3. zifrak 2013...5 taulen aurkibidea or. 1.1. taula. lurralde historikoen biztanleria, sexuaren...

ZIFRAK 2013EMAKUMEAK ETA GIZONAK EUSKADIN

3

EDUKIEN AURKIBIDEA Or.

SARRERA _____________________________________________________________________ 13

1. ANALISI DEMOGRAFIKOA ___________________________________________________ 15

1.1. Biztanleriari buruzko datu orokorrak _____________________________________________ 15

1.2. Ezkontzak _________________________________________________________________ 23

1.3. Jaiotzak ___________________________________________________________________ 30

1.4. Heriotzak __________________________________________________________________ 35

2. BALIABIDE EKONOMIKOAK ESKURATZEA ETA KONTROLATZEA _________________ 37

2.1. Ekoizpen-lana ______________________________________________________________ 37

2.1.1. Datu orokorrak: jarduera-, enplegu- eta langabezia-tasak _______________________ 37

2.1.2. Afiliazioari, langabeziari eta erregistratutako kontratuei buruzko datuak ____________ 48

2.1.3. Biztanleria aktibo landuna: lan-baldintzak ____________________________________ 50

2.1.4. Biztanleria aktibo landuna: ekintzailetza _____________________________________ 59

2.2. Autonomia ekonomikoa _______________________________________________________ 63

3. GIZARTE-BALIABIDEAK ESKURATZEA ETA KONTROLATZEA ____________________ 69

3.1. Hezkuntza _________________________________________________________________ 69

3.2. Ikasketa-ekintzetan parte-hartzea bizitzan zehar ___________________________________ 81

3.3. Osasuna ___________________________________________________________________ 85

3.3.1. Osasun-egoera eta autopertzepzioa ________________________________________ 85

3.3.2. Osasun-baliabideen erabilera _____________________________________________ 87

3.3.3. Ospitalizazioari buruzko adierazleak ________________________________________ 89

3.3.4. Osasuneko arriskuak eta ohitura osasungarriak _______________________________ 95

3.3.5. Ugaltze-osasuna eta erabakiak hartzea ____________________________________ 100

3.4. Pobrezia eta gizarte-zerbitzuak ________________________________________________ 107

3.5. Beste baliabide batzuen eskuragarritasuna eta kontsumoa __________________________ 113

4. PARTE-HARTZE SOZIOPOLITIKOA ETA ERAGINA ______________________________ 119

4.1. Parte-hartzea erakunde publikoetan ____________________________________________ 119

4.2. Parte-hartzea beste erabaki-organo batzuetan ____________________________________ 132

5. ERANTZUNKIDETASUNEAN OINARRITUTAKO GIZARTE-ANTOLAMENDUA ________ 139

5.1. Erantzunkidetasuna eta denboraren erabilera berriak _______________________________ 139

5.2. Erantzunkidetasunean oinarritutako bateratzea ___________________________________ 144

6. EMAKUMEEN AURKAKO INDARKERIA _______________________________________ 155

6.1. Genero-indarkeriaren biktima diren emakumeak: eragina eta ezaugarriak _______________ 155

6.2. Emakumeen kontrako indarkeriari buruzko pertzepzioa, iritzi okerrak eta mito faltsuak _____ 164

5

TAULEN AURKIBIDEA Or.

1.1. taula. Lurralde historikoen biztanleria, sexuaren arabera. EAE. 2012 ......................................................... 13 1.2. taula. Biztanleriaren bilakaera, sexuaren arabera. EAE. 1998 - 2012.......................................................... 13 1.3. taula. Biztanleria, adin-taldearen eta sexuaren arabera. EAE. 2012 ............................................................ 14 1.4. taula. Biztanleria, adin-taldearen, sexuaren eta lurralde historikoaren arabera. EAE. 2012 ........................ 15 1.5. taula. Bizi-itxaropena (urteak) jaiotzean, sexuaren arabera. EAE. 2011 ...................................................... 15 1.6. taula. EAEn erroldatutako pertsonak, jaiolekuaren eta sexuaren arabera. EAE. 2012 ................................ 16 1.7. taula. EAEn erroldatutako pertsonak, jaiolekuaren eta sexuaren arabera. EAE. 2012 ................................ 16 1.8. taula. EAEn erroldatutako atzerritar pertsonak, jatorrizko herrialdearen arabera. 2012 ............................... 17 1.9. taula. EAEko atzerritar biztanleria, adin-taldearen eta sexuaren arabera. 2012 .......................................... 18 1.10. taula. Atzerritar biztanleria, sexuaren arabera. EAE eta Estatua. 2012 ....................................................... 18 1.11. taula. Kanpoko migrazio-mugimenduaren bilakaera, sexuaren arabera. EAE. 1991 - 2011 ....................... 19 1.12. taula. Atzerrirako emigrazio-fluxua, xede-herrialdearen eta sexuaren arabera. EAE. 2011 ......................... 19 1.13. taula. Atzerrirako emigrazio-fluxua, adin-taldearen arabera. EAE. 2011 ..................................................... 20 1.14. taula. Ezkontza-kopuruaren eta ezkontza-tasaren bilakaera. EAE. 1975-2011 ........................................... 21 1.15. taula. Ezkontzak, ezkontza-lekuaren, egoitzaren eta ezkontzeko eraren arabera, EAE. 2011 .................... 21 1.16. taula. Ezkondutako pertsonen batez besteko adinaren bilakaera, sexuaren arabera. EAE. 1980 –

2011 ................................................................................................................................................... 22 1.17. taula. Ezkondutako pertsonen bilakaera, ezkondu aurretiko egoera zibilaren arabera, sexua aintzat

hartuz. EAE. 1976 – 2011 .................................................................................................................. 22 1.18. taula. Ezkondutako pertsonen bilakaera, nazionalitatea eta sexuaren arabera. EAE. 1996 - 2011 ............. 23 1.19. taula. EAEko sexu bereko pertsonen arteko ezkontzen bilakaera, lurralde historikoaren Arabera.

2005 – 2011 ....................................................................................................................................... 24 1.20. taula. Emakumeen arteko ezkontzak, adinaren arabera. EAE. 2011 ........................................................... 24 1.21. taula. Gizonen arteko ezkontzak, adinaren arabera. EAE. 2011 ................................................................. 25 1.22. taula. Baliogabetasun-, dibortzio- eta banantze-epaiak, lurralde historikoaren arabera. EAE. 2011............ 25 1.23. taula. Dibortzio- eta banantze-epaiak, demanda jartzen duenaren eta lurralde historikoaren arabera.

EAE. 2011 .......................................................................................................................................... 25 1.24. taula. Banantzeak, motaren eta lurralde historikoaren arabera. EAE. 2011 ................................................ 26 1.25. taula. Dibortzioak, motaren eta lurralde historikoaren arabera. EAE. 2011 ................................................. 26 1.26. taula. Banantzeak eta dibortzioak, ezkontzaren iraupenaren arabera. EAE. 2011 ...................................... 26 1.27. taula. Banantzeak eta dibortzioak, mantenu-pentsioa ordaintzen duen ezkontidearen arabera,

lurralde historikoa aintzat hartuz. EAE. 2011 ..................................................................................... 27 1.28. taula. Familia-harremanen kontrako delituak eta mantenu-pentsioen ez-ordaintzeak. EAE. 2012 .............. 27 1.29. taula. Espero diren jaiotza- eta ugalkortasun-adierazleak, lurralde historikoaren eta urtearen

arabera. EAE. 2007-2020................................................................................................................... 28 1.30. taula. EAEn bizi diren amen jaiotzen bilakaera, amaren adinaren arabera. 1975 – 2011 ............................ 29 1.31. taula. Amatasunaren batez besteko adinaren bilakaera, EAEn eta Estatuan. 1975 - 2011 ......................... 29 1.32. taula. EAEn bizi diren amen jaiotzen bilakaera, amaren egoera zibilaren eta lurralde historikoaren

arabera. 1975 – 2011 ......................................................................................................................... 30 1.33. taula. EAEn bizi diren amen jaiotzen bilakaera, amaren nazionalitatearen arabera. 1996 – 2012 .............. 31 1.34. taula. Familia ugariei emandako tituluak, autonomia-erkidegoaren eta titulu-motaren arabera. 2012 ......... 37 1.35. taula. Heriotzak, lurralde historikoaren eta sexuaren arabera. EAE. 2011 ................................................... 33 1.36. taula. Heriotzak, adin-taldearen, lurralde historikoaren eta sexuaren arabera. EAE. 2011 .......................... 33 1.37. taula. Heriotza-tasa gordinaren bilakaera, lurralde historikoaren arabera. 1975 – 2012 .............................. 34 1.38. taula. Heriotza-tasa gordina EAEn eta Estatuan. 2012 ................................................................................ 34

6

2.1. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren jarduera-tasaren bilakaera, sexuaren eta urtearen

arabera. EAE. 1991 – 2012 ................................................................................................................ 36 2.4. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren jarduera-tasa, adin-taldearen eta sexuaren arabera.

EAE. 2012 .......................................................................................................................................... 36 2.3. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren jarduera-tasa, sexuaren eta heziketa-mailaren arabera.

EAE. 2012 .......................................................................................................................................... 37 2.4. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren jarduera-tasa, beren kargu dituzten seme-alaben eta

sexuaren arabera. EAE. 2012 ............................................................................................................ 37 2.5. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren jarduera-tasa, sexuaren eta autonomia-erkidegoaren

arabera. 2012 ..................................................................................................................................... 38 2.6. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren enplegu-tasaren bilakaera, sexuaren eta urtearen

arabera. EAE. 1991 – 2012 ................................................................................................................ 39 2.7. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren enplegu-tasa, adin-taldearen eta sexuaren arabera.

EAE. 2012 .......................................................................................................................................... 39 2.8. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren enplegu-tasa, heziketa-mailaren arabera. EAE. 2012 .......... 40 2.9. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren enplegu-tasa, beren kargu dituzten seme-alaben eta

sexuaren arabera. EAE. 2012 ............................................................................................................ 40 2.10. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren enplegu-tasa, sexuaren eta autonomia-erkidegoaren

arabera. 2012 ..................................................................................................................................... 41 2.11. taula. 16 eta 64 urte arteko enplegu-tasa, sexuaren eta EBko herrialdeen arabera. 2011 .......................... 42 2.12. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren langabezia-tasaren bilakaera, sexuaren eta urtearen

arabera. EAE. 1991 - 2012 ................................................................................................................. 43 1.13. taula. 16 eta 64 urte bitarteko biztanleriaren langabezia-tasa, sexuaren arabera. EAE eta Estatua

guztira. 2012 ...................................................................................................................................... 43 2.14. taula. 16 eta 64 urte bitarteko biztanleriaren langabezia-tasa, sexuaren eta EBko herrialdeen

arabera. 2012 ..................................................................................................................................... 44 2.15. taula. Langabezian dagoen 16 urteko eta gehiagoko biztanleria (milakotan), bilaketa-denboraren eta

sexuaren arabera. EAE. 2012 ............................................................................................................ 45 2.16. taula. Iraupen luzeko langabezia-tasaren bilakaera, sexuaren arabera. Europa, Espainia eta EAE.

2000 - 2012 ........................................................................................................................................ 45 2.17. taula. Afiliazioa eta afiliazio-tasa, autonomia-erkidegoaren eta sexuaren arabera. 2012ko abendua ........... 46 2.18. taula. Erregistratutako kontratuak, sexuaren eta kontratu-motaren arabera. EAE. 2011. eta 2012.

urteetako konparazioa ........................................................................................................................ 47 2.19. taula. Erregistratutako langabezia, sexuaren arabera. EAE. 2012............................................................... 48 2.20. taula. 16 urteko edo gehiagoko biztanleria landunaren bilakaera (milakotan), sexuaren arabera.

EAE. 1996 - 2012 ............................................................................................................................... 49 2.21. taula. 16 urteko edo gehiagoko biztanleria landuna (milakotan), adinaren arabera. EAE. 2012 ................... 49 2.22. taula. 16 urteko edo gehiagoko biztanleria landuna (milakotan), sektorearen eta sexuaren arabera.

EAE. 2012 .......................................................................................................................................... 49 2.23. taula. 16 urteko edo gehiagoko biztanleria landuna (milakotan), jarduera-adarraren eta sexuaren

arabera. EAE. 2012 ............................................................................................................................ 50 2.24. taula. LOB duten langileak, eremu edo diziplina zientifikoaren, okupazioaren eta sexuaren arabera.

EAE. 2011 .......................................................................................................................................... 51 2.25. taula. Erregimen orokorreko irakaskuntzako irakasleak, sexuaren eta mailaren arabera. EAE. 2011-

2012 ikasturtea ................................................................................................................................... 51 2.26. taula. Osakidetzako langileak, lanbide-taldearen eta sexuaren arabera. EAE. 2011 .................................... 52 2.27. taula. Administrazioko langileak, arloaren eta sexuaren arabera. EAE. 2012 ............................................... 52 2.28. taula. Industriako langileak, sexueran eta ekoizpen-jardueraren arabera. EAE. 2012 .................................. 53 2.29. taula. Eraikuntzako langileak, sexuaren eta lurralde historikoaren arabera. EAE. 2011 ............................... 54 2.30. taula. Gizarte-ekonomiako enpleguaren banaketa, sektorearen, forma juridikoaren eta sexuaren

arabera. EAE. 2010 ............................................................................................................................ 54 2.31. taula. 16 urteko eta gehiagoko soldatapeko biztanleria landunaren bilakaera (milakotan), kontratu-

motaren eta sexuaren arabera. EAE. 1996 - 2012 ............................................................................. 55 2.32. taula. Biztanleria landuna (milakotan), lanaldiaren eta sexuaren arabera, EAEn eta Estatuan. 2012 ........... 56 2.33. taula. EEE-ek ukitutako langileak, sexuaren arabera. EAE. 1991 - 2012 ..................................................... 56 2.34. taula. 16 urteko edo gehiagoko biztanleria landuna (milakotan), lan-egoeraren eta sexuaren arabera.

EAE. 2012 .......................................................................................................................................... 57 2.35. taula. Norberaren konturako soldatarik gabeko biztanleria landunaren bilakaera (milakotan),

sexuaren arabera. EAE. 2000 - 2012 ................................................................................................. 58 2.36. taula. Gizarte Segurantzan afiliatutako pertsona autonomoak, sexuaren arabera. EAEren eta

Estatuaren arteko konparazioa. 2012ko abenduaren 31 .................................................................... 58 2.37. taula. Ekintzailetza-jarduera, sexuaren arabera. EAE. 2011 ......................................................................... 60 2.38. taula. Ekintzailetza Jardueraren Indizea (TEA). EAE. 2011 .......................................................................... 60 2.39. taula. Batez besteko errenta pertsonalaren bilakaera, lurralde historikoaren eta sexuaren arabera.

2001 – 2009 ....................................................................................................................................... 62

7

2.40. taula. Lan-ordu arrunt bakoitzeko irabaziaren bilakaera, eta emakumeen eta gizonen arteko soldata-aldea. EAE. 2004 – 2010 ................................................................................................................... 62

2.41. Taula. 16 urteko edo gehiagoko biztanleria, errenta-mailaren eta sexuaren arabera. EAE. 2009 ................ 63 2.42. taula. Batez besteko errenta pertsonala, heziketa-mailaren eta sexuaren arabera. EAE. 2009 ................... 64 2.43. taula. Batez besteko errenta pertsonala, nazionalitatearen eta sexuaren arabera. EAE. 2009 .................... 64 2.44. taula. Langile bakoitzaren urteko batez besteko irabazia. EAE eta Estatua. 2010 ....................................... 65 2.45. taula. Langile bakoitzaren urteko batez besteko irabazia, sexuaren, sektore ekonomikoaren eta

kontratu-motaren arabera. EAE. 2010 ............................................................................................... 65 2.46. taula. Langile bakoitzaren urteko batez besteko irabazia, adin-taldearen eta sexuaren arabera. EAE.

2010 ................................................................................................................................................... 66 2.47. Taula. Langile bakoitzaren urteko batez besteko irabazia, enplegu-mailaren eta sexuaren arabera.

EAE. 2010 .......................................................................................................................................... 66

3.1. Taula. Unibertsitateaz kanpoko ikasleak, mailaren eta sexuaren arabera. EAE. 2011-2012 ikasturtea ........ 67 3.2. taula. Eskolatze-tasa gordinen bilakaera, sexuaren arabera. EAE. 1998/1999-2010/2011 ikasturtea ......... 68 3.3. taula. Ikasleen egokitasun-tasa, sexuaren eta adinaren arabera. EAE. 2011-2012 ikasturtea .................... 69 3.4. taula. Lehen Hezkuntzako eta Bigarren Hezkuntzako ikasle errepikatzaileen ehunekoa, sexuaren

arabera EAE. 2011-2012 ikasturtea ................................................................................................... 69 3.5. taula. Mailaz igotako ikasleen ehunekoa, mailaren eta sexuaren arabera EAE. 2010-2011 ikasturtea ....... 69 3.6. taula. Aurkeztutako pertsonak eta mailaz igotakoak, batxilergo-modalitatearen eta sexuaren

arabera. EAE. 2011 ............................................................................................................................ 70 3.7. taula. Selektibitateko batez besteko nota, batxilergo-modalitatearen, lurralde historikoaren eta

sexuaren arabera. 2011 ..................................................................................................................... 70 3.8. taula. 18 eta 24 urte bitarteko biztanleen eskola-uzte goiztiarreko tasa. Europa, Espainia eta EAE.

2012 ................................................................................................................................................... 71 3.9. taula. Gutxienez bigarren mailako ikasketak gainditu dituzten biztanleen tasa. Europa, Espainia eta

EAE. 2011 .......................................................................................................................................... 72 3.10. taula. Goi-mailako hezkuntza-maila duten 30 eta 34 urte bitarteko pertsonen ehunekoa. Europa,

Espainia eta EAE. 2012 ..................................................................................................................... 73 3.11. taula. Erdi Mailako Lanbide Heziketan matrikulatutako ikasleak, adarraren eta sexuaren arabera.

EAE. 2011-2012 ikasturtea ................................................................................................................ 74 3.12. taula. Goi Mailako Lanbide Heziketan matrikulatutako ikasleak, adarraren eta sexuaren arabera.

EAE. 2011-2012 ikasturtea ................................................................................................................ 75 3.13. taula. Masterretan matrikulatutako ikasleak, adin-taldearen eta sexuaren arabera. EAE. 2011-2012

ikasturtea ............................................................................................................................................ 75 3.14. taula. Unibertsitateko gradu-ikasketetan eta 1. eta 2. zikloetan matrikulatutako ikasleak, ezagutza-

adarraren eta sexuaren arabera. EAE. 2011-2012 ikasturtea ............................................................ 76 3.15. taula. Ikasleen %75 baino gehiago emakumezkoak diren graduak. 2010-2011 ikasturtea ........................... 76 3.16. taula. Ikasleen %75 baino gehiago gizonezkoak diren graduak. 2010-2011 ikasturtea ................................ 77 3.17. taula. Erregimen Bereziko Irakaskuntzan matrikulatutako ikasleak, modalitatearen eta sexuaren

arabera. EAE. 2011-2012 ikasturtea .................................................................................................. 78 3.18. taula. Helduen Hezkuntzan matrikulatutako ikasleen bilakaera, sexuaren arabera EAE. 2000-2001

eta 2011-2012 ikasturteak .................................................................................................................. 78 3.19. taula. Pertsona langabeentzat garatutako ekintzetan prestatutako langileak, sexuaren, adinaren eta

lurralde historikoaren arabera. 2011 .................................................................................................. 80 3.20. taula. Pertsona landunentzat soilik garatutako prestakuntza-ekintzetan prestatutako pertsonak, eta

ekintza horien batez besteko iraupena, sexuaren eta lurralde historikoaren arabera. 2010............... 80 3.21. taula. Enpleguarekin bateratutako prestakuntza-programetako parte-hartzaileak, sexuaren arabera.

EAE. 2011 .......................................................................................................................................... 81 3.22. taula. Enpresetako prestakuntza-ekimenetan prestatutako parte-hartzaileak, sexuaren eta lurralde

historikoaren arabera. 2011 ............................................................................................................... 81 3.23. taula. Banako prestakuntza-baimen amaituen bilakaera, sexuaren arabera. EAE. 2007 - 2012 .................. 82 3.24. taula. Etengabeko prestakuntzan parte hartutako 25 eta 64 urte bitarteko pertsonen ehunekoa,

sexuaren arabera. EAE, Estatua guztira eta EB-27. 2011 ................................................................. 82 3.25. taula. Azken 12 hilabeteetan hautemandako osasun-egoeraren balorazioa. EAE. 2012 .............................. 83 3.26. taula. Eguneroko bizitzako jarduerak egiteko mugak, azken 6 hilabeteetan. EAE. 2012 .............................. 84 3.27. taula. 65 urteko edo gehiagoko biztanleria, mendekotasun funtzionalen bat duena. EAE. 2012 .................. 84 3.28. taula. Azken kontsulta medikotik igarotako denbora, sexuaren arabera. EAE. 2012 .................................... 85 3.29. taula. Kontsulta medikoak egin dituzten pertsonak. EAE. 2012 .................................................................... 85 3 30. taula. Kontsulta medikoak, batez beste. EAE. 2012 ..................................................................................... 86 3.31. taula. Azken 4 asteetan medikuaren kontsultara joan den biztanleria, azken kontsultaren lekuaren

eta sexuaren arabera. EAE. 2012 ...................................................................................................... 86 3.32. taula. Alta hartutako gaixoak eta 1.000 biztanleko tasa, behin betiko diagnostikoaren eta sexuaren

arabera. EAE. 2011 ............................................................................................................................ 88 3.33. taula. Ohiko prozedura kirurgikoen altak, sexuaren arabera. EAE. 2011 ...................................................... 90

8

3.34. taula. Ospitaleko egonaldien bilakaera (egunetan), sexuaren arabera. EAE. 2002 -2011 ............................ 91 3.35. taula. Ospitaleko egonaldiak (egunetan) eta 1.000 biztanleko tasa, behin betiko diagnostikoaren eta

sexuaren arabera. EAE. 2011 ............................................................................................................ 92 3.36. taula. Tabakoaren kontsumoa, sexuaren arabera. 2012 ............................................................................... 93 3.37. taula. Edari alkoholdunen kontsumoa, azken 2 asteetan. 2012 .................................................................... 93 3.38. taula. Cannabisaren kontsumoaren bilakaera, kontsumo-motaren eta sexuaren arabera EAE. 1992 -

2010 ................................................................................................................................................... 94 3.39. taula. Cannabisaz bestelako droga batzuen duela gutxiko kontsumoaren bilakaera, kontsumo-

motaren eta sexuaren arabera EAE. 1996 – 2010 ............................................................................. 95 3.40. taula. Alkohola, tabakoa eta cannabisa kontsumitzen hasteko batez besteko adina, sexuaren

arabera. 2012 ..................................................................................................................................... 95 3.41. taula. Biztanleria sedentarioa, sexuaren arabera. EAE. 2012 ....................................................................... 96 3.42. taula. Laneko edo jarduera nagusiko ariketa fisikoa. EAE. 2012 .................................................................. 96 3.43. taula. 15 eta 69 urte bitarteko biztanleria, azken 7 egunetan egindako jarduera fisikoaren eta

sexuaren arabera. EAE. 2012 ............................................................................................................ 97 3.44. taula. Biztanleria helduaren gorputz-masaren indizea. EAE. 2012 ............................................................... 97 3.45. taula. EAEko Erregistroan jasotako HBE kopurua eta EAEn bizi diren emakumeei egindakoak. 2011 ........ 98 3.46. taula. EAEn bizi eta HBE ebakuntza egin duten emakumeen ezaugarriak. EAE. 2011 ................................ 99 3.47. taula. EAEn bizi eta HBE ebakuntza egin duten emakumeen ezaugarriak, jaioterriaren arabera. 2011 ..... 100 3.48. taula. HBEa egin baino lehen, EAEko atzerritar emakumeek Espainian igarotako urte-kopurua. 2011 ...... 101 3.49. taula. HBEa egin eta EAEn bizi diren emakumeen arrazoiak haurnaldia eteteko. 2011 ............................. 102 3.50. taula. EAEn bizi diren emakumeek haurdunaldia eteteko kausak, arrazoia “fetua tara larriekin jaioko

dela uste izatea” izan denean. 2011 ................................................................................................ 102 3.51. taula. HBE kopuruaren eta tasaren bilakera. EAE. 1993 – 2011 ................................................................ 103 3.52. taula. Emakumeen haurdunaldiaren borondatezko etenduren tasaren bilakaera, lurralde

historikoaren arabera. 1997 - 2011 .................................................................................................. 103 3.53. taula. Abortu-tasa. EAE eta Estatua guztira. 2011 ...................................................................................... 104 3.54. taula. Pobrezia eta prekarietate errealeko egoerak, sexuaren arabera. EAE. 2012 ................................... 106 3.55. taula. Etxerik gabeko pertsonak, nazionalitatearen eta sexuaren arabera. EAE. 2012 ............................... 107 3.56. taula. Diru-sarrerak bermatzeko errentaren espediente aktiboak, sexuaren, adinaren, heziketa-

mailaren eta jatorrizko eremu geografikoaren arabera. EAE. 2013ko maiatza ................................ 108 3.57. taula. Lanik gabeko familietan bizi diren 18 eta 59 urte bitarteko pertsonen bilakaera. EAE. 2012 ............ 109 3.58. taula. Gizarte-zerbitzuetako zentroak, lurralde historikoaren eta zentro-motaren arabera. EAE. 2010 ....... 109 3.59. taula. Gizarte-zerbitzuetako zentroak, lurralde historikoaren eta zentro-motaren arabera. EAE. 2010 ....... 110 3.60. taula. Gidabaimena lehen aldiz atera duten pertsonen errolda, probintziaren eta sexuaren arabera.

2011 ................................................................................................................................................. 111 3.61. taula. Internet erabiltzen duten 15 urteko edo gehiagoko biztanleak, lurralde historikoaren eta

sexuaren arabera. 2013 ................................................................................................................... 111 3.62. taula. Internet erabiltzen duten 15 urteko eta gehiagoko emakumeak, lurralde historikoaren eta

eskualdearen arabera. EAE. 2006 - 2013. ....................................................................................... 112 3.63. taula. Etxean Internet eta ordenagailuak dituzten 15 urteko eta gehiagoko biztanleak, lurralde

historikoaren arabera. EAE. 2013 .................................................................................................... 113 3.64. taula. Etxebizitza behar duten 18 eta 44 urte bitarteko biztanleak, ezaugarri sozioekonomikoaren eta

sexuaren arabera. EAE. 2011 .......................................................................................................... 113 3.65. taula. 18 eta 65 urte bitarteko pertsonak (ehunekotan), egunkariak irakurtzeko maiztasunaren,

irakurritako liburu-kopuruaren eta sexuaren arabera. EAE. 2011 .................................................... 114 3.66. taula. Parte-hartzea kultura-jardueretan, sexuaren eta autonomia-erkidegoaren arabera. 2011 ................ 115

4.1. taula. Emakumeen eta gizonen presentziaren bilakaera Eusko Legebiltzarrean, legealdiaren arabera. 1980 – 2012 ....................................................................................................................... 117

4.2. taula. Legebiltzarkideak, sexuaren arabera. 2012ko urria ......................................................................... 118 4.3. taula. Eusko Jaurlaritzako goi-karguak, sexuaren arabera. 2013 .............................................................. 118 4.4. taula. Eusko Jaurlaritzako organismo autonomoetako goi-karguak. 2013 ................................................. 119 4.5. taula. Eusko Jaurlaritzako sailen banaketaren bilakaera. 1996 - 2013 ...................................................... 119 4.6. taula. Emakumeak autonomia-erkidegoetako gobernuetan. 2013 ............................................................. 120 4.7. taula. Lehendakarigaiak izandako emakumeak, Eusko Legebiltzarrean ordezkaritza duen alderdi

politikoaren arabera. 1980 - 2012 .................................................................................................... 121 4.8. taula. Zerrenda-buru izandako emakume legebiltzarkideak, lurralde historikoaren eta alderdi

politikoaren arabera. 1984 – 2012 .................................................................................................... 122 4.9. taula. Emakumeen presentziaren bilakaera, hiru lurralde historikoetako batzar nagusietan. 1979 -

2011 ................................................................................................................................................. 122 4.10. taula. Foru-gobernuen osaera, sexuaren arabera. 2013 ............................................................................. 123 4.11. taula. Emakumezko alkateak dituzten udalerriak eta biztanleria. EAE. 2013 .............................................. 124 4.12. taula. Alkatetzan emakumeak dituzten udalerriak, biztanleriaren, alderdi politikoaren eta lurralde

historikoaren arabera. 2013 ............................................................................................................. 124

9

4.13. taula. Emakumezko alkateen kopuruaren bilakaera. 1983 - 2011 .............................................................. 125 4.14. taula. 2011ko udal-hauteskundeetan hautatutako zinegotziak, sexuaren eta alderdi politikoaren

arabera. ............................................................................................................................................ 126 4.15. taula. Emakumezko zinegotzien kopuruaren bilakaera, autonomia-erkidegoaren arabera. 1995 -

2011 ................................................................................................................................................. 126 4.16. taula. Kongresurako aukeratutako diputatuak, sexuaren arabera. 2011ko azaroa ..................................... 127 4.17. taula. Senatuan dauden emakumeen ehunekoaren bilakaera, alderdi politikoaren eta legealdiaren

arabera. Espainia. 1983 – 2011 ....................................................................................................... 127 4.18. taula. Europako Parlamenturako aukeratutako diputatuak, sexuaren arabera. 2009 .................................. 128 4.19. taula. Emakumeak Europako Kontseiluan. 2009-2013 ............................................................................... 128 4.20. taula. Emakumeen eta gizonen ordezkaritza gobernu nazionaletan (senior ministers). 2013..................... 129 4.21. taula. Sindikatu nagusien idazkaritza nagusien eta batzorde exekutiboen osaera, sexuaren arabera.

2012 ................................................................................................................................................. 130 4.22. taula. EAEn egoitza duten finantza-erakundeetako presidenteak eta zuzendaritza-batzordeak,

sexuaren arabera. 2012 ................................................................................................................... 130 4.23. taula. EAEn egoitza duten IBEX 35eko enpresetako presidenteak eta zuzendaritza-batzordeak,

sexuaren arabera. 2012 ................................................................................................................... 131 4.24. taula. Euskal Autonomia Erkidegoko gizarte-ekonomiako enpresetako kontseilu errektore eta

administrazio-kontseiluetako emakumeak, sektorearen arabera. 2010 ........................................... 131 4.25. taula. Emakumeak eta gizonak enpresa handietako zuzendaritza-kontseiluetan. 2013ko apirila ............... 132 4.26. taula. Emakumeen portzentajezko banaketa, unibertsitateaz kanpoko erregimen orokorreko

ikastetxeetako zuzendaritza-taldeetan. EAE eta Espainia. 2009-2010 ikasturtea ............................ 133 4.27. taula. Justizia Administrazioko langileak, karguaren eta sexuaren arabera. EAE. 2012 ............................. 133 4.28. taula. Prestakuntza handiko lanpostuak dituzten emakumeak. EAE eta Estatua guztira. Ehunekoa

prestakuntza handiko lanpostu guztiekiko. 2009 .............................................................................. 134 4.29. taula. Egungo boluntarioen, galdutakoen eta potentzialen ehunekoa biztanleriarekiko, adinaren eta

sexuaren arabera. EAE. 2012 .......................................................................................................... 135 4.30. taula. Egungo boluntarioen ehunekoaren banaketa, jarduera-motaren eta sexuaren arabera. 2012 ......... 135 5.1. taula. Amatasuneko prestazioak, hartzaileen sexuaren arabera. EAE eta Estatua guztira. 2012 .............. 137 5.2. taula. Aitatasuneko prestazioen bilakaera. EAE eta Estatua guztira. 2008 - 2012..................................... 138 5.3. taula. Familia zaintzeko eszedentziak, hartzailearen sexuaren eta zaintza-motaren arabera ................... 138 5.4. taula. Zenbait jardueratan batez beste ematen den denbora soziala (oo: mm), sexuaren arabera.

1998 - 2008 ...................................................................................................................................... 139 5.5. taula. Etxeko lanak egiteko emandako denbora sozialaren batez bestekoaren bilakaera (oo:mm),

jarduera motaren eta sexuaren arabera. 1998 - 2008 ...................................................................... 140 5.6. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleria, etxeko lanak egiteko maiztasunaren eta sexuaren

arabera. EAE. 2012 .......................................................................................................................... 141 5.7. taula. Etxeko pertsonak zaintzen emandako denbora sozialaren batez bestekoaren bilakaera

(oo:mm), jarduera motaren eta sexuaren arabera. 1998 - 2008 ....................................................... 141 5.8. taula. Biztanleria landuna, etxeko lanak egiten emandako ordu-kopuruaren eta sexuaren arabera.

EAE. 2012 ........................................................................................................................................ 142 5.9. taula. Biztanleria landunaren gogobetetasun-maila bateratzeari emandako denborari begira,

sexuaren arabera (batez bestekoa). EAE. 2012 .............................................................................. 143 5.10. taula. Biztanleria landuna, zenbait alderdi bateratzeko zailtasunaren eta sexuaren arabera (batez

bestekoa). EAE. 2012 ...................................................................................................................... 144 5.11. taula. Biztanleria landunaren zailtasunak baimenak eskatzeko, sexuaren arabera (batez bestekoa).

EAE. 2012 ........................................................................................................................................ 144 5.12. taula. Biztanleria landuna, bateratzeak alderdi batzuetan sor ditzakeen kalteak kontuan izanda,

sexuaren arabera. EAE. 2012 .......................................................................................................... 145 5.13. taula. Biztanleria landunaren 15 urte baino gutxiagoko seme-alabak, lanaldian zeharreko eguneroko

zaintzari begira, egoitza-lurraldearen, adingabeen adinaren eta familia-motaren arabera (ehunekoak). EAE. 2012 .................................................................................................................. 146

5.14. taula. Biztanleria landunaren 15 urte baino gutxiagoko seme-alabak, lanaldian zeharreko eta eskola ordutegitik kanpoko eguneroko zaintzari begira, egoitza-lurraldearen, adingabeen adinaren eta familia-motaren arabera (ehunekoak). EAE. 2012 ..................................................................... 146

5.15. taula. Biztanleria landunaren 15 urte baino gutxiagoko seme-alabak, lanaldian zeharreko aldizkako zaintzari begira, egoitza-lurraldearen, adingabeen adinaren eta familia-motaren arabera (ehunekoak). EAE. 2012 .................................................................................................................. 147

5.16. taula. Biztanleria landunaren 15 urte baino gutxiagoko seme-alabak, lanalditik kanpoko eguneroko zaintzari begira, egoitza-lurraldearen, adingabeen adinaren eta familia-motaren arabera (ehunekoak). EAE. 2012 .................................................................................................................. 147

5.17. taula. 16 urteko edo gehiagoko biztanleria landuna (milakotan), ohiko lanaldi-motaren eta sexuaren arabera. EAE. 2012 .......................................................................................................................... 148

5.18. taula. Biztanleria landuna, lanaldiaren ezaugarrien eta sexuaren arabera. EAE. 2012 .............................. 149 5.19. taula. Seme-alabekin eguneroko jardueretan emandako denbora, sexuaren arabera. 2012 ...................... 150 5.20. taula. Familiaren, lanaren, aisiaren eta lagunen garrantzia, sexuaren arabera. EAE. 2012 ....................... 151

10

6.1. taula. Emakumeen genero-indarkeriagatiko biktimizazioaren bilakaera, indarkeria-motaren arabera.

EAE. 2002 – 2012 ............................................................................................................................ 154 6.2. taula. Emakumeen genero-indarkeriagatiko biktimizazioaren bilakaera, lurralde historikoaren

arabera. 2002 - 2012 ........................................................................................................................ 155 6.3. taula. Genero-indarkeriako erasotzaileak, adinaren eta lurralde historikoaren arabera. 2012 ................... 155 6.4. taula. Genero-indarkeriagatiko biktimizazioak, adinaren arabera. EAE. 2012 ........................................... 156 6.5. taula. Genero-indarkeriagatiko biktimizazioak, jaioterriaren arabera. EAE. 2012 ...................................... 157 6.6. taula. Emakumeen kontrako indarkeria matxista jasan edo jasaten duten emakumeak, eremuaren

arabera. EAE. 2012 .......................................................................................................................... 158 6.7. taula. Emakumeen kontrako indarkeria matxista jasan edo jasaten duten emakumeak, heziketa-

mailaren, lan-egoeraren eta egoera zibilaren arabera. EAE. 2012 .................................................. 159 6.8. taula. Genero-indarkeriaz hildako emakume-kopuruaren bilakaera. EAE eta Estatua guztira. 2000 -

2012. ................................................................................................................................................ 159 6.9. taula. Genero-indarkeriaz hildako 15 urteko eta gehiagoko emakumeak, milioiko tasan. EAE eta

Estatua guztira. 2012 ....................................................................................................................... 160 6.10. taula. Emakumeen genero-indarkeriagatiko biktimizazioaren bilakaera, kalte-mailaren eta lurralde

historikoaren arabera. 2012 ............................................................................................................. 160 6.11. taula. Emakumeen genero-indarkeriagatiko biktimizazioak, arau-haustearen arabera. EAE. 2012 ............ 161 6.12. taula. Emakumeen kontrako indarkeria matxistaren larritasunari buruzko pertzepzioa, bikotekidea

izatearen arabera. EAE. 2012 .......................................................................................................... 162 6.13. taula. Emakumeen kontrako indarkeria matxistaren bilakaerari buruzko pertzepzioa, sexuaren

arabera. EAE. 2012 .......................................................................................................................... 162 6.14. taula. Gizonek emakumeen kontrako indarkeria matxistarekiko duten sentsibilizazio-mailari buruzko

pertzepzioa, sexuaren eta adinaren arabera. EAE. 2012 ................................................................. 163 6.15. taula. Emakumearen kontrako indarkeria matxistarekin lotutako zenbait mito okerrekin ados edo oso

ados agertzen diren pertsonen proportzioa, sexuaren arabera. EAE. 2012 ..................................... 163 6.16. taula. Emakumearen kontrako indarkeria matxistarekin lotutako zenbait mito okerrekin ados edo oso

ados agertzen diren pertsonen proportzioa, aldagai sozioekonomikoen arabera. EAE. 2012 ......... 164 6.17. taula. Ingurune hurbilean emakumeen kontrako indarkeria matxistaren kasuren bat ezagutzen duten

pertsonak, sexuaren arabera. EAE. 2012 ........................................................................................ 165

11

SARRERA

Euskadiko emakumeen eta gizonen egoerari buruzko zifrak txostena urtero egiten da,

eta euskal gizartearen esparru sozialean, ekonomikoan eta politikoan emakumeen eta

gizonen errealitatea gaur egun zein den jakiteko aukera ematen du. Txosten hau

egiten da Emakumearen Euskal Erakundea sortarazteari buruzko otsailaren 5eko

2/1988 Legeko 4. artikuluan ezarritako legezko xedapenei jarraituz; eta otsailaren

18ko 4/2005 Legean, Emakumeen eta gizonen berdintasunerakoan, jasotakoa betez.

