� ��� �����������������������������#��������������������������������������1�2�������������������������O���PI�

������������#����������������������������������������������

III. La invasión de la sede diplomática por Fuer-zas de Seguridad del Estado

@����� ���� �������� ���������� ��� ���������� ���� ���� �����������������������&��� �=����� ������� ���� �2���������#����&�����������������1���������2����������������������#��������� ���/���2�&��� ������������������������#���5�������������������������������������5����������������������&��������������������������������������������������������������������&���������������������������4#���&����������������������������#���5���������������������������������#������������������#��������������������������������������������������������������������������2#��������1�������

��� ������ ���� �����4���� ���� ��� ��� #��� ���������;������� ��� ���������#�������������������������������/���2��6������&�������������������

����������� ������� �� �������������������

����������������������������&�#������������������&������������������������������&��#����������������������������������������������������41�����������������������������������&�������������������������������������� �������

���������������������G���5������'������������������&������������������1������&�#�����&���������������������������������������������������������������������������������������������&������������������������������������������������������������&��������������������������������;����9�������������������&� ������������ ������������ ������4�����&� ��������� ���� ������ ������2�������������������������������

������ ����������� ������&� ������������������������,���#��8�����A���������������� ����������������������������� ������������� ��������� ������1������������ ������������ �����������>

$O���P�B���������������������,���#��8�����A������������������9����������#���5��� ��� ��������� ���� ��� �������� ���� ����� ���� ���� ��� #���������� ��@����������9�������&��������������������������������������������������#�����������������O���PI�

;��������������������������������������2���������������������/���2����1������������������������������������������&������������������&���#������������������������������������$O���P�(���������#���5���=��������������1������������ ������� ��� ������� ���� �����������&� ��� ���������� ���2����������4����������������������2��������������������5����������V���4���������S&��������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������#����I��8����,������%��������������������������������������������������5���������������������������&����������������������� ���/���2�&� �� ��� ������ ���� ���������� ��������� ���������������������� ���� ���������&� ���5����� ����� �������� ��� ��#4� �� ���� ��������'��������������/���2������5������������������������������

�����������������2�����������������������������������(��5�@���&�'���H����,�5=&����������������������������������5���������������������������������������������������������������:������������'���(����������/���2�����������������������������:��5������������������&��������������������1��������������������������������������#���

6��������������������������#�����������������������������������������������������������������������������-*��������������������&����������1����������������������������&�������������������&���������������������

������� �� �� ��� �

����������(���������2���������5��������������&����������������9��������>$;���������&���������������������������5��������������>��������������1���I��������������#���������������������������2�������������������5����������������������������������������������������������������4������1�>�$��������������4��������������2����������������������O���P���������������������������� �� ���2� ������ ������� �����I�� ���� ����2��� �����������>$/������������&�������������I�

G�������������������&�����������������������������������5���������������� ��� ����������4���� ���� ���� ���2�� ���� �������&� �����5����� �� ���1��������� �������������>�$O���P�(��������������� ��������&�������� ���������������� ����������4�� #��� ���� W�X� ���� ���������� ���� ��������������������������O���P����2�������������������������������������������������&������������'�5�&����������������8�9��&�������������2�����������������������������������5����O���P&���������2�����<�������������������������� ��2� ��� �� ������� ����&� ����� ���� ��� ��� ���2�� ������� ��� ������ �������������� O���PI�

6��������������������������������������������������#�����������������1��&������������������������������#������������������������������&�����1���������������������G���5������'��������������������������������������1���������#����'���������&��������������������������#�������������������1������:������ ���� �������� ������������ ����������������������������������������� ���� ����������$O���P� ���������������� ��� ���������� ������ ����������&� ��� ���� ���2��� ��� ������� ��� ��������� ��� ���� �������� O���P�8���������������������������2�������������������&����������������������2����������������������������������������&��������������������!M��."��������O���P�������#���������������������������������������������I�

:��������������� �������������������������������������������������������� �9������ ���� ������&� ��� ��� ������� ��� �������&� ������ ���� ��� ����2����2�� ���� ���������� ��� ������� ��� ��������� ���� ���������� ��������� ������#����������������������������������,��������������������������������������������������������������������������&����=�������������� ����&��������������5��������������9��������������������

����������� ������� �� �������������������

��

IV. La masacre

8������������&���������������������������������������������5����������1���������/��������������������������������&��������������������4��������������������������������������� �����������������������������&���������1����������/���2�&������������������������&������������������������������������� ��� ��#��� ��� ��� ������>� $(������ ��� ������� ������� ��4��������������������������������������� #���� �&���������������&������������ ������������������������������������������������������������������������&�����������������2��� ��������������������&�������2�������������� ����������������&������������������������&������������������������������������1�����2�O���P�(������������������������&������#4���������������������F������������������������������&��=��������&��������������������������������������������&����������������������9�����&������������������������1������ O���PI�� $O���P� 72���������� ���������6�� ��� ������ ���� ������� '��������� �������� ���� ������ ��� #����� O���PI�8������ ������ ���� ����2��� ���2���������������������������������������������������#��������������������1��&��������������������&���������������&������������

$��� ������������ �����������)� ���9���� ������� ���� ��� ����2�� ��� �5����������������#���������5������=�����������������������>�V'�����4�����1����������&�����������������S&������������������/���2������������������1������ �����I�

'�����������������������������������5����������������������������A�����E��������#���������#�������#������������������������������#���������5�1��� ���� ��� �������8����� ���� �������� ���� ��&� ������� ��� ��������������������&� ��� $������������� ��������� ���� ��� ���5���� ���� ������ �� ���������&�������������������4������������������������O���P���������������1�������������&����������������#���������������4�����&����������#��������������������������92�������������������������������&���������������������1����� ���� ��� �������� ��� ��� �������������� ����� ��������� ���� ������ �������I�

:��������������4������������������������4�������������������������>�$O���PW��� ���� #����X� ������ ���� ���4���������4��������������������������� �����������O���P����������������������������������������������������4��O���P����������������������������#�����&������������5�������&�����������������������������4��������5������������������������������O���P�����4�&���������2�

������� �� �� ��� �

��

���4�����������������������5�����������O���P�%�������B��4�������������������4�������������O���P����������������������������4�������������������&�������������������O���P������������������������������#���������������������������&��������9������O���P����������������������������������������=�� ��������9����������������2����������������������������������2������ ��������� O���P� ��������� #��� ���� ��������� ��������� O���P� ����� �����������������������������������������������������������������������1��&����������������������2������������O���P���������������O���P��9�����������9�����������2�����������������������������������#���������������2��������������������� ��� #���������������2����������� �����������&� ���� �������������#�#�����������O���PI�

:����������������������������������������������������4������������>�$6������������� ��� ������ ��4������� �������� ���� ���4������ ��������������������� O���P� ���� �����4������ �� ��� �������5������ ��� ������ ��� ��� ������� ������������������������&����#��������O���P�/���������������������������������� ������ #���������� !?������� ������������ ����#������� O���P� ���� ���������2��������������������������������������������������������O���PI�

<������������������������������������(�����������������#���5�����������&������5����������������������������������������������������������������������������5��������������������������������������������#������&����1���������������������������������������������&����5���������5������������ ���5����� ��� ���� ������ ������� ������ ���� ��������� ���� ��� ������������������ ���� ��������� ���� ���������&� �����54������&� ��� ��������2�&� ��� ����������������������������������&��������4���������������4��������������� ������� ��� #����� ���������� ��� ������������� ���� ������������ ����� �������������������������������������������������������������������������1���&����������������������&��������2��������������������������������1���&�������������������������������������&�����������������&��������#���������������������������������������������������/������������&��������������������������������&�������5������������������������&��������������1������������������%�������B��4&���������������������������&���������������� �������� ��� ������ ���������&� ��� ��� ��������� ���� ������ �� ������ ���������������� ��� ����

�������������������������&�������5�����������������5����������������������������&� ���� #���5�������������������������������������������������1�������#������������������������������������F��������������������������1����������������������������#���������������������-���������/������&

����������� ������� �� �������������������

��

��� �������&� !"�������� ������ �������������������������� ����� ������&����������������������������������������������������

������������&��������2�� ������������������� ���� ��������� ��������� ������&�����������������������������������������������&���#�������������#�������������������/���2�&��������5����������������������������8�����������4��������������������(��5�@��������������������������������������������������&� ��������� ���� ��� ��� ����������� ��� ������� ��������������������������

'��������������������������������������������������������-*��������������������������������������������������������������������������������1������ ������ '���%������� B��4� Q��4� ��� ����� ��� ������������ ��2��� ��� �������&����#�����������������&�����������������������4�������(�����������1��������������������������������&�#���������������������������������������������������������������&���������������������������������������������������������������������������������������������������&���������(4����������##&�,���#��8�����A���������������������������������&���������4���E����@�25� ����,����&� ��� ����� ���� ���� ���4�� ��������&� ���������� ��� ������������4����������������

B��4�������������������� ���#����������=�������������������������������������������������������<�������������������������#������������������������2������������������������������������������������

V. Secuestro, torturas y ejecución arbitraria deGregorio Yujá

���!����#������&��� �������������������� ����� ���&�����2����������������B��4�����������������������&�������������������/���2������������������������������������������������������������&������������2�������������� ���=������������������������������������������

7����� ��������� ��� ������������ ��� ��� ������� ���� ���������� (����&� ����������� ��������������(�����@����,�������� ����������� ������&���������������2��������#��������������������������&��������������������."����1�������������������������������������������������������&�������������������������������������/������������������������������ ���E�������<�1

������� �� �� ��� �

��

�������������������������������(����&���������4���������������������1�����������������������������2�������� ���������������������������

���������������������������&������5������������������&���������9��1��������������#��������������������������������������������������������B��4������������������#���5������������&�����4������������������������4���1���������������������������������������."���.M���������,��������������� ������ �� �����&� ���� �������� ��� ��� /���2��6������� ��������� ����������������������������������(�����

/����������5�����������������������������(����&��������������������������������������������&�#���������������4��������������������������������������������������������������������:������;�������������������#�������1������������������������

��� .� ��� #������� #��� ����������� ��� ������� ��� ���� ���%������� B��4&� ������������ ������ ��� ������ ���� ���������&� �� ������ ��� ������������ ������ ��������������������������������������'�����4�������2������������������������������#�����������@�����2��������:���������'���(������

VI. Ejecuciones arbitrarias de alumnos de laUSAC durante el cortejo fúnebre de las vícti-mas de la masacre en la embajada de España

���.����#������&��4����&����������������������������� �������/���2��6���1������������������������������������(�����(�������8������������&������������������������������ ���������������#=��������������2����������-!����������(�������������������������2��������&����������������������:',(&��������� ���� G������ ���������� @������������@����%���2�� OG�@%P&�%��1�����,���#������4���5&�����������������,������������������������8��1����O,�8P&���E��=������ ��#�����������������������.Y��������&�������!!��!"Y��������������5����!�

<������������6�������&��������������:',(&�#����������������������/��1�2��6��������������������������#=���������� �����2������������������������ ��������."�������5�����!+0"�#�������������������������������������1�������������&���������������������������������(��������

����������� ������� �� �������������������

��

VII. Los sucesos posteriores

���%����������%��������&����5����� ���/�������������&��������������1�� �����������������=����������������������������������������������2���������� ��� #����� ���� ���������� (����� #��� ������� ������� ��� ������������ ������%����������%����������������������������������������������������������������������������������������������4�������� ��&�����1���������������������������2����������������������������������2���������� ����������&��������������������������2���9�������������������1��������������������������������������

������������������ ����#��������� ������ ��� ����������� �� ������������������������������������� ���� ��������������� ����������5���������������������������7������������������������� ������������2�����#�����������15���#��������������������������������������������������� �&��������1����� ���� �������>� ��� ������ E����,������ G���4���5&� ���:�����4�F� ��� �����G�������7��������&����E������F������������E����8��2��%���&����(������

,���� ��� ������������ ���� ������� �� ��� ������� ����������2�� ��� ��������� ��%����������%��������&����%����������� �����������������������������1�������������������������������������&��9������������������������������ �������� �� ������� �#��������� ��� ����������� ���������� �����4��������%����������������������&�@�����������%���2�&���#���������������%��1������&��������������������������� ��&�,���#��'�4��5&�������������������1��������� ���� �2������� �����4����� �� �9���� ���� $���� ����� �� ����2�����������&���������������������������������������������������������-!������������!+0"&���������������������������&���������������������������������������������������������������������I�

����2��� ��� ����������� ������� � ��� ����� ���� ��� ����������� ���� ��������������4����� ������ ���� ���� ��2����� ��� ��� ���������� �������� ��������� ���������%�������&� %��������� �������� ��� ������������ ��� ��� ������������ ���&� ��� ���������� ���(�����������7�������#���������� ���� ���1���������������������������

������4����������������&����A����5�������������������,���������OA�,P��������������������������������������������$O���P���������5����������������������������������������������������������������������������� ����%��������&���������������������;�������������������&��#�����������������������������������������������6�������������������������������������������������������������������I�

������� �� �� ��� �

���/��������������������������������������=���������$(���������������������������������������������������%������������������������������������������������������������������ �������������2�����������������������������������������������������#����������������������������#�������2�&� �������� ��� ����������������� ��� ���� #���5��� ��� �����&� �������� ���������������������������������4���������������������%��������&��������1������ ��� �������� ��2����&� ���� ��� ���� ����� �� ���� ���������������� �����5�����������������4������������������������ O���PI�

VIII. La impunidad���-!�������������!+0"����E�5�����'���������/�5�����@����/��������%����1�������������������������������������������������������������������1������������ ��

�����������������#�������������#�������&�������������������������������1���������-?��2�������<����������#�������� ����������������������������������������������������������������

6����������������9��������������� �������������������������������&����������������� ���849���(������ '�� ��������&���������&�������������1�������>����������������������������������&�������������#���������������1������ ���� ������� ������ �#����&� �� ��� ���8����,������,������%����&� ����������������������������������������������������������������������������� ��������6���������������� �#������������������������������������1����������������������������6��������������&��&�������������&������������1������������������������2���������

���=����� ��4���� ����5���&���� #����� �������5������������ �&� #������������������� ����������������� ������������� ���������������� �����#�������������������������������2������

��� ��������� ���� ������ �6$����� ���� ������������ ���������� *�������3�'�?�1@A�����B�"$����!���!�����!���!�� 0���������������� ��������(��������������� ������������ ���� ��������!�� ���!������� ��� � ������� #����� �(����������5!$�������B������� �����9������!����4 ������� ��(����$�!� ���&��&���������*�����!��������$�!������������ ���'

@���������� ���������������������������������9�������������%������B��4&����(�������������������������������������������������������������

����������� ������� �� �������������������

�����5����������4���������������������������������������������������1�������������������� #���������������������������� #������� ������������������2��������������������

$������9�����������������-!�������������!+0"���������5������������1������ �������5�����!+0"�� �:����������������� ���������&�������������������������������������������- ��2��I�

������� �� �� ��� �

� Autores intelectualesy materiales de lamasacre en laEmbajada

;�������������������������������������������&� ����������� ������������������� ����������������� ������������������� ��$������������ �����I�#���������������������������&����2�����������������������>

G��������@�����������%���2�&�����������������@��=����&

�������������������8������4�&���#�������������8�����/���������&���������1����������������������������������#�����%���2��%���������@�=��%���2�%��������������������������������������������������E�����%���2��%�����������'���������/������������/���������

�����������������������>

;�������N�����5�@�5&�8���������%��������&�������������5�����������>

%���4��(������H�������&������������ ���/���2��6������&

/�����%���2��,��������&��E�#������(������� �������/6����

8������ ��� E��=�� 7������� <����5&� ��#�� ��� ��� /���2�� E������ �� (������ ��;���������������/���2��6�������

�����������,�������/����������������������#����������������������#����������������������#�������������

,��2� ����������� ���������� ��� ��� /���2�� 6������&� /������ 8������ ����������&�����2����������������������� �����������������������������������������������%.�

����������� ������� �� �������������������

� Personasmasacradas en laEmbajada de Españael 31 de enero de1980

.../...

�� ������������� !"#8��2��@��2��5�,���� (������8��2��@��2��5�,���� O���������������������P�(������%������72�72� (������7������8����=� ����������������(����&�:�����4��8�����'��(���� ������������(����&�:�����4��@�����/���E��� ������������(����&�:�����4��E����<��4����9� ������������(����&�:�����4��8��2��/�������9� ������������(����&�:�����4��E����:��(��� ������������(����&�:�����4��%�����8��4��(����� ������������'���/��������H���2�&�:�����4��E����N�����Q��4�%��5� ������������'���/��������H���2�&�:�����4��8�����'�� ������������'���/��������H���2�&�:�����4��%�������B���4�Q��4� O�������������������������2���������P�

������������'���/��������H���2�&�:�����4��E����(�������4���5� ������������������8��������&�:�����4��E�������5�B��� ������������������8��������&�:�����4��G��������<���(������ ����������������������/�4�����&�:�����4���

������� �� �� ��� �

Casa de la Solidaritatc/ Vistalegre, 15, baixos

08001 BarcelonaTel. 93 443 43 92

Amb el suport de:

Més informació a:http://www.aapguatemala.org

[email protected]

Associaciód’Amistat

amb el Poblede Guatemala