Txostenean agertzen diren datuei esker, emakumeek eta gizonek gizarte-esparru

bakoitzean duten egoerari eta jarrerari (beharrak, egoera, etab.) buruzko ikuspegi

orokorra izan dezakegu, une jakin batean zein denboran zehar.

Txosten honen xede nagusia da Administrazio Publikoek Euskadiko emakumeen eta

gizonen egoerari buruzko zenbait adierazle izatea. Horrela, oraindik gure gizartean

generoen artean zer desberdintasun ezkutu dauden jakingo dute, eta hartara,

informazio egokian oinarrituta, programa publikoak diseinatu eta planifikatu ahal

izango dituzte, desberdintasunak desagerrarazteko Xede nagusi horrez gain,

txostenak badu beste helburu garrantzitsu bat: gizarte-, ekonomia- eta hezkuntza-

eragileak genero-indarkeriarekiko kontzientziatzea.

Bestalde, argi utzi behar da dokumentuaren izenburuan (Euskadiko emakumeen eta

gizonen egoerari buruzko zifrak, 2013) aipatzen den urtea informazioa bildu zen urtea

dela; izan ere, 2013an bildu eta aztertu zen aintzat hartutako arlo bakoitzean eskura

zegoen informaziorik eguneratua. Informazioaren analisia errazte aldera,

dokumentuaren aurreko urteetako egiturari eutsi zaio datuak aurkezterakoan. Sei

atal hauetan antolatu da informazioa: Analisi demografikoa, Baliabide ekonomikoak

eskuratzea eta kontrolatzea, Gizarte-baliabideak eskuratzea eta kontrolatzea, Parte-

hartze soziopolitikoa eta eragina, Erantzunkidetasunean oinarritutako gizarte-

antolamendua eta, azkenik, Emakumeen kontrako indarkeria.

12

Txostena egiteko erabili dugun metodologia bigarren mailako iturri kuantitatiboetan

oinarritzen da, eta haiek guztiek informazio estrapolagarria ematen dute, emakumeek

eta gizonek euskal gizartearen errealitate sozioekonomikoko esparru guztietan duten

egoerari buruzkoa. Batik bat, datuak lortzeko, estatistiketan espezializatutako

erakunde autonomoak, Estatukoak edota Europakoak baliatu dira; esate baterako,

Euskal Estatistika Erakundea (EUSTAT), Estatistikako Institutu Nazionala (EIN) eta

gobernuetako sailek gai jakin batzuei buruz egindako azterketa sakonak.

Orobat, esan behar da txostena deskribatzailea dela; alegia, bildutako datuak aurkeztu

egiten ditu, emakumeen eta gizonen egoeren arrazoiak testuinguruan jarri edo azaldu

gabe. Gainera, ahal izan den heinean, aurreko txostenen adierazleen oinarrizko

sistemari eutsi zaio, nahiz eta adierazle berriak gaineratu diren, arlo bakoitzean zuten

garrantzi bereziagatik.

13

1. ANALISI DEMOGRAFIKOA

1.1. Biztanleriari buruzko datu orokorrak

ANALISI DEMOGRAFIKOA

2012. urteko datuen arabera, Euskal Autonomia Erkidegoak 2.193.093 biztanle ditu

guztira. Bizkaia da biztanle gehien dituen lurralde historikoa: 1.158.439 biztanle.

Arabak eta Gipuzkoak 322.557 eta 712.097 biztanle dituzte, hurrenez hurren.

1.1. taula. Lurralde h istorikoen biztanleria, sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA

abs.

EMAKUMEAK GIZONAK

Abs. %h Abs. %h Araba 322.557 161.908 50,2 160.649 49,8 Bizkaia 1.158.439 597.305 51,6 561.134 48,4 Gipuzkoa 712.097 363.442 51,0 348.655 49,0 EAE 2.193.093 1.122.655 51,2 1.070.438 48,8

Iturria: EIN. Udal-errolda.

Euskadin, guztira, 1.122.655 emakume daude, biztanleriaren % 51,2; hau da, gizon

baino pixka bat emakume gehiago daude Euskal Autonomia Erkidegoan, gizonak

biztanle guztien % 48,8 baitira. Hiru lurralde historikoetan, sexuaren araberako

banaketa oso antzekoa da.

1.2. taula. Biztanleriaren bilakaera, sexuaren arabera. EAE. 1998 - 2012

GUZTIRA

abs.

EMAKUMEAK GIZONAK

Abs. %h Abs. %h 1998 2.098.628 1.071.713 51,1 1.026.915 48,9 1999 2.100.441 1.072.295 51,1 1.028.146 48,9 2000 2.098.596 1.071.945 51,1 1.026.651 48,9 2001 2.101.478 1.073.086 51,1 1.028.392 48,9 2002 2.108.281 1.076.072 51,0 1.032.209 49,0 2003 2.112.204 1.077.878 51,0 1.034.326 49,0 2004 2.115.279 1.079.416 51,0 1.035.863 49,0 2005 2.124.846 1.084.321 51,0 1.040.525 49,0 2006 2.133.684 1.089.835 51,1 1.043.849 48,9 2007 2.141.860 1.095.065 51,1 1.046.795 48,9 2008 2.157.112 1.101.962 51,1 1.055.150 48,9 2009 2.172.175 1.109.763 51,1 1.062.412 48,9 2010 2.178.339 1.113.631 51,1 1.064.708 48,9 2011 2.184.606 1.117.734 51,2 1.066.872 48,8 2012 2.193.093 1.122.655 51,2 1.070.438 48,8


14

Biztanleriak azken 14 urteetan izan duen bilakaera orokorra aztertuz gero, ikusiko

dugu goranzko joera dagoela: urtetik urtera, 3.000 eta 9.000 bitarteko hazkundeak

gertatu dira (2007-2008tik 2008-2009ra bitartean, 15.000 pertsonako hazkundeak

gertatu ziren). 1999tik 2000ra bitartean soilik txikitu zen biztanle-kopurua. Bilakaera

horretan, emakumeen proportzioa gizonena baino apur bat handiagoa izan da beti,

eta urteak joan, urteak etorri, emakumeen pisu demografikoa konstante samarra izan

da.

1.3. taula. Biztanleria, adin-taldearen eta sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA

abs.

EMAKUMEAK GIZONAK

Abs. %h Abs. %h Guztira 2.193.093 1.122.655 51,2 1.070.438 48,8

0-4 106.787 52.124 48,8 54.663 51,2

5-9 101.837 49.759 48,9 52.078 51,1

10-14 91.326 44.246 48,4 47.080 51,6

15-19 86.379 41.622 48,2 44.757 51,8

20-24 97.182 47.661 49,0 49.521 51,0

25-29 126.646 62.128 49,1 64.518 50,9

30-34 166.676 81.080 48,6 85.596 51,4

35-39 185.788 90.141 48,5 95.647 51,5

40-44 176.932 86.611 49,0 90.321 51,0

45-49 174.938 87.931 50,3 87.007 49,7

50-54 165.297 84.056 50,9 81.241 49,1

55-59 144.342 73.776 51,1 70.566 48,9

60-64 133.853 68.839 51,4 65.014 48,6

65-69 117.871 62.124 52,7 55.747 47,3

70-74 88.294 48.009 54,4 40.285 45,6

75-79 95.227 54.663 57,4 40.564 42,6

80-84 72.519 44.439 61,3 28.080 38,7

85-89 41.926 28.566 68,1 13.360 31,9

90-94 15.149 11.530 76,1 3.619 23,9

95-99 3.646 2.944 80,7 702 19,3

100 eta gehiago 478 406 84,9 72 15,1


Emakumeen eta gizonen banaketa adin-taldearen arabera aztertzen bada, sexuaren

araberako pisu demografikoa adinaren arabera aldatzen dela ikusiko dugu.

Horrenbestez, 45 urtez beherako biztanleria-taldean, emakumeen proportzioa

txikiagoa da gizonena baino. Aitzitik, adina handitu ahala, emakumeen proportzioa

ere handitzen da; adibidez, 80 urtetik gorako biztanleria-taldean, nabarmen

handiagoa da gizonena baino.

15

1.4. taula. Biztanleria, adin-taldearen, sexuaren eta lurralde historikoaren arabera. EAE. 2012

ARABA GIPUZKOA BIZKAIA

Guztira abs. E% G% Guztira abs. E% G% Guztira abs. E% G% Guztira 322.557 50,2 49,8 1.158.439 51,6 48,4 712.097 51,0 49,0

0-4 16.822 48,5 51,5 53.510 48,8 51,2 36.455 48,9 51,1

5-9 15.124 48,8 51,2 51.604 48,8 51,2 35.109 48,9 51,1

10-14 13.498 49,4 50,6 46.216 48,3 51,7 31.612 48,2 51,8

15-19 12.872 48,1 51,9 44.374 48,1 51,9 29.133 48,3 51,7

20-24 14.826 48,6 51,4 51.146 49,2 50,8 31.210 49,1 50,9

25-29 20.164 49,0 51,0 67.030 49,2 50,8 39.452 48,9 51,1

30-34 26.481 47,6 52,4 87.789 48,6 51,4 52.406 49,2 50,8

35-39 28.616 47,6 52,4 97.050 49,1 50,9 60.122 48,1 51,9

40-44 26.911 48,2 51,8 93.391 49,4 50,6 56.630 48,6 51,4

45-49 25.709 49,9 50,1 93.455 50,5 49,5 55.774 50,0 50,0

50-54 23.565 50,6 49,4 89.315 51,2 48,8 52.417 50,4 49,6

55-59 20.750 50,6 49,4 77.028 51,5 48,5 46.564 50,7 49,3

60-64 19.141 50,6 49,4 70.373 51,8 48,2 44.339 51,1 48,9

65-69 16.754 50,7 49,3 61.999 53,4 46,6 39.118 52,4 47,6

70-74 11.949 51,8 48,2 47.568 55,3 44,7 28.777 53,9 46,1

75-79 12.277 54,6 45,4 52.754 58,0 42,0 30.196 57,5 42,5

80-84 9.079 59,0 41,0 40.590 61,4 38,6 22.850 61,9 38,1

85-89 5.325 66,5 33,5 23.071 68,3 31,7 13.530 68,5 31,5

90-94 2.110 74,4 25,6 8.012 76,2 23,8 5.027 76,7 23,3

95-99 505 77,2 22,8 1.917 81,4 18,6 1.224 81,1 18,9

100 eta

gehiago 79 79,7 20,3 247 87,0 13,0 152 84,2 15,8


Sexuaren araberako banaketari dagokionez, biztanleriak antzeko joera du hiru

lurralde historikoetan. 45 urtetik beherako biztanleria-taldean, gizonen kopurua

apur bat handiagoa da, baina joera hori adin horretatik aurrera aldatzen da, eta oso

desberdina da 80 urtetik aurrera. Araban, emakumeen eta gizonen kopuruen arteko

aldea zertxobait txikiagoa da Bizkaian eta Gipuzkoan baino, baina aldeak txiki-

txikiak dira.

Emakumeen eta gizonen arteko aldea erakusten duen beste adierazle bat bizi-

itxaropena da. Euskal Autonomia Erkidegoan zein Estatuan, emakumeen bizi-

itxaropena handiagoa da gizonena baino. 2011. urteko datuen arabera, Euskadiko

emakumeen bizi-itxaropena 85,5 urte da, eta gizonena, 79,1 urte; hau da,

emakumeen eta gizonen arteko aldea 6 urte baino pixka bat handiagoa da.

1.5. taula. Bizi-itxaropena (urteak) jaiotzean, sexuaren arabera. EAE. 2011

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea Euskadi 82,4 85,5 79,1 -6,4


16

Euskadin erroldatutako hamar pertsonatik zazpi bertan jaiotakoak dira, eta % 20

beste autonomia-erkidego batean jaio da, eta ia % 10, berriz, atzerrian jaio da.

EAEn bizi diren emakumeen eta gizonen jaiolekuari dagokionez, ez dago apenas

alderik.

1.6. taula. EAEn erroldatutako pertsonak, jaiolekuaren eta sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK Abs. %b Abs. %b Abs. %b

Guztira 2.193.093 1.122.655 1.070.438

EAE 1.562.082 71,2 787.911 70,2 774.171 72,3

Beste autonomia-erkidego bat 446.675 20,4 241.916 21,5 204.759 19,1

Estatutik kanpo 184.336 8,4 92.828 8,3 91.508 8,5


Erroldaren estatistika-ustiapenaren arabera, Euskadin erroldatu eta beste

autonomia-erkidego batzuetan jaio diren biztanleetatik, pertsona gehienak Gaztela

eta Leongo autonomia-erkidegokoak dira. Gero, Extremaduran, Galizian eta

Andaluzian jaiotako pertsonak daude. Beste autonomia-erkidego batzuetan jaiotako

pertsonen kasuan, emakumeen proportzioa apur bat handiagoa da; bereziki,

erkidego mugakideen eta hurbilen kasuan (Nafarroa, Kantabria, Errioxa eta

Asturias).

1.7. taula. EAEn erroldatutako pertsonak, jaiolekuaren eta sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA

EMAKUMEAK GIZONAK

Abs. Abs. %h Abs. %h Guztira 2.193.093 1.122.655 51,2 1.070.438 48,8 EAE 1.562.082 787.911 50,4 774.171 49,6 Beste autonomia-erkidego bat 446.675 241.916 54,2 204.759 45,8

Andaluzia 34.601 18.256 52,8 16.345 47,2 Aragoi 6.451 3.495 54,2 2.956 45,8 Asturias 6.911 3.836 55,5 3.075 44,5 Balearrak 690 357 51,7 333 48,3 Kanariak 1.601 837 52,3 764 47,7 Kantabria 22.539 12.886 57,2 9.653 42,8 Gaztela eta Leon 185.547 100.567 54,2 84.980 45,8 Gaztela-Mantxa 12.025 6.228 51,8 5.797 48,2 Katalunia 7.741 4.039 52,2 3.702 47,8 Valentziako Erkidegoa 3.806 2.054 54,0 1.752 46,0 Extremadura 56.474 29.995 53,1 26.479 46,9 Galizia 46.894 24.653 52,6 22.241 47,4 Errioxa 19.639 11.051 56,3 8.588 43,7 Madril 13.266 7.056 53,2 6.210 46,8 Murtzia 1.214 643 53,0 571 47,0 Nafarroa 26.439 15.541 58,8 10.898 41,2 Ceuta 341 171 50,1 170 49,9 Melilla 496 251 50,6 245 49,4

Estatutik kanpo 184.336 92.828 50,4 91.508 49,6 Atzerria 183.772 92.552 50,4 91.220 49,6 Espainiakoak izandako lurraldeak 564 276 48,9 288 51,1


17

Erroldako datuen arabera, 151.894 atzerritar daude Euskadin erroldatuta

(biztanleriaren % 6,9). Kasu horretan, gizonen proportzioa zertxobait handiagoa da

emakumeena baino (hurrenez hurren, % 51,4 eta % 48,6). Hala ere, alde handiak

daude atzerritar biztanleriaren jatorrizko herrialdeari edo eremuari dagokionez.

Afrikako, Asiako eta Ozeaniako herrialdeetatik datozen pertsonen kasuan, gizonen

proportzioa askoz handiagoa da emakumeena baino; hain zuzen, % 65etik gora.

Aitzitik, Amerikatik (Erdialdeko Amerika eta Karibe, Ipar Amerika eta Hego

Amerika) etorritako atzerritar biztanleriaren kasuan, emakumeen proportzioa

nabarmen handiagoa da. Europatik iritsitako atzerritar pertsonei dagokienez, aldea

ikus daiteke Europako Erkidegoko herrialdeen eta Erkidegoan ez dauden

herrialdeen artean; hain zuzen, azken horien kasuan, emakumeen portzentajea


1.8. taula. EAEn erroldatutako atzerritar pertsonak, jatorrizko herrialdearen arabera. 2012

GUZTIR

A EMAKUMEAK GIZONAK

G-E aldea

Abs. Abs. %h Abs. %h Atzerritarrak guztira 151.894 73.746 48,6 78.148 51,4 2,9 Europar Batasuna 43.352 19.664 45,4 23.688 54,6 9,3 Erkidegoan ez dauden Europako herrialdeak 4.416 2.474 56,0 1.942 44,0 -12,0 Afrikako herrialdeak 32.135 10.287 32,0 21.848 68,0 36,0 Erdialdeko Amerika eta Karibe 10.299 7.363 71,5 2.936 28,5 -43,0 Ipar Amerika 1.742 1.015 58,3 727 41,7 -16,5 Hego Amerika 49.574 29.347 59,2 20.227 40,8 -18,4 Asiako herrialdeak 10.246 3.552 34,7 6.694 65,3 30,7 Ozeaniako herrialdeak 130 44 33,8 86 66,2 32,3


EAEn erroldatutako atzerritar gehienak 20 eta 44 urte bitartekoak dira. Sexuaren

araberako banaketari dagokionez, lehenago azaldu da EAEko atzerritar gizonen

proportzioa pixka bat handiago dela. Dena den, emakumeen eta gizonen arteko

alde hori adinaren arabera aldatzen da. 54 urtez beherako taldean, emakumeen

eta gizonen proportzioa orekatu samarra da. Adin horretatik aurrera, emakumeen

proportzioa gero eta handiagoa da, atzerritarrak ez diren biztanleen kasuan

bezalaxe.

18

1.9. taula. EAEko atzerritar biztanleria, adin -taldearen eta sexuaren arabera. 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK

Abs. Abs. %h Abs. %h Guztira 151.894 73.746 48,6 78.148 51,4

0-4 9.015 4.368 48,5 4.647 51,5

5-9 6.266 3.080 49,2 3.186 50,8

10-14 7.139 3.487 48,8 3.652 51,2

15-19 8.520 3.754 44,1 4.766 55,9

20-24 13.918 6.949 49,9 6.969 50,1

25-29 22.243 11.394 51,2 10.849 48,8

30-34 25.100 12.040 48,0 13.060 52,0

35-39 20.052 9.060 45,2 10.992 54,8

40-44 14.877 6.813 45,8 8.064 54,2

45-49 9.657 4.694 48,6 4.963 51,4

50-54 6.377 3.240 50,8 3.137 49,2

55-59 3.936 2.104 53,5 1.832 46,5

60-64 2.078 1.187 57,1 891 42,9

65-69 1.104 622 56,3 482 43,7

70-74 691 399 57,7 292 42,3

75-79 459 271 59,0 188 41,0

80-84 266 150 56,4 116 43,6

85-89 119 79 66,4 40 33,6

90-94 57 43 75,4 14 24,6

95-99 18 10 55,6 8 44,4

100 eta gehiago 2 2 100,0 0 0,0


Euskadiko atzerritarrak Estatuko atzerritar biztanle guztien ia % 2,6 dira.

1.10. taula. Atzerritar biztanleria, sexuaren arabera. EAE eta Estatua. 2012


Abs. Abs. %h Abs. %h Estatua guztira 5.736.258 2.760.750 48,1 2.975.508 51,9 Euskadi 151.894 73.746 48,6 78.148 51,4 Iturria: EIN. Udal-errolda.

Biztanleriari buruzko analisiaren atal hau amaitzeko, biztanleriaren migrazio-fluxuei

buruzko informazioa azalduko dugu. EUSTATen Migrazio Mugimenduen

Estatistikaren arabera, 2011. urtean, EAEtik kanpoko (atzerria barne) udalerri batetik

EAEra etorritako migrazioak (immigrazioak) 36.366 izan ziren. Euskadiko udalerrietan

sortutako eta EAEtik kanpora edo atzerrira joandako migrazioak (emigrazioak) 21.380

izan ziren. Migrazio-saldoa positiboa bazen ere –immigrazio gehiago izan ziren

emigrazio baino–, 2011ko emigrazioari buruzko datuak apur bat handiagoak izan

ziren 2009koak baino; alde batetik, atzerritar asko beren jaioterrira itzuli zirelako, eta

beste batetik, gazteak beste merkatu batzuetara joan zirelako lan bila.

19

1.11. taula. Kanpoko migrazio-mugimenduaren bilakaera, sexuaren arabera. EAE. 1991 - 2011

IMMIGRAZIOAK EMIGRAZIOAK Guztira Emakumeak Gizonak Guztira Emakumeak Gizonak 1991 12.140 6.325 5.815 14.751 7.492 7.258

1993 9.554 4.764 4.790 14.096 7.018 7.078

1995 11.316 5.656 5.660 16.130 7.890 8.240

1997 12.496 6.233 6.263 14.234 6.977 7.257

1999 16.103 8.069 8.034 17.291 8.626 8.665

2001 25.775 12.296 13.479 18.696 9.149 9.547

2003 28.467 13.846 14.621 22.216 10.947 11.269

2005 33.817 16.527 17.290 20.553 9.848 10.705

2007 41.361 19.086 22.275 23.669 11.535 12.134

2009 34.486 16.226 18.260 21.232 10.111 11.121

2011 36.366 17.123 19.243 21.380 10.237 11.143

Iturria: EUSTAT. Migrazio-mugimenduen estatistika.

Biztanleriaren mugimendua sexuaren arabera aztertuta, ikusiko dugu 2011n

immigratutakoen % 52,9 gizonak zirela, eta % 47,1, emakumeak. Emigrazioei

dagokienez, egoera oso antzekoa izan zen: % 47,9 emakumeak izan ziren, eta

% 52,1, gizonak.

EINen atzerrirako emigrazio-fluxuari buruzko datuen arabera, emakume eta gizon

gehienak Europar Batasuneko herrialdeetara joaten dira. Gainerako herrialdeei

dagokienez, alde nabarmenak ikus daitezke sexuaren arabera. Horrenbestez,

emakumeen bigarren xede-herrialdea Hego Amerika da, eta gizonek, berriz, Afrikako

herrialdeak aukeratzen dituzte.

1.12. taula. Atzerrirako emigrazio-fluxua, xede-herrialdearen eta sexuaren arabera. EAE. 2011


Abs. Abs. %h %b Abs. %h %b

Biztanleria guztira 34.734 12.634 36,4 100,0 22.100 63,6 100,0

Europar Batasuna 11.111 4.310 38,8 34,1 6.801 61,2 30,8

Europako gainerako herrialdeak 728 240 33,0 1,9 488 67,0 2,2

Afrika 8.841 1.754 19,8 13,9 7.087 80,2 32,1

Ipar Amerika 553 405 73,2 3,2 148 26,8 0,7

Erdialdeko Amerika eta Karibe 1.296 893 68,9 7,1 403 31,1 1,8

Hego Amerika 8.428 4.204 49,9 33,3 4.224 50,1 19,1

Asia 3.728 798 21,4 6,3 2.931 78,6 13,3

Ozeania 47 29 61,7 0,2 18 38,3 0,1

Iturria: EIN. Egungo biztanleriari buruzko kalkuluak. Kalkulatutako migrazio-fluxuak.

20

Adina kanpoko migrazio-mugimenduan eragin handia duen faktorea da. Ildo horretan,

gazteenak dira gehien emigratzen dutenak; hain zuzen, 25 eta 35 urte bitartekoak.

Adin-tarte horietan, gizon gehiagok emigratzen dute emakumeek baino (% 60 baino

gehiago gizonak dira). Dena den, adina handitu ahala, emakumeen proportzioa ere

handitzen da, eta 65 urtetik aurrera, emigratzen duten emakumeen proportzioa


1.13. taula. Atzerrirako emigrazio-fluxua, adin-taldearen arabera. EAE. 2011


Abs. Abs. %h %b Abs. %h %b

BIZTANLERIA GUZTIRA 34.734 12.634 36,4 100,0 22.100 63,6 100,0

15 urtetik behera 3.182 1.576 49,5 12,5 1.604 50,4 7,3

15-19 1.699 679 40,0 5,4 1.021 60,1 4,6

20-24 3.811 1.442 37,8 11,4 2.368 62,1 10,7

25-29 5.951 2.107 35,4 16,7 3.846 64,6 17,4

30-34 6.498 2.089 32,1 16,5 4.409 67,9 20,0

35-39 4.899 1.469 30,0 11,6 3.429 70,0 15,5

40-44 3.269 1.046 32,0 8,3 2.223 68,0 10,1

45-49 2.136 744 34,8 5,9 1.393 65,2 6,3

50-54 1.397 547 39,2 4,3 850 60,8 3,8

55-59 893 392 43,9 3,1 502 56,2 2,3

60-64 466 226 48,5 1,8 239 51,3 1,1

65 urte eta gehiago 533 316 59,3 2,5 218 40,9 1,0

Iturria: EIN. Egungo biztanleriari buruzko kalkuluak. Kalkulatutako migrazio-fluxuak.

21

1.2. Ezkontzak

Euskadiko sexu desberdineko pertsonen arteko ezkontzen bilakaera aztertuz gero,

ikusiko dugu beheranzko joera dagoela, bai ezkontza-kopuruari dagokionez (urtetik

urtera, gero eta gutxiago dira), bai ezkontza-tasari dagokionez; hain zuzen, 2011n,

3,7 ezkontza egin ziren 1.000 biztanleko, eta 1975ean, 8,4 egin ziren.

1.14. taula. Ezkontza-kopuruaren eta ezkontza-tasaren bilakaera. EAE. 1975-2011

EZKONTZAK (Abs.) TASA (%) 1975 17.336 8.4 1980 12.314 5.8 1985 9.436 4.4 1990 9.729 4.6 1995 9.587 4.6 2000 10.510 5.1 2005 9.575 4.5 2010* 8.377 3.8 2011* 8.081 3,7

Iturria: EUSTAT. EAEko ezkontzen estatistika.

Oharra: (*) Behin-behineko tasak. Homosexualen arteko ezkontzak ez dira zenbatu.

EAEn, ezkontza zibilak dira nagusi, ezkontza guztien % 65 baino gehiago zibilak

baitira. Informazioaren aurretiazko azterketak erakusten du ezkontza zibil gehienak

Gipuzkoan egiten direla, eta Araban, berriz, ezkontza katoliko gehien egiten direla.

1.15. taula. Ezkontzak, ezkontza-lekuaren, egoitzaren eta ezkontzeko eraren arabera, EAE. 2011

GUZTIRA KATOLIKOA ZIBILA

BESTE ERLIJIO BAT

Abs. Abs. %h Abs. %h Abs. %h Ezkontza-lekua 8.593 2.837 33,0 5.739 66,8 17 0,2

EAE 7.760 2.426 31,3 5.318 68,5 16 0,2 Araba 1.077 359 33,3 714 66,3 4 0,4 Bizkaia 4.015 1.277 31,8 2.727 67,9 11 0,3 Gipuzkoa 2.668 790 29,6 1.877 70,4 1 0,0

EAEtik kanpo 833 411 49,3 421 50,5 1 0,1 Egoitza 8.593 2.837 33,0 5.739 66,8 17 0,2

EAE 8.081 2.628 32,5 5.437 67,3 16 0,2 Araba 1.152 403 35,0 746 64,8 3 0,3 Bizkaia 4.196 1.399 33,3 2.788 66,4 9 0,2 Gipuzkoa 2.733 826 30,2 1.903 69,6 4 0,1

EAEtik kanpo 512 209 40,8 302 59,0 1 0,2



22

1980. urtetik aurrera, ezkontzen diren pertsonen batez besteko adina gero eta

handiagoa da; hain zuzen, 2011. urtean, emakumeek 33,4 urte zituzten, batez beste,

eta gizonek, ordea, 35,9 urte. Horrek esan nahi du azken hamarkadetan ezkontzeko

adina ia 10 urtez handitu dela. Aztertutako denboraldiari dagokionez, ezkontzeko

orduan, gizonen eta emakumeen arteko aldea ez da apenas aldatu; izan ere,

emakumeak batez beste 2,4-2,7 urte gazteagoak dira gizonak baino.

1.16. taula. Ezkondutako pertsonen batez besteko adinaren bilakaera, sexuaren arabera. EAE. 1980 – 2011

EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea 1980 24,6 27,0 2,4 1985 26,2 28,9 2,7 1990 27,4 30,1 2,7 1995 29,1 31,7 2,6 2000 30,2 32,8 2,6 2005 31,5 34,2 2,7 2010 33,1 35,7 2,6 2011 33,4 35,9 2,5

Iturria: EIN. Oinarrizko Adierazle Demografikoak.

Ezkontzen ziren pertsona gehienak, emakumeak zein gizonak, ezkongabeak ziren.

1986. urtetik (urte hartan, datu bereiziak ematen hasi ziren), datu hori konstantea izan

da. Hala ere, aipatzekoa da dibortziatu ondoren ezkondutako pertsonen proportzioak

gora egin duela azken 10 urteetan. Sexuaren arabera aztertuz gero, ez da alderik

ikusten ezkondu aurreko egoera zibilari dagokionez.

1.17. taula. Ezkondutako pertsonen bilakaera, ezkondu aurretiko egoera zibilaren arabera, sexua aintzat hartuz. EAE. 1976 – 2011

EMAKUMEAK GIZONAK

Abs. Ezkong.

(%) Alarg. (%)

Dibortz. (%) Abs. Ezkong.

(%) Alarg. (%)

Dibortz. (%)

1976 14.683 -- -- -- 15.571 -- -- -- 1980 11.411 -- -- -- 11.765 -- -- -- 1986 9.685 97,1 0,8 2,1 9.471 96,0 1,2 2,8 1990 9.989 96,7 0,5 2,8 9.793 95,4 0,9 3,7 1995 9.870 95,4 0,5 4,1 9.694 94,4 1,0 4,6 2000 10.839 94,8 0,5 4,7 10.735 94,1 0,8 5,1 2005 9.784 93,3 0,4 6,3 9.752 93,0 0,7 6,3 2010 8.463 90,5 0,4 9,1 8.474 89,4 0,6 9,9 2011 8.115 89,9 0,4 9,7 8.157 89,4 0,7 9,9



23

2011. urtean, 8.115 emakume ezkondu ziren guztira, eta haietatik, % 90 espainiarrak

ziren. Gizonen kasuan, kopurua zerbait handiagoa izan zen (8.157), baina,

herritartasunari dagokionez, portzentajezko pisu berbera izan zuten. Ezkontzen diren

atzerritar emakumeen eta gizonen arteko aldea gero eta handiagoa izan zen 2010era

arte, aldaketa gutxirekin; hain zuzen ere, urte hartan, 3 portzentaje-puntu baino

gehiagoko aldea zegoen. 2011n, bi sexuen arteko aldeak bere horretan jarraitu

bazuen ere, zirrikitu horren goranzko joera amaitu zela zirudien.

1.18. taula. Ezkondutako pertsonen bilakaera, nazionalitatea eta sexuaren arabera. EAE. 1996 - 2011

EMAKUMEAK GIZONAK G-E

atzerritarra

Guztira (Abs.)

Espainiarra (%)

Atzerritarra (%)

Guztira (Abs.)

Espainiarra (%)

Atzerritarra (%)

1996 9.183 98,5 1,5 8.898 98,5 1,5 0,0 1997 9.816 98,3 1,7 9.665 98,7 1,3 -0,4 1998 10.393 97,7 2,3 10.237 98,6 1,4 -0,9 1999 10.089 97,0 3,0 9.983 98,5 1,5 -1,5 2000 10.839 97,1 2,9 10.735 98,5 1,5 -1,4 2001 10.145 96,7 3,3 10.011 98,0 2,0 -1,3 2002 10.327 95,5 4,5 10.258 97,1 2,9 -1,6 2003 10.395 93,8 6,2 10.347 95,8 4,2 -2,0 2004 10.275 93,1 6,9 10.238 95,6 4,4 -2,5 2005 9.784 93,1 6,9 9.752 95,7 4,3 -2,6 2006 9.355 92,9 7,1 9.371 95,1 4,9 -2,2 2007 9.224 92,5 7,5 9.202 94,1 5,9 -1,6 2008 9.243 91,4 8,6 9.233 94,0 6,0 -2,6 2009 8.614 90,6 9,4 8.638 93,1 6,9 -2,5 2010 8.463 89,9 10,1 8.474 93,0 7,0 -3,1 2011 8.115 89,8 10,2 8.157 92,2 7,8 -2,4



Sexu bereko pertsonen arteko ezkontzei dagokienez, 2006an egin ziren horrelako

ezkontza gehien (seguru asko, ezkontza horiek 2005. urtean legeztatu izanaren

ondorioz). 2007. urtean sexu bereko ezkontza gutxiago egin baziren ere, urte hartatik

aurrerako joera goranzkoa izan da; esaterako, 2011n, 150 ezkontza egin ziren.

24

1.19. taula. EAEko sexu bereko pertsonen arteko ezkontzen bilakaera, lurralde historikoaren Arabera. 2005 – 2011

ARABA BIZKAIA GIPUZKOA EAE-TIK KANPO

GUZTIRA

2005 9 34 26 5 74 2006 13 84 63 9 169 2007 13 43 38 7 101 2008 10 66 37 6 119 2009 12 60 46 10 128 2010 18 68 46 10 142 2011 23 69 44 14 150


Estatistika-eragiketa desberdinek (EUSTAT eta EIN) ezkontzari buruzko datu

desberdinak ematen dituzte; izan ere, EINek bi ezkongaiek egoitza EAEn dutenean

soilik zenbatzen ditu ezkontzak, eta EUSTATek, berriz, ezkongaietako batek egoitza

EAEtik kanpo duenean ere zenbatzen ditu. Hori dela eta, 2011n, EINek emakumeen

arteko 50 ezkontza eta gizonen arteko 75 ezkontza zenbatu zituen.

1.20. taula. Emakumeen arteko ezkontzak, adinaren arabera. EAE. 2011

1. EZKONTIDEA 2. EZKONTIDEA

Guztira 50 50 15 baino gutxiago -- -- 15-19 -- -- 20-24 1 3 25-29 7 4 30-34 12 9 35-39 7 9 40-44 6 8 45-49 11 6 50-54 4 4 55-59 2 5 60 eta gehiago -- 2

Iturria: EIN. Ezkontzen estatistika.

Emakumeen arteko ezkontzetan, ezkongai gehienak 25 eta 44 urte bitartekoak dira.

Gizonen arteko ezkontzek antzeko joera dute, ezkongaiak adin-tarte berdinetakoak

baitira.

25

1.21. taula. Gizonen arteko ezkontzak, adinaren arabera. EAE. 2011

1. EZKONTIDEA 2. EZKONTIDEA

Guztira 75 75

15 baino gutxiago -- -- 15-19 -- -- 20-24 6 3 25-29 12 8 30-34 11 13 35-39 14 10 40-44 15 16 45-49 7 14 50-54 6 5 55-59 1 2 60 eta gehiago 3 4

Iturria: EIN. Ezkontzen estatistika.

Ezkontza-hausturei dagokienez, 2011. urtean, EINek argitaratutako azken datuen

arabera, ezkontza-baliogabetasunari, dibortzioei eta banantzeei buruzko auzien

gaineko 4.348 epai eman ziren EAEn. Ia epai guztiak dibortzio-epaiak izan ziren. Ez

da lurralde historikoen artean alde adierazgarririk hautematen, baina aipatzekoa da

Araban banantzeen portzentajea apur bat handiagoa dela beste bi lurraldeetan baino,

eta dibortzio-proportzioa pixka bat txikiagoa da.

1.22. taula. Baliogabetasun-, dibortzio- eta banantze-epaiak, lurralde historikoaren arabera. EAE. 2011

Guztira (Abs.) BALIOGAB. (%) BANANTZEAK (%) DIBORTZIOAK (%)

EAE 4.348 0,0 5,4 94,6 Araba 627 0,0 7,3 92,7 Bizkaia 2.286 0,0 5,6 94,4 Gipuzkoa 1.435 0,1 4,2 95,7

Iturria: EIN. Baliogabetasun, banantze eta dibortzioen estatistika.

Dibortzio- eta banantze-demanda gehienak bi ezkontideek aurkezten dituzte, eta

Gipuzkoako Lurralde Historikoetan aurkezten dira demanda horietako gehienak.

Halaber, Gipuzkoan, senarrek aurkezten dute demanden portzentajerik txikiena.

1.23. taula. Dibortzio- eta banantze-epaiak, demanda jartzen duenaren eta lurralde historikoaren arabera. EAE. 2011

GUZTIRA

Abs. EMAKUMEA GIZONA BIAK

Abs. %h Abs. %h Abs. %h EAE 4.346 1.242 28,6 726 16,7 2.378 54,7

Araba 627 168 26,8 135 21,5 324 51,7

Bizkaia 2.285 720 31,5 413 18,1 1.152 50,4

Gipuzkoa 1.434 354 24,7 178 12,4 902 62,9


26

EAEko banantze gehienak alde bien adostasunez egiten dira, batik bat Gipuzkoan.

Araban eta Bizkaian, adostasunik gabeko banantze-kopurua handiagoa da.

1.24. taula. Banantzeak, motaren eta lurralde historikoaren arabera. EAE. 2011

GUZTIRA

Abs.

ALDE BIEN ADOSTASUNEZ

ADOSTASUNIK GABE

Abs. %h Abs. %h EAE 233 166 71,2 67 28,8 Araba 46 31 67,4 15 32,6 Bizkaia 127 84 66,1 43 33,9 Gipuzkoa 60 51 85,0 9 15,0


Dibortzioek banantzeen antzeko joera dute. Ildo horretan, dibortzio-demanden % 70

baino apur bat gehiago adostasunaren bidez aurkezten da; dibortzio-modalitate hori

nagusi da Gipuzkoan.

1.25. taula. Dibortzioak, motaren eta lurralde historikoaren arabera. EAE. 2011

GUZTIRA Abs.

ALDE BIEN ADOSTASUNEZKO

DIBORTZIOA

ADOSTASUNIK GABEKO DIBORTZIOA

Abs. %h Abs. %h EAE 4.113 2.965 72,1 1.148 38,7 Araba 581 422 72,6 159 37,7 Bizkaia 2.158 1.469 68,1 689 46,9 Gipuzkoa 1.374 1.074 78,2 300 27,9


EAEn ematen diren banantze- eta dibortzio-epaien kasu gehien-gehienetan,

ezkontzak 5 urtetik gorako iraupena izan du. 20 urtez edo gehiagoz ezkonduta egon

diren bikoteen arteko hausturak oso proportzio handia dute.

1.26. taula. Banantzeak eta dibortzioak, ezkontzaren iraupenaren arabera. EAE. 2011

BANANTZEAK DIBORTZIOAK GUZTIRA Abs. %b Abs. %b Abs. %b

GUZTIRA 233 4.113 4.346

Urte bat baino gutxiago 1 0,4 28 0,7 29 0,7

1-2 urte 9 3,9 283 6,9 292 6,7

3-5 urte 21 9,0 599 14,6 620 14,3

6-10 urte 41 17,6 846 20,6 887 20,4

11-15 urte 35 15,0 709 17,2 744 17,1

16-19 urte 34 14,6 382 9,3 416 9,6

20 urte eta gehiago 92 39,5 1.266 30,8 1.358 31,2


27

Banantze- eta dibortzio-epai gehienetan, aitak ordaindu behar du ezkontzan jaiotako

seme-alaben mantenu-pentsioa; oso epai-portzentaje txikian, bi ezkontideei edo

amari soilik dagokie mantenu-pentsioa ordaintzea.

1.27. taula. Banantzeak eta dibortzioak, mantenu-pentsioa ordaintzen duen ezkontidearen arabera, lurralde historikoa aintzat hartuz. EAE. 2011

GUZTIRA

Abs. AMAK AITAK BIAK EZ DAGOKIO*

Abs. %h Abs. %h Abs. %h Abs. %h Banantzeak

EAE 233 4 1,7 112 48,1 18 7,7 99 42,5

Araba 46 2 4,3 20 43,5 4 8,7 20 43,5

Bizkaia 127 2 1,6 64 50,4 8 6,3 53 41,7

Gipuzkoa 60 0 0,0 28 46,7 6 10,0 26 43,3

Dibortzioak EAE 4.113 128 3,1 1.959 47,6 215 5,2 1811 44,0

Araba 581 30 5,2 271 46,6 33 5,7 247 42,5

Bizkaia 2.158 52 2,4 1.040 48,2 80 3,7 986 45,7

Gipuzkoa 1.374 46 3,3 648 47,2 102 7,4 578 42,1


*Oharra: Ez da egokia/Ez dago jasota

Euskal Autonomia Erkidegoko Fiskaltzaren datuen arabera, 2012. urtean, seme-

alabei edota ezkontide ohiari mantenu-pentsioa ez ordaintzeagatik, 757 prozedurari

eman zitzaien hasiera; beraz, horri dagozkio familia-harremanen kontrako delituen

erdiak baino gehiago. Haietatik guzietatik, 359 Bizkaian egin ziren, 288 Gipuzkoan eta

110 Araban. Fiskaltzak argitaratutako memoriaren arabera, krisi ekonomikoaren

ondorio den pobretzeak ez-ordaintze horiek gehitzea eragin du.

1.28. taula. Familia-harremanen kontrako delituak eta mantenu-pentsioen ez-ordaintzeak. EAE. 2012

GUZTIRA ARABA BIZKAIA GIPUZKOA

Familia-harremanen kontrakoak 1.371 159 610 602 Mantenu-pentsioen ez-ordaintzea 757 110 359 288 Prozedura guztien gaineko portzentajea 55,2 69,2 58,8 47,8

Mantenu-pentsioak ez ordaintzeagatiko akusazio-idazkiak: 156

Emandako epaiak: 68

Kondena-epaien portzentajea: % 75 Iturria: Euskal Autonomia Erkidegoko Fiskaltza. 2013ko memoria (2012. ekitaldia).

28

1.3. Jaiotzak

2012an, Euskadiko jaiotza-tasa gordina1 9,3 izan zen. Aurreko urteetakoa baino

txikiagoa da, eta uste da tasa beheranzko joera horrek bere horretan jarraituko duela,

2020rako proiekzioan ikus daitekeenez. Hiru lurralde historikoen egoerari

erreparatuta, ikus daiteke, nahiz eta alde nabarmenik egon ez, tasa hori apur bat

handiagoa dela Gipuzkoan (9,8).

Bada jaiotza-tasaren bilakaerari buruzko ikuspegia ematen duen beste adierazle bat:

balizko emakume batek bere bizitza ugalkorrean izan ditzakeen seme-alaben

kopurua, alegia, Ugalkortasun Indize Sintetikoa (UIS). 2012an indize horrek 1,33

izango zela ezarri zen; hau da, 2007tik aurrera, joera positiboa izan du. Gainera,

etorkizunean ere hazkunderako joerari eutsiko diola aurreikusten da; izan ere, 2020.

urtean, 1,42 izango da.

Amek erditzean batez beste duten adina beste adierazle bat da, jaiotza-tasak zer

bilakaera duen jakiteko. EUSTATen biztanleriaren proiekzio-datuen arabera, 2012.

urtean, amen batez besteko adina 32,23 urte izango zen, eta 2020rako proiekzioen

arabera, adin horrek iraunkor jarraituko du.

1.29. taula. Espero diren jaiotza- eta ugalkortasun-adierazleak, lurralde historikoaren eta

urtearen arabera. EAE. 2007-2020 EAE ARABA BIZKAIA GIPUZKOA

Jaiot. TG UIS Adina batez beste

Jaiot. TG Jaiot. TG Jaiot. TG

2007 20,6 9,6 1,25 32,19 3,0 9,68 10,4 9,07 7,2 10,36 2008 20,9 9,6 1,27 32,20 3,1 9,73 10,6 9,15 7,2 10,36 2009 21,0 9,6 1,28 32,21 3,1 9,72 10,7 9,18 7,2 10,29 2010 21,0 9,6 1,30 32,22 3,1 9,67 10,7 9,17 7,1 10,17 2011 20,9 9,5 1,32 32,22 3,1 9,58 10,7 9,11 7,0 9,99 2012 20,6 9,3 1,33 32,23 3,1 9,45 10,6 9,02 6,9 9,78 2013 20,3 9,2 1,34 32,24 3,1 9,29 10,5 8,90 6,7 9,54 2014 19,9 9,0 1,36 32,24 3,0 9,11 10,3 8,75 6,6 9,28 2015 19,5 8,8 1,37 32,25 3,0 8,92 10,1 8,58 6,4 9,01 2016 19,1 8,6 1,38 32,25 2,9 8,73 9,9 8,41 6,2 8,76 2017 18,7 8,4 1,39 32,26 2,9 8,54 9,7 8,23 6,0 8,51 2018 18,3 8,2 1,40 32,26 2,8 8,36 9,5 8,07 5,9 8,29 2019 17,9 8,0 1,41 32,27 2,8 8,20 9,4 7,92 5,7 8,09 2020 17,6 7,9 1,42 32,27 2,8 8,05 9,2 7,78 5,6 7,93 Iturria: EUSTAT. Biztanleriaren proiekzioak. Oharra: Jaiot. (Jaiotzak); UIS (Ugalkortasun Indize Sintetikoa); TG (Jaiotza Tasa Gordina).

1 Urte jakin bateko jaiotza-kopuruaren eta batez besteko biztanle-kopuruaren arteko erlazioa da.

29

Biztanleriaren Mugimendu Naturalaren estatistika operatiboak –EAEn bizi diren amen

jaiotzen bilakaera adin-taldearen arabera aztertzen duenak– ezartzen du 1990. urteaz

geroztik 30 eta 34 urte bitarteko amen kopurua gero eta handiagoa dela. Ildo

horretan, 2011. urtean, adin-tarte horretako 10 emakumetik 4k seme-alaba izan

zuten, 1975ean gertatutakoaren aldera; izan ere, 1975ean, 10 emakumetik 2k izan

zuten seme-alaba adin-tarte horretan. Orobat, aipatzekoa da 35 eta 39 urte bitarteko

adin-tartean ama izan ziren emakumeen ehunekoak gora egin zuela; hain zuzen, ama

guztien % 32,1 izan ziren. 2011n seme-alaba izan zuten ama guztien ia hiru

laurdenak 30 eta 39 urte bitartekoak ziren.

1.30. taula. EAEn bizi diren amen jaiotzen bilakaera, amare n adinaren arabera. 1975 – 2011

1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2011 GUZTIRA (Absolutuak) 39.646 28.812 20.970 16.456 15.345 17.316 19.698 21.170 21.155

<14 urte 9 6 4 2 1 3 2 3 1 15-19 1.294 1.480 825 408 213 175 224 263 240 20-24 9.601 7.322 3.968 2.130 1.006 842 851 1.035 963 25-29 15.060 10.203 8.697 6.384 4.483 3.618 3.528 3.194 3.112 30-34 8.451 6.467 5.109 5.768 7.085 8.218 8.982 8.998 8.814 35-39 3.718 2.603 1.889 1.515 2.357 4.010 5.292 6.424 6.786 40-44 1.399 657 434 237 194 443 791 1.152 1.180 45-49 107 70 41 12 6 4 28 97 51 >50 urte 7 4 3 - - 3 - 7 8

% bertikalak <14 urte 0,02 0,02 0,02 0,01 0,01 0,02 0,01 0,01 0,0 15-19 3,26 5,14 3,93 2,48 1,39 1,01 1,14 1,24 1,1 20-24 24,22 25,41 18,92 12,94 6,56 4,86 4,32 4,89 4,6 25-29 37,99 35,41 41,47 38,79 29,21 20,89 17,91 15,09 14,7 30-34 21,32 22,45 24,36 35,05 46,17 47,46 45,60 42,50 41,7 35-39 9,38 9,03 9,01 9,21 15,36 23,16 26,87 30,34 32,1 40-44 3,53 2,28 2,07 1,44 1,26 2,56 4,02 5,44 5,6 45-49 0,27 0,24 0,20 0,07 0,04 0,02 0,14 0,46 0,2 >50 urte 0,02 0,01 0,01 0,00 0,00 0,02 0,00 0,02 0,0

Iturria: EIN. Biztanleriaren Mugimendu Naturala.

Euskadin ama izateko batez besteko adina aztertzen badugu, ikusiko dugu 1975.

urteaz geroztik adin hori ia 4 urte handitu dela. Estatuan, Euskal Autonomia

Erkidegoak du ama izateko batez besteko adinik handiena (32,5 urte).

1.31. taula. Amatasunaren batez besteko adinaren bilakaera, EAEn eta Estatuan. 1975 - 2011

1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2011 Estatua guztira 28,8 28,2 28,5 28,9 30,0 30,7 30,9 31,2 31,5 Euskadi 28,8 28,5 29,0 29,7 31,1 32,1 32,4 32,4 32,5


30

Euskadin bizi ziren ama gehienak ezkonduta zeuden erditzean. Dena den, gero eta

handiagoa da ezkondu gabe dauden amen portzentajea. Izan ere, 2011ko jaiotzen

% 34,3tan, ama ez zegoen ezkonduta. Desberdintasun handia dago 1975eko

datuarekin alderatuta; hain zuzen, urte hartan, portzentajea jaiotza guztien % 1,4koa

izan zen. Lurralde historikoen artean, ez dago alde aipagarririk.

1.32. taula. EAEn bizi diren amen jaiotzen bilakaera, amaren egoera zibilaren eta lurralde

historikoaren arabera. 1975 – 2011

GUZTIRA

(Abs.) EZKONDUTA

(Abs.) EZKONDU GABE*

(Abs.) EZKONDU GABE (%)

EAE 1975 39.646 39.085 561 1,4 1980 28.812 27.916 896 3,1 1985 20.970 19.549 1.421 6,8 1990 16.456 15.176 1.280 7,8 1995 15.345 13.806 1.539 10,0 2000 17.316 14.679 2.637 15,2 2005 19.698 15.126 4.572 23,2 2010 21.170 14.230 6.940 32,8 2011 21.155 13.894 7.261 34,3

ARABA 1975 4.833 4.794 39 0,8 1980 3.917 3.836 81 2,1 1985 3.008 2.691 317 10,5 1990 2.324 2.161 163 7,0 1995 2.083 1.859 224 10,8 2000 2.486 2.118 368 14,8 2005 2.791 2.121 670 24,0 2010 3.348 2.253 1.095 32,7 2011 3.427 2.258 1.169 34,1

BIZKAIA 1975 22.075 21.756 319 1,4 1980 16.569 16.008 561 3,4 1985 11.582 10.914 668 5,8 1990 8.760 8.103 657 7,5 1995 7.887 7.114 773 9,8 2000 8.819 7.497 1.322 15,0 2005 10.121 7.796 2.325 23,0 2010 10.601 7.076 3.525 33,3 2011 10.680 6.901 3.779 35,4

GIPUZKOA 1975 12.738 12.535 203 1,6 1980 8.326 8.072 254 3,1 1985 6.380 5.944 436 6,8 1990 5.372 4.912 460 8,6 1995 5.375 4.833 542 10,1 2000 6.011 5.064 947 15,8 2005 6.786 5.209 1.577 23,2 2010 7.221 4.901 2.320 32,1 2011 7.048 4.735 2.313 32,8

Iturria: EIN. Biztanleriaren Mugimendu Naturala. *Oharra: ezkongabea, alarguna edo dibortziatua.

31

EAEn bizi diren amen nazionalitateari erreparatuz gero, atzerritar nazionalitateko

amen kopurua gero eta handiagoa dela hautemango da; 1996an, % 1,9 izan ziren,

eta 2009. urtean, berriz, % 15. Hala ere, 2008ra arte hazkunde handia gertatu bazen

ere, badirudi azken urteetan joera hori moteldu egin dela.

1.33. taula. EAEn bizi diren amen jaiotzen bilakaera, amaren nazionalitatearen arabera. 1996 – 2012

Guztira (Abs.) Espainiarra

(Abs.) Atzerritarra (Abs.) Atzerritarra (%)

1996 15.831 15.526 305 1,9 1997 16.325 15.993 332 2,0 1998 16.113 15.777 336 2,1 1999 16.787 16.379 408 2,4 2000 17.316 16.820 496 2,9 2001 17.647 17.028 619 3,5 2002 18.133 17.286 847 4,7 2003 19.267 18.182 1.085 5,6 2004 19.594 18.296 1.298 6,6 2005 19.715 18.184 1.531 7,8 2006 20.043 18.209 1.834 9,2 2007 20.596 17.998 2.598 12,6 2008 21.315 18.275 3.040 14,3 2009 20.928 17.733 3.195 15,3 2010 21.159 17.803 3.356 15,9 2011 21.180 17.751 3.429 16,2 2012 20.533 17.051 3.482 17,0

Iturria: EUSTAT. EAEko jaiotzen estatistika.

Jaiotzei buruzko atal hau amaitzeko, Osasun, Gizarte Zerbitzu eta Berdintasun

Ministerioak familia ugariei emandako titulu-kopuruei buruz argitaratutako azken

datua aztertuko dugu. Iturri horren arabera, 2012an, Estatu osoan, 532.928 familiak

zuten familia ugariaren titulua, ofizialki, eta 55.187 titulu berri eman ziren. Euskadin,

2012. urtean, 21.358 titulu zeuden indarrean (Estatuko familia ugarien % 4, eta

EAEko familia guztien ehuneko pixka bat txikiagoa). Familia ugariaren titulu gehien

dituzten autonomia-erkidegoak honako hauek dira: Andaluzia (familia ugari guztien

% 19,3), Katalunia (% 18,1) eta Madrilgo erkidegoa (% 16,4).

32

1.34. taula. Familia ugariei emandako tituluak, autonomia-erkidegoaren eta titulu-motaren arabera. 2012

Indarreko tituluak

(Abs.) Titulu berriak

(Abs.) Titulu berrituak

(Abs.) GUZTIRA 532.928 55.187 139.597 Andaluzia 102.548 12.825 26.419 Aragoi 14.150 1.601 3.217 Asturias * 580 2.131 Balearrak 15.220 1.209 2.277 Kanariak 9.574 1.909 6.806 Kantabria 5.182 538 1.424 Gaztela eta Leon 23.657 2.655 9.073 Gaztela-Mantxa 31.393 2.920 11.261 Katalunia 96.370 8.953 22.777 Valentziako Erkidegoa 52.755 3.381 7.471 Euskadi 21.385 2.302 4.562 Extremadura 14.530 1.194 6.009 Galizia 19.489 1.903 6.113 Errioxa 4.295 404 1.075 Madril 87.599 7.109 13.957 Murtzia 21.473 4.162 9.224 Nafarroa 9.786 960 2.959 Ceuta 2.628 230 712 Melilla 894 352 2.130

Iturria: Osasun, Gizarte Zerbitzu eta Berdintasun Ministerioa. Familia ugariaren tituluen estatistika.

Oharra (*): Ez dago daturik.

33

1.4. Heriotzak

2011. urtean, 19.832 pertsona hil ziren Euskadin. Pixka bat emakume gutxiago hil

ziren gizonak baino, batez ere, Araban.

1.35. taula. Heriotzak, lurralde historikoaren eta sexuaren arabera. EAE. 2011

Guztira

abs. EMAKUMEAK GIZONAK

Abs. % Abs. % EAE 19.832 9.536 48,1 10.296 51,9

Araba 2.519 1.142 45,3 1.377 54,7

Bizkaia 11.012 5.340 48,5 5.672 51,5

Gipuzkoa 6.301 3.054 48,5 3.247 51,5

Iturria: EUSTAT. EAEko heriotzen estatistika.

Hala ere, heriotzei dagokienez, adin-taldeak aztertzean aurkituko ditugu emakumeen

eta gizonen arteko alde nagusiak. Emakumeen heriotza-kopurua gizonena baino

handiagoa da 81 urtetik aurrera. Gainerako adin-tarteetan, berriz, gizonen heriotza-

kopurua handiagoa da emakumeena baino.

1.36. taula. Heriotzak, adin-taldearen, lurralde historikoaren eta sexuaren arabera. EAE. 2011

ARABA BIZKAIA GIPUZKOA Abs. E% G% Abs. E% G% Abs. E% G%

GUZTIRA 2.519 45,3 54,7 11.013 48,5 51,5 6.300 48,5 51,5

Urte batetik behera 10 70,0 30,0 34 73,5 26,5 14 71,4 28,6

1-10 5 40,0 60,0 13 30,8 69,2 8 0,0 100,0

11-20 4 75,0 25,0 16 25,0 75,0 9 33,3 66,6

21-30 9 33,3 66,7 42 23,8 76,2 26 23,1 76,9

31-40 25 24,0 76,0 118 44,1 55,9 62 25,8 74,2

41-50 88 35,2 64,8 351 38,7 61,3 193 38,9 61,1

51-60 178 30,3 69,7 767 31,2 68,8 450 31,8 68,2

61-70 284 27,8 72,2 1.175 28,0 72,0 696 28,7 71,3

71-80 549 33,0 67,0 2.563 36,8 63,2 1.375 34,9 65,1

81-90 952 49,1 50,9 4.319 55,2 44,8 2.406 55,5 44,5

91-100 401 74,3 25,7 1.558 74,7 25,3 1.018 73,8 26,2

100 urte baino gehiago 14 71,4 28,6 57 94,7 5,3 43 83,7 16,3

Iturria: EIN. . Oinarrizko Adierazle Demografikoak

Azkenik, heriotza-tasa gordinak aztertzen dira. EINen oinarrizko adierazle

demografikoen arabera, bilakaera alderatzean, ikus daiteke hiru lurralde historikoetan

1.000 biztanleko heriotza-kopurua pixkanaka igo dela. Bizkaiak du heriotza-tasa

gordinik handiena (9,8), eta Arabak, txikiena (7,9).

34

1.37. taula. Heriotza-tasa gordinaren bilakaera, lurralde historikoaren arabera. 1975 – 2012

ARABA BIZKAIA GIPUZKOA

1975 6,8 7,6 7,2 1980 6,0 7,2 6,2 1985 6,1 7,5 7,2 1990 6,9 8,1 7,5 1995 7,4 8,7 8,4 2000 7,8 9,1 8,7 2005 8,3 9,5 8,9 2010 7,6 9,4 8,7 2011 7,9 9,5 8,9 2012 7,9 9,8 9,2


2012an, Euskadiko heriotza-tasa gordina 9,3 izan zen, ia puntu bat handiagoa

Estatuko batez bestekoa baino (8,6).

1.38. taula. Heriotza-tasa gordina EAEn eta Estatuan. 2012

HERIOTZA-TASA Estatua guztira 8,6 Euskadi 9,3


35

2. BALIABIDE EKONOMIKOAK ESKURATZEA ETA

KONTROLATZEA

2.1. Ekoizpen -lana

Atal honetan emakumeek eta gizonek lan merkatuan bizi duten egoerari buruzko

adierazleak bildu dira, soldatapeko lanari (besteren konturako lana) eta

autoenpleguari (norberaren konturako lana dagokienez). Euskadin errealitate horri

buruzko informazio estatistikoa jasotzen duen iturri nagusia EUSTATen Biztanleriaren

Jardueraren Araberako Inkesta da. Informazio hori osatzeko, beste informazio-iturri

batzuk erabili dira, hala nola EINen Biztanleria Aktiboari buruzko Inkesta, Euskal

Enplegu Zerbitzua-Lanbideren Estatistika eta datu sektorialak modu espezifikoagoan

aztertzen dituzten beste eragiketa estatistiko batzuk.

2.1.1. Datu orokorrak: jarduera-, enplegu- eta langabezia-tasak

Biztanleria aktiboa lan-adinean dauden pertsona guztiak dira, enplegu ordaindua

dutenak (biztanleria landuna) zein enplegurik gabe egonda ere lana bilatzen ari

direnak edo lan-merkatuan sartzeko prest daudenak (biztanleria langabea).

Jarduera-tasa gizarte baten lan-indarraren adierazle nagusietako bat da, lan-

merkatua osatzen duten biztanleen proportzioa neurtzen baitu. EAEko 16 urteko eta

gehiagoko biztanleriaren jarduera-tasaren bilakaera aztertuta, hazkunde handia

gertatu dela ikus daiteke; batez ere, gero eta emakume gehiago hasi direlako lanean.

1991tik 2012ra bitartean, emakumeen tasa 10 portzentaje-puntu baino gehiago gehitu

da (38,5etik 49,1era).

Halaber, genero-distantzia ere apurka-apurka txikitu da, nahiz eta % 12ko aldea

dagoen emakumeen eta gizonen parte-hartzeen artean. Garrantzitsua da biztanleria

aktiboaren tasa 2011tik 2012ra bitartean txikitu dela azpimarratzea; hain zuzen,

pertsona aktiboen portzentajea 1,3 puntu txikitu da, eta gizonen kasuan, pixka bat

gehiago txikitu da.

36

2.1. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren jarduera-tasaren

bilakaera, sexuaren eta urtearen arabera. EAE. 1991 – 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea 1991 52,9 38,5 68,0 29,5

1995 52,7 41,3 64,8 23,5

2001 53,6 42,2 65,7 23,5

2002 54,3 43,1 66,1 23,0

2003 55,1 44,6 66,3 21,7

2004 55,5 45,6 65,9 20,3

2005 54,9 45,0 65,3 20,3

2006 54,7 45,4 64,6 19,2

2007 54,8 45,2 65,1 19,9

2008 55,3 46,7 64,5 17,8

2009 55,6 47,6 64,0 16,4

2010 55,9 48,3 64,0 15,7

2011 56,2 49,5 63,2 13,7

2012 54,9 49,1 61,1 12,0 Iturria: EUSTAT. Biztanleriaren Jardueraren Araberako Inkesta.

Jardueraren tasa adin-taldeen arabera aztertuz gero, ohartuko gara 25 eta 44 urte

bitarteko pertsonek osatzen dutela lan-merkatuan dagoen biztanleria-portzentajerik

handiena. Belaunaldien artean alde nabarmena dagoela ikus daiteke, eta

desberdintasun hori adina handitu ahala areagotzen dela. Ildo horretan, 16 eta 24 urte

bitarteko emakumeak eta gizonak proportzio berean sartzen dira lan-merkatuan; 25

eta 44 urte bitarteko segmentuan, emakumeen jarduera-tasa zertxobait txikiagoa da;

eta 45 urtetik aurrera, generoen arteko aldea nabariagoa da, nahiz eta, adin-tarte

horretan, emakumeek zein gizonek lan-merkatuan duten parte-hartzea nabarmen

gutxiagotzen den.

2.2. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren jarduera-tasa, adin-taldearen eta sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea Guztira 54,9 49,1 61,1 12,0

16-24 urte 26,1 26,8 25,4 -1,4

25-44 urte 86,1 82,5 89,4 6,9

45 urte eta gehiago 40,0 33,3 47,7 14,4 Iturria: EUSTAT. Biztanleriaren Jardueraren Araberako Inkesta.

Heziketa-maila beste aldagai interesgarri bat da genero-ikuspegian oinarritutako

azterketa egiteko; izan ere, zenbat eta handiagoa izan hezkuntza-maila, orduan eta

txikiagoa da desberdintasuna, lan-merkatuan sartzeko aukerei dagokienez.

Horrenbestez, goi-mailako ikasketak dituen biztanleriaren jarduera-tasa antzekoa da

bi sexuen artean; aitzitik, lehen ikasketak dituzten pertsonen artean, gizonen jarduera-

tasa emakumeena halako bi da.

37

2.3. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren jarduera-tasa, sexuaren eta heziketa-mailaren arabera. EAE. 2012


Lehen ikasketak 14,8 11,0 20,6 9,6

Erdi-mailako ikasketak 66,7 60,6 71,5 10,9

Goi-mailako ikasketak 77,1 77,6 76,4 -1,2

Iturria: EUSTAT. Biztanleriaren Jardueraren Araberako Inkesta.

Oro har, jarduera-tasa seme-alaben kopuruaren arabera handitzen da. Baina

emakumeen eta gizonen arteko konparazioa eginez gero, ikusiko dugu generoen

arteko aldea ere seme-alaben kopuruaren arabera handitzen dela. Horrenbestez,

10,9 puntuko aldea dago seme-alabarik ez duten emakumeen eta gizonen artean, eta

bi seme-alaba edo gehiago dituzten emakumeen eta gizonen artean, berriz, 16,3

puntuko aldea dago.

2.4. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren jarduera-tasa, beren kargu dituzten seme-alaben eta sexuaren arabera. EAE. 2012


0 45,0 39,6 50,5 10,9

1 60,8 54,2 68,6 14,4

2 edo gehiago 79,0 71,2 87,5 16,3


Jarduera-tasak –EINen Biztanleria Aktiboari buruzko Inkestari2 esker lortuak–

autonomia-erkidegoen arabera aztertuz gero, ikusiko dugu Euskadiko jarduera-tasa

eta Estatuko batez bestekoa (74,8) oso antzekoak direla. Gainera, generoen arteko

alderik txikieneko autonomia-erkidegoetako bat da (10,8), Balearren, Kataluniaren,

Galiziaren eta Madrilen atzean. Ceuta eta Melilla hiri autonomoek dute emakumeen

eta gizonen arteko alderik handiena.

2 Ikus daitekeenez, tasak lortzeko moduak desberdinak dira; desberdintasun horietako bat adin-segmentuari dagokio (EUSTATek 16 urtetik gorakoak hartzen ditu aintzat, eta EINek, 16 eta 64 urte bitartekoak).

38

2.5. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren jarduera-tasa, sexuaren eta autonomia-erkidegoaren arabera. 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea Guztira 75,1 68,8 81,3 12,4 Andaluzia 72,2 65,1 79,1 14,0 Aragoi 77,0 70,7 83,1 12,5 Asturias 69,5 64,0 75,1 11,2 Balearrak 79,7 74,6 84,6 10,0 Kanariak 74,9 69,0 80,8 11,9 Kantabria 72,0 65,8 78,2 12,4 Gaztela eta Leon 74,1 66,5 81,4 14,9 Gaztela-Mantxa 73,6 64,9 81,8 16,9 Katalunia 78,1 72,8 83,4 10,6 Valentziako Erkidegoa 74,4 67,2 81,5 14,3 Euskadi 74,8 69,5 80,2 10,8 Extremadura 70,9 62,1 79,2 17,1 Galizia 73,7 68,7 78,8 10,1 Errioxa 75,6 68,8 82,3 13,5 Madril 78,4 73,6 83,4 9,8 Murtzia 74,7 67,2 81,7 14,5 Nafarroa 75,8 70,2 81,3 11,2 Ceuta 68,1 58,7 77,2 18,5 Melilla 62,7 50,9 74,1 23,1

Iturria: EIN. Biztanleria Aktiboari buruzko Inkesta.

Enplegu-tasa lan-indarraren beste oinarrizko adierazle bat da. Adierazle horrek

besteren konturako lana edo norberaren konturako lana duten 16 urteko eta

gehiagoko biztanleria aktiboaren proportzioa neurtzen du.

Adierazle horrek denboran zehar duen bilakaerari erreparatuta, ikusiko dugu jarduera-

tasaren antzeko joera duela eta, aintzat hartutako urteetan, hazkunde handia izan

duela. Hortaz, 1991tik 2012ra bitartean, emakumeen enplegu-tasa 15 puntu baino

gehiago handitu da (27,7tik 43,3ra). Generoen arteko aldea ere azken urteetan gutxitu

da: gaur egun, 10,2 puntuko aldea dago, eta 1991n, berriz, 32,9 puntukoa zen.

Emakumeen enplegu-tasa pixkanaka handitu da (krisialdiko azken urte hauetan izan

ezik), baina gizonen enplegu-tasa 2005az geroztik txikitu da. Horrenbestez, krisi

ekonomikoak eragin handiagoa izan du gizonengan.

39

2.6. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren enplegu-tasaren bilakaera, sexuaren eta urtearen arabera. EAE. 1991 – 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea 1991 43,7 27,7 60,6 32,9

1995 40,2 27,6 53,5 25,9

2001 47,7 35,3 60,7 25,4

2005 51,8 41,9 62,3 20,4

2009 51,0 43,9 58,6 14,7

2012 48,3 43,3 53,5 10,2


Enplegu-tasari buruzko datuak adin-taldeen arabera aztertzen badira, belaunaldien

artean alde nabarmena dagoela ikus daiteke. 16-24 eta 25–34 adin-taldeetako

biztanleriaren artean, ia ez dago alderik belaunaldien artean; izan ere, emakumeak

eta gizonak neurri berean hasten dira lanean, baina adina handitu ahala, generoen

arteko aldeak handitu egiten dira. Gainera, pertsona gazteenen enplegu-tasak apur

bat handiagoak dira emakumeen artean, eta 45 eta 54 urte bitarteko pertsonen

artean, berriz, egoera alderantzizkoa da.

2.7. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren enplegu-tasa, adin-taldearen eta sexuaren arabera. EAE. 2012


16-24 urte 17,6 18,7 16,5 -2,2

25-34 urte 69,5 69,8 69,3 -0,5

35-44 urte 78,8 73,9 83,4 9,5

45-54 urte 74,9 68,7 81,2 12,5

55 urte eta gehiago 18,4 14,1 23,7 9,6


Berriro ere, heziketa-mailari begira aldeak daudela adierazi behar da. Zenbat eta

handiagoa izan prestakuntza-maila, orduan eta handiagoa da enplegu-tasa. Goi-

mailako ikasketak dituzten biztanleen artean, ia ez dago generoen arteko alderik:

hirugarren mailako ikasketak egin dituzten emakumeak eta gizonak neurri berean

sartzen dira lan-merkatuan; izan ere, emakumeak pixka bat gehiago dira gizonak

baino. Aitzitik, prestakuntza-maila txikia duten biztanleen artean, emakumeen

enplegu-tasa txikiagoa da; hain zuzen, alde nabarmena dago gizonen enplegu-

tasarekiko.

40

2.8. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren enplegu-tasa, heziketa-mailaren arabera. EAE. 2012


Lehen ikasketak 13,0 10,0 17,4 7,4

Erdi-mailako ikasketak 57,2 51,7 61,5 9,8

Goi-mailako ikasketak 70,5 70,9 69,9 -1


Jarduera-tasarekin gertatzen den bezala, seme-alaba gehien dituzten pertsonek

enplegu-tasa handiagoa dute, emakumeen nahiz gizonen kasuan. Dena den,

generoen arteko aldea handitu egiten da, seme-alaben kopurua handitzen den

heinean. Horrenbestez, 6,8 puntuko aldea dago seme-alabarik ez duten emakumeen

eta gizonen artean, eta bi seme-alaba edo gehiago dituzten emakumeen eta gizonen

artean, berriz, 17,2 puntuko aldea dago.

2.9. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren enplegu-tasa, beren kargu dituzten seme-alaben eta sexuaren arabera. EAE. 2012


0 38,1 34,7 41,5 6,8

1 54,8 47,5 63,5 16,0

2 edo gehiago 72,5 64,3 81,5 17,2


Datuak autonomia-erkidegoen arabera aztertuz gero, egieztatzen da Euskadiko

enplegu-tasa 7 puntu handiagoa dela Estatuko batez bestekoa baino (63,6 puntu eta

56,2 puntu, hurrenez hurren); hain zuzen, rankingeko lehen postuan dago. Enplegu-

tasetan generoen artean zer alde dagoen aztertuz gero, Euskadiko datuak Estatuko

batez bestekoa baino hobeak direla ikusiko dugu. Hala ere, beste autonomia-erkidego

batzuetan, alde hori txikiagoa da; esate baterako, Madrilen, Katalunian, Galizian,

Nafarroan, Kanarietan, Asturiasen eta Balearretan.

41

2.10. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren enplegu-tasa, sexuaren eta autonomia-erkidegoaren arabera. 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea Guztira 56,2 51,3 61,0 9,8 Andaluzia 47,1 41,7 52,5 10,8 Aragoi 62,6 56,6 68,4 11,8 Asturias 54,3 49,9 58,8 8,9 Balearrak 61,1 56,4 65,7 9,2 Kanariak 50,0 45,5 54,5 9,0 Kantabria 59,1 54,3 63,9 9,7 Gaztela eta Leon 59,4 51,6 66,8 15,2 Gaztela-Mantxa 52,5 43,8 60,8 17,0 Katalunia 60,3 56,7 64,0 7,3 Valentziako Erkidegoa 53,8 48,7 58,7 10,0 Euskadi 63,6 58,8 68,5 9,7 Extremadura 47,4 39,4 55,0 15,6 Galizia 58,4 54,6 62,2 7,7 Errioxa 60,1 53,3 66,6 13,3 Madril 63,4 60,0 66,9 6,9 Murtzia 53,8 48,3 58,9 10,5 Nafarroa 63,4 59,1 67,7 8,6 Ceuta 41,7 29,7 53,3 23,6 Melilla 44,6 32,4 56,3 23,9


Euskadiko biztanleriaren enplegu-tasa Europako tasarekin alderatuta, gure lurraldea

Europako herrialdeetako batez bestekoan dago. Herbehereek, Danimarkak, Suediak,

Alemaniak eta Austriak enplegu-tasarik handienak dituzte, Europar Batasuna osatzen

duten herrialdeetatik. Bestalde, Euskadin, generoen arteko aldea 1,5 puntu txikiagoa

da Europako batez bestekoa baino. Ildo horretan, nabarmentzekoak dira zenbait

herrialdetako emakumeen eta gizonen artean dauden alde handiak; adibidez, Maltan,

Grezian, Italian eta beste herrialderen batean, 20 puntuko aldea dago, bai eta, zenbait

kasutan, 30ekoa ere.

42

2.11. taula. 16 eta 64 urte arteko enplegu-tasa, sexuaren eta EBko herrialdeen arabera. 2011

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea EB 27 64,3 58,5 70,1 11,6 Alemania 72,5 67,7 77,3 9,6 Austria 72,1 66,5 77,8 11,3 Belgika 61,9 56,7 67,1 10,4 Bulgaria 58,5 56,2 60,9 4,7 Zipre 67,6 62,1 73,7 11,6 Danimarka 73,1 70,4 75,9 5,5 Eslovakia 59,5 52,7 66,3 13,6 Eslovenia 64,4 60,9 67,7 6,8 Espainia 57,7 52,0 63,2 11,2 Estonia 65,1 62,8 67,7 4,9 Euskadi 64,5 59,4 69,5 10,1 Finlandia 69,0 67,4 70,6 3,2 Frantzia 63,9 59,7 68,2 8,5 Grezia 55,6 45,1 65,9 20,8 Herbehereak 74,9 69,9 79,8 9,9 Hungaria 55,8 50,6 61,2 10,6 Irlanda 58,9 55,1 62,6 7,5 Italia 56,9 46,5 67,5 21,0 Letonia 60,8 60,2 61,5 1,3 Lituania 60,3 60,2 60,4 0,2 Luxenburgo 64,6 56,9 72,1 15,2 Malta 57,6 41,0 73,6 32,6 Polonia 59,7 53,1 66,3 13,2 Portugal 64,2 60,4 68,1 7,7 Erresuma Batua 69,5 64,5 74,5 10,0 Txekiar Errepublika 65,7 57,2 74,0 16,8 Errumania 58,5 52,0 65,0 13,0 Suedia 74,1 71,8 76,3 4,5


Azkenik, biztanleria lan-merkatuan zer egoeratan dagoen jakiteko, beste adierazle bat

ere erabili behar da: langabezia-tasa, lanik ez duen 16 urteko edo gehiagoko

biztanleria aktiboaren portzentajea neurtzen duena. 1995etik 2007ra bitartean,

adierazle horrek behera egin du etengabe Euskadin. Aitzitik, 2008az geroztik,

atzerapen ekonomikoaren ondorioz, joera hori aldatu egin da. Langabezia-tasa

enplegu-tasaren beste aurpegia da, eta hura aztertuz gero, emakumeen eta gizonen

artean ere aldea dagoela ikusiko dugu; izan ere, aipatzekoa da azken urteetan

gizonen langabezia-tasa gehiago igo dela emakumeena baino. Horrenbestez,

generoen arteko zirrikitua nabarmen txikitu dela ikus daiteke: 1991. urtean, 17,1

puntuko aldea zegoen, baina 2009. urtez geroztik, gizonen langabezia-tasa

handiagoa zen emakumeena baino.

43

2.12. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleriaren langabezia-tasaren bilakaera, sexuaren eta urtearen arabera. EAE. 1991 - 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea 1991 17,3 28,0 10,9 -17,1 1995 23,8 33,0 17,5 -15,5 2001 11,1 16,5 7,5 -9 2002 8,3 12,1 5,7 -6,4 2003 8,6 11,5 6,5 -5 2004 7,8 9,5 6,5 -3 2005 5,7 7,0 4,7 -2,3 2006 4,1 4,5 3,7 -0,8 2007 3,3 3,6 3,0 -0,6 2008 3,8 4,2 3,4 -0,8 2009 8,1 7,8 8,4 0,6 2010 9,2 8,6 9,6 1 2011 10,8 10,3 11,3 1 2012 12,1 11,7 12,5 0,8


Biztanleria Aktiboari buruzko Inkestaren3 datuen arabera, Euskadik du Estatuko

langabezia-tasarik txikiena; hain zuzen ere, 10,2 puntu txikiagoa da batez bestekoa

baino.

1.13. taula. 16 eta 64 urte bitarteko biztanleriaren langabezia-tasa, sexuaren arabera. EAE eta Estatua guztira. 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea Estatua guztira 25,2 25,5 24,9 -0,6 Euskadi 15,0 15,3 14,6 -0,7


Europako herrialdeetako langabezia-tasak alderatuz gero, Euskadiko datuak apur bat

handiagoak dira Europako batez bestekoa baino; hain zuzen, 1,6 puntu handiagoa.

EBn, langabezia-tasan, generoen arteko aldea oso txikia da herrialde gehienetan.

3 Esan behar da EINek eta EUSTATek modu desberdinean egiten dituztela estatistikak, eta horren ondorioz, Estatuan eta EAEn aurkeztutako emaitzak desberdinak dira.

44

2.14. taula. 16 eta 64 urte bitarteko biztanleriaren langabezia-tasa, sexuaren eta EBko herrialdeen arabera. 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea 2011 2012 2011 2012 2011 2012 2011 2012

EB 27 9,6 10,5 9,8 10,5 9,6 10,4 -0,2 -0,1

Alemania 5,9 5,5 5,6 5,2 6,2 5,7 0,6 0,5

Austria 4,2 -- 4,3 -- 4,0 -- -0,3 --

Belgika 7,2 7,3 7,2 7,4 7,1 7,3 -0,1 -0,1

Bulgaria 11,3 12,2 10,1 10,6 12,3 13,6 2,2 3

Zipre 7,9 12,1 7,7 11,2 8,1 12,9 0,4 1,7

Danimarka 7,6 7,7 7,5 7,6 7,7 7,8 0,2 0,2

Eslovakia 13,6 14,0 13,6 14,5 13,6 13,6 0 -0,9

Eslovenia 8,2 9,0 8,2 9,6 8,2 8,5 0 -1,1

Espainia 21,7 25,0 22,2 25,4 21,2 24,7 -1 -0,7

Estonia 12,5 -- 11,8 -- 13,1 -- 1,3 --

Euskadi 10,8 12,1 10,3 11,6 11,3 12,6 1 1 Finlandia 7,8 7,7 7,1 7,1 8,4 8,3 1,3 1,2

Frantzia 9,6 10,3 10,2 10,4 9,1 10,1 -1,1 -0,3

Grezia 17,7 -- 21,4 -- 15,0 -- -6,4 --

Herbehereak 4,4 5,3 4,4 5,2 4,5 5,3 0,1 0,1

Hungaria 10,9 -- 10,9 -- 11,0 -- 0,1 --

Irlanda 14,7 14,8 10,8 11,0 17,8 17,9 7 6,9

Italia 8,4 -- 9,6 -- 7,6 -- -2 --

Letonia 16,2 -- 13,8 -- 18,6 -- 4,8 --

Lituania 15,3 13,0 12,9 11,0 17,7 15,0 4,8 4

Luxenburgo 4,8 5,0 6,0 5,6 3,9 4,5 -2,1 -1,1

Malta 6,5 6,5 7,1 7,6 6,2 5,9 -0,9 -1,7

Polonia 9,6 10,2 10,4 11,0 9,0 9,5 -1,4 -1,5

Portugal 12,9 15,7 13,2 15,5 12,7 16,0 -0,5 0,5

Erresuma Batua 8,0 -- 7,3 -- 8,7 -- 1,4 --

Txekiar Errepublika 6,7 7,0 7,9 8,2 5,8 6,1 -2,1 -2,1

Errumania 7,4 7,0 6,8 6,3 7,9 7,5 1,1 1,2

Suedia 7,5 7,7 7,5 7,4 7,6 7,9 0,1 0,5


Biztanleria langabearen egoera aztertzerakoan, oso garrantzitsua da lan bila zenbat

denbora eman duen jakitea. 16 urteko eta gehiagoko biztanleen erdiek baino

gehiagok urtebete baino gehiago daramate enplegu-eskatzaile gisa. Enplegua

bilatzen emandako denborari dagokionez, generoen arteko aldea ez da oso

adierazgarria.

45

2.15. taula. Langabezian dagoen 16 urteko eta gehiagoko biztanleria (milakotan), bilaketa-denboraren eta sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA

Abs. EMAKUMEAK GIZONAK

Abs. %h %b Abs. %h %b Lana aurkitu du dagoeneko 7,4 4,4 60,3 6,0 2,9 39,7 3,7

Hilabete bat baino gutxiago 6,9 3,4 49,3 4,6 3,5 50,7 4,4

Hilabete bat edo 3 hilabete baino

gutxiago 19,1 9,2 48,2 12,5 9,9 51,8

12,5

3 hilabete edo 6 hilabete baino

gutxiago 17,3 8,3 48,0 11,3 9,0 52,0

11,3

6 hilabete bat edo urtebete baino

gutxiago 23,6 10,9 46,2 14,8 12,7 53,8

16,0

Urte bat edo 2 urte baino gutxiago 33,6 16 47,5 21,8 17,7 52,5 22,3

2 urte edo gehiago 45,0 21,3 47,4 29,0 23,6 52,6 29,8


Lan bila 12 hilabete edo gehiago daramatzaten 16 urteko eta gehiagoko biztanleen

iraupen luzeko langabezia-tasari dagokionez, emakumeen datuak Europar

Batasuneko herrialdeetako batez bestekoan zeuden 2011. urtean. Gizonen

langabezia-tasa, ordea, handiagoa zen Europako batez bestekoa baino, baina

Espainiako iraupen luzeko langabezia-tasatik behera.

2.16. taula. Iraupen luzeko langabezia-tasaren bilakaera, sexuaren arabera. Europa, Espainia eta EAE. 2000 - 2012

EMAKUMEEN LANGABEZIA-TASA GIZONEN LANGABEZIA-TASA EB 27 Espainia Euskadi EB 27 Espainia Euskadi

2000 4,8 7,9 10,3 3,5 2,9 4,1

2001 4,5 6,1 6,4 3,5 2,3 2,9

2002 4,6 6,1 4,8 3,6 2,3 2,0

2003 4,6 5,9 4,2 3,8 2,4 1,9

2004 4,7 5,2 3,9 3,9 2,3 2,2

2005 4,5 3,4 2,4 3,8 1,4 1,7

2006 4,1 2,8 1,4 3,5 1,2 1,4

2007 3,4 2,5 0,9 2,9 1,1 0,6

2008 2,8 2,9 1,1 2,4 1,4 0,8

2009 3,1 5,0 1,7 2,9 3,7 2,1

2010 3,8 7,7 3,1 3,9 7,1 4,2

2011 4,1 9,5 4,1 4,2 8,6 5,3

Iturria: Eurostat (adierazle estrukturalak) eta EUSTAT (Biztanleriaren Jardueraren Araberako Inkesta).

46

2.1.2. Afiliazioari, langabeziari eta erregistratutako kontratuei buruzko datuak

Beste adierazle batzuek ere lan-merkatuaren portaerari eta egoerari buruzko

informazioa ematen dute, eta biztanleriaren jarduerari buruzko estatistikek ematen

duten informazioa osatzen dute. Adierazle horiek Gizarte Segurantzako afiliazioaren

erregistroa, erregistratutako langabezia eta kontratuen erregistroa dira. Administrazio-

iturri horiek zuzeneko lotura dute lan-merkatuarekin, eta Euskal Enplegu Zerbitzua-

Lanbideren eta Gizarte Segurantzaren informazioaren bidez lortzen dira. Erregistro

horiei esker lortutako informazioak ez du hain ikuspegi integrala ematen, baina

informazio espezifiko interesgarriak lor daitezke, lan-merkatuari buruzko ikuspegia

osatzeko, eta emakumeak eta gizonak merkatu horretan zer egoeratan dauden

jakiteko.

2012. urtean, Gizarte Segurantzan afiliatutako pertsonen kopuruak krisialdiko

beherakadarik handiena izan zuen. Dena den, Euskadiko afiliazio-tasa Estatuko

handiena da; hain zuzen ere, 887.660 pertsona daude afiliatuta, eta horrek esan nahi

du Euskadik 60,9ko afiliazio-tasa duela. Estatuko tasarik txikienak dira.

2.17. taula. Afiliazioa eta afiliazio -tasa, autonomia -erkidegoaren eta sexuaren arabera. 2012ko abendua

AFILIATUAK (Abs.) AFILIAZIO-TASA Guztira Emakumeak Gizonak Guztira Emakumeak Gizonak G-E

aldea EAE 887.660 409.760 477.894 60,9 56,6 65,1 8,5

Araba 145.335 64.055 81.277 66,4 59,7 72,8 13,1 Bizkaia 448.917 211.391 237.524 58,3 54,9 61,6 6,7 Gipuzkoa 293.409 134.314 159.093 62,7 58,0 67,3 9,3

Estatua guztira 16.442.681 7.600.540 8.842.051 51,5 48,1 54,8 6,7

Iturria: Gizarte Segurantzako Diruzaintza Nagusia. Azterketa, analisi eta estatistiken zerbitzuak egina. Lanbideko Kabinete Teknikoa. Lanbideren webgunetik ateratako datua (estatistikaren atala). Oharra: Afiliazio tasa – lurralde bakoitzean lanpostua duten afiliatuen kopurua lurralde horretan bizi den 15 eta 65 urte bitarteko biztanleriarekin erlazionatzen duen indizea.

Bizkaia da Gizarte Segurantzan afiliatutako pertsona gehien dituen lurralde historikoa,

baina, datu hori biztanle-kopuruarekin alderatuz gero, ikus daiteke hiru lurraldeetako

afiliazio-tasarik txikiena duela (Bizkaikoa 58,3 da, Gipuzkoakoa 62,7 eta Arabakoa

66,4). Arabako egoera orokorra hobea da, baina, bestalde, hangoa da afiliatutako

emakumeen eta gizonen arteko alderik handiena; hain zuzen ere, 13,1 portzentaje-

puntuko aldea dago.

Afiliatutako emakumeen eta gizonen arteko aldeari dagokionez, Euskadikoa bi puntu

handiagoa da Estatuko batez bestekoa baino.

47

Urte batean egindako kontratuen kopurua ere informazio-iturri interesgarria da, baina,

ahalik irudirik zehatzena emate aldera, kontratuen iraupenarekin erlazionatu behar da

datu hori. 2012. urtean, Lanbideko bulegoetan, 673.529 kontratu erregistratu ziren;

hau da, 2011n erregistratutakoak baino gutxiago (727.650). Dena den, lan-kontratu

mugagabeen kopuruak bere horretan jarraitu zuen aurreko urtearekiko, eta

beherakada aldi baterako kontratu-kopuruan gertatu zen. Sexuaren arabera, berriz,

aldea hautematen da lan-kontratu mugagabeetan; izan ere, gizonen kontratazio

finkoko tasa pixka bat handiagoa da emakumeena baino (% 6,7 eta % 6,1, hurrenez

hurren). Alde txiki hori gorabehera, azpimarratu behar da emakumeen kontratazioan

kontratu mugagabeen pisua handitu egin dela: 2011n, 5,4koa zen, eta 2012an,

6,1ekoa.

2.18. taula. Erregistratutako kontratuak, sexuaren eta kontratu-motaren arabera. EAE. 2011. eta 2012. urteetako konparazioa

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK 2011. urtea

Kontratu mugagabea 44.077 19.879 24.198 Aldi baterako kontratua 683.573 348.408 335.165 Kontratuak guztira 727.650 368.287 359.363 Mugagabeen tasa 6,1 5,4 6,7

2012. urtea

Kontratu mugagabea 43.286 21.260 22.026 Aldi baterako kontratua 630.243 325.411 304.832 Kontratuak guztira 673.529 346.671 326.858 Mugagabeen tasa 6,4 6,1 6,7

Iturria: SISPE kontratuen fitxategi estatistikoa. Azterketa, analisi eta estatistiken zerbitzuak egina.

Lanbideko Kabinete Teknikoa. Lanbideren webgunetik ateratako datua (estatistikaren atala).

Hirugarren informazio-iturria erregistratutako langabezia da, eta hari dagokionez,

esan behar da lan-merkatuaren egoera okerragotu egin dela. Horrenbestez, 2012.

urtean, 169.083 pertsona langabe zeuden Lanbideko bulegoetan erregistratuta; hau

da, azken urtean, % 16,3ko hazkundea izan zen. Adin-taldeen arabera, langabeziak4

bilakaera txarragoa zuen 35 eta 44 urte bitarteko adin-tartean, eta bilakaera hobea

izan zuen biztanle gazteenen artean (16 eta 24 urte bitartekoak), baina langabezia

adin-tarte guztietan igo zen. Hiru lurralde historikoetan erregistratutako langabeziari

begira, Bizkaiak du langabezia guztiaren erdia, eta 2012an erregistratutako langabe

gehienek prestakuntza-maila txikia edo oinarrizko heziketa-maila zuten.

4 Kontuan izan behar da erregistratutako langabezia eta estatistika-eragiketen bidez ondorioztatutakoa ez direla berdinak. Ikerketek aldeak daudela adierazten dute, eta alde horiek desberdinak dira biztanle-talde guztietan, langabezian erregistratzeko interesaren arabera edo erregistratzeak izan ditzakeen ondorioen arabera (prestazioak eta laguntzak jasotzeko aukera…).

48

Erregistratutako langabeziaren datuak sexuaren arabera aztertuz gero, ikusiko dugu

emakumeen eta gizonen kopurua oso antzekoa dela, oro har. Alabaina, adin-

taldearen arabera eta prestakuntza-mailaren arabera, bereziki, aldeak daude. Ildo

horretan, 55 eta 64 urte bitarteko adin-tartean, gizon baino emakume gehiago zeuden

langabezian erregistratuta (% 55,4 emakumeak ziren, eta gainerako % 44,6, gizonak),

bai eta unibertsitate-ikasketak dituen biztanlerian ere (% 63,9 eta % 36,1).

2.19. taula. Erregistratutako langabezia, sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK Abs. %b Abs. %h Abs. %h

GUZTIRA 169.083 100,0 84.512 50,0 84.571 50,0 ADIN-TALDEAK

16-24 urte 13.281 7,9 6.122 46,1 7.159 53,9 25-34 urte 41.219 24,4 19.984 48,5 21.235 51,5 35-44 urte 46.860 27,7 23.376 49,9 23.484 50,1 45-54 urte 38.749 22,9 18.971 49,0 19.778 51,0 55-64 urte 28.974 17,1 16.059 55,4 12.915 44,6

LURRALDE HISTORIKOA Araba 26.584 15,7 13.402 50,4 13.182 49,6 Bizkaia 94.811 56,1 46.497 49,0 48.314 51,0 Gipuzkoa 47.688 28,2 24.613 51,6 23.075 48,4

PRESTAKUNTZA-MAILA Derrigorrezkoa 102.569 60,7 47.505 46,3 55.064 53,7 Batxilergoa 14.980 8,9 7.717 51,5 7.263 48,5 Lanbide-heziketa 30.360 18,0 15.762 51,9 14.598 48,1 Unibertsitate-ikasketak 21.174 12,5 13.528 63,9 7.646 36,1

Iturria: Lanbide. Azterketa, analisi eta estatistiken zerbitzua. 2012ko Lan Merkatuaren Balantzeari buruzko Txostena.

2.1.3. Biztanleria aktibo landuna: lan-baldintzak Biztanleria landunaren bilakaeran, ikus daiteke gero eta emakume gehiago sartzen

direla lan-merkatuan; esate baterako, 1996an 203.500 emakumek zuten lana, eta

2012an, berriz, 417.600 emakumek. Bestalde, generoen arteko aldea denboraren

poderioz txikitzen da. Hala ere, 2012an emakumeen eta gizonen enpleguan

erregistratutako alde txikiagoak arrazoi hau du: azken urteetan emakume landunen

kopuruak gora egin badu ere, gizon landunen kopurua txikitu egin zen urte hartan.

49

2.20. taula. 16 urteko edo gehiagoko biztanleria landunaren bilakaera (milakotan), sexuaren arab era. EAE. 1996 - 2012

GUZTIRA


G-E aldea Abs. %h Abs. %h

1996 554,4 203,5 36,7 350,9 63,3 26,6 2001 691,1 273,0 39,5 418,2 60,5 21,0 2006 961,0 407,7 42,4 553,3 57,6 15,2 2009 951,5 420,8 44,2 530,7 55,8 11,6 2012 904,4 417,6 46,2 486,7 53,8 7,6 Iturria: EUSTAT. Biztanleriaren Jardueraren Araberako Inkesta.

Lehenago adierazi denez, adinak eragin nabarmena du biztanleriak lan-merkatuan

duen portaeran, eta eragin hori handiagoa da emakumeen kasuan; izan ere,

enpleguari dagokionez, emakumeen eta gizonen arteko aldea adina handitu ahala

handintzen da, batik bat, 55 urteko eta gehiagoko adin-tartean.

2.21. taula. 16 urteko edo gehiagoko biztanleria landuna (milakotan), adinaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA Abs.

EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea

Abs. %h Abs. %h Guztira 904,4 417,6 46,2 486,7 53,8 7,6 16-24 urte 29,1 15,2 52,1 14,0 47,9 -4,2 25-34 urte 203,2 98,0 48,3 105,1 51,7 3,4 35-44 urte 287,9 132,0 45,8 155,9 54,2 8,4 45-54 urte 253,3 117,1 46,2 136,1 53,8 7,6 55 urte eta gehiago 130,9 55,3 42,2 75,6 57,8 15,6 Iturria: EUSTAT. Biztanleriaren Jardueraren Araberako Inkesta.

Biztanleria landunaren lan-baldintzak aztertzerakoan, garrantzitsua da sektore

ekonomiko bakoitzean lan egiten duen biztanleria aztertzea; izan ere, alde handiak

daude sexuaren arabera, lan-merkatuan oraindik ere bere horretan jarraitzen duen

bereizketaren ondorioz. Zenbait sektoretan –lehenik eta behin, eraikuntzan, eta

bigarrenik, industrian–, langile gehien-gehienak gizonak dira (sektore horietako

biztanleria landunaren % 75 baino gehiago). Aitzitik, zerbitzu-sektorean –EAEko

pertsona landun gehien hartzen dituen sektorean–, emakume gehiago daude

lanean.

2.22. taula. 16 urteko edo gehiagoko biztanleria landuna (milakotan), sektorearen eta sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA


Abs. %h %b Abs. %h %b Guztira 875,3 408,7 46,7 100,0 466,6 53,3 100,0

Nekazaritza 11,4 3,9 34,2 1,0 7,5 65,8 1,6

Industria 183,5 38,6 21,0 9,4 144,9 79,0 31,1

Eraikuntza 53,3 4,9 9,2 1,2 48,4 90,8 10,4

Zerbitzuak 627,1 361,4 57,6 88,4 265,7 42,4 56,9


50

Biztanleria landunari jarduera-adarraren arabera erreparatuz gero, emakumeen eta

gizonen arteko azterketa sakonagoa egin ahal izango dugu. Eraikuntzako eta

industriako jardueretan, langile gehienak gizonak dira. Aitzitik, emakume langile

gehien dituzten esparru ekonomikoak arte-jarduerekin, etxeko jarduerekin, herri-

administrazioarekin (gehienbat, hezkuntza, osasuna eta gizarte-zerbitzuak), higiezin-

jarduerekin eta beste zerbitzu batzuekin daude lotuta.

2.23. taula. 16 urteko edo gehiagoko biztanleria landuna (milakotan), jarduera-adarraren eta sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA


Abs. %h %b Abs. %h %b GUZTIRA 875,3 408,7 46,7 100,0 466,6 53,3 100,0 Nekazaritza 11,4 3,9 34,2 1,0 7,5 65,8 1,6 Industria 183,5 38,6 21,0 9,4 144,9 79,0 31,1 Eraikuntza 53,3 4,9 9,2 1,2 48,4 90,8 10,4 Handizkako eta txikizkako merkataritza; motordun

ibilgailuen eta motorren konponketa; garraioa eta

biltegiratzea; ostalaritza 205,1 104,9 51,1 25,7 100,2 48,9 21,5

Informazioa eta komunikazioak 28,5 10,8 37,8 2,6 17,8 62,2 3,8 Finantza-jarduerak eta aseguruak 24,1 11,7 48,3 2,9 12,5 51,7 2,7 Higiezinen jarduerak 2,2 1,5 68,2 0,4 0,7 31,8 0,2 Jarduera profesionalak, zientifikoak eta teknikoak;

administrazio-jarduerak eta zerbitzu osagarriak 97,2 48,1 49,5 11,8 49 50,5 10,5

Administrazio publikoa eta defentsa, derrigorrezko

gizarte-segurantza; hezkuntza; osasun-jarduerak eta

gizarte-zerbitzuenak 205,6 136,2 66,2 33,3 69,4 33,8 14,9

Arte-jarduerak, jolas- eta entretenimendu-jarduerak;

etxeak, etxeko langileak enplegatzen dituzten aldetik,

eta norberaren erabilerarako ondasunen eta

zerbitzuen ekoizle diren aldetik; lurraldez kanpoko

erakundeen jarduerak; beste zerbitzu batzuk

64,2 48,1 74,9 11,8 16,1 25,1 3,5


Badaude estatistika-eragiketa zehatzagoak, biztanleria landunari buruzko informazio

kuantitatiboa osatzen dutenak, sexuaren aldagaia kontuan hartuta. Adibidez,

EUSTATen ikerketa zientifikoen eta garapen teknologikoaren estatistikak arlo

horretako (lan-merkatuan estrategikotzat hartua) pertsona landunen –lanaldi osoaren

baliokideen (LOB)– kopuruari buruzko informazioa ematen du. 2011. urtean, 17.879

pertsona landun zeuden sektore horretan. Gizonak ziren nagusi, pertsona horietako

gehienak gizonak baitziren; hain zuzen, % 65,3. Dena den, zenbait diziplinatan edo

arlotan, emakume gehiago zeuden; bereziki, zientzia medikoen arloan.

51

2.24. taula. LOB duten langileak, eremu edo diziplina zientifikoaren, okupazioaren eta sexuaren arabera. EAE. 2011

GUZTIRA


Abs. %h Abs. % GUZTIRA 17.879,2 6.203,6 34,7 11.675,6 65,3

Zientzia Zehatzak 1.813,2 852,2 47,0 961,0 53,0 Ingeniaritza 12.694,8 3.547,5 27,9 9.147,2 72,1 Medikuntza Zientziak 1.580,8 910,0 57,6 670,9 42,4 Nekazaritza Zientziak 401,8 207,7 51,7 194,1 48,3 Gizarte Zientziak 1.388,7 686,2 49,4 702,5 50,6

IKERTZAILEAK 11.283,1 3.996,5 35,4 7.286,5 64,6 Zientzia Zehatzak 1.497,2 673,1 45,0 824,1 55,0 Ingeniaritza 4.443,3 2.167,6 48,8 5.275,7 118,7 Medikuntza Zientziak 985,7 498,1 50,5 487,6 49,5 Nekazaritza Zientziak 297,0 164,3 55,3 132,7 44,7 Gizarte Zientziak 1.059,9 493,4 46,6 566,5 53,4

TEKNIKARIAK 5.101,2 1.589,7 31,2 3.511,5 68,8 Zientzia Zehatzak 246,2 131,6 53,5 114,6 46,5 Ingeniaritza 4.068,2 973,7 23,9 3.094,5 76,1 Medikuntza Zientziak 495,0 335,7 67,8 159,4 32,2 Nekazaritza Zientziak 75,1 33,6 44,7 41,5 55,3 Gizarte Zientziak 216,7 115,1 53,1 101,5 46,8

LAGUNTZAILEAK 1.494,9 617,3 41,3 877,6 58,7 Zientzia Zehatzak 69,8 47,6 68,2 22,3 31,9 Ingeniaritza 1.183,3 406,2 34,3 777,1 65,7 Medikuntza Zientziak 100,1 76,2 76,1 23,9 23,9 Nekazaritza Zientziak 29,6 9,8 33,1 19,9 67,2 Gizarte Zientziak 112,1 77,6 69,2 34,5 30,8

Iturria: EUSTAT. Ikerketa zientifikoen eta garapen teknologikoaren estatistika.

Sektore guztietatik, hezkuntza-sektorea da emakume landun gehien dituena.

Irakaskuntzaren Estatistikak pertsona landunak irakaskuntza-mailen arabera nola

banatuta dauden erakusten digu. Lanbide Heziketan izan ezik (izan ere, emakume

baino gizon gehiago daude), emakume landunak nagusi dira irakaskuntzan; batik

bat, haur-hezkuntzan, biztanleria landunaren % 90 baino gehiago emakumeak dira.

2.25. taula. Erregimen orokorreko irakaskuntzako irakasleak, sexuaren eta mailaren arabera. EAE. 2011-2012 ikasturtea

GUZTIRA


Abs. %h Abs. %h GUZTIRA 35.783 26.107 73,0 9.676 27,0

Haur/Lehen Hezkuntza 18.264 15.605 85,4 2.659 14,6 Haur Hezkuntza 9.526 8.720 91,5 806 8,5 Lehen Hezkuntza 11.441 9.144 79,9 2.297 20,1

Bigarren Hezkuntza 15.644 9.224 59,0 6.420 41,0 Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (DBH) 10.242 6.718 65,6 3.524 34,4 Batxilergoa 4.978 3.010 60,5 1.968 39,5 Lanbide Heziketa 3.742 1.590 42,5 2.152 57,5 Hasierako Lanbide Prestakuntzarako Programa (HLPP) 739 371 50,2 368 49,8

Hezkuntza berezia 516 404 78,3 112 21,7

Helduen hezkuntza (HH) 723 505 69,8 218 30,2

Iturria: EUSTAT. Irakaskuntzaren estatistika. OHARRA: Erregimen orokorreko irakaskuntzako irakasleei buruzko informazioa baino ez da ematen.

52

Osasuna da emakume landun asko biltzen dituen beste sektore ekonomiko bat.

Osakidetzaren 2011ko Memoriaren datuen arabera, sektore horretan lan egiten duten

pertsona guztien (25.825) % 75 emakumeak dira. Medikuen artean, emakumeen eta

gizonen arteko banaketa orekatuta dago, baina, gainerako kategorietan, alde

nabarmenak daude. Alde batetik, erizain, emagin eta administrazio-langile gehien-

gehienak emakumeak dira, eta beste batetik, beste profil profesional batzuetan (hala

nola, zaindariak eta mantentze-zerbitzuko langileak), gizon-kopurua askoz handiagoa

emakumeena baino. Zuzendaritza-karguei dagokienez, 2011ko datuek nolabaiteko

oreka dagoela adierazten dute (% 54,5 emakumeak dira, eta % 45,5 gizonak), nahiz

eta sektore horretan, emakumeen eta gizonen kopuruari begira, gizonen ordezkaritza

oso txikia izan (% 25%), eta emakumeena, berriz, oso handia (% 75).

2.26. taula. Osakidetzako langileak, lanbide -taldearen eta sexuaren arabera. EAE. 2011

GUZTIRA EMAKUMEAK

(%) GIZONAK (%)

Guztira 25.825 75,0 25,0 Zuzendarutza-kargudunak 125 54,5 45,5 Medikuak 6.305 50,5 49,5 Emaginak 319 97,8 2,2 Beste osasun-diplomadun batzuk 306 76,0 24,0 Erizainak 7.626 92,0 8,0 Teknikari espezialistak 847 89,5 10,5 Erizaintza-laguntzaileak 4.060 95,1 4,9 Administrariak 3.234 81,0 19,0 Mantentze-zerbitzuko langileak 332 6,7 93,3 Zerbitzu orokorretakoak 1.156 74,2 25,8 Zaindariak 1.374 28,7 71,3 Administrazio orokorrekoak 141 52,3 47,7 Iturria: Osakidetzaren 2011ko Memoria.

Herri Administrazioan ere, emakumeak nagusi dira; hain zuzen ere, langile guztien

% 60 dira. Dena den, lan-esparruaren arabera zenbait alde daudela zehaztu beharra

dago. Esaterako, Ertzaintzako langileen artean, gizonak dira nagusi argi eta garbi,

emakumeak % 10,9 baino ez baitira. Beste muturrean, Justiziako langileak daude.

Han dago Herri Administrazioko emakume-kopururik handiena; hain zuzen, Herri

Administrazioan lan egiten duten pertsona guztien % 76,8 emakumeak dira.

2.27. taula. Administrazioko langileak, arloaren eta sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA Abs.

EMAKUMEAK GIZONAK Abs. %h Abs. %h GUZTIRA 42.238 25.304 59,9 16.934 40,1 Administrazio Orokorra 6.973 4.251 61,0 2.722 39,0 Justiziako langileak 2.513 1.929 76,8 584 23,2 Ertzaintzako langileak 8.003 871 10,9 7.132 89,1 Hezkuntzako langileak 24.749 18.253 73,8 6.496 26,2 Iturria: Justizia eta Herri Administrazio Saila. Funtzio Publikoaren Zuzendaritza. Oharra: 2012ko azaroaren 1eko datuak. Lanbide, Lehiaren Euskal Agintaritza eta 2012an transferitutako beste langileak sartzen dira.

53

Industriako eta eraikuntzako sektoreetan, gizonen enpleguak pisu nabarmena du.

Horrenbestez, industrian 2011. urtean lanean zeuden langile guztien % 80 baino

zertxobait gehiago gizonak ziren. Sektore hori ekoizpen-jardueretan banakatzean,

ikus daiteke haietako batzuetan emakume langileen kopurua handiagoa dela; esate

baterako, “ehungintza, jantzigintza, larrugintza eta oinetakogintza” sektorean (% 57,4)

eta “farmaziako produktuak” sektorean (% 53,9). Kontrako aldean, ia emakumerik ez

duten jarduerak daude. Honako hauek dira: “erauzteko industria,” “kokea lortzeko eta

petrolioa fintzeko fabrikak” eta “metalurgia eta produktu metalikoak”. Jarduera

horietan, emakumeak lanpostuen % 15ean baino gutxiagotan zeuden.

2.28. taula. Industriako langileak, sexueran eta ekoizpen-jardueraren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA


Abs. %h Abs. %h Industria guztira 213.405 40.857 19,1 172.548 80,9

Erauzteko industriak 579 44 7,6 535 92,4

Elikadura ind., edariak, tabakoa 15.560 6.281 40,4 9.279 59,6

Ehungintza, jantzigintza, larrugintza

eta oinetakogintza 2.833 1.627 57,4 1.206 42,6

Zurgintza, papera eta arte grafikoak 13.953 2.635 18,9 11.318 81,1

Kokea lortzeko eta petrolioa fintzeko

fabrikak 1.184 132 11,1 1.052 88,9

Industria kimikoa 4.321 1.082 25,0 3.239 75,0

Farmaziako produktuak 584 315 53,9 269 46,1

Kautxua eta plastikoak 21.832 3.324 15,2 18.508 84,8

Metalurgia eta produktu metalikoak 72.379 10.094 13,9 62.285 86,1

Produktu informatiko eta

elektronikoak 5.795 2.003 34,6 3.792 65,4

Material eta tresneria elektrikoa 12.559 3.399 27,1 9.160 72,9

Makineria eta tresneria 21.366 3.261 15,3 18.105 84,7

Garraio-materiala 17.392 2.639 15,2 14.753 84,8

Altzariak eta beste manufakturak 14.276 2.471 17,3 11.805 82,7

Energia elektrikoa, gasa eta lurruna 2.455 458 18,7 1997 81,3

Ur-hornidura eta saneamendua 6.337 1.092 17,2 5.245 82,8

Iturria: EUSTAT. Industriaren estatistika.

Eraikuntza-sektorean lan egiten duten pertsonei dagokienez, gizonak dira nagusi, argi

eta garbi. Ildo horretan, 2011. urtean eraikuntza-sektorean lanean zeuden langile

guztien % 10 baino ez ziren emakumeak. Bestalde, ez dago alde nabarmenik lurralde

historikoen arabera.

54

2.29. taula. Eraikuntzako langileak, sexuaren eta lurralde historikoaren arabera. EAE.

2011

GUZTIRA


Abs. %h Abs. %h EAE guztira 77.340 7.745 10,0 69.595 90,0

Araba 11.257 1.144 10,2 10.113 89,8

Bizkaia 41.669 3.986 9,6 37.683 90,4

Gipuzkoa 24.414 2.615 10,7 21.799 89,3

Iturria: EUSTAT. Eraikuntzaren estatistika.

Azkenik, kooperatibei eta lan-sozietateei buruzko informazioa sartu dugu. Gizarte-

ekonomiako enpresetan, gizonen enpleguaren pisua izan da handiena; neurri handi

batean, enpresa horietako gehienek industria-sektorean jarduten dutelako. Dena den,

gizarte-ekonomiaren arloan lan egiten duten emakumeen kopuruak nabarmen egin du

gora, zerbitzu-sektorearen garapen-maila handitu egin baita.

Gizarte-ekonomia osatzen duten gainerako sektoreetan, emakume baino gizon

gehiagok egiten dute lan; batez ere, eraikuntzaren sektorea azpimarra daiteke, hartan

langile guztien % 90,1 gizonak baitira. Datuak gizarte-ekonomiako enpresen forma

juridikoaren arabera aztertuta, egiazta daiteke emakumeen enpleguaren pisu

espezifikoa handiagoa dela kooperatibetan (% 46,3, eta LSAetan eta LSMetan,

% 39,5 eta % 27,0, hurrenez hurren).

2.30. taula. Gizarte-ekonomiako enpleguaren banaketa, sektorearen, forma juridikoaren eta sexuaren arabera. EAE. 2010

EMAKUMEAK

(%) GIZONAK (%)

ENPLEGUA GUZTIRA 44,0 56,0 Jarduera-sektorea

Lehen sektorea 13,7 86,4 Industria 21,5 78,5 Eraikuntza 9,9 90,1 Zerbitzuak 65,6 34,4

Forma juridikoa Kooperatibak 46,3 53,7 LSA 39,5 60,5 LSM 27,0 73,0

Iturria: Enplegu eta Gizarte Gaietako Saila. Gizarte Ekonomiaren Estatistika.

Badaude biztanleria landunaren lan-baldintzak aztertzen dituzten beste adierazle

batzuk: kontratazio-motei, lanaldiari eta enplegu-erregulazioko espedienteei

buruzkoak, besteak beste.

55

Biztanleria landuna kontratu-motaren arabera aztertuz gero, adierazi beharra dago

lan-kontratu mugagabea edo finkoa duten emakumeen portzentajea txikiagoa dela

gizonena baino; hots, enplegu-egonkortasun handiagoa dute emakumeek, nahiz eta

egoera nabarmen hobetu den azken urteetan. 1996. urtean, kontratu egonkorra zuten

biztanle guztietatik, % 31,3 soilik ziren emakumeak, eta 2012an berriz, % 45,6 ziren.

Kontratazio-modalitatea garrantzitsua bada ere, ezegonkortasun-egoera adierazten

duen ezaugarri nagusia kontraturik eza da. Ildo horretan, alde handia dago

emakumeen eta gizonen artean; izan ere, 2012an lanean kontraturik gabe,

mugagabea ez den kontratuarekin eta aldi baterako kontratuarekin zeuden pertsona

guztietatik, % 90 emakumeak ziren.

2.31. taula. 16 urteko eta gehiagoko soldatapeko biztanleria landunaren bilakaera (milakotan), kontratu-motaren eta sexuaren arabera. EAE. 1996 - 2012

GUZTIRA


Abs. %h %b Abs. %h %b 1996

Guztira 554,4 203,5 36,7 100,0 350,9 63,3 100,0

Mugagabeak/finkoak 359,6 112,6 31,3 55,3 247,0 68,7 70,4

Aldi baterakoak 157,7 58,7 37,2 28,8 98,9 62,7 28,2

Kontraturik gabe eta beste

batzuk 37,1 32,1 86,5 15,8 5,0 13,5 1,4

2001

Guztira 691,1 273,0 39,5 100,0 418,2 60,5 100,0


Aldi baterakoak 192,5 85,1 44,2 31,2 107,4 55,8 25,7


batzuk 25,0 21,7 86,8 7,9 3,2 12,8 0,8

2006

Guztira 788,8 350,3 44,4 100,0 438,5 55,6 100,0


Aldi baterakoak 199,6 97,3 48,7 27,8 102,3 51,3 23,3


batzuk 26,6 22,7 85,3 6,5 3,9 14,6 0,9

2009

Guztira 787,6 362,5 46,0 100,0 425,1 54,0 100,0


Aldi baterakoak 146,5 78,3 53,4 21,6 68,2 46,6 16,0


batzuk 19,1 17,2 90,1 4,7 1,9 9,9 0,4

2012

Guztira 743,7 357,8 48,1 100,0 385,9 51,9 100,0


Aldi baterakoak 159,1 86,6 54,4 24,2 72,5 45,6 18,8


batzuk 10,1 9,0 90,0 2,5 1,0 10,0 0,3


56

Emakumeen eta gizonen arteko desoreka agerian uzten duen beste faktore bat

lanaldi-mota da. Lanaldi partzialeko kontratua duten langileetatik, emakumeak dira

nagusi. Ildo horretan, 2012. urtean, Euskadin lanaldi partziala zuen biztanleria

landunaren % 82,4 emakumeak ziren. Hortaz, Euskadiko datu hori handiagoa da

Estatuko batez bestekoa baino (Estatuko batez bestekoa %75,4 da); alegia,

portzentajerik handienak dituzten autonomia-erkidegoetako bat da.

2.32. taula. Biztanleria landuna (m ilakotan), lanaldiaren eta sexuaren arabera, EAEn eta Estatuan. 2012

LANALDI OSOA LANALDI PARTZIALA Guztira E% G% Guztira E% G% Estatua guztira 14.733,6 40,2 59,8 2.548,4 75,4 24,6 Euskadi 737,1 40,0 60,0 138,2 82,4 17,6 Iturria: EIN. Biztanleria Aktiboari buruzko Inkesta.

Gaur egungo krisiaren testuinguruan, eta langabezian dauden biztanleen baldintzei

buruzko atal hau amaitzeko, enplegu-erregulazioko espedienteen pean (EEE) dauden

pertsonen datuak aztertuko dira. 2007. urteaz geroztik, hazkunde handia gertatu da

aurreko urteekin alderatuta, baina kontuan hartu behar da espediente horiek eragin

txikiagoa egin dietela emakume landunei gizonei baino.

2.33. taula. EEE-ek ukitutako langileak, sexuaren arabera. EAE. 1991 - 2012

GUZTIRA Abs.

EMAKUMEAK GIZONAK Abs. %h Abs. %h

1991 61.983 4.923 7,9 57.060 92,1 1992 69.315 6.745 9,7 62.570 90,3 1993 86.166 9.901 11,5 76.265 88,5 1994 48.041 5.354 11,1 42.687 88,9 1995 20.599 2.799 13,6 17.800 86,4 1996 11.816 1.933 16,4 9.883 83,6 1997 17.480 2.427 13,9 15.053 86,1 1998 7.814 1.244 15,9 6.570 84,1 1999 7.043 1.342 19,1 5.701 80,9 2000 6.257 1.174 18,8 5.083 81,2 2001 5.792 1.077 18,6 4.715 81,4 2002 5.650 1.352 23,9 4.298 76,1 2003 12.035 1.911 15,9 10.124 84,1 2004 5.614 1.028 18,3 4.586 81,7 2005 6.158 988 16,0 5.170 84,0 2006 3.338 664 19,9 2.674 80,1 2007 4.815 786 16,3 4.029 83,7 2008 12.794 2.398 18,7 10.396 81,3 2009 68.812 11.875 17,3 56.937 82,7 2010 35.426 6.590 18,6 28.836 81,4 2011* 22.072 4.672 21,2 17.400 78,8 2012* 37.429 7.671 20,5 29.758 79,5

Iturria: Eusko Jaurlaritza. Enplegu eta Gizarte Gaietako Saila. Oharra (*): Behin-behineko datuak.

57

2.1.4. Biztanleria aktibo landuna: ekintzailetza

Azken aldi honetan, enplegu-estrategiak ekintzailetza sustatzen ari dira, eta

biztanleria aktiboaren ekintzailetzarako gaitasunak garatzen. Testuinguru horretan,

garrantzitsua da norberaren kontura lan egiten duen biztanleria landunaren azterketa

espezifikoa egitea, betiere, genero-ikuspegia kontuan harturik.

Biztanleria landunaren datuak egoera profesionalaren arabera aztertzen baditugu,

ikusiko dugu soldatapeko biztanleriaren –sektore publikoan zein sektore pribatuan lan

egiten dutenen– pisua askoz handiagoa dela soldatarik gabeko biztanleria

landunarena baino. Desberdintasun hori gorabehera, EUSTATen 2012ko datuen

arabera, 160.700 pertsonak ez zuten soldatarik; alegia, biztanle landun guztien % 20

inguruk. Kategoria horretako egoera profesional desberdinen barruan, soldatapeko

langilerik ez duten langileak eta langile independenteak (langile autonomoak) multzo

ugariena dira.

Norberaren kontura lan egiten duten biztanlerian, emakumeek eta gizonek oso parte-

hartze desberdina dute. Hain zuzen, biztanleria landun enplegatzailearen edo

autonomoaren % 40 baino gutxiago emakumeak dira. Emakume-portzentajerik

handiena familia-laguntzaren barruan daude; hau da, lan-egoera horretako

biztanleriaren % 80 baino gehiago.

2.34. taula. 16 urteko edo gehiagoko biztanleria landuna (milakotan), lan-egoeraren eta sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA


Abs. %h Abs. %h Soldatarik gabeko biztanleria 160,7 59,8 37,2 100,9 62,8

Enplegatzailea 25,9 8,9 34,4 17,0 65,6 Soldatakorik gabeko enpresaria edo langile independetea 107,5 38,9 36,2 68,6 63,8 Kooperatibista 24,8 9,9 39,9 14,9 60,1 Familia-laguntza 2,5 2,1 84,0 0,4 16,0

Soldatako biztanleria 743,6 357,8 48,1 385,9 51,9 Sektore publikoko soldatakoak 149,9 92,7 61,8 57,3 38,2 Sektore pribatuko soldatakoak 593,7 265,1 44,7 328,1 55,3


58

Soldatarik gabeko biztanleriaren (enplegatzaileak, autonomoak, kooperatibistak,

familia-laguntzak eta beste egoera batzuk barne harturik) bilakaera aztertuz gero,

ikusiko dugu 2007az geroztik pertsona landunen kopurua eskuarki txikitu dela. Dena

den, konturatu beharra dago emakumeen kasuan alde esaguratsua dagoela: azken bi

urteetan, gizon landunen kopuru absolutuak behera egin du, baina emakumeen

datuak apur bat hobetu dira. Gainera, azpimarratu behar da, bilakaerak alderatuz

gero, emakumeen pisua handituz joan dela, nahiz eta gizonen portzentajeak oraindik

ere handiagoak izan.

2.35. taula. Norberaren konturako soldatarik gabeko biztanleria landunaren bilakaera (milakotan), sexuaren arabera. EAE. 2000 - 2012

GUZTIRA


Abs. %h Abs. %h 2000 162,3 50,6 31,2 111,7 68,8 2001 168,1 53,2 31,6 114,9 68,4 2002 178,9 59,3 33,1 119,6 66,9 2003 184,5 59,9 32,5 124,6 67,5 2004 175,8 60,5 34,4 115,3 65,6 2005 172,5 56,6 32,8 116,0 67,2 2006 172,2 57,4 33,3 114,8 66,7 2007 171,9 56,3 32,8 115,7 67,3 2008 168,3 58,6 34,8 109,6 65,1 2009 163,7 58,2 35,6 105,5 64,4 2010 165,0 55,5 33,6 109,5 66,4 2011 161,8 58,4 36,1 103,4 63,9 2012 160,7 59,8 37,2 100,9 62,8


Gizarte Segurantzak autonomoen erregimeneko pertsonei buruz dituen datuak

aztertzen baditugu, ikusiko dugu 2012ko abenduan Euskadin 85.520 pertsona

zeudela jarduera-erregimen horretan; hain zuzen ere, Gizarte Segurantzan

afiliatutako pertsona guztien % 9,6 (Euskadin, 2012. urtean, 887.660 pertsona zeuden

afiliatuta, guztira). Euskadin, soldatakorik gabeko enpresarien edo langile

independenteen %35,3 baino ez dira emakumeak; hala ere, portzentaje hori pixka bat

handiagoa da tasa horrek Estatuan duen batez bestekoa baino.

2.36. taula. Gizarte Segurantzan afiliatutako pertsona autonomoak, sexuaren arabera. EAEren eta Estatuaren arteko konparazioa. 2012ko abenduaren 31

GUZTIRA


Abs. %h Abs. %h ESTATUA GUZTIRA 1.909.913 640.319 33,5 1.269.597 66,5

EAE 85.520 30.160 35,3 55.360 64,7


59

Lan-merkatuan egiten den ekintzailetzari buruzko ikuspegi hau bukatzeko, Euskal

Autonomia Erkidegoko Global Entrepreneurship Monitor (GEM) delakoaren

txosteneko adierazle batzuk ere aztertu dira.

Txosten horretako datuek iradokitzen dutenaren arabera, oraindik ere, emakumeek

parte-hartze txikiagoa dute gizonek baino, ekintzailetza-prozesuko fase guztietan.

Izan ere, 42 hilabete baino gutxiagoko enpresak dituzten pertsona ekintzaileen % 41

soilik dira emakumeak. Ekintzailetza finkatuari dagokionez, ekintzaileen % 36

emakumeak dira, eta ekintzailetza potentzialaren kasuan, proportzio hori % 42koa da.

Euskadin, negozioarekin zerikusirik izan ez eta kontratu- edo erakunde-mekanismorik

erabili gabe enpresa bat sortzeko inbertsioa egiten duten pertsona gehienak gizonak

dira. Ildo horretan, emakumeen parte-hartzea nabarmen txikiagoa da (% 34,4, eta

gizonena, berriz, % 65,6).

Txostenak beste helburu batzuk ere zituen; besteak beste, ekintzailetza-jarduera

sustatzen edo galarazten duten mekanismoak zein diren jakitea (mekanismo

horietako bat porrotarekiko beldurra da). Azterlanak adierazten duenaren arabera,

inkestatutako gizonen % 45ek esan du porrotarekiko beldurra duela, eta emakumeen

kasuan, proportzio hori % 65ekoa da. Ekintzaileen kolektiboan, porrotarekiko beldurra

ez da hain handia, baina, kasu horretan ere, emakumeek porrotarekiko beldur

handiagoa dute gizonek baino (emakumeen porrotarekiko beldurra % 33koa da, eta

gizonena, berriz, % 28koa).

Txostenaren arabera, bada emakumeek eta gizonek ekintzailetza-portaera

desberdina dutela adierazten duen beste elementu bat: ekintzailetza-prozesua

hasteko batez besteko adina. Emakumeen kasuan, ekintzaileek 37 urte dituzte, batez

beste, eta gizonen kasuan, ordea, 42 urte.

60

2.37. taula. Ekintzailetza-jarduera, sexuaren arabera. EAE. 2011

EMAKUMEAK GIZONAK

Ekintzailearen profila, sexuaren arabera (%) Ekintzailea (<42 hilabete) 41,0 59,0

Ekintzaile potentziala (>42 hilabete) 42,0 58,0

Ekintzaile finkatua 36,0 64,0

Ekintzaile informala, sexuaren arabera (%) 34,4 65,6

Porrotarekiko beldurra, sexuaren arabera (%) Beldurra duen biztanleria, ekintzailea ez dena 65,0 45,0

Beldurra duen biztanleria, ekintzailea dena 33,3 28,0

Pertsona ekintzaileen batez besteko adina (urteak) 37 42

Iturria: Global Entrepreneurship Monitor (GEM). Euskal Autonomia Erkidegoa – 2011ko txosten exekutiboa.

Ekintzailetza-jardueraren indizeak (TEA) adierazten du 18 eta 65 urte bitarteko zer

pertsona-portzentaje diren merkatuan 0 eta 42 hilabete bitarteko iraupena duten

enpresa berrien jabeak, jabekideak edo sortzaileak. EAEn, indize hori 3,85 da, eta

premiagatik hasitako jardueren kasuan –alegia, aukera hoberik edo enplegurik

ezean, pertsonek enpresa bat sortzea erabakitzen dutenean–, askoz txikiagoa: 0,99.

Eskuarki, emakumeek ekintzailetza-jarduera txikiagoa dute. Baina, horrez gain,

2011n, ekintzailetza-prozesu bati ekin zioten emakume gehienek premiagatik egin

zuten. Gizonen kasuan, ordea, ekintzailetza-jarduera aukera-irizpideen ondorio da,

neurri handiago batean, eta horrek eragina izaten du hasitako jardueren iraupen- eta

finkatze-tasetan.

2.38. taula. Ekintzailetza Jardueraren Indizea (TEA). EAE. 2011


TEA guztira 3,85 3,18 4,51

TEA aukeragatik 2,81 1,90 3,70

TEA premiagatik 0,99 1,28 0,70

Iturria: Global Entrepreneurship Monitor (GEM). Euskal Autonomia Erkidegoa – 2011ko txosten exekutiboa.

61

2.2. Autonomia ekonomikoa

Atal honetan, pertsonen autonomia ekonomikoari buruzko informazioa emango dugu,

batez besteko errenta pertsonalari eta urteko batez besteko soldata gordinari buruzko

zenbait adierazle aztertuz. Gaitasun ekonomikoa aztertzean genero-ikuspegia aintzat

harturik, alde handiak daude emakumeen eta gizonen artean, baliabideak

eskuratzeari dagokionez.

Esparru hori aztertzeko, oinarrizko bi iturri erabiltzen dira: EUSTATen Pertsonen eta

familien errenten inkesta eta EINen Soldata-egituraren inkesta. Dena den, adierazi

beharra dago adierazle horiek ez direla azken urteetan eguneratu. EUSTATen

inkestaren kasuan, 2009an eguneratu zen azken aldiz, eta EINen kasuan, datuak

2010ekoak dira.

Handi-handika, esan daiteke emakumeen eta gizonen eroste-ahalmenean alde

handia dagoela oraindik ere. EUSTATek eskura dituen azken datuen arabera (2009),

emakumeen batez besteko errenta pertsonala 14.242 eurokoa da, eta gizonena,

berriz, 25.376 eurokoa; hau da, 11.000 euro baino handiagoa, gutxi gorabehera.

Gainera, 2001eko urteko batez besteko errenta pertsonalarekin alderatzen badugu,

ikusiko dugu, nahiz eta emakumeen zein gizonen errentek gora egin, generoen arteko

aldea ere handitu dela termino absolutuetan.

Emakumeen eta gizonen errentak ez dira nabarmen aldatzen lurralde historiko batetik

bestera, eta haietan guztietan, emakumeen batez besteko errenta txikiagoa da

gizonena baino. 2009. urtean, emakumeen eta gizonen batez besteko errenta

pertsonalik handiena Gipuzkoako lurraldean erregistratu zen. Araban, errenten arteko

aldea zen txikiena, balioak oso antzekoak baziren ere.

62

2.39. taula. Batez besteko errenta pertsonalaren bilakaera, lurralde historikoaren eta sexuaren arabera. 2001 – 2009

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea % erlatiboa

2001

EAE guztira 12.676 7.840 17.820 9.980 44,0

Araba 13.266 8.308 18.358 10.050 45,3

Bizkaia 12.321 7.454 17.569 10.115 42,4

Gipuzkoa 13.022 8.301 18.007 9.706 46,1

2009

EAE guztira 19.631 14.242 25.376 11.134 56,1

Araba 19.657 14.652 24.727 10.075 59,3

Bizkaia 19.241 13.796 25.149 11.353 54,9

Gipuzkoa 20.270 14.811 26.049 11.238 56,9

Iturria: EUSTAT. Pertsonen eta familien errenten estatistika.

Ordainketa-desberdintasunak neurtzeko adierazle estrukturalik erabiliena

“emakumeen eta gizonen arteko soldata-aldea” da. Adierazle horrek lan egindako

ordu bakoitzeko irabazi arrunta erabiltzen du konparazio-oinarritzat5. % 0ko balioak

adieraziko luke emakumeen eta gizonen artean ez dagoela soldata-alderik; hots,

zenbat eta handiagoa izan adierazlearen balioa, orduan eta handiagoa da soldata-

aldea. 2010. urtean, alde hori % 15,4koa zen, eta bilakaera alderatuz gero, ikus

daiteke beheranzko joera duela, oraindik ere oso nabarmena.

2.40. taula. Lan-ordu arrunt bakoitzeko irabaziaren bilakaera, eta emakumeen eta gizonen arteko soldata-aldea. EAE. 2004 – 2010

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK Emakumeen eta gizonen arteko soldata-aldea

2004 13,21 11,20 14,39 22,2%

2006 14,69 12,81 15,84 19,1%

2008 16,16 14,26 17,44 18,2%

2010 17,40 15,74 18,60 15,4%


Biztanle gehienen batez besteko errenta pertsonala 24.000 eurotik beherakoa da;

hain zuzen, biztanleriaren % 56 dago tarte horretan. Portzentaje hori nabarmen

handitzen da emakumeen kasuan; izan ere, emakumeen % 81 dago soldata-maila

horretan edo horretatik behera.

5 Hau adierazten du: gizonen eta emakumeen orduko ordainsari gordinen batez bestekoen arteko desberdintasun orokorra, gizonen orduko ordainsari gordinen batez bestekoarekiko, ehunekotan.

63

Gizonen kasuan, 24.000 eurotik beherako errenta eta 24.001 eurotik gorako errenta

dituzten biztanleek antzeko portzentajeak dituzte (% 57 eta % 40, hurrenez hurren).

Errentarik ez duten biztanleen portzentajean ere, generoen arteko desberdintasunak

islatzen dira; hain zuzen, errentarik ez duten emakumeak biztanleriaren % 17 dira,

gizonak baino % 6 gehiago.

2.41. Taula. 16 urteko edo gehiagoko biztanleria, errenta-mailaren eta sexuaren arabera. EAE. 2009

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea

Errentarik gabe 14,0 17,0 11,0 -6,0

9.000 euro baino gutxiago 22,0 32,0 12,0 -20,0

9.001-15.000 euro 14,0 15,0 11,0 -4,0

15.001-24.000 euro 20,0 17,0 23,0 6,0

9.001-30.000 euro 9,0 6,0 13,0 7,0

30.001-39.000 euro 10,0 6,0 14,0 8,0

39.001-51.000 euro 6,0 5,0 8,0 3,0

51.001 euro baino gehiago 3,0 0,0 5,0 5,0


Oharra: banakatutako portzentajeen batura ez da % 100.

Batez besteko errenta pertsonalean eragina duen beste aldagai bat pertsonen

heziketa-maila da. Ondorengo taulan ikus daitekeenez, zenbat eta handiagoa izan

heziketa-maila, orduan eta diru-sarrera handiagoak dituzte pertsonek. Hala ere,

egiazta daikete emakumeen eta gizonen arteko diru-sarreren aldea maila guztietan

dagoela; alegia, doktoregoak eta graduondoko ikasketak dituzten emakumeek soilik

gainditzen dute 30.000 euroko batez besteko errenta pertsonala, eta ikasketa

teknikoak eta unibertsitate-ikasketak –eta beste lanbide-ikasketa batzuk– dituzten

gizon gehiagok gainditzen dute diru-kopuru hori. Termino erlatiboetan (emakume

landunen ordainsari-portzentajea, gizonen batez besteko ordainsariarekiko),

ikasketarik ez duten edo lehen mailako edo oinarrizko ikasketak dituzten emkumeen

batez besteko errenta pertsonala baxuagoa da gizonena baino (% 50 baino

baxuagoa).

64

2.42. taula. Batez besteko errenta pertsonala, heziketa-mailaren eta sexuaren arabera. EAE. 2009


Analfabetoak 7.984 6.526 11.251 4.725 58,0

Ikasketarik gabeak 11.737 8.207 17.126 8.919 47,9

Lehen mailako irakaskuntza 14.408 9.274 21.497 12.223 43,1

OHO eta lehen hezuntza 14.841 9.033 20.086 11.053 45,0

Oinarrizko beste ikasketa batzuk 11.865 8.986 14.731 5.745 61,0

Lanbide-heziketa 18.894 13.299 22.870 9.571 58,2

Beste lanbide-ikasketa batzuk 27.539 17.682 33.709 16.027 52,5

Oinarrizko edo goi-mailako batxilergoa 21.058 15.258 27.668 12.410 55,1

BBB, UBI, DBH, Batxilergoa (LOGSE) 16.592 12.595 19.952 7.357 63,1

Bigarren mailako beste ikasketa batzuk 19.172 14.493 22.417 7.924 64,7

Unibertsitate-eskolak 24.108 22.889 27.477 4.588 83,3

Eskola teknikoak 27.644 15.738 31.027 15.289 50,7

Unibertsitate-fakultateak 29.071 23.260 37.050 13.790 62,8

Goi-mailako eskola teknikoak 33.261 19.467 38.240 18.773 50,9

Goi-mailako beste ikasketa batzuk 29.627 21.763 32.801 11.038 66,3

Doktoregoak eta graduondoko ikasketak 39.950 30.948 48.790 17.842 63,4


Batez besteko errenta pertsonala nazionalitatearen arabera ere aldatzen da, asko

aldatu ere. Ildo horretan, Espainiar biztanleriak errenta handiagoak ditu. Atzerriko

pertsonen kasuan, emakumeen eta gizonen arteko alde garbiak 5.500 eurotik

beherakoak dira. Hala ere, balio erlatiboa kontuan harturik, atzerritar emakumeek

batez besteko errenta pertsonal txikiagoa dute atzerritar gizonek baino; gehienbat,

Ipar Amerikako, Hego Amerikako, Afrikako eta Ozeaniako pertsonen kasuan (% 50

txikiagoa).

2.43. taula. Batez besteko errenta pertsonala, nazionalitatearen eta sexuaren arabera. EAE. 2009


Guztira 19.631 14.242 25.376 11.134 56,1

Espainia 20.602 14.932 26.697 11.765 55,9

Europako gainerako herrialdeak 6.693 3.864 8.805 4.941 43,9

Ipar Amerika 7.060 4.690 10.169 5.479 46,1

Erdialdeko Amerika 4.593 3.798 6.545 2.747 58,0

Hego Amerika 4.769 3.269 7.066 3.797 46,3

Asia 5.507 4.331 6.223 1.892 69,6

Afrika 5.036 2.778 6.001 3.223 46,3

Ozeania 6.050 2.844 8.295 5.451 34,3


65

EINen Soldata-egituraren inkestaren arabera, Espainiako urteko batez besteko soldata

gordina 22.790,20 eurokoa izan zen 2010ean. Euskadikoa 26.593,70 eurokoa izan

zen, urteko eta pertsonako; hain zuzen, urteko batez besteko soldata gordinik

handiena zen. Estatuko ordainsaririk altuenak izan arren, emakumeen eta gizonen

arteko soldata-aldea bigarren handiena izan zen, Nafarrokoaren ondoren. Ildo

horretan, gizon landunen batez besteko ordainsaria 7.000 euro altuagoa da

emakumeena baino.

2.44. taula. Langile bakoitzaren urteko batez besteko irabazia. EAE eta Estatua. 2010

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea % erlatiboa Estatua guztira 22.790,2 19.735,2 25.479,7 5.744,5 77,5 Euskadi 26.593,7 22.706,1 29.708,7 7.002,6 76,4

Iturria: EIN. Soldata-egituraren inkesta.

Urteko batez besteko soldatan dagoen desberdintasuna beste lan-aldagai batzuen

arabera aztertu behar da. Hauek dira aldagai horietako batzuk: sektore ekonomikoa,

kontratu-mota, lanpostua eta adina. Ordainsaririk altuenak industria-sektoreko

enpresetan ematen dira, eta emakumeen eta gizonen arteko soldata-alderik

handienak zerbitzu-sektorean gertatzen dira; hain zuzen ere, emakume gehienek lan

egiten duten sektorean (eraikuntza-sektorean, kontrakoa gertatzen da: emakumeen

eta gizonen arteko soldata-aldea oso txikia da, baina oso emakume gutxik egiten dute

lan sektore horretan).

Bestalde, kontratu mugagabea dutenen ordainsariak askoz altuagoak dira behin-

behineko lana dutenenak baino, baina, gainera, kontratu mugagabea duten

emakumeen eta gizonen artean daude soldata-alde gordinik handienak (8.000 euro

gordin baino gehiago urtean); horrek esan nahi du, termino erlatiboetan, emakumeek

gizonen urteko batez besteko ordainsariaren % 74 kobratzen dutela.

2.45. taula. Langile bakoitzaren urteko batez besteko irabazia, sexuaren, sektore ekonomikoaren eta kontratu-motaren arabera. EAE. 2010

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea % erlatiboa Sektore ekonomikoa

Industria 29.626,15 25.350,98 30.592,36 5.241,38 82,9 Eraikuntza 25.579,23 25.124,84 25.646,26 521,42 98,0 Zerbitzuak 25.590,91 22.336,76 29.980,39 7.643,63 74,5

Kontratu -mota Mugagabea 28.845,93 24.089,98 32.532,15 8.442,17 74,0 Mugatua 19.450,72 18.635,58 20.175,92 1.540,34 92,4


66

Adinaren aldagaiari dagokionez, azpimarratu behar da soldata-aldeak handitu egiten

direla aztertutako adin-taldea handitu ahala, balio absolutuetan. Biztanleria gaztearen

kasuan, alde absolutu hori txikiena da adin-talde guztietan; hain zuzen, 35 urtez

beherako adin-taldean. Bestalde, adin-tarte horretako emakumeek eta gizonek dute

soldatarik txikiena.

2.46. taula. Langile bakoitzaren urteko batez besteko irabazia, adin-taldearen eta sexuaren arabera. EAE. 2010

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea % erlatiboa Guztira 26.593,7 22.706,1 29.708,7 7.002,6 76,4 25 urte baino gutxiago 16.079,9 13.690,9 17.638,2 3.947,3 77,6 25-34 urte 22.785,4 20.550,0 24.963,1 4.413,1 82,3 35-44 urte 26.550,3 22.720,6 29.918,8 7.198,3 75,9 45-54 urte 30.715,7 25.338,7 34.669,8 9.331,1 73,1 55 urte eta gehiago 28.861,0 25.007,1 30.995,0 5.987,9 80,7


Soldata-aldea enplegu-maila guztietan –altuan, ertainean eta baxuan– hautematen

da, baina nabarmen areagotzen da oso maila baxuko enpleguetan. Hortaz, esan

daiteke gizonen eta emakumeen arteko zirrikitu ekonomikoa enplegu-maila handitu

ahala txikitzen dela.

2.47. Taula. Langile bakoitzaren urteko batez besteko irabazia, enplegu-mailaren eta sexuaren arabera. EAE. 2010

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea % erlatiboa Guztira 26.593,70 22.706,10 29.708,66 7.002,56 76,4 Altua 35.317,23 31.553,32 38.626,57 7.073,25 81,7 Ertaina 21.996,03 18.019,12 25.513,97 7.494,85 70,6 Baxua 20.790,57 14.874,91 23.924,36 9.049,45 62,2


67

3. GIZARTE-BALIABIDEAK ESKURATZEA ETA

KONTROLATZEA

3.1. Hezkuntza

Atal honetan, hezkuntza-sistemaren adierazleak aztertzen dira. Oso azterketa

interesgarria da, adierazle horiek hein handi batean eragiten baitute enplegu-mailan,

diru-sarreretan, eta horren ondorioz, pertsonen bizitza- eta ongizate-mailan.

Unibertsitateaz kanpoko prestakuntzaren atalean, bi esparru garrantzitsuri buruzko

informazioa emango da: alde batetik, erregimen orokorreko irakaskuntzei buruzkoa,

eta beste batetik, erregimen bereziko irakaskuntzei (hizkuntzak, musika, dantza…)

buruzkoa. Erregimen orokorreko prestakuntzan, hauek sartzen dira: haur- eta lehen

hezkuntza, derrigorrezko bigarren hezkuntza, derrigorrezkoaren ondoko bigarren

hezkuntza (batxilergoa eta erdi-mailako heziketa-zikloak) eta derrigorrezkoaren

ondoko goi-mailako hezkuntza (goi-mailako heziketa-zikloak). Unibertsitate-

irakaskuntzaren atalean, oraindik ere indarrean dauden titulazioei (1. eta 2. zikloko

lizentziaturak eta diplomaturak) eta gradu berriei buruzko datuak ematen dira.

Lehenengo eta behin, esan behar da irakaskuntzako ikasleen sexuaren araberako

banaketa orekatua dela, Haur Hezkuntzan, Lehen Hezkuntzan, Derrigorrezko

Bigarren Hezkuntzan eta Batxilergoan. Helduen Hezkuntzan, emakumeen kopurua

apur bat handiagoa da gizonena baino, eta Lanbide Heziketan –erdi- zein goi-

mailakoetan–, Lanbide Prestakuntzarako Programetan eta Hezkuntza Berezian,

berriz, emakume baino gizon gehiago daude.

3.1. Taula. Unibertsitateaz kanpoko ikasleak, mailaren eta sexuaren arabera. EAE. 2011-2012 ikasturtea

GUZTIRA


Abs. %h Abs. %h Guztira 383.654 185.293 48,3 198.361 51,7

Haur Hezkuntza (HH) 96.577 46.439 48,1 50.138 51,9

Lehen Hezkuntza (LH) 120.288 58.167 48,4 62.121 51,6

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (DBH) 72.144 35.065 48,6 37.079 51,4

Hasierako Lanbide Prestakuntzarako Programa (HLPP) 4.404 1.273 28,9 3.131 71,1

Helduen hezkuntza (HH) 30.497 17.236 56,5 13.261 43,5

Batxilergoa 28.968 15.017 51,8 13.951 48,2

Erdi Mailako Lanbide Heziketa (EMLH) 11.990 4.446 37,1 7.544 62,9

Goi Mailako Lanbide Heziketa (GMLH) 17.689 7.242 40,9 10.447 59,1

Hezkuntza Berezia (HB) 1.097 402 36,6 695 63,4

Iturria: Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila. Eskola-jardueraren estatistika. Unibertsitateak eta Ikerketa. Ikasleak, irakasleak eta

ikastetxeak. Irakaskuntzaren estatistika.

68

Jakina, derrigorrezkoak ez diren hezkuntza-mailetan, eskolatze-tasa gordina

(heziketa-maila bakoitzeko ikasle-kopuruaren eta adin-taldearen arabera teorikoki

maila horretan aritu beharko lukeen biztanle-kopuruaren arteko erlazioa) txikagoa da;

alegia, Haur Hezkuntzan, Lanbide Heziketan eta goi-mailako ikasketetan. Maila

horietako eskolatze-tasaren bilakaera aztertuz gero, ikusiko dugu tasa horrek

nabarmen egin duela gora, lanbide-heziketaren kasuan izan ezik (hazkundea ez da

hain handia izan).

Haur-hezkuntzan, lehen hezkuntzan eta derrigorrezko bigarren hezkuntzan, generoen

arteko aldea ia hutsala da; derrigorrezkoaren ondoko eta goi-mailako hezkuntzan,

ordea, alde handiak daude. Hain zuzen ere, batxilergoan eta goi-mailako ikasketetan,

emakumeak dira nagusi, eta lanbide-heziketan, berriz, gizon gehiago daude.

3.2. taula. Eskolatze-tasa gordinen bilakaera, sexuaren arabera. EAE. 1998/1999-2010/2011 ikasturtea

1998/1999 2002/2003 2006/2007 2010/2011

E G G-E

aldea E G

G-E aldea

E G G-E

aldea E G

G-E aldea

Haur Hezkuntza 58,1 58,9 0,8 61,1 62,8 1,7 71,9 73,9 2 74,8 76,4 1,6

Lehen Hezkuntza 103,4 102,8 -0,6 100,3 102,7 2,4 103,8 105,9 2,1 101,3 102,5 1,2

DBH 111,8 108,4 -3,4 105,4 108,8 3,4 105,5 108 2,5 103 103,6 0,6

Batxilergoa 96,5 86,2 -10,3 94,2 77,6 -16,6 94,3 81,3 -13 93,4 78,7 -14,7

Lanbide Heziketa 24,4 32,8 8,4 21,7 35,4 13,7 25,9 37,6 11,7 28,2 42,2 14

Goi-mailako ikasketak 46,7 40,5 -6,2 54,1 47,1 -7 56,9 49,9 -7 64,3 58,4 -5,9

Iturria: Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila. Eskola-jardueraren estatistika.

Egokitasun-tasa oso adierazle garrantzitsua da hezkuntza-sistemaren emaitzak

neurtzeko; izan ere, derrigorrezko hezkuntzako maila batetik bestera igarotzen diren

ikasleen ehunekoa erakusten du (alegia, adinaren arabera dagokien mailan dauden

ikasleen ehunekoa). Oro har, adinean aurrera egiten den neurrian, egokitasun-tasek

behera egiten dute. Orobat, emakumeen egokitasun-tasak handiagoak dira gizonena

baino, eta adina handitu ahala, generoen arteko aldea ere handitzen da, emakumeen

mesedetan; hain zuzen, 17 urteko adinean, aldea 13 portzentaje-puntukoa da.

69

GRAFIKOA

3.3. taula. Ikasleen egokitasun-tasa, sexuaren eta adinaren arabera. EAE. 2011-2012 ikasturtea

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea 7 urte 100,1 99,9 100,2 0,3

9 urte 94,8 94,5 95,1 0,6

11 urte 91,1 91,7 90,6 -1,1

12 urte 86,0 87,4 84,6 -2,8

13 urte 83,9 86,5 81,4 -5,1

14 urte 79,9 84,8 75,4 -9,4

15 urte 76,9 81,1 72,9 -8,2

16 urte 67,8 72,2 63,7 -8,5

17 urte 61,8 68,4 55,6 -12,8

Iturria: EUSTAT. Irakaskuntzaren adierazleak. Irakaskuntzaren estatistika.

Ikasle errepikatzaileen ehunekoa beste adierazle bat da, eta errendimendu

akademikoari buruzko informazioa osatzen du. Egoera hori oso ohikoa da

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, lehen mailetan, hain zuzen. Berriro ere,

emakumezko ikasleek dituzte emaitza hobeak, ikasle errepikatzaileen ehuneko

txikiagoa baitute (Lehen Hezkuntzako eta Bigarren Hezkuntzako maila guztietan).

3.4. taula. Lehen Hezkuntzako eta Bigarren Hezkuntzako ikasle errepikatzaileen ehunekoa, sexuaren arabera EAE. 2011-2012 ikasturtea

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea Lehen Hezkuntzako 6. maila 3,2 2,7 3,7 1,0

DBH 7,0 5,8 8,2 2,4

DBHko 1. maila 8,3 6,5 10,0 3,5

DBHko 2. maila 7,3 5,9 8,6 2,7

DBHko 3. maila 6,9 5,9 7,8 1,9

DBHko 4 maila 5,3 4,7 6,0 1,3

Iturria: EUSTAT. Irakaskuntzaren adierazleak. Irakaskuntzaren estatistika.

Mailaz igo diren ikasleen adierazleak informazio hau ematen du: maila gainditu

dutenen (guztia gaindituta edo ikasgairen bat gainditu gabe) eta maila horretan

matrikulatutakoen arteko erlazioa. Aztertutako informazioaren arabera ikus

daitekeenez, mailaz igotako ikasleen ehuneko txikienak derrigorrezkoa ez den

hezkuntzan (Batxilergoa eta Lanbide Heziketan) daude. Errendimendu akademikoa

aztertzen duten beste adierazle batzuetan bezala, mailaz igotako nesken ehunekoa

handiagoa da mutilena baino, maila guztietan. Errendimenduari dagokionez

(emakumeen alde), generoen arteko alderik handiena Lanbide Heziketan gertatzen

da; batik bat, erdi-mailakoan.

3.5. taula. Mailaz igotako ikasleen ehunekoa, mailaren eta sexuaren arabera EAE. 2010-2011 ikasturtea

70

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea Lehen Hezkuntzako 1. zikloa 95,6 96,4 94,9 -1,5

Lehen Hezkuntzako 2. zikloa 96,3 96,7 95,9 -0,8

Lehen Hezkuntzako 3. zikloa 96,5 97,1 95,8 -1,3

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza 90,2 92,1 88,3 -3,8

Batxilergoa 83,3 85,2 81,2 -4,0

Erdi Mailako Lanbide Heziketa 79,9 89,3 73,7 -15,6

Goi Mailako Lanbide Heziketa 86,0 89,3 83,7 -5,6

Iturria: Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila. Eskola-jardueraren estatistika.

Unibertsitatean sartzeko proben emaitzetan, emakumeen eta gizonen arteko aldeak

ez dira lehenago aztertutako beste adierazle batzuetan bezain handiak, baina,

haietan ere, emakumeek emaitza hobeak lortzen dituzte. Ildo horretan, batxilergoko

modalitate guztietan ikastaroa gainditu duten emakumeen ehunekoa gizonena baino

handiagoa izan da beti.

3.6. taula. Aurkeztutako pertsonak eta mailaz igotakoak, batxilergo-modalitatearen eta sexuaren arabera. EAE. 2011


Aurkeztutako

ak

Maila gainditutakoak

(%)

Aurkeztutakoak

Maila gainditutakoa

k (%)

Aurkeztutakoak

Maila gainditutakoak

(%) Arteak 284 89,4 190 91,1 94 90,4

Zientzia eta teknologia 5.807 96,7 2.808 97,1 2.999 96,3

Giza eta Gizarte Zientziak 4.073 94,0 2.506 94,2 1.507 93,8

Iturria: EUSTAT. Unibertsitate-irakaskuntzaren estatistika.

3.7. taula. Selektibitateko batez besteko nota, batxilergo-modalitatearen, lurralde historikoaren eta sexuaren arabera. 2011

EAE ARABA BIZKAIA GIPUZKOA E G G-E E G G-E E G G-E E G G-E

Guztira 6,9 6,7 -0,2 6,8 6,6 -0,2 6,9 6,6 -0,3 7,0 6,8 -0,2

Arteak 6,3 6,2 -0,1 6,1 6,6 0,5 6,2 6,0 -0,2 6,4 6,3 -0,1

Zientzia eta teknologia 7,2 6,9 -0,3 7,0 6,8 -0,2 7,2 6,8 -0,4 7,2 6,9 -0,3

Giza eta Gizarte Zientziak 6,6 6,4 -0,2 6,5 6,3 -0,2 6,5 6,3 -0,2 6,8 6,5 -0,3


Biztanleriaren heziketa-mailak, emakumeek eta gizonek hezkuntza-sisteman gaur

egun duten egoera adierazteaz gain, iraganean erregistratutako errealitate guztien

batura da. Gainera, Europako informazioarekin aldera daitekeen adierazle bat ematen

du. Esparru horretan aztertutako adierazleak hauek dira: biztanleriaren uzte

goiztiarreko tasa, bigarren hezkuntzako mailak eta goi-mailako hezkuntzako mailak.

71

Eskola-uzte goiztiarreko tasak hau neurtzen du: gehienez ere bigarren hezkuntzako

lehen etapa amaitu duen eta ikasten jarraitzen ez duen 18 eta 24 urte bitarteko

biztanleriaren ehunekoa. Euskadiko tasa % 7,7koa da. Datu hori oso urrun dago

Estatuko batez bestekotik; hain zuzen, Espainiako batez bestekoa % 15ekoa da.

Horrez gain, Europar Batasuneko batez bestekoa baino txikiagoa da. Emakumeen

eskola-uzteko tasa txikiagoa da gizonena baino, oro har. Aipatzekoa da Euskadiko

eta Estatuko gizonen uzte-tasen arteko aldea; hain zuzen, % 20tik gorako aldea dago.

Gipuzkoa da kontrako egoera duen lurralde historiko bakarra; izan ere, Gipuzkoan,

emakumeen uzte-tasa handiagoa da gizonena baino (hurrenez hurren, 8,1 eta 7,4).

3.8. taula. 18 eta 24 urte bitarteko biztanleen eskola-uzte goiztiarreko tasa. Europa, Espainia eta EAE. 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea EB 27 12,8 11,0 14,5 3,5

Espainia 24,9 20,8 28,8 8,0

EAE 7,7 7,1 8,3 1,2

Araba 10,1 8,8 11,2 2,4

Bizkaia 7,0 6,1 7,9 1,8

Gipuzkoa 7,8 8,1 7,4 -0,7

Iturria: EUROSTAT eta EUSTAT (Biztanleriaren Jardueraren Araberako Inkesta). Adierazle estrukturaletatik lortua.

72

Biztanleria osoa aztertuz gero, ikus daiteke Euskadiko biztanleriaren % 80k baino

pixka bat gehiagok oinarrizko bigarren mailako ikasketak gainditu dituela; Estatuko

batez besteko tasak baino % 20 gehiagok. Euskadiko datu hori Europako batez

bestekoa ere baino handiagoa da. EAEn, emakumeen tasak apur bat hobeak dira

gizonenak baino; batik bat, Estatuko batez besteko datuekin alderatuta, eta Europako

batez bestekoarekin alderatuta ere bai. Dena den, EAEn, emakumeen eta gizonen

arteko aldeak ez dira hain handiak.

3.9. taula. Gutxienez bigarren mailako ikasketak gainditu dituzten biztanleen tasa. Europa, Espainia eta EAE. 2011

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E

aldea EB 27 79,5 82,4 76,7 -5,7

Alemania 75,8 78,1 73,5 -4,6

Austria 85,4 86,8 84,0 -2,8

Belgika 81,6 84,9 78,3 -6,6

Bulgaria 85,5 84,8 86,2 1,4

Zipre 87,7 90,4 84,6 -5,8

Danimarka 70,0 76,6 63,6 -13,0

Eslovakia 93,3 94,0 92,6 -1,4

Eslovenia 90,1 94,1 86,8 -7,3

Espainia 61,7 69,2 54,5 -14,7

Estonia 82,6 86,1 79,3 -6,8

Finlandia 85,4 87,3 83,6 -3,7

Frantzia 83,8 85,9 81,7 -4,2

Grezia 83,6 87,4 79,8 -7,6

Herbehereak 78,2 81,9 74,6 -7,3

Hungaria 83,3 84,5 82,0 -2,5

Irlanda 86,9 89,0 84,7 -4,3

Italia 76,9 80,5 73,5 -7,0

Letonia 80,4 84,9 76,1 -8,8

Lituania 86,9 91,0 83,0 -8,0

Luxenburgo 73,3 77,7 68,9 -8,8

Malta 59,2 66,5 52,9 -13,6

Polonia 90,0 92,8 87,4 -5,4

Portugal 64,4 71,0 58,0 -13,0

Erresuma Batua 80,1 81,8 78,4 -3,4

Txekiar Errepublika 91,7 92,8 90,6 -2,2

Errumania 79,6 81,3 77,9 -3,4

Suedia 88,7 90,0 87,4 -2,6

EAE 82,6 84,2 81,1 -3,1

Iturria: EUROSTAT eta EUSTAT (Biztanleriaren Jardueraren Araberako Inkesta). Adierazle estrukturaletatik lortua.

Oharra (*): Euskadiri buruz 2012ko datuak daude. Guztizko tasa (82,6); Emakumeen tasa (84,2); Gizonen tasa (81,1)

73

Goi-mailako hezkuntza-mailari dagokionez, Euskadiko 30 eta 34 urte bitarteko

biztanleriaren % 40k baino apur bat gehiagok arrakastaz gainditu ditu unibertsitate-

ikasketak edo baliokideak. Tasa hori Estatuko batez bestekoaren antzekoa da, eta

Europako herrialdeetako batez bestekoa baino handiagoa. Goi-mailako irakaskuntza-

mailan, alde nabarmenak daude emakumeen eta gizonen artean, eta Euskadin, alde

hori 14 puntukoa da. Lurralde historikoei erreparatuta, Arabak eta Gipuzkoak dituzte

goi-mailako hezkuntza-tasarik handienak, eta haietan daude emakumeen aldeko

alderik handienak (16 puntutik gorakoak).

3.10. taula. Goi-mailako hezkuntza-maila duten 30 eta 34 urte bitarteko pertsonen ehunekoa. Europa, Espainia eta EAE. 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea EB 27 36,0 40,0 31,6 -8,4

Espainia 40,1 45,3 35,0 -10,3

EAE 41,8 49,1 35,0 -14,1

Araba 47,8 56,0 39,9 -16,1

Bizkaia 38,0 44,4 31,8 -12,6

Gipuzkoa 45,3 53,9 37,8 -16,1

Iturria: EUROSTAT eta EUSTAT (Biztanleriaren Jardueraren Araberako Inkesta). Adierazle estrukturaletatik

lortua.

Orain arte aztertu dugunaren arabera, emaitza akademikoei eta heziketa-mailei

buruzko adierazleetan, emakumeen egoera zertxobait hobea da eskuarki; alabaina,

derrigorrezko hezkuntzako etapa amaitzean aukeratzen diren ikasketetan, aldeak

handitu egiten dira.

Unibertsitatean sartzeko probaren datuek aditzera ematen dutenaren arabera,

emakumezko gehiagok ikasten dituzte batxilergoko giza zientzien eta arteen

modalitateak, eta gizonezko gehiagok aukeratzen dute zientzia eta teknologiaren

modalitatea; horrek baldintzatuko du ondoren zer unibertsitate-ikasketa aukeratuko

diren.

Arreta Lanbide Heziketan jarriz gero, alde handiak hautemango ditugu emakumeen

eta gizonen artean, bai erdi-mailako graduetan, bai goi-mailako graduetan. Erdi-

mailako espezialitate batean matrikulatzea erabakitzen duten hamar pertsonatik sei

baino gehiago gizonak dira. Baina alde horiek askoz handiagoak dira, ikasleak zer

adarretan matrikulatzen diren zehatzago aztertzen badugu. Azterketa horren

ondorioz, alde handia dagoela ikusiko dugu; alde horren jatorria genero-estereotipoak

dira, eta gainera, estereotipo horiek iraunarazten ditu.

74

3.11. taula. Erdi Mailako Lanbide Heziketan matrikulatutako ikasleak, adarraren eta sexuaren arabera.

EAE. 2011-2012 ikasturtea

GUZTIRA



Jarduera Fisikoak eta Kirol Jarduerak 199 32 16,1 167 83,9

Administrazioa eta Kudeaketa 1.001 727 72,6 274 27,4

Nekazaritza 218 48 22,0 170 78,0

Arte Grafikoak 201 94 46,8 107 53,2

Merkataritza eta Marketina 277 166 59,9 111 40,1

Eraikuntza eta Obra Zibila 91 1 1,1 90 98,9

Elektrizitatea eta Elektronika 1.337 63 4,7 1.274 95,3

Energia eta Ura -- -- -- -- --

Fabrikazio Mekanikoa 1.664 84 5,0 1.580 95,0

Ostalaritza eta Turismoa 657 191 29,1 466 70,9

Irudi Pertsonala 793 767 96,7 26 3,3

Irudia eta Soinua 103 50 48,5 53 51,5

Elikaduraren Industriak 111 42 37,8 69 62,2

Informatika eta Komunikazioak 690 79 11,4 611 88,6

Instalazioa eta Mantentze-lanak 832 19 2,3 813 97,7

Zura, Altzariak eta Artelazkia 222 10 4,5 212 95,5

Itsas eta Arrantza 99 6 6,1 93 93,9

Kimika 60 35 58,3 25 41,7

Osasuna 1.808 1.524 84,3 284 15,7

Gizarte, Kultura eta Komunitateko Zerbitzuak 547 456 83,4 91 16,6

Ehungintza, Jantzigintza eta Larrugintza 34 28 82,4 6 17,6

Garraioa eta Ibilgailuen Mantentze-lanak 1.046 24 2,3 1.022 97,7

Iturria: EUSTAT. Ikasleak, irakasleak eta ikastetxeak. Irakaskuntzaren estatistika.

Horrenbestez “Eraikuntza eta Obra Zibila”, “Elektrizitatea eta Elektronikoa”,

“Fabrikazio Mekanikoa”, “Instalazioa eta Mantentze-lanak”, “Zura, Altzariak eta

Artelazkia”, “Itsas eta Arrantza” eta “Garraioa eta Ibilgailuen Mantentze-lanak”

adarretan, ikasleen % 90 baino gehiago gizonak dira. Aitzitik, “Irudi Pertsonala”,

“Administrazioa eta Kudeaketa”, “Osasuna”, “Gizarte, Kultura eta Komunitateko

Zerbitzuak” eta “Ehungintza, Jantzigintza eta Larrugintza” adarretan, emakumeak dira

nagusi.

Emakumeen guztizko ehunekoa apur bat handiagoa da Goi Mailako Lanbide

Heziketan Erdi Mailako Lanbide Heziketan baino (hurrenez hurren, % 41,0 eta

% 37,1). Hala ere, emakume gehien eta gizon gehien dauden lanbide-adarrak Erdi

Mailako Lanbide Heziketako berberak dira. Beste lanbide-adar batzuetan,

emakumeen eta gizonen ehunekoak orekatuak dira. Honako hauek dira: “Arte

Grafikoak”, “Merkataritza eta Marketina”, “Ostalaritza eta Turismoa” eta “Kimika”.

Oreka hori Erdi Mailako Lanbide Heziketan ere gertatzen da, “Ostalaritza eta

Turismoa” adarrean izan ezik. Gainera, “Irudia eta Soinua” adarrean ere oreka dago,

goi-mailakoan ez bezala.

75

3.12. taula. Goi Mailako Lanbide Heziketan matrikulatutako ikasleak, adarraren eta sexuaren arabera. EAE. 2011-2012 ikasturtea

GUZTIRA



Jarduera Fisikoak eta Kirol Jarduerak 751 154 20,5 597 79,5

Administrazioa eta Kudeaketa 2.207 1.561 70,7 646 29,3

Nekazaritza 181 27 14,9 154 85,1

Arte Grafikoak 290 154 53,1 136 46,9

Merkataritza eta Marketina 891 466 52,3 425 47,7

Eraikuntza eta Obra Zibila 636 181 28,5 455 71,5

Elektrizitatea eta Elektronika 2.093 121 5,8 1.972 94,2

Energia eta Ura 178 8 4,5 170 95,5

Fabrikazio Mekanikoa 1.720 194 11,3 1.526 88,7

Ostalaritza eta Turismoa 711 367 51,6 344 48,4

Irudi Pertsonala 256 253 98,8 3 1,2

Irudia eta Soinua 392 127 32,4 265 67,6

Elikaduraren Industriak 20 14 70,0 6 30,0

Informatika eta Komunikazioak 1.398 270 19,3 1.128 80,7

Instalazioa eta Mantentze-lanak 1.157 74 6,4 1.083 93,6

Zura, Altzariak eta Artelazkia 50 7 14,0 43 86,0

Itsas eta Arrantza 199 14 7,0 185 93,0

Kimika 463 255 55,1 208 44,9

Osasuna 1.279 1.019 79,7 260 20,3

Gizarte, Kultura eta Komunitateko

Zerbitzuak 2.272 1.898 83,5 374 16,5

Ehungintza, Jantzigintza eta Larrugintza 75 70 93,3 5 6,7

Garraioa eta Ibilgailuen Mantentze-lanak 470 14 3,0 456 97,0


Lanbide Heziketan ez bezala, unibertsitate-prestakuntzako mailetan, emakume

gehiago daude (% 57,3, eta gizonak, berriz, % 42,7 dira); batez ere, belaunaldi

gazteenen artean (25 urtetik beherakoak). Unibertsitate-mailetan, generoen arteko

banaketa aukeratutako ikasketa-motetan islatzen da.

3.13. taula. Masterretan matrikulatutako ikasleak, adin-taldearen eta sexuaren arabera. EAE. 2011-2012 ikasturtea

GUZTIRA



25 urte baino gutxiago 1.285 846 65,8 439 34,2

25-30 urte 1.488 843 56,7 645 43,3

31-40 urte 742 362 48,8 380 51,2

40 urte baino gehiago 338 157 46,4 181 53,6

Iturria: Hezkuntza, Kultura eta Kirol Ministerioa. Unibertsitate-ikasleen estatistika.

76

Emakumeek gizonek baino neurri handiago batean aukeratzen dituzte adar hauetako

titulazioak: “Zientzia Sozialak eta Juridikoak”, “Arteak eta Giza Zientziak” eta

“Osasunaren Zientziak”. Aitzitik, “Ingeniaritza eta Arkitektura” adarreko titulazioetan,

gizon gehiago matrikulatzen dira.

3.14. taula. Unibertsitateko gradu-ikasketetan eta 1. eta 2. zikloetan matrikulatutako ikasleak, ezagutza-adarraren eta sexuaren arabera. EAE. 2011-2012 ikasturtea

GUZTIRA


Abs. %h Abs. %h Adar guztietan 51.867 27.910 53,8 23.957 46,2

Zientzia Sozialak eta Juridikoak 24.883 15.276 61,4 9.607 38,6

Ingeniaritza eta Arkitektura 14.907 4.292 28,8 10.615 71,2

Arteak eta Giza Zientziak 4.208 2.780 66,1 1.428 33,9

Osasunaren Zientziak 5.119 3.941 77,0 1.178 23,0

Zientziak 2.750 1.621 58,9 1.129 41,1

Iturria: Hezkuntza, Kultura eta Kirol Ministerioa. Unibertsitate-estatistika.

2010-2011 ikasturteari buruzko informazio estatistikoak matrikulatutako ikasleei

buruzko datuak ematen ditu, ikasketa-motaren arabera. Ikus daitekeenez,

emakumeak nagusi diren titulazioak tradizionalki femeninotzat hartzen diren sektore

eta enpleguekin lotuta daude. Sektore horiek hezkuntza, gizarte-arreta, administrazio-

kudeaketa eta osasuna dira.

3.15. taula. Ikasleen % 75 baino gehiago emakumezkoak diren graduak. 2010-2011 ikasturtea

EMAKUMEEN EHUNEKOA

GIZONEN EHUNEKOA

Zuzendaritzako Laguntza 98,5 1,5

Haur Hezkuntza 89,1 10,9

Gizarte Lana 83,7 16,4

Erizaintza 83,6 16,4

Giza Elikadura eta Dietetika 81,1 18,9

Filologia 78,2 21,8

Ondasun Kulturalen Kontserbazio eta Berriztapena 77,9 22,1

Itzulpengintza eta interpretazioa 77,4 22,6

Ingeles-ikasketak: Hizkuntza, Literatura eta Kultura 77,2 22,8

Turismoa 77,0 23,0

Psikologia 75,5 24,5

Hizkuntza Modernoak eta Kudeaketa 75,4 24,6

Ingeles Ikasketak 75,4 24,6

Farmazia 75,2 24,8


77

Irakaskuntza teknikoetan –gehienbat, arkitekturan eta ingeniaritzan–, gizon gehiago

matrikulatzen dira. Nahiz eta azken urteetan ingeniaritza-titulazioetan matrikulatu

diren emakumeen kopuruak gora egin, ehunekoa % 25etik behera dago oraindik ere.

Dena den, zenbait espezialitatetan, gizonezko ikasleen ehunekoa % 90 baino

handiagoa da (Ingeniaritza Elektrikoa eta Itsas Ingeniaritza).

3.16. taula. Ikasleen %75 baino gehiago gizonezkoak diren graduak. 2010-2011 ikasturtea

EMAKUMEEN

EHUNEKOA GIZONEN

EHUNEKOA Ingeniaritza Elektrikoa 9,3 90,7

Itsas Ingeniaritza 9,3 90,7

Ingeniaritza Telematikoa 12,5 87,5

Ingeniaritza Mekanikoa 12,7 87,3

Industria Ingeniaritza Elektronikoa eta Automatikoa 14,4 85,6

Ingeniaritza Elektronika Industrialean eta Automatikoan 15,4 84,6

Ingeniaritza Informatikoa 15,5 84,5

Ingeniaritza Informatikan 15,5 84,5

Industria Elektronikako Ingeniaritza 15,7 84,3

Ingeniaritza Nautikoa eta Itsas Garraioa 16,1 83,9

Industria Elektronikako Ingeniaritza 19,0 81,0

Industria Teknologiako Ingeniaritza 21,1 78,9

Industria Teknologiako Ingeniaritza 21,8 78,2

Meategietako Teknologiaren eta Energiaren Ingeniaritza 22,2 77,8

Ikus-entzunezko Sistemen Ingeniaritza 23,1 76,9

Kudeaketa eta Informazio Sistemak Ingeniaritza Informatikoa 23,7 76,3

Jarduera Fisikoaren eta Kirolaren Zientziak 24,8 75,2

Komunikazioen Ingeniaritza elektronikoa 25,0 75,0


Erregimen bereziko irakaskuntzetan matrikulatutako ikasleei dagokienez, matrikula

egindako hamar pertsonatik sei emakumeak dira. Modalitate guztietan –Kirol

Irakaskuntzetan izan ezik, hartan matrikulatutako pertsona guztien % 96,5 gizonak

baitira–, emakumeen proportzioa handiagoa da gizonena baino; bereziki, Dantzan

(matrikulen % 85,4 emakumeei dagozkie). Musikako ikasketetan –arautuetan zein

arautu gabekoetan–, emakumeen eta gizonen kopuruak orekatuagoak dira.

78

3.17. taula. Erregimen Bereziko Irakaskuntzan m atrikulatutako ikasleak, modalitatearen eta sexuaren arabera. EAE. 2011-2012 ikasturtea

GUZTIRA


Abs. %h Abs. %h GUZTIRA 103.130 64.328 62,4 38.802 37,7 Musika arautua 2.913 1.621 55,6 1.292 44,4

Oinarrizko irakaskuntzak 1.263 733 58,0 530 42,0 Lanbide-irakaskuntzak 1.325 773 58,3 552 41,7 Goi Mailako Gradua 179 64 35,8 115 64,2 Goi-mailako ikasketak 146 51 34,9 95 65,1

Arautu gabeko musika 39.146 22.610 57,8 16.536 42,2 Dantza 103 88 85,4 15 14,6

Oinarrizko irakaskuntzak 58 51 87,9 7 12,1 Lanbide-irakaskuntzak 45 37 82,2 8 17,8

Arte Plastikoak eta Diseinua 407 285 70,0 122 30,0 Erdi Mailako Gradua 0 0 0,0 0 0,0 Goi Mailako Gradua 407 285 70,0 122 30,0

Goi Mailako Arte Irakaskuntzak 229 165 72,1 64 27,9 Goi Mailako Diseinu Ikasketak 95 72 75,8 23 24,2 Diseinuko Goi Mailako Ikasketak 134 93 69,4 41 30,6

Hizkuntzak, ikasle ofizialak* 27.825 18.682 67,1 9.143 32,9 Oinarrizko maila (A2) 9.445 6.136 65,0 3.309 35,0 Maila ertaina (B1) 9.022 6.081 67,4 2.941 32,6 Maila aurreratua (B2) 5.622 3.870 68,8 1.752 31,2 Gaitasun-maila (C1) 3.736 2.595 69,5 1.141 30,5

Kirol Irakaskuntzak 515 18 3,5 497 96,5 Erdi Mailako Gradua 443 17 3,8 426 96,2 Goi Mailako Gradua 72 1 1,4 71 98,6


Helduen Hezkuntzan, matrikulazioa asko handitu da azken urteetan. Hala ere, 2010-

2011 ikasturtetik 2011-2012 ikasturtera, beherakada handia gertatu zen, eta lehen

aldiz, ikasketa horiek egiten zituzten gizonen kopurua apur bat handiagoa izan zen

emakumeena baino.

3.18. taula. Helduen Hezkuntzan matrikulatutako ikasleen bilakaera, sexuaren arabera EAE. 2000-2001 eta 2011-2012 ikasturteak

GUZTIRA


Abs. %h Abs. %h 2000 – 2001 13.508 8.483 62,8 5.025 37,2 2001 – 2002 16.543 10.287 62,2 6.256 37,8 2002 – 2003 18.372 11.529 62,8 6.843 37,2 2003 – 2004 21.833 13.159 60,3 8.674 39,7 2004 – 2005 24.239 14.402 59,4 9.837 40,6 2005 – 2006 25.737 15.401 59,8 10.336 40,2 2006 – 2007 26.862 16.298 60,7 10.564 39,3 2007 – 2008 28.684 17.009 59,3 11.675 40,7 2008 – 2009 29.196 17.688 60,6 11.508 39,4 2009 – 2010 29.654 17.833 60,1 11.821 39,9 2010 – 2011 29.679 17.898 60,3 11.781 39,7 2011 – 2012 19.591 9.779 49,9 9.812 50,1


79

3.2. Ikasketa -ekintzetan parte -hartzea bizitzan zehar

Atal honetan, enpresen eta biztanleria aktiboaren (landuna eta langabea) artean

beharretara egokitutako prestakuntza sustatzeko eta zabaltzeko ekimenei buruzko

adierazleak aztertzen dira. Oso informazio interesgarria da; izan ere, etengabeko

irakaskuntzan parte hartzeak eragin handia du pertsonen enplegagarritasunean, eta

asko laguntzen du lan-esparruko lanbide-gaitasunak eguneratzen.

Alde batetik, prestakuntza oso azkar zaharkitzen da, eta beste batetik, biztanleria

aktiboa gero eta zaharragoa da; horrenbestez, bizitzan zehar ikastea apustu

estrategikoa da pertsonentzat eta sare ekonomikoarentzat.

Informazio hori aztertzeko, Enpleguaren Prestakuntzarako Fundazio Tripartitoaren

(aurrerantzean, EPFT) eta Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoaren (aurrerantzean,

EEZP) zenbait estatistika hartu dira erreferentziatzat. Estatistika horiek biztanleria

aktiboarentzat –landunentzat zein langabeentzat– diruz edo hobariz lagundutako

prestakuntza aztertzen dute. Horiez gain, etengabeko prestakuntza testuinguru

zabalagoen ikuspegitik aztertzen duten estatistikak ere erabili dira; hau da, lan-

merkatuarekin lotuta ez dauden beste testuinguru batzuk aintzat harturik.

Enplegurako Lanbide Heziketaren azpisistemaren barruan, askotariko prestakuntza-

ekimenak egiten dira pertsona langabeentzat eta landunentzat. Ekimen horietako

batek –hain zuzen, “eskaintza-prestakuntza” izenekoak– Lan Administrazioen

prestakuntza-ekintzak hartzen ditu barne. Ekintza horien bidez, prestakuntza-planak

sustatzen dira pertsona langabeen eta landunen artean, lanbideetan jarduera

kualifikatua egiteko eta enplegua aurkitzeko prestakuntza egokia izan dezaten.

2011. urtean, Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoaren azken datuen arabera, pertsona

langabeentzat soilik bideratutako prestakuntzan, 5.604 pertsonak jaso zuten

prestakuntza Euskadin, eta prestakuntza horretan, emakume baino gizon gehiagok

hartu zuten parte. Bizkaia da prestakuntza-ekintza gehien egin diren lurralde

historikoa. Prestakuntza horren onuradunak emakumeak zein gizonak izan dira, batik

bat, 35 urtekoak edo gehiagokoak.

80

3.19. taula. Pertsona langabe entzat garatutako ekintzetan prestatutako langileak, sexuaren, adinaren eta lurralde historikoaren arabera. 2011

BI SEXUAK

EMAKUMEAK GIZONAK

Guztira 25 urte baino

gutxiago 25-34 urte

35 urte eta

gehiago Guztira

25 urte baino

gutxiago 25-34 urte

35 urte eta

gehiago EAE 5.604 2.226 252 790 1.184 3.378 471 1.251 1.656 Araba 932 427 36 130 261 505 89 179 237 Gipuzkoa 1.150 506 49 148 309 644 61 219 364 Bizkaia 3.522 1.293 167 512 614 2.229 321 853 1.055 Iturria: Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoa (EEZP) – Estatistika eta Informazio Zuzendariordetza Nagusia. Datuak Enplegu eta Gizarte Segurantza Ministerioaren 2011ko Estatistika Urtekaritik hartu dira.

2010. urtean, EPFTak argitaratutako azken datuen arabera, pertsona landunentzat

soilik bideratutako eskaintza-prestakuntzan, 25.585 pertsonak jaso zuten

prestakuntza. Pertsona langabeentzako prestakuntzaren kasuan bezala, prestakuntza

horretan, emakume baino gizon gehiagok hartu zuten parte. Prestakuntza-ekimen

horietan, Gipuzkoan parte hartu zuten pertsona gehiagok.

3.20. taula. Pertsona landunentzat soilik garatutako prestakuntza -ekintzetan prestatutako pertsonak, eta ekintza horien batez besteko iraupena, sexuaren eta lurralde historikoaren arabera. 2010

PRESTATUTAKO PERTSONAK PRESTAKUNTZA-EKINTZEN BATEZ BESTEKO

IRAUPENA (orduak)

Guztira Emakumea

k Gizonak Guztira Emakumeak Gizonak

EAE 25.585 12.407 13.178 53,7 51,0 56,3 Araba 3.778 1.631 2.147 63,7 69,4 59,5 Gipuzkoa 16.109 7.836 8.273 54,6 52,3 56,8 Bizkaia 5.698 2.940 2.758 44,7 37,2 52,6 Iturria: EPFT – Estatistika Zuzendariordetza Nagusia. Datuak Enplegu eta Gizarte Segurantza Ministerioaren 2011ko Estatistika Urtekaritik hartu dira.

Enpleguarekin baterako prestakuntzan –enplegu- eta prestakuntza-programa

publikoak dira, prestakuntza eta lanbide-jarduera bateratzen dituztenak, pertsona

langabeak lan-merkatuan sar daitezen–, alde handiak hautematen dira emakumeen

eta gizonen parte-hartzean, programaren arabera.

Lantegi-eskoletan eta ikas-ekinezko prestakuntzarako ikastegietan, prestakuntza-

programak egiten dira 25 urtez beherako langabeentzat. Programa horiek ondarearen

berreskurapen edo sustapenarekin eta hiri-inguruneen birgaikuntzarekin lotutako

lanbideei buruzko prestakuntza ematen dute, eta oso emakume gutxik hartzen dute

parte haietan. Aitzitik, enplegu-tailerretan, lan-munduan sartzeko arazo handiak

dituzten 25 urteko eta gehiagoko pertsona langabeentzat izaten dira programak.

Haietan, prestakuntza- eta enplegu-ekintzak uztartzen dira, eta gizon baino emakume

gehiagok hartzen dute parte; dena den, bien arteko aldea ez da beste programetan

bezain handia.

81

3.21. taula. Enpleguarekin bateratutako prestakuntza-programetako parte-hartzaileak, sexuaren arabera. EAE. 2011

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea GUZTIRA 656 303 353 50

Lantegi-eskolak 89 4 85 81

Ikas-ekinezko prestakuntzarako

ikastegiak 41 6 35

29

Enplegu-tailerrak 526 293 233 -60

Iturria: Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoa (EEZP) – Estatistika eta Informazio Zuzendariordetza Nagusia.

Datuak Enplegu eta Gizarte Segurantza Ministerioaren 2011ko Estatistika Urtekaritik hartu dira.

Eskaera-prestakuntza Enplegurako Prestakuntzaren beste ekimen bat da, eta

enpresek sustatutako prestakuntza-ekintzak hartzen ditu barne. Ekintza horien bidez,

enpresen eta langileen behar espezifikoei erantzun nahi zaie (enpresek beraiek eman

dezakete prestakuntza hori, edo zentro edo erakunde espezializatuak kontrata

ditzakete). Eskaera-prestakuntza enpresek Gizarte Segurantzari ordaindutako

kotizazioen hobarien bideza finantzatzen da. EPTFak argitaratutako azken datuen

arabera, 2011. urtean, 166.599 pertsonak jaso zuten prestakuntza Euskadin, eta

ekimen horretan ere, gizonen kopurua handiagoa izan zen emakumeena baino.

Parte-hartzaile gehienak, gizonak zein emakumeak, Gipuzkoako lurraldekoak ziren.

3.22. taula. Enpresetako prestakuntza-ekimenetan prestatutako parte-hartzaileak, sexuaren eta lurralde historikoaren arabera. 2011

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea EAE 166.599 70.063 96.536 26.473

Araba 25.894 10.543 15.351 4.808

Gipuzkoa 88.530 37.329 51.201 13.872

Bizkaia 52.175 22.191 29.984 7.793

Iturria: EPFT – Estatistika Zuzendariordetza Nagusia.

Datuak Enplegu eta Gizarte Segurantza Ministerioaren 2011ko Estatistika Urtekaritik hartu dira.

Eskaera-prestakuntzan, banako prestakuntza-baimenak ere sartzen dira. Horien

bitartez, enpresek baimena ematen diete langileei, egiaztagiriaren bidez onartutako

prestakuntza-ekintza batean parte hartzeko, langile horiei profesionalki eta

pertsonalki garatzen laguntze aldera. Azken urteetan, baimen-mota horiek goranzko

joera izan dute; esate baterako, 2007. urtean, 47 eman ziren, eta 2012an, berriz, 536.

Emakumeen eta gizonen artean, alde handiak ikusten dira, argi eta garbi: emakume

baino askoz gizon gehiagok hartzen dute parte, eta 2008az geroztik, alde horiek gero

eta handiagoak dira.

82

3.23. taula. Banako prestakuntza-baimen amaituen bilakaera, sexuaren arabera. EAE. 2007 - 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea 2007 47 24 23 -1

2008 28 13 15 2

2009 87 34 53 19

2010 132 46 86 40

2011 279 67 212 145

2012 536 73 463 390

Iturria: EPFT – Behaketa eta estatistikak.

Biztanleria aktiboarentzat diruz lagundutako prestakuntzari buruzko informazioak

mugak ditu, baina, muga horiek gaindituz, hau dakigu: Hezkuntzako Adierazleen

Estatuko Sistemaren datuen arabera, 2011n, Euskadiko 25 eta 64 urte bitarteko

biztanleriaren % 12,9k parte hartu zuen hezkuntzako prestakuntza-jardueraren edo

etengabeko prestakuntzako jardueraren batean, bai hezkuntza-sistema formaletan,

bai formalak ez diren sistemetan. Tasa hori Estatuko batez bestekoa baino

handiagoa; hain zuzen, hirugarren handiena da, Nafarroako Foru Komunitatearen eta

Ceuta eta Melillaren ondoren.

Etengabeko prestakuntzan, emakumeen parte-hartzea handiagoa da gizonena baino;

Euskadin, prestakuntza-mota horretan parte-hartzeari dagokionez, emakumeen eta

gizonen arteko aldea 4 puntutik gorakoa da, autonomia-erkidego guztien artean

handiena. Euskadiko emakumeen partaidetza-tasaren kasuan, Europar Batasunak

2020rako ezarritako helburua lortu da dagoeneko. Helburu horren arabera, 25 eta 64

urte bitarteko biztanleen % 15ek etengabeko ikaskuntzako jardueraren batean hartu

beharko luke parte.

3.24. taula. Etengabeko prestakuntzan parte hartutako 25 eta 64 urte bitarteko pertsonen ehunekoa, sexuaren arabera. EAE, Estatua guztira eta EB-27. 2011

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea Estatua guztira 10,8 11,6 10,0 -1,6 Euskadi 12,9 15,0 10,8 -4,2 Europa – UE-27 -- 9,6 8,2 -1,4 Iturria: Hezkuntzako Adierazleen Estatuko Sistema. Ebaluazioko Institutu Nazionala. Datuak txosten honetatik lortu dira: “Las cifras de la educación en España. Curso 2010 -2011” (2013). 1. oharra: EUSTATek ezarritako metodologiaren bidez kalkulatua. 2. oharra: Azken lau asteetan ikasketa-motaren bat egin duen biztanleria landuna eta langabea, bai enpresan edo lantokian, bai hartatik kanpo.

83

3.3. Osasuna

Pertsonen bizitzako esparru guztietan eragin handia duen aldagaia da osasuna.

Adierazle asko erabiltzen dira osasunaren esparru horietako bakoitza aztertzeko, eta

beraz, garrantzitsua da adierazle horiei buruzko informazioa sartzea. Hauek dira

adierazle batzuk: osasunaren autopertzepzioa, osasun-baliabideen erabilera,

ospitalizazioa, osasuneko arriskuak eta ohitura osasungarriak, eta ugaltze-osasuna

eta erabakiak hartzea.

Osasunari buruzko estatistikak ez dira urtero egiten. Eusko Jaurlaritzaren

Osasunaren Inkesta bost urtetik behin egiten da. Azken estatistika 2013ko lehen

hilabeteetan egin zen, baina, txosten hau egiten bukatu zenerako, estatistika horren

emaitzak argitaratu gabe zeuden. Espainiako Osasunaren Inkesta Nazionalaren

datuak eskura izan genituen, eta hartan, datuak autonomia-erkidegoaren arabera

ematen dira. Hori dela eta, atal honetan azaltzen den informazio gehiena estatistika-

eragiketa horretan oinarritzen da, EAEko 2008ko estatistikako datuak aurreko

txostenetan aztertu baitira. Osasunaren Inkestaz gain, beste estatistika-eragiketa

batzuk ere erabili dira atal hau osatzeko; hala nola, Osakidetzaren memoriak,

Haurdunaldiaren Borondatezko Etenduraren Erregistroari buruzkoak.

3.3.1. Osasun-egoera eta autopertzepzioa

Euskadiko biztanleriak bere osasunari buruzko pertzepzio positiboa du. Pertsonen

% 75 inguruk uste du bere osasun-egoera ona edo oso ona dela. Sexuen arteko alde

nagusiak erdipurdiko osasuna edo osasun txarra dutela uste dutenen segmentuetan

daude; izan ere, emakume gehiagok eman dituzte erantzun horiek, eta gizonen

erantzun positiboen ehunekoa handiagoa da.

3.25. taula. Azken 12 hilabeteetan hautemandako osasun -egoeraren balorazioa. EAE. 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK Abs. %b Abs. %h %b Abs. %h %b

Guztira 2.110,8 100,0 1.087,0 51,5 100,0 1.023,8 48,5 100,0 Oso ona 487,3 23,1 242,7 49,8 22,3 244,5 50,2 23,9 Ona 1.103,0 52,3 531,8 48,2 48,9 571,2 51,8 55,8 Erdipurdikoa 381,5 18,1 230,8 60,5 21,2 150,7 39,5 14,7 Txarra 113,6 5,4 68,0 59,9 6,3 45,6 40,1 4,5 Oso txarra 25,5 1,2 13,7 53,7 1,3 11,8 46,3 1,2

Iturria: MSSSI eta EIN. Espainiako Osasunaren Inkesta Nazionala.

Osasunarekin lotutako arazoek eguneroko bizitzako jarduerak egitea galarazten dute;

84

besteak beste, mugitzea, janztea, eta eskailerak igotzea edo jaistea. Euskadiko

biztanleriaren % 17,3k mugak dituela adierazten du, baina gehien-gehienak ez dira

larriak. Mugak dituztela adierazten duten emakumeen ehunekoa handiagoa da

gizonena baino; hain zuzen ere, emakumeen % 20k adierazten du zailtasunak (larriak

edo ez), eta gizonen kasuan, berriz, % 14,1ek adierazten du hori.

3.26. taula. Eguneroko bizitzako jarduerak egiteko mugak, azken 6 hilabeteetan. EAE. 2012


Guztira 2.110,8 100,0 1.087,0 51,5 100,0 1.023,8 48,5 100,0

Muga larriak 56,9 2,7 27,1 47,6 2,5 29,9 52,5 2,9

Mugak, baina ez larriak 309,1 14,6 194,9 63,1 17,9 114,2 36,9 11,2

Mugarik ez 1.744,1 82,6 865,0 49,6 79,6 879,0 50,4 85,9

Ez dago jasota 0,7 0,0 0,0 0,0 0,0 0,7 100,0 0,1


Biztanleria zahartzen den neurrian, osasun-arazoak gehitu eta mendekotasun-maila

handitu egiten da. 65 urtez gorako hamar pertsonatik seik mendekotasun funtzionalen

bat du, bere burua zaintzeko, etxeko lanak egiteko edo mugitzeko. 65 urtetik gorako

emakumeek mendekotasun funtzional handiagoa dute gizonek baino; esate baterako,

adin-tarte horretako emakumeen ia herenek adierazten dute ez dutela inolako

mendekotasun funtzionalik, eta gizonen artean, ehuneko hori % 43,7koa da.

Mendekotasun funtzionalak emakumeengan duen eragin handiago hori erlatiboa zein

absolutua da; alegia, kontuan hartu behar da emakumeek urte gehiago bizitzen

dituztela, eta beraz, 65 urtez gorako emakumeen kopurua askoz handiagoa dela

gizonena baino. Bi kasuetan, mendekotasun funtzionalik ohikoena etxeko lanak

egitea eragozten duena da; bigarrenik, mugikortasuna galarazten duena dago, eta

hirugarrenik, nork bere burua zaintzea eragozten duena.

3.27. taula. 65 urteko edo gehiagoko biztanleria, mendekotasun funtzionalen bat duena. EAE. 2012


Ez du mendekotasun funtzionalik 239,8 37,5 136,0 56,7 33,9 103,8 43,3 43,7

Bai, bere burua zaintzeko 115,9 18,1 80,8 69,7 20,1 35,1 30,3 14,8

Bai, etxeko lanak egiteko 136,6 21,4 93,3 68,3 23,2 43,3 31,7 18,2

Bai, mugitzeko 126,8 19,8 88,7 70,0 22,1 38,2 30,1 16,1

Ez dago jasota 19,9 3,1 2,6 13,1 0,6 17,3 86,9 7,3


85

3.3.2. Osasun-baliabideen erabilera Atal honetan, osasun-baliabideei buruzko informazioa azaltzen da, eta hori neurtzeko,

adierazleak hauek erabili dira: sendagilearengana joateko arrazoiak eta maiztasuna.

Oro har, emakumeek gehiago erabiltzen dituzte osasun-zerbitzuak, baina, argitaratu

diren azken datuen arabera, emakumeen eta gizonen arteko aldeak ez dira hain

handiak. Horrenbestez, azken kontsulta medikotik igarotako denborari buruz galdetu

zitzaienean, emakumeen % 85 inguruk erantzun zuen azken urtean medikuarengana

jo zuela. Gizonen kasuan, berriz, ehuneko hori % 80 ingurukoa zen.

3.28. taula. Azken kontsulta medikotik igarotako denbora, sexuaren arabera. EAE. 2012

Guztira


Abs. %h %b Abs. %h %b Lau aste edo gutxiago 728,4 395,5 54,3 36,4 332,8 45,7 32,5

Lau aste eta urtebete bitartean 1.018,0 534,8 52,5 49,2 483,2 47,5 47,2

Urtebete edo gehiago 360,4 152,5 42,3 14,0 207,8 57,7 20,3

Ez da medikuarengana inoiz joan 4,1 4,1 100,0 0,4 0,0 0,0 0,0


Kontsulta mediko gehienak medikuntza orokorreko, pediatriako eta larrialdietako

zerbitzuan egiten dira. Emakumeek gizonek baino gehiago erabili dituzte zerbitzu

medikoak.

3.29. taula. Kontsulta medikoak egin dituzten pertsonak. EAE. 2012

Ehunekoa biztanleria OSOAREKIKO

EMAKUMEEN ehunekoa

guztizkoarekiko

GIZONEN ehunekoa guztizkoarekiko

Medikuntza familiarreko edo pediatriako

zerbitzuan egindako kontsultak 27,1 28,7 25,4

Medikuntza espezializatuko zerbitzuan egindako

kontsultak 14,4 16,2 12,4

Larrialdietako zerbitzuen erabilera 26,2 28,3 24,0


Emakumeek eta gizonek kontsulta bat edo bi egiten dute urtean batez beste, bai

medikuntza familiarreko edo pediatriako zerbitzuan, bai medikuntza espezializatuko

edo larrialdietako zerbitzuan; azken horietan, maizago egiten dituzte kontsultak

emakumeek zein gizonek. Emakumeen kontsulten batez besteko kopurua zertxobait

handiagoa da gizonek egindako kontsultena baino.

86

3 30. taula. Kontsulta medikoak, batez beste. EAE. 2012


Medikuntza familiarreko edo pediatriako zerbitzuan egindako

kontsultak 1,3 1,3 1,2

Medikuntza espezializatuko zerbitzuan egindako kontsultak 1,3 1,4 1,2

Larrialdietako zerbitzuan egindako kontsulta, batez beste 1,5 1,6 1,4


Osasun-baliabideen erabiltzaileek anbulatorioetan eta zentro espezializatuetan egiten

dituzte kontsulta gehienak, bai eta osasun-zentroetan eta kontsultategietan ere.

Gizonen kasuan, ez dago ia alderik leku horietan egindako kontsulta-kopuruan.

Aitzitik, emakumeek anbulatorioetan egiten dituzte kontsulta gehiago (kontsulta

mediko bat egin duten emakumeen % 40,4k anbulatorioan egin du, eta % 33k

osasun-zentro batean egin du).

3.31. taula. Azken 4 asteetan medikuaren kontsultara joan den biztanleria, azken kontsultaren lekuaren eta sexuaren arabera. EAE. 2012


Osasun-zentroa / kontsultategia 248,4 34,1 130,7 52,6 33,0 117,7 47,4 35,4

Anbulatorioa / espezialitate-zentroa 289,3 39,7 159,9 55,3 40,4 129,3 44,7 38,9

Ospitale bateko kanpo-kontsulta 75,3 10,3 39,4 52,3 10,0 35,9 47,7 10,8

Larrialdietako zerbitzua (ospitalekoa edo ospitaleaz

kanpokoa) 12,0 1,6 6,9 57,5 1,7 5,1 42,5 1,5

Mediku partikular baten edo elkarte bateko medikuaren

kontsulta 88,0 12,1 46,0 52,3 11,6 41,9 47,6 12,6

Pertsonaren etxea 8,7 1,2 8,7 100,0 2,2 0,0 0,0 0,0

Beste leku bat 6,2 0,9 3,3 53,2 0,8 2,8 45,2 0,8

Ez dago jasota 0,6 0,1 0,6 100,0 0,2 0,0 0,0 0,0


Oharra: Azken 4 asteetan medikuari kontsulta egin dioten biztanleak.

Kontsulta medikoak egiten diren gainerako lekuetan (kanpo-kontsultak, larrialdietako

zerbitzuak edo medikuntza partikularreko zerbitzu bateko kontsulta), emakumeen eta

gizonen arteko portzentaje-banaketa oso antzekoa da. Alabaina, aipatu behar da

gizonen kasuan ez dela etxe partikularrean kontsultarik hauteman.

87

3.3.3. Ospitalizazioari buruzko adierazleak

Azpiatal honetan, Euskadiko diagnostikorik ohikoenak eta ospitalizazioen iraupena

aztertzen dira. Pertsona gaixoen alten kasuan, alta-kopurua apur bat handiagoa da

emakumeen kasuan: 150,6 alta 1.000 biztanleko,eta gizonena 147,4 altakoa da. Dena

den, datuak aztertuta, sexuen arteko zenbait alde hautemango ditugu diagnostiko-

motaren arabera.

Jakina, badaude emakumeek soilik izan ditzaketen diagnostikoak; esaterako, erditza,

purperioko infekzio larriak eta bularreko minbizia. Ildo horretan, haurdunaldia eta

erditzea dira emakumeen ospitalizazioa eragiten duten diagnostiko medikorik

ohikoenak; hain zuzen, EAEko emakumeen 23,2 ospitalizazio eragiten dituzte 1.000

emakumeko.

Haurdunaldia eta erditzea alde batera utziz, emakumeen ospitalizaziorik ohikoenak

hauek eragindakoak dira: nerbio-sistemako eta zentzumen-organoetako gaixotasunek

(batik bat, begien asaldura eta begi-lausoak). Gaixotasun horiei dagokienez,

generoen arteko aldea handi samarra da; hain zuzen, 1.000 pertsonako 5

ospitalizazio gehiago dituzte emakumeek gizonek baino.

Gizonezkoen artean, berriz, diagnostikorik ohikoenak digestio-aparatuko eta

zirkulazio-aparatuko gaixotasunak dira. Gaixotasun horien kasuan, emakumeen

datuekiko aldea oso handia da; izan ere, gizonen artean, 6 alta gehiago egiten dira

1.000 biztanleko.

Emakumeen eta gizonen arteko alderik txikienak gaixotasun hauetan daude: infekzio-

gaixotasunak, gaixotasun endokrinoak eta metabolikoak, odoleko gaixotasunak,

buruko gaixotasunak, aparatu genitourinarioko gaixotasunak, azaleko eta

larruazalpeko ehuneko gaixotasunak, gaixotasun osteomuskularrak eta lokomozio-

aparatukoak, sortzetiko anomaliak eta jaiotza-inguruko anomaliak.

Tumoreek eta arnas aparatuko gaixotasunek gizonen ospitalizazio gehiago eragiten

dituzte, eta nefritisak, giltzurrun eta ureterreko kalkuluek, eta horrelako gaixotasunek,

berriz, emakumeen ospitalizazio gehiago.

88

3.32. taula. Alta hartutako gaixoak eta 1.000 biztanleko tasa, behin betiko diagnostikoaren eta sexuaren arabera. EAE. 2011


Altak Altak/ 1.000 bizt. Altak Altak/

1.000 bizt. Altak Altak/ 1.000 bizt.

GUZTIRA 323.621 149,0 167.262 150,6 156.359 147,4 Infekzio -gaixotasunak 4.179 1,9 1.814 1,6 2.365 2,2 Biriketako tuberkulosia 132 0,1 55 0,0 77 0,1 Hiesa 278 0,1 83 0,1 195 0,2 Hepatitis birikoa 161 0,1 46 0,0 115 0,1 Tumoreak 29.920 13,8 13.954 12,6 15.966 15,1 Koloneko neoplasia gaiztoa 2.028 0,9 739 0,7 1.289 1,2 Trakea, bronkio eta biriketako neoplasia gaiztoa 1.528 0,7 334 0,3 1.194 1,1 Emakumeen bularreko neoplasia gaiztoa 1.877 1,7 1.877 1,7 - - Prostatako neoplasia gaiztoa 1.797 1,7 - - 1.797 1,7 Maskuriko neoplasia gaiztoa 2.136 1,0 422 0,4 1.714 1,6 Gaixotasun endokrinoak eta metabolikoak 4.348 2,0 2.535 2,3 1.813 1,7 Diabetes mellitusa 1.516 0,7 637 0,6 879 0,8 Odoleko gaixotasunak 3.343 1,5 1.732 1,6 1.611 1,5 Buruko gaixotasunak 5.055 2,3 2.301 2,1 2.754 2,6 Nerbio -sistemako eta zentzumen -organoetako gaixotasunak

40.090 18,5 23.202 20,9 16.888 15,9

Begi eta ondokoetako arazoak 29.426 13,6 17.189 15,5 12.237 11,5 Begi-lausoak 22.692 10,4 13.538 12,2 9.154 8,6 Otitisa 1.071 0,5 480 0,4 591 0,6 Zirkulazio -aparatuko gaixotasunak 36.453 16,8 15.566 14,0 20.887 19,7 Hipertentsioa 1.730 0,8 947 0,9 783 0,7 Miokardioko infartu akutua 2.012 0,9 588 0,5 1.424 1,3 Arnas aparatuko gaixotasunak 27.348 12,6 11.089 10,0 16.259 15,3 Pneumonia 5.046 2,3 1.927 1,7 3.119 2,9 Bronkitisa 3.098 1,4 598 0,5 2.500 2,4 Asma 1.673 0,8 1.065 1,0 608 0,6 Pneumokoniosia eta bestelakoak 7.922 3,6 3.441 3,1 4.481 4,2 Digestio -aparatuko gaixotasunak 36.526 16,8 15.299 13,8 21.227 20,0 Urdaileko ultzerak 627 0,3 183 0,2 444 0,4 Apendizitisa 2.566 1,2 1.112 1,0 1.454 1,4 Sabelaldeko barrunbeko etena 8.599 4,0 2.257 2,0 6.342 6,0 Kolelitiasia 5.246 2,4 3.001 2,7 2.245 2,1 Aparatu genitourinarioko gaixotasunak 18.556 8,5 10.745 9,7 7.811 7,4 Nefritisa 1.015 0,5 408 0,4 607 0,6 Giltzurrun eta ureterreko kalkuluak 1.458 0,7 553 0,5 905 0,9 Haurdunaldia eta erditzea 25.629 23,1 25.629 23,1 - - Erditze arrunta 2.068 1,9 2.068 1,9 - - Puerperioko infekzio larria 15 0,0 15 0,0 - - Azaleko eta larruazalpeko ehuneko gaixotasunak

5.006 2,3 2.174 2,0 2.832 2,7

Azaleko eta larruazalpeko ehuneko infekzioak 2.228 1,0 787 0,7 1.441 1,4 Azaleko eta larruazalpeko ehuneko beste hantura batzuk

208 0,1 91 0,1 117 0,1

Gaixotasun osteomuskularrak eta lokomozio -aparatukoak

29.338 13,5 14.549 13,1 14.789 13,9

Osteoartrosia 5.804 2,7 3.337 3,0 2.467 2,3 Ornoarteko diskoko arazoak 1.890 0,9 827 0,7 1.063 1,0 Sortzetiko anomaliak 2.224 1,0 903 0,8 1.321 1,2 Jaiotza -inguruko anomaliak 2.335 1,1 1.074 1,0 1.261 1,2 Fetuaren gaixotasun hemolitikoa/Jaiotza-inguruko bestelako min horiak

513 0,2 227 0,2 286 0,3

Gaizki definitutako gaixotze -egoerak 13.330 6,1 5.849 5,3 7.481 7,1 Lesioak eta pozoitzeak 22.113 10,2 9.773 8,8 12.340 11,6 Femur-lepoaren haustura 2.523 1,2 1.872 1,7 651 0,6 V kodeak 17.768 8,2 9.042 8,1 8.726 8,2 Kodifikatu gabe 60 32 13,8 28 20,0 Iturria: EUSTAT. Ospitaleetako erikortasunari buruzko estatistika.

89

Gaixotasunen osteko alten kasuan, eta prozedura kirurgikoen osteko alten kasuan,

emakume-ehunekoa pixka bat handiagoa da gizonena baino, baina azpimarratu

behar da ebakuntza kirurgikoen kasuan emakumeen eta gizonen arteko aldea

nabarmen handiagoa dela. Ildo horretan, 2011ko prozeduren ondorengo alten % 60

emakumeei eman zitzaien.

Lehenago adierazi denez, emakumeei soilik egin dakizkiekeen ebakuntzak daude,

hala nola erditzea, eta bularretako, obulutegiko eta umetokiko ebakuntzak.

Emakumeei egiten zaizkien ebakuntza kirurgikorik ohikoenak erditzea eragiteko edo

hari laguntzeko prozedurak dira (alten % 15 dira).

Erditzeari laguntzeko prozeduren ondoren, emakumeei egiten zaizkien ebakuntzarik

ohikoenak kristalinoaren gainekoak dira. Gizonen kasuan ere, hori da ebakuntzarik

ohikoena (emakumeen % 14,8ri eta gizonen % 14rik egin zaie).

Orobat, badaude gizonei soilik egiten zaizkien ebakuntzak; besteak beste, prostata

eta semen-besikulako ebakuntzak. Beste ebakuntza hauek ere gizonei egiten

zaizkie emakumeei baino gehiago (hain zuzen, ebakuntzen % 60 gizonei egiten

zaizkie): artikulazio-egituren ziztatzeko eta erausteko ebakuntzak, hernia

konpontzekok, bihotz eta perikardiokoak, gernu-maskurikoak, odo-hodietakoak eta

sudurrekoak.

Nerbio kranial eta periferikoetako ebakuntzak, eta beste hezur batzuen ebakidura,

erauzketa eta zatiketa emakumeei gehien egiten zaizkien ebakuntza kirurgikoak

dira. Gainerako ebakuntzei dagokienez, oreka dago emakumeen eta gizonen

artean.

90

3.33. taula. Ohiko prozedura kirurgikoen altak, sexuaren arabera. EAE. 2011

Guztira


Abs. %h %b Abs. %h %b Kristalinoaren gaineko ebakuntzak 22.758 13.555 59,6 14,8 9.203 40,4 14,0

Erditzea eragiteko edo hari laguntzeko beste prozedura batzuk 13.672 13.672 100,0 15,0 - 0,0 0,0

Artikulazio-egituran egindako konponketa ebakuntza eta plastikak 10.037 5.342 53,2 5,9 4.695 46,8 7,1

Larruazalaren eta azalpeko ehunaren gaineko ebakuntzak 9.394 4.476 47,6 4,9 4.918 52,4 7,5

Artikulazio-egituren ziztatzea eta eraustea 9.000 3.196 35,5 3,5 5.804 64,5 8,8

Hernia konpontzea 7.808 1.861 23,8 2,0 5.947 76,2 9,0

Hausturak eta lokadurak erreduzitzea 5.645 3.013 53,4 3,3 2.632 46,6 4,0

Odol-hodien ebakidura, erauzketa eta buxadura 5.378 3.123 58,1 3,4 2.255 41,9 3,4

Bularretako ebakuntzak 4.430 4.278 96,6 4,7 152 3,4 0,2

Behazun-maskuriko eta behazun-bideetako ebakuntzak 4.410 2.541 57,6 2,8 1.869 42,4 2,8

Forzepsa, bentosa eta ipurdiz aurrerako aurkezpena 4.123 4.123 100,0 4,5 - 0,0 0,0

Beste hezur batzuen ebakidura, erauzketa eta zatiketa 4.044 2.971 73,5 3,3 1.073 26,5 1,6

Beste kontzeptuetan sailkatu gabeko prozedura eta ebakuntzak 3.986 1.038 26,0 1,1 2.948 74,0 4,5

Nerbio kranial eta periferikoetako ebakuntza 3.895 2.600 66,8 2,8 1.295 33,2 2,0

Bihotz eta perikardioko beste ebakuntza batzuk 3.715 1.306 35,2 1,4 2.409 64,8 3,7

Hesteak ziztatzea, eraustea eta anastomosia 3.669 1.546 42,1 1,7 2.123 57,9 3,2

Umetokiaren bestelako ebakidura eta erauzketak 3.662 3.659 99,9 4,0 3 0,1 0,0

Umetokiko eta euste-egituretako beste ebakuntza batzuk 3.452 3.452 100,0 3,8 - 0,0 0,0

Erretina, koroides, gorputz beirakara eta atzeko kamerako

ebakuntzak 3.284 1.767 53,8 1,9 1.517 46,2 2,3

Gernu-maskuriko ebakuntzak 3.153 715 22,7 0,8 2.438 77,3 3,7

Zesarea eta fetua ateratzea 3.122 3.122 100,0 3,4 - 0,0 0,0

Prostata eta semen-besikulako ebakuntzak 3.057 - 0,0 0,0 3.057 100,0 4,6

Eskuko gihar, tendoi eta fasziako ebakuntzak 3.035 1.464 48,2 1,6 1.571 51,8 2,4

Uzkiko ebakuntzak 2.899 1.065 36,7 1,2 1.834 63,3 2,8

Apendizeko ebakuntzak 2.533 1.114 44,0 1,2 1.419 56,0 2,2

Odol-hodietako beste ebakuntza batzuk 2.316 705 30,4 0,8 1.611 69,6 2,4

Sudurreko ebakuntzak 2.308 791 34,3 0,9 1.517 65,7 2,3

Gihar, tendoi, faszia eta poltsa sinobialeko ebakuntzak, eskuan izan

ezik 2.248 918 40,8 1,0 1.330 59,2 2,0

Hezurretako bestelako ebakuntzak, aurpegi-hezurrak salbu 2.135 925 43,3 1,0 1.210 56,7 1,8

Amigdala eta adenoidetako ebakuntzak 2.077 951 45,8 1,0 1.126 54,2 1,7

Obulutegiko ebakuntzak 2.017 2.017 100,0 2,2 - -- --

GUZTIRA 157.262 91.306 58,1 100,0 65.956 41,9 100,0

Iturria: EUSTAT. Ospitaleetako erikortasunari buruzko estatistika.

2007. urtetik, ospitaleko egonaldien kopurua txikitzeko joera dago Euskadin. Gizonen

ospitaleko egonaldien kopurua pixka bat handiagoa da emakumeena baino. Bestalde,

datuen bilakaera aztertuz gero, ikusiko dugu emakumeen eta gizonen arteko aldea

oso antzekoa dela, urteak joan eta urteak etorri. Hurrengo taulan ikus daitekeenez,

emakumeen ospitaleko egonaldien kopurua 592,6 da 1.000 biztanleko, eta gizonena,

berriz, 688,8 da.

91

3.34. taula. Ospitaleko egonaldien bilakaera (egunetan), sexuaren arabera. EAE. 2002 -2011


Abs. %h Abs. %h 2000 1.455.100 689.400 47,4 765.600 52,6

2001 1.491.400 689.600 46,2 801.200 53,7

2002 1.480.500 694.100 46,9 786.300 53,1

2003 1.472.100 697.100 47,4 775.000 52,6

2004 1.500.700 712.800 47,5 787.800 52,5

2005 1.550.100 730.500 47,1 819.600 52,9

2006 1.493.600 712.800 47,7 780.800 52,3

2007 1.521.500 716.900 47,1 804.600 52,9

2008 1.506.600 719.200 47,7 787.400 52,3

2009 1.461.200 697.700 47,7 763.500 52,3

2010 1.396.000 666.000 47,7 730.000 52,3

2011 1.388.856 658.335 47,4 730.521 52,6


Ospitalizazioaren adierazleei buruzko atal hau amaitzeko, biztanleriaren ospitaleko

egonaldiei buruzko informazioa azalduko dugu, diagnostiko medikoen arabera. 2011n

biztanleria orokorraren ospitaleko egonaldi gehien eragin dituzten gaixotasunak

zirkulazio-aparatuarekin eta tumoreekin erlazionatutakoak izan dira. Ospitalizazio

horietan, alde handiak daude emakumeen eta gizonen artean; izan ere, gizonen

ospitalizazio-kopurua handiagoa da (35 puntutik gorako aldea dago bi tasen artean,

1.000 biztanleko).

Aurreago aipatu denez, gizonen ospitaleko egonaldiak gehiago dira emakumeenak

baino, eta alde hori bereziki handia da gaixotasun hauen kasuan: arnas aparatukoak

(gizonen tasa 81,3koa da, eta emakumeena, 52,5ekoa), digestio-aparatukoak

(gizonen tasa 91,2koa da, eta emakumeena, 68,5), eta lesioak eta pozoitzeak

(gizonen tasa 66,8koa da, eta emakumeena, 60,6).

Gaixotasun hauen kasuan, alde handiak daude emakumeen eta gizonen artean:

aparatu genitourinariokoak, eta osteomuskularrak eta lokomozio-aparatukoak.

Emakumeen zein gizonen kasuan, ospitaleko egonaldien kopururik txikiena eragiten

duten gaixotasunak hauek dira: azaleko eta larruazalpeko ehuneko gaixotasunak,

infekzio-gaixotasunak, gaixotasun endokrinoak eta metabolikoak, nerbio-sistemako

eta zentzumen-organoetako gaixotasunak eta sortzetiko anomaliak.

92

3.35. taula. Ospitaleko egonaldiak (egunetan) eta 1.000 biztanleko tasa, behin betiko diagnostikoaren eta sexuaren arabera. EAE. 2011


Egonaldiak Egonaldiak/ 1.000 bizt.



GUZTIRA 1.388.856 639,6 658.335 592,6 730.521 688,8 Infekzio -gaixotasunak 36.068 16,6 15.780 14,2 20.288 19,1 Biriketako tuberkulosia 1.413 0,7 514 0,5 899 0,8 Hiesa 2.673 1,2 698 0,6 1.975 1,9 Hepatitis birikoa 1.124 0,5 323 0,3 801 0,8 Tumoreak 188.478 86,8 76.407 68,8 112.071 105,7 Koloneko neoplasia gaiztoa 20.700 9,5 7.345 6,6 13.355 12,6 Trakea, bronkio eta biriketako neoplasia gaiztoa 13.696 6,3 3.201 2,9 10.495 9,9 Emakumeen bularreko neoplasia gaiztoa 6.518 5,9 6.518 5,9 - - Prostatako neoplasia gaiztoa 7.712 7,3 - - 7.712 7,3 Maskuriko neoplasia gaiztoa 11.707 5,4 1.950 1,8 9.757 9,2 Gaixotasun endokrino ak eta metabolikoak 24.801 11,4 12.486 11,2 12.315 11,6 Diabetes mellitusa 11.426 5,3 4.323 3,9 7.103 6,7 Odoleko gaixotasunak 16.762 7,7 8.511 7,7 8.251 7,8 Buruko gaixotasunak 68.293 31,4 33.177 29,9 35.116 33,1 Nerbio -sistemako eta zentzumen -organo etako gaixotasunak

32.810 15,1 16.100 14,5 16.710 15,8

Begi eta ondokoetako arazoak 3.147 1,4 1.570 1,4 1.577 1,5 Begi-lausoak 155 0,1 100 0,1 55 0,1 Otitisa 712 0,3 341 0,3 371 0,3 Zirkulazio -aparatuko gaixotasunak 204.435 94,1 83.007 74,7 121.428 114,5 Hipertentsioa 12.210 5,6 6.515 5,9 5.695 5,4 Miokardioko infartu akutua 15.558 7,2 4.706 4,2 10.852 10,2 Arnas aparatuko gaixotasunak 144.571 66,6 58.358 52,5 86.213 81,3 Pneumonia 35.062 16,1 13.392 12,1 21.670 20,4 Bronkitisa 20.972 9,7 4.170 3,8 16.802 15,8 Asma 8.589 4,0 6.181 5,6 2.408 2,3 Pneumokoniosia eta bestelakoak 55.816 25,7 24.205 21,8 31.611 29,8 Digestio -aparatuko gaixotasunak 172.746 79,6 76.072 68,5 96.674 91,2 Urdaileko ultzerak 5.011 2,3 1.417 1,3 3.594 3,4 Apendizitisa 10.275 4,7 4.380 3,9 5.895 5,6 Sabelaldeko barrunbeko etena 15.791 7,3 6.241 5,6 9.550 9,0 Kolelitiasia 25.617 11,8 13.360 12,0 12.257 11,6 Aparatu genitourinarioko gaixotasunak 62.623 28,8 30.795 27,7 31.828 30,0 Nefritisa 8.924 4,1 3.621 3,3 5.303 5,0 Giltzurrun eta ureterreko kalkuluak 5.409 2,5 2.108 1,9 3.301 3,1 Haurdunaldia eta erditzea 71.166 64,1 71.166 64,1 - - Erditze arrunta 5.377 4,8 5.377 4,8 - - Puerperioko infekzio larria 86 0,1 86 0,1 - - Azaleko eta larruazalpeko ehuneko gaixotasunak

14.239 6,6 6.583 5,9 7.656 7,2

Azaleko eta larruazalpeko ehuneko infekzioak 8.801 4,1 3.994 3,6 4.807 4,5 Azaleko eta larruazalpeko ehuneko beste hantura batzuk

1.232 0,6 519 0,5 713 0,7

Gaixotasun osteomuskularrak eta lokomozio -aparatukoak

94.231 43,4 48.975 44,1 45.256 42,7

Osteoartrosia 40.608 18,7 23.568 21,2 17.040 16,1 Ornoarteko diskoko arazoak 10.315 4,8 4.382 3,9 5.933 5,6 Sortzetiko anomaliak 8.373 3,9 4.393 4,0 3.980 3,8 Jaiotza -inguruko anomaliak 25.785 11,9 11.936 10,7 13.849 13,1 Fetuaren gaixotasun hemolitikoa/Jaiotza-inguruko bestelako min horiak

1.558 0,7 591 0,5 967 0,9

Gaizki definitutako gaixotze -egoerak 56.206 25,9 25.349 22,8 30.857 29,1 Lesioak eta pozoitzeak 138.163 63,6 67.342 60,6 70.821 66,8 Femur-lepoaren haustura 28.468 13,1 21.221 19,1 7.247 6,8 V kodeak 28.835 13,3 11.849 10,7 16.986 16,0 Kodifikatu gabe 271 0,1 49 0 222 0,2


93

3.3.4. Osasuneko arriskuak eta ohitura osasungarriak

Tabakoa, alkohola eta drogak kontsumitzea arrisku-portaerak dira, eta eragina dute

pertsonen ongizate- eta osasun-mailetan. Gainera, eskuarki, emakumeek eta gizonek

joera desberdinak dituzte. Halaber, pertsonen bizitza-estiloek eta ohiturek –jarduera

fisikoarekin lotutakoek– eragina dute osasunaren egoeran.

2012ko Espainiako Osasun Inkestaren arabera, biztanleen erdiek ez du tabakoa inoiz

kontsumitu. Ehuneko hori nabarmen handiagoa da emakumeen kasuan; hain zuzen,

gizonena baino 20 portzentaje-puntu handiagoa da. Aitzitik, biztanleriaren laurdenek

erretzailetzat jotzen dute beren burua, eta oso gutxik esaten dute noizbehinkako

erretzailea direla. Gizonen artean, oso handia da erretzaile ohiak diren pertsonen

kopurua; hau da, emakumeen eta gizonen tabako-kontsumoen arteko aldea

aspaldikoa da.

3.36. taula. Tabakoaren kontsumoa, sexuaren arabera. 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea Eguneroko erretzailea 23,3 19,9 26,9 7,0 Noizbehinkako erretzailea 3,8 2,8 4,9 2,1 Erretzaile ohia 23,5 16,3 31,2 14,9 Ez du inoiz erre 49,4 61,0 37,0 -24,0


Alkoholaren ohiko kontsumoari (azken 2 asteetako kontsumoa) dagokionez, 2012ko

datuen arabera, Euskadiko hamar pertsonatik seik edari alkoholdunak kontsumitu

zituzten. Tabakoaren joerari jarraituz, gizonek alkohol gehiago kontsumitzen dute

emakumeek baino; hain zuzen ere, emakumeek baino 25 portzentaje-puntu gehiago

kontsumitzen dituzte.

3.37. taula. Edari alkoholdunen kontsumoa, azken 2 asteetan. 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea Kontsumitu du 60,3 47,1 74,5 27,4 Ez du kontsumitu 39,7 52,9 25,5 -27,4


94

Droga-kontsumoari dagokionez, Eusko Jaurlaritzako Droga Menpekotasunaren

Euskal Behatokiaren azken datual 2010ekoak dira. Kontsumo esperimentala –alegia,

bizitzan aldian behin kontsumitu duten pertsonak– askoz handiagoa da duela gutxiko

kontsumoa baino (azken 12 hilabeteetan kontsumitu duten pertsonak) eta egungo

kontsumoa baino (azken hilabetean kontsumitu duten pertsonak). Aurreko adierazleei

jarraituz, gizonek cannabis gehiago kontsumitzen dute emakumeek baino, eta aldeak

handiagoak dira kontsumo esperimentalari dagokionez.

Cannabisaren kontsumoaren bilakaera aztertuta, droga hori kontsumitzen duten

pertsonen ehunekoa txikitu egin da azken urteetan (2006az geroztik), baina, oraindik

ere, duela bi hamarkadatako kontsumoa baino handiagoa da. Beherakada hori

nabarmena da duela gutxi kontsumitu dutenen kasuan (azken 12 hilabeteetan

kontsumitu duten pertsonak) eta egungo kontsumitzaileen kasuan (azken hilabetean

kontsumitu duten pertsonak).

3.38. taula. Cannabisaren kontsumoaren bilakaera, kontsumo-motaren eta sexuaren arabera EAE. 1992 - 2010

KONTSUMO

ESPERIMENTALA DUELA GUTXIKO

KONTSUMOA EGUNGO

KONTSUMOA

Guztira E G Guztira E G Guztira E G

1992 21,9 15,5 28,6 6,2 3,7 8,8 3,0 1,1 5,1

1994 21,6 16,0 27,2 5,3 2,4 8,2 3,3 1,4 5,1

1996 27,5 19,8 35,2 4,7 2,3 7,1 3,6 1,9 5,4

1998 23,6 17,3 30,3 - - - 4,2 2,4 6,2

2000 25,8 21,2 30,6 8,2 5,4 10,9 5,3 3,5 7,2

2002 26,3 20,7 32,0 11,7 8,7 14,6 8,5 5,7 11,3

2004 31,7 24,3 39,1 12,0 7,4 16,7 9,0 5,0 13,0

2006 36,2 28,9 43,5 14,0 10,4 17,5 11,0 7,7 14,2

2008 33,8 25,5 42,2 12,0 7,6 16,5 8,7 4,6 12,9

2010 34,2 27,0 41,5 10,4 7,3 13,5 7,2 4,4 10,1 Iturria: Eusko Jaurlaritzako Droga Menpekotasunen Euskal Behatokia. Oharra: Kontsumo esperimentala (bizitzan noizean behin); Duela gutxiko kontsumoa (azken 12 hilabeteetan); Egungo kontsumoa (azken hilabetean).

Legez kanpoko drogen (adibidez, kokaina, anfetaminak eta estasia) duela gutxiko

kontsumoari dagokionez, esan beharra dago droga horiek gutxiago kontsumitzen

direla cannabisa baino. Hiru droga horietatik, kokaina da kontsumituena, emakumeen

zein gizonen kasuan. Gaur egun, gizonen kontsumoa apur bat handiagoa da

emakumeena baino, baina emakumeen eta gizonen arteko aldea ez da cannabisaren

kasuan bezain handia. Droga horien kontsumoaren bilakaera konparatuz gero, ikusiko

dugu 1996tik 2004ra bitartean kontsumoak gora egin zuela baina, 2004az geroztik,

behera egiten hasi zela.

95

3.39. taula. Cannabisaz bestelako droga batzuen duela gutxiko kontsumoaren bilakaera, kontsumo-motaren eta sexuaren arabera EAE. 1996 – 2010

KOKAINA ANFETAMINAK EDO

SPEEDA ESTASIA

Emakumea Gizona Emakumea Gizona Emakumea Gizona 1996 0,0 1,6 0,3 1,8 0,3 0,7

2000 0,9 2,9 1,4 2,4 -- --

2002 1,1 2,6 1,5 2,8 1,0 1,2

2004 1,7 5,1 1,4 4,2 0,6 2,0

2006 1,3 4,0 1,3 3,5 0,5 0,6

2008 0,7 4,5 1,1 3,6 0,2 1,3

2010 0,7 2,5 0,6 1,6 0,0 0,8

Iturria: Eusko Jaurlaritzako Droga Menpekotasunen Euskal Behatokia.

Oharra: Duela gutxiko kontsumoa (azken 12 hilabeteetan).

Estatuko Osasunaren Inkestaren arabera, tabakoa eta alkohola kontsumitzen hasteko

batez besteko adina 17 urtekoa da; cannabisaren kasuan, ordea, batez besteko adina

19 urtekoa da. Tabakoaren kontsumoaren kasuan, ez dago alderik emakumeak eta

gizonak erretzen hasteko adinean, eta alkoholaren eta cannabisaren kontsumoaren

kasuan, alde hori oso txikia da.

3.40. taula. Alkohola, tabakoa eta cannabisa kontsumitzen hasteko batez besteko adina, sexuaren arabera. 2012


Tabakoaren kontsumoa 17,1 17,1 17,1 0,0

Alkoholaren kontsumoa 17,0 17,5 16,5 -1,0

Cannabisaren kontsumoa* 18,8 19,9 18,8 -1,1


Oharra (*): Euskadi eta Drogak 2010eko txostenetik aterea. Droga Menpekotasunen Euskal Behatokia.

Sedentarismoa eta kirol-jarduera beste alderdi garrantzitsu batzuk dira, osasuneko

arriskuez eta ohitura osasungarriez hitz egitean aztertu beharrekoak. Espainiako

2012ko Osasunaren Inkestako datuen arabera, Euskadiko biztanleriaren % 35,2k

sedentariotzat hartzen du bere burua; alegia, hamar emakumetik ia seik eta hamar

gizonetik lauk. Ildo horretan, generoen arteko aldea oso handia da: sedentarismoa

oso zabalduta dago emakumeen artean.

96

3.41. taula. Biztanleria sedentarioa, sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK Abs. % Abs. %h %b Abs. %h %b Guztira 2.110,8 100,0 1087,0 51,5 100,0 1.023,8 48,5 100,0

Biztanleria sedentarioa 742,7 35,2 439,0 59,1 40,4 303,7 40,9 29,7

Sedentarioa ez den biztanlaria 1.361,8 64,5 645,5 47,4 59,4 716,3 52,6 70,0

Ez dago jasota 6,3 0,3 2,5 39,7 0,2 3,9 61,9 0,4


Sedentarismoa neurtzen duten adierazleetako bat laneko edo jarduera nagusiko

ariketa fisikoa da. Inkestako datuek adierazten dutenaren arabera, hamar pertsonatik

ia lauk eserita ematen dute egun gehiena, eta ia erdiak zutik daude egun gehiena,

baina lekualdaketa handirik egin gabe. Emakumeen kasuan, ohikoagoa da zutik

egotea eta lekualdaketa handirik ez egitea, eta gizonen kasuan, berriz, ohikoagoa da

eguneko denbora gehiena eserita ematea. Laneko ariketa fisikorik eza bi sexuei

dagokie; hala ere, gizon gehiago aritzen dira jarduera fisiko pixka bat –edo asko–

berekin duten lanetan (ibiltzea, pisuak eramatea, lekualdaketak maiz egitea…).

3.42. taula. Laneko edo jarduera nagusiko ariketa fisikoa. EAE. 2012


GUZTIRA 1.189,4 100,0 631,4 53,1 100,0 558,0 46,9 100,0

Eguneko denbora gehiena eserita 460,7 38,7 227,0 49,3 36,0 233,7 50,7 41,9

Lanaldiko denbora gehiena zutik, baina

lekualdaketa edo ahalegin handirik gabe 570,2 47,9 364,2 63,9 57,7 206,0 36,1 36,9

Ibiltzea, pisuren bat eramatea, lekualdaketak

maiz egitea 137,7 11,6 38,6 28,0 6,1 99,1 72,0 17,8

Ahalegin fisiko handiko lanak egitea 16,1 1,4 1,7 10,6 0,3 14,5 90,1 2,6

Ez dago jasota 4,7 0,4 0,0 0,0 0,0 4,7 100,0 0,8


Laneko jarduera fisikoaz gain, Euskadiko 15 eta 69 urte bitarteko % 90ek baino

gehiagok ariketa fisikoren bat egiten duela dio. Dena den, ia erdiek ariketa arina

egiten dute. Inolako jarduera fisikorik ez dutenen artean, gizonak dira gehiago (%9,8,

eta emakumeen ehunekoa %7 da), baina emakumeek ariketa fisiko arina dute,

gizonek baino gehiago. Jarduera fisiko biziari dagokionez, hamar pertsonatik zortzi

baino gehiago gizonak dira.

97

3.43. taula. 15 eta 69 urte bitarteko biztanleria, azken 7 egunetan egindako jarduera fisikoaren eta sexuaren arabera. EAE. 2012


Guztira 1.512,3 100,0 755,9 50,0 100,0 756,4 50,0 100,0

Jarduera fisiko handia 118,1 7,8 20,4 17,3 2,7 97,7 82,7 12,9

Neurrizko jarduera fisikoa 532,5 35,2 250,5 47,0 33,1 282,0 53,0 37,3

Jarduera fisiko arina 728,1 48,1 425,4 58,4 56,3 302,6 41,6 40,0

Ez du jarduerarik egiten 131,6 8,7 57,6 43,8 7,0 74,0 56,2 9,8

Ez dago jasota 2,0 0,1 2,0 100,0 0,3 0,0 0,0 0,0


Azkenik, gorputz-masaren indizea aztertzen da. Indize horrek pertsonen pisuaren eta

altueraren arteko erlazioa adierazten du, eta oso adierazle erabilia da, elikadura-

ohitura eta bizimodu osasungarriak baloratzeko. Adierazle horren arabera, biztanleen

ia erdiak pisu-maila normaletan daude, baina gehiegizko pisua eta obesitatea duten

18 urtetik gorako pertsonen ehunekoa oso handia da. Emakumeen erdien baino

gehiagoren gorputz-masaren indizea pisu-parametro normalekin dator bat; gizonen

kasuan, berriz, segmenturik handiena gehiegizko pisuaren balioen barruan dago

(% 45,9). Obesitateak oso antzera eragiten die emakumeei eta gizonei (hain zuzen,

bien arteko aldea % 1ekoa baino txikiagoa da). Bestalde, emakumeen artean soilik

hauteman dira pisu gutxiegi duten pertsonen kasuak.

3.44. taula. Biztanleria helduaren gorputz-masaren indizea. EAE. 2012


GUZTIRA 1.789,3 100,0 937,0 52,4 100,0 852,3 47,6 100,0 Pisu gutxiegi (gmi < 18,5 kg/m2)

17,2 1,0 17,2 100,0 1,8 0,0 0,0 0,0

Pisu normal (18,5 kg/m2 <= gmi < 25 kg/m2)

806,0 45,0 486,1 60,3 51,9 319,9 39,7 37,5

Gehiegizko pisua (25 kg/m2 <= gmi < 30 kg/m2)

627,4 35,1 235,8 37,6 25,2 391,6 62,4 45,9

Obesitatea (gmi >= 30 kg/m2)

261,2 14,6 133,7 51,2 14,3 127,5 48,8 15,0

Ez dago jasota 77,5 4,3 64,1 82,7 6,8 13,4 17,3 1,6


98

3.3.5. Ugaltze-osasuna eta erabakiak hartzea

Atal honetan, Haurdunaldiaren Borondatezko Etendurei (aurrerantzean, HBE)

buruzko datuak ematen dira. Datu horiek Osakidetzak egindako EAEko

Haurdunaldiaren Borondatezko Etenduren Erregistroko txostenetik lortu dira.

Argitaratutako azken txosteneko datuen arabera (2011), Euskadin, 4.882 HBE

jakinarazi zitzaizkion EAEko Haurdunaldiaren Borondatezko Etenduren Erregistroari.

Haietatik, % 83,2 EAEn bizi ziren emakumeek egin zuten, eta % 16,9 beste

autonomia-erkidego batzuetan bizi ziren pertsonek. 2011n, EAEn bizi ziren 4.138

emakumek egin zuten HBE bat (beste autonomia-erkidego batzuetan egin zutenak

ere zenbatu dira).

3.45. taula. EAEko Erregistroan jasotako HBE kopurua eta EAEn bizi diren emakumeei egindakoak. 2011

ABSOLUTUAK EHUNEKOTAN EAEn egindako HBE kopurua 4.882 100,0

EAEn bizi diren emakumeei 4.060 83,2

Beste autonomia-erkidego batzuetan bizi diren emakumeei 822 16,9

EAEn bizi direnei egindako HBE kopurua 4.138 100,0

EAEko zentroetan 4.060 98,1

Beste autonomia-erkidego batzuetako zentroetan 78 1,9

Iturria: Eusko Jaurlaritzako Osasun Saila. EAEko Haurdunaldiaren Borondatezko Etenduren Erregistroko txostena. 2011.

HBEi buruzko datuak aztertzeko zenbait ezaugarri aintzat hartzen baditugu –esate

bterako, adina, lan-egoera eta heziketa-maila–, informazio hauek adieraz daitezke.

Kolektibo nagusia (HBEa egiten duten emakumeen % 50 baino gehiago) besteren

kontura lan egiten duten emakumeak dira. Ondoren, langabezian dauden emakumeak

daude (ebakuntza hori egiten duten emakume guztien % 20).

Heziketa-mailari dagokionez, emakume gehienak biztanleria-talde hauetan daude:

bigarren mailako ikasketak (Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza edo baliokidea),

Batxilergoa, Lanbide Heziketa eta unibertsitate-ikasketak dituztenak. Adinari begira,

HBE bat egin zuten emakumeen % 70 20 eta 34 urte bitartekoak dira.

99

3.46. taula. EAEn bizi eta HBE ebakuntza egin duten emakumeen ezaugarriak. EAE. 2011

GUZTIRA ADIN-TALDEAK Abs. % < 15 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 > 44

GUZTIRA 4.138 10 416 851 1.003 934 649 254 21

EHUNEKOA 0,2 10,1 20,6 24,2 22,6 15,7 6,1 0,5

Lan-egoera

Enpresaria 169 4,1 0 1 11 31 43 59 22 2

Soldatako langilea 2.140 51,7 1 58 362 585 571 400 153 10

Pentsioduna 15 0,4 0 0 1 6 3 5 0 0

Ikaslea 548 13,2 8 285 203 37 13 0 1 1

Langabea 832 20,1 1 52 203 240 192 100 37 7

Etxekoandrea 234 5,7 0 8 31 64 63 43 25 0

Beste batzuk 50 1,2 0 5 9 9 10 14 3 0

Ez dago jasota 150 3,6 0 7 31 31 39 28 13 1

Heziketa-maila

Analfabetoa edo ikasketarik gabea 37 0,9 0 2 5 6 9 13 2 0

1. maila 617 14,9 2 36 141 171 156 79 31 1

DBH edo baliokideak 925 22,4 7 171 214 217 167 103 44 2

Batxilergoa eta LHko zikloa 1.372 33,2 0 158 267 332 299 218 88 10

Unibertsitate-eskolak/Fakultateak 877 21,2 0 31 177 198 210 182 73 6

Sailkatu ezinak edo ondo zehaztuta

ez daudenak 133 3,2 0 1 18 41 42 26 5 0

Ez dago jasota 177 4,3 1 17 29 38 51 28 11 2


EAEn bizi eta HBE bat egin duten emakume guztietatik, % 56 Estatuan jaio da, eta

% 44, berriz, atzerrian. Bi kasuetan, haurdunaldia borondatez eteteko batez besteko

adina 28 urtekoa da. Lan-egoerari eta diru-sarrerei dagokienez, ez da ia alderik

hautematen jaioterriaren arabera. Atzerriak zein Estatuan jaiotako emakumeak

besteren konturako langileak dira, eta eskura dituzte diru-sarrera ekonomikoak.

Alderik handienak aldagai hauetan daude: bizikidetza-unitateen eta heziketa-mailaren

aldagaietan. Espainian eta atzerrian jaiotako emakume gehienak beren

bikotekidearekin bizi dira, baina, Estatuan jaiotako emakumeen kasuan, ehuneko

handi bat senideekin bizi da. Heziketa-mailari erreparatuta, atzerritar emakume

gehienek oinarrizko heziketa-maila, Batxilergoa edo Lanbide Heziketa dute, baina

lehen mailako heziketa-maila duten pertsonen ehunekoa ere handi samarra da.

100

3.47. taula. EAEn bizi eta HBE ebakuntza egin duten emakumeen ezaugarriak, jaioterriaren arabera. 2011

JAIOTERRIA Espainia Atzerria GUZTIRA (%) 56,0 44,0

Adina batez beste 28,9 28,4

Bizikidetza

Bakarrik 12,3 14,0

Bikotean 41,5 48,0

Gurasoekin/Senideekin 35,4 19,5

Beste pertsona batzuekin 4,5 12,5

Ez dago jasota 6,3 6,1

Lan-egoera

Norberaren konturako langilea 5,5 2,3

Besteren konturako langilea 49,9 54,0

Pentsioduna 0,5 0,2

Ikaslea 16,9 8,6

Langabea edo lehen lanaren bila 17,7 23,1

Etxeko lanak, ordaindu gabeak 4,4 7,3

Beste batzuk 1,1 1,4


Heziketa-maila

Analfabetoa edo ikasketarik gabea 0,4 1,6

Lehen maila 8,0 23,7

DBH edo baliokideak 19,0 26,7

Batxilergoa, LHko zikloa eta baliokideak 36,6 28,8

Unibertsitate-eskolak/Fakultateak 31,6 8,0

Sailkatu ezinak edo ondo zehaztuta ez daudenak 0,3 7,0


Diru-sarrera propioak

Bai 57,9 58,3

Ez 40,8 41,5

Ezezaguna 1,3 0,2

Iturria: Eusko Jaurlaritzako Osasun Saila. EAEko Haurdunaldiaren Borondatezko Etenduren Erregistroko txostena.

2011.

Espainiako Estatutik kanpo jaio diren eta haurdunaldiaren borondatezko etendura

egin duten emakume guztietatik, Bolivian jaiotako emakumeek osatzen dute ehuneko

handiena6. Bigarren talde batean, Errumanian, Kolonbian, Paraguain eta Ekuadorren

jaiotako emakumeak daude. Atzerritar emakume gehienek 3-6 urte bitarte

daramatzate EAEn; dena den, urte-kopurua nazionalitatearen arabera aldatzen da.

6 EINen Udal Erroldaren 2012ko datuen arabera, EAEn erroldatutako Hego Amerikako 49.574 pertsonetatik, 11.259 Boliviakoak ziren.

101

3.48. taula. HBEa egin baino lehen, EAEko atzerritar emakumeek Espainian igarotako urte-kopurua. 2011

EMAKUMEAK URTE-KOPURUA

Abs. % 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 edo

+

Ezez.

GUZTIRA 1.820 100,0 45 135 124 166 251 266 175 121 122 84 90 163 78

Bolivia 356 19,6 1 3 3 7 36 118 72 47 32 14 6 6 11

Errumania 166 9,1 8 14 10 16 21 26 14 16 14 10 5 5 7

Kolonbia 153 8,4 0 7 9 13 18 14 10 10 7 8 24 28 5

Paraguai 148 8,1 2 24 20 21 36 13 10 9 4 2 1 2 4

Ekuador 127 7,0 1 1 2 9 10 6 5 1 21 20 20 25 6

Maroko 91 5,0 2 3 8 14 17 8 5 3 7 4 4 14 2

Nikaragua 90 4,9 7 26 10 5 25 8 5 0 1 1 1 0 1

Brasil 65 3,6 2 2 7 4 9 10 2 3 5 6 1 10 4

Nigeria 64 3,5 1 6 8 9 16 5 2 3 3 5 3 2 1

Peru 60 3,3 2 6 6 12 8 8 4 4 1 2 1 5 1

Kuba 52 2,9 2 1 2 6 5 5 3 1 3 3 2 13 6

Dominikar Errep. 50 2,7 0 2 4 5 10 3 7 3 4 2 1 6 3

Honduras 42 2,3 3 11 5 5 3 4 5 0 0 0 1 0 5

Txina 40 2,2 0 1 0 5 3 3 6 5 0 2 1 13 1

Ekuatore Ginea 32 ,8 0 1 0 2 4 5 4 0 2 2 4 7 1

Ginea 28 1,5 1 0 3 3 1 2 4 4 2 0 2 3 3

Venezuela 27 1,5 0 1 0 4 4 3 3 3 4 0 2 3 0

Argentina 25 1,4 2 1 1 4 1 1 3 1 4 2 1 2 2

Mongolia 19 1,0 0 5 3 2 1 4 1 0 0 0 0 1 2

Ukraina 14 0,8 1 2 2 0 2 1 0 1 0 0 4 0 1

Portugal 12 0,7 1 1 1 0 4 1 0 0 2 0 0 1 1

Aljeria 12 0,7 0 0 2 2 1 3 1 0 0 0 2 0 1

Errusia 11 0,6 1 0 3 0 1 1 0 0 0 1 2 2 0

Kamerun 10 0,5 0 0 1 1 3 1 3 0 0 0 1 0 0

Senegal 10 0,5 2 0 1 2 2 1 2 0 0 0 0 0 0

Beste batzuk 116 6,4 6 17 13 15 10 12 4 7 6 0 1 15 10


Sexu- eta ugaltze-osasunari eta haurdunaldiaren borondatezko etendurari buruzko

legea indarrean sartu zenetik, 2010. urtetik, ia kasu guztietan, emakumeak eskatu du

haurdunaldiaren etendura. Lege hori indarrean sartu aurretik, haurdun zegoenaren

osasun fisikoa edo psikikoa arriskuan egotea zen HBEa egiteko arrazoi bakarra.

102

3.49. taula. HBEa egin eta EAEn bizi diren emakumeen arrazoiak haurnaldia eteteko. 2011

ABSOLUTUAK EHUNEKOA Emakumeak eskatuta 3.902 94,3

Amaren osasuna arrisku larrian egotea 53 1,4

Fetuak anomalia larriak izateko arriskua 134 3,3

Bizitzarako anomalia bateraezinak edo gaixotasun sendaezina 47 1,1

Askotariko arrazoiak 2 0,0


Fetuak malformazioak izango zituelakoan egindako etendurei dagokienez, gehien-

gehienak (% 79,9) sortzetiko anomaliekin lotuta egon dira, eta horietatik, ohikoenak

kromosomatikoak dira. Jaiotza-inguruko gaixotasunak ere haurdunaldia eteteko

arrazoi izan ziren, baina askoz ehuneko txikiagoan (% 11,6).

3.50. taula. EAEn bizi diren emakumeek haurdunaldia eteteko kausak, arrazoia “fetua tara larriekin jaioko dela uste izatea” izan denean. 2011

TALDEA GNS-9 AK ABSOLUTUAK EHUNEKOA II (140 - 239) Neoplastiak 3 1,6

III (240 - 279) Gaixotasun endokrinoak eta immunitate-

trastornoak 2 1,1

VI (320 - 326) Nerbio-sistemako gaixotasunak 2 1,1

VII (390 - 459) Zirkulazio-aparatuko gaixotasunak 1 0,5

XI (634 - 639) Haurdunaldi, erditze eta puerperioko konplikazioak 1 0,5

XIV (740 - 759) Sortzetiko anomaliak 151 79,9

(740 - 742) Nerbio-sistemako sortzetiko malformazioak 28

(745 - 747) Zirkulazio-aparatuko sortzetiko malformazioak 11

748 Arnas sistemako sortzetiko malformazioak 1

753 Gernu-sistemako sortzetiko malformazioak 7

(754 - 756) Sistema osteomuskularreko sortzetiko

malformazioak 11

758 Anomalia kromosomikoak 79

(757 - 759) Sortzetiko beste malformazio batzuk 14

XV (760 - 779) Jaiotza-inguruko gaixotasunak 22 11,6

761 Oligoamnioak RPMrekin edo gabe 16

XVI (780 - 799) Gaizki definitutako kausak 7 3,7


1995. urtetik aurrera abortu eraginak apurka gehitu direla ikusten da. Ildo horretan, 15

eta 44 urte bitarteko 1.000 emakumeko 1993ko etendura-tasa espezifikoa eta

2011koa alderatuz gero, ikus daiteke tasa hori halako lau handitu dela, baina, zenbaki

absolutuetan, halako hiru handitu da. Azpimarratu behar da 2010etik 2011ra bitartean

haurdunaldien borondatezko etenduren kopuruak gora egin duela; balio absolutuetan,

% 22 handitu da.

103

3.51. taula. HBE kopuruaren eta tasaren bilakera. EAE. 1993 – 2011

ABSOLUTUAK TASA 1993 1.283 2,60

1994 1.174 2,37

1995 1.256 2,55

1996 1.278 2,59

1997 1.301 2,64

1998 1.305 2,64

1999 1.435 2,91

2000 1.653 3,34

2001 1.646 3,33

2002 1.804 3,92

2003 1.798 3,93

2004 1.997 4,43

2005 2.383 5,34

2006 2.586 5,86

2007 2.955 6,89

2008 2.996 6,89

2009 3.023 7,03

2010 3.388 7,98

2011 4.138 9,90

Iturria: Eusko Jaurlaritzako Osasun Saila. EAEko Haurdunaldiaren Borondatezko Etenduren

Erregistroko txostena. 2011.

Goranzko joera hori lurralde historikoetako tasei buruzko azterketan ere antzematen

da. 2009. urtera arte, Gipuzkoa izan da tasarik altuenak erregistratu dituen lurralde

historikoa, baina, urte hartatik aurrera, Gipuzkoako eta Bizkaiko tasak oso antzekoak

dira. Aitzitik, Arabak du abortu-kopururik txikiena, 15 eta 44 urte bitarteko 1.000

emakumeko. Dena den, kontuan izan behar da 2010az geroztik hazkunderik

handiena izan duen lurraldea dela.

3.52. taula. Emakumeen haurdunaldiaren borondatezko etenduren tasaren bilakaera, lurralde historikoaren arabera. 1997 - 2011

ARABA BIZKAIA GIPUZKOA 1997 0,9 2,4 3,8

1998 0,7 2,6 3,6

1999 1,0 2,6 4,2

2000 1,0 3,3 4,5

2001 1,3 3,7 3,7

2002 1,5 4,0 4,8

2003 1,4 4,2 4,6

2004 1,7 4,4 5,8

2005 1,7 5,4 7,0

2006 1,7 6,2 7,3

2007 2,2 7,5 8,1

2008 2,7 7,4 8,0

2009 2,4 7,6 8,3

2010 5,6 8,6 8,6

2011 8,4 10,2 10,1


104

Osasun, Gizarte Zerbitzu eta Berdintasun Ministerioak autonomia-erkidegoetako

abortu-tasak ematen dituzte, eta datu horien arabera, Euskadiko tasa Estatuko batez

bestekoa baino txikiagoa da. Datu horiei erreparatuta, Euskadiko 2011ko abortu-tasa

10,3 izan zen, eta Estatuko batez bestekoa, berriz, 12,4.

3.53. taula. Abortu-tasa. EAE eta Estatua guztira. 2011

TASA Estatua guztira 12,4

Euskadi 10,3

Iturria: Osasun, Gizarte Zerbitzu eta Berdintasun Ministerioa.

105

3.4. Pobrezia eta gizarte -zerbitzuak

Gizarte-zerbitzuak eskuratzea eta kontrolatzea aztertzean, biztanleriaren pobrezia-

arriskua da gai nagusietako bat. Eta pobrezia-arriskua da pertsonek oinarrizko

beharrak (elikadura, etxebizitza, etab.) asetzeko nahikoa diru-sarrera ez izatea. Hala

ere, diru-sarrerarik eza oso faktore garrantzitsua izan arren, ez da bazterketa eragiten

duen faktore bakarra; hori dela eta, beharrezkoa da pertsonek gizarte-zerbitzuak nola

erabiltzen dituzten aztertzea, gizarte-zerbitzuen baliabideek gizarteratzen laguntzea

baitute helburu.

Pobreziari dagokionez, krisi ekonomikoaren ondorioz, familia gehiagok zailtasunak

dituzte beren ohiko betebeharrei eta gastuei aurre egiteko. 2012ko eta 2008ko

pobrezia-egoeraren eta benetako prekarietatearen adierazleak alderatzen baditugu,

ikusiko dugu haiek guztiek erakusten dutela biztanleriaren baldintzek okerrera egin

dutela. Atal honetan, lehenengo eta behin, pobrezia- eta prekarietate-egoerak

aztertzen dira. Hain zuzen ere, honako hauek aztertuko ditugu: mantentze-pobrezia,

metatze-pobrezia, pobreza erreala eta benetako ongizaterik eza.

Mantentze-pobreziaren tasak hau adierazten du: epe laburrean oinarrizko beharrak

asetzeko baliabide ekonomikorik eza. 2008an, % 5,7ko zen, eta 2012an, berriz,

% 7,3koa.

Metatze-pobreziaren kasuan, indizea %1,4koa da. Metatze-pobrezia hau da: familia

batek beharrezkoak diren kontsumo-ondasunak epe luzean lortu ezin izatea eta,

horren ondorioz, gutxieneko bizimodua mantendu ezin izatea (prekarietate

bereizgarriko egoera bat eragiten du, eta beraz, familiek ezin dituzte beharrezko

ondasun horiek eskuratu, eta ondare-baliabideen maila eskasa dute; horrenbestez,

bizitza-baldintzak ez dira bizimodu duina izateko nahikoak).

106

Pobrezia errealaren adieazlearen bidez, pobreziaren fenomenoen benetako eraginak

zein diren jakin nahi da, diru-sarrerei dagokienez (mantentze-pobrezia) edo familien

epe luzeko bizitza-baldintzei eta erreserba-ondareari dagokienez (metatze-pobrezia)

egon daitezkeen arrisku-faktoreez gain. Adierazle horren bidez, hau adierazi nahi da:

pobreziaren dimentsio bakoitzean (mantentze-pobrezia eta metatze-pobrezia)

oinarrizko beharrak ez asetzeko arrisku-egoerak zer kasutan ez dauden eguneroko

bizitzan behar bezala konpentsatuta; hots, gutxieneko ongizate-maila lortzeko –

pobrezia-egoeratik ateratzeko– ezintasuna zenbaterainokoa den. 2012. urtean,

biztanleriaren pobrezia errealaren tasa % 5,3koa zen; horrek esan nahi du 2008.

urtetik aurrera 1,1 puntu igo dela.

Benetako ongizaterik ezaren egoerei dagokienez, goranzko joera dute. 2012an,

EAEko biztanleriaren % 10,1 zegoen egoera horretan; hain zuzen ere, 2008an baino

ia bi puntu gehiago. Benetako ongizaterik ezaren kasuan, honako hau aztertzen da:

nahikoa baliabide ekonomiko ez izatea, gizarte jakin bateko ohiko bizimoduan,

ohituretan eta jardueretan gutxieneko parte-hartzea izateko beharrezkotzat hartzen

diren gastuei epe laburrean aurre egiteko.

2008. urtera arte, pobrezia-egoeren eragina handiagoa zen emakumeen kasuan,

esparru guztietan. Dena den, krisiaren ondorioz, egoera horiek gizonen artean ere

zabaldu dira. Horrenbestez, 2012an, emakumeek mantentze-pobreziaren eta

benetako ongizaterik ezaren maila handiagoak zituzten gizonek baino, baina,

pobrezia errealaren eta metatze-pobreziaren kasuan, gizonak baino pixka bat hobeto

zeuden, termino erlatiboetan.

3.54. taula. Pobrezia eta prekarietate errealeko egoerak, sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK 2012 2008 2012 2008 2012 2008 Mantentze-pobrezia 7,3 5,7 7,3 6,1 7,2 5,3

Metatze-pobrezia 1,4 1,5 1,3 1,6 1,6 1,5

Pobrezia erreala 5,3 4,2 5,2 4,3 5,4 4,0

Benetako ongizaterik eza 10,1 8,2 10,5 8,4 9,6 7,9

Iturria: Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Saila. Pobreziaren eta Gizarte Desberdintasunen Inkesta.

107

EUSTATen Etxerik gabeko pertsonei buruzko inkestaren arabera, 2012. urtean,

kalkualtzen zen EAEko 389 emakumek eta 1.701 gizonek ez zutela etxerik, eta

ostatu-zentroetara eta jantoiki sozialetara jotzen zutela.

Pertsona horien % 60 atzerritarrak ziren. Kontinentearen arabera aztertuta, pertsona

horiek afrikarrak ziren bereziki (gehienbat, Magrebekoak); Amerikatik eta Europatik

etorritako pertsonen kopurua askoz txikiagoa zen. Euskadin, etxerik ez duten

pertsona gehienak gizonak dira (% 81); Estatuko datua oso antzekoa da.

Nazionalitateari erreparatuta, etxerik ez duten gizonen %63 atzerritarrak dira, eta

emakumeen kasuan, erdiak baino apur bat gutxiago dira atzerritarrak; alegia,

atzerritar emakumeen eta gizonen kopurua oso handia da bazterketa-egoera

horretan, baina gizonen kopurua nabarmen handiagoa da emakumeena baino.

3.55. taula. Etxerik gabeko pertsonak, nazionalitatearen eta sexuaren arabera. EAE. 2012


GUZTIRA 2.090 100,0 389 18,6 100,0 1.701 81,4 100,0

Espainiarrak 833 39,9 209 25,1 53,7 624 74,9 36,7

Atzerritarrak 1.256 60,1 180 14,3 46,3 1.076 85,7 63,3

Atzerritarrak, jatorrizko

herrialdearen arabera.

Frantzia 5 0,4 2 40,0 1,1 3 60,0 0,3

Portugal 18 1,4 1 5,6 0,6 17 94,4 1,6

Errumania 28 2,2 8 28,6 4,4 20 71,4 1,9

Europako gainerako herrialdeak 51 4,1 22 43,1 12,2 29 56,9 2,7

Aljeria 149 11,9 17 11,4 9,4 132 88,6 12,3

Kongo 13 1,0 3 23,1 1,7 10 76,9 0,9

Maroko 558 44,4 38 6,8 21,1 520 93,2 48,3

Afrikako gainerako herrialdeak 271 21,6 35 12,9 19,4 236 87,1 21,9

Bolivia 8 0,6 2 25,0 1,1 6 75,0 0,6

Brasil 9 0,7 6 66,7 3,3 3 33,3 0,3

Kolonbia 11 0,9 3 27,3 1,7 8 72,7 0,7

Amerikako gainerako herrialdeak 90 7,2 28 31,1 15,6 62 68,9 5,8

Beste batzuk 46 3,7 16 34,8 8,9 30 65,2 2,8

Iturria: EUSTAT. Etxerik gabeko pertsonei buruzko inkesta.

108

Diru-sarrerak bermatzeko errenta pobrezia txikitzeko edo saihesteko tresna gisa

aztertuz gero, espediente aktiboei buruzko azterketa espezifikoak erakusten du

emakumeak direla laguntza horren hartzaile nagusiak. Beste ezaugarri batzuk ere

aintzat hartuta, ikusiko dugu segmentu hauetako pertsonen kopuruak asko egin duela

gora: 65 urteko eta gehiagoko pertsonak, ikasketarik ez duten edo oinarrizko

ikasketak dituzten pertsonak eta Espainiako nazionalitatekoak. Emakumeen artean,

65 urteko eta gehiagoko pertsonak pertsona guztien % 30 dira (gizonak % 11 dira).

Atzerritar emakumeen artean, Hego Amerikakoak nabarmentzen dira, eta gizonen

artean, Magrebekoak; eskuarki, EAEko atzerritar pertsonen banaketaren antzeko

ehunekoetan.

3.56. taula. Diru-sarrerak bermatzeko errentaren espediente aktiboak, sexuaren, adinaren, heziketa-mailaren eta jatorrizko eremu geografikoaren arabera. EAE. 2013ko maiatza

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK Abs. %b Abs. %h Abs. %h

GUZTIRA 59.788* 59,5 35.564 59,8 23.951 40,2 Adin-tartea

16-19 110 0,2 83 0,2 27 0,1 20-24 1.301 2,2 854 2,4 443 1,8 25-29 4.549 7,6 2.445 6,9 2.100 8,8 30-34 7.144 11,9 3.845 10,8 3.292 13,7 35-39 8.230 13,8 4.370 12,3 3.851 16,1 40-44 7.521 12,6 4.147 11,7 3.366 14,1 45-49 6.285 10,5 3.251 9,1 3.027 12,6 50-54 4.767 8,0 2.435 6,8 2.330 9,7 55-59 3.607 6,0 1.899 5,3 1.704 7,1 60-64 2.855 4,8 1.637 4,6 1.213 5,1 65 urte eta gehiago 13.086 21,9 10.521 29,6 2.555 10,7 Heinetik kanpo 333 0,6 77 0,2 39 0,2

Heziketa-maila enplegua eskatzean Derrigorrezkoak 36.587 61,2 20.406 57,4 16.038 67,0 Batxilergoa 4.118 6,9 2.257 6,3 1.839 7,7 Lanbide Heziketa 5.085 8,5 2.979 8,4 2.081 8,7 Unibertsitate-ikasketak 2.043 3,4 1.221 3,4 810 3,4 Ez dago jasota 11.955 20,0 8.701 24,5 3.183 13,3

Jatorrizko eremu geografikoa Ez dago jasota 5.349 8,9 3.476 9,8 1.615 6,7 Aberrigabea 439 0,7 306 0,9 133 0,6 Europar Batasuna 1.698 2,8 1.091 3,1 607 2,5 Europako gainerako herrialdeak 457 0,8 289 0,8 168 0,7 Magreb 5.170 8,6 1.374 3,9 3.793 15,8 Sahara Azpiko Afrika 3.077 5,1 962 2,7 2.115 8,8 Asia 837 1,4 108 0,3 729 3,0 Ipar Amerika 6 0,0 0,0 0,0 Hego Amerika 7.452 12,5 5.550 15,6 1.901 7,9 Ozeania 66 0,1 39 0,1 27 0,1 Espainiako Estatua 35.229 58,9 22.360 62,9 12.858 53,7

Iturria: Lanbide – DSBEaren onuradunen estatistika-datuak.

Oharra (*): Emakumeen eta gizonen espedienteen batura ez da espedienteen guztizko kopurua, 273 espediente banatu gabe baitaude.

109

Noski, familiako kide batzuk edo guztiak langabezian badaude, prekarietate- edo

pobrezia-egoerak larriagotu egiten dira. Egoera horren bilakaeraren analisian, egiazta

daiteke lanik gabeko familietako kide diren pertsona helduen ehunekoa urtez urte

handitu dela; bereziki, 2011n eta 2012an. Hain zuzen ere, 2012an, 18 eta 59 urte

bitarteko pertsonen % 11,5 kide guztiak langabezian zeuden etxeetan bizi zen. 2010.

urtera arte, arazo hori zuten pertsona gehienak emakumeak ziren, baina 2010. urteaz

geroztik, emakumeen eta gizonen arteko aldea txikituz joan da, eta azken datuen

arabera, ia ez dago alderik.

3.57. taula. Lanik gabeko familietan bizi diren 18 eta 59 urte bitarteko pertsonen

bilakaera. EAE. 2012

HELDUAK GUZTIRA

EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea

2000 7,6 8,5 6,6 -1,9 2001 6,7 7,4 5,9 -1,5 2002 5,9 7,2 4,8 -2,4 2003 5,8 6,5 5,0 -1,5 2004 6,1 7,0 5,3 -1,7 2005 6,2 7,0 5,5 -1,5 2006 6,2 6,6 5,8 -0,8 2007 6,0 7,0 5,1 -1,9 2008 6,6 7,6 5,6 -2,0 2009 8,2 8,8 7,6 -1,2 2010 8,2 8,8 7,7 -1,1 2011 9,4 9,4 9,4 0,0 2012 11,5 11,4 11,5 0,1

Iturria: EUSTAT. Adierazle estrukturalak.

Gizarte-baliabideen erabilerari buruzko azterketa sakona egitea oso zaila da, eragile

askok parte hartzen dutelako, askotariko baliabideak daudelako eta informazio-

sistema homogeneorik ez dagoelako. Edonola ere, Gizarte-zerbitzuen estatistikatik

lortutako azken datuen arabera (2010), gizarte-zerbitzuetako 3.101 zentro zeuden

EAEn, eta haietatik, % 35 egoitzak ziren. Gipuzkoako Lurralde Historikoan, gizarte-

zerbitzuetako zentro horren erdiak zeuden.

3.58. taula. Gizarte-zerbitzuetako zentroak, lurralde historikoaren eta zentro-motaren arabera.

EAE. 2010

EAE ARABA BIZKAIA GIPUZKOA Guztira 3.101 568 973 1.560 Elkarteak 445 76 143 226 Zerbitzu tekniko orokorrak 431 94 144 193 Orientazio-zentroak 4 1 1 2 Eguneko zentroak 682 98 214 370 Egoitzak 1.091 191 347 553 Zentro okupazionalak eta enplegu-zentro bereziak

193 46 52 95

Beste batzuk 255 62 72 121

Iturria: EUSTAT. Gizarte-zerbitzuen estatistika.

110

Egoitzek gizarte-zerbitzuen arloko hainbat beharrizan konpontzeko xedea dute.

Euskadin, 1.091 egoitza daude, guztira, eta haietatik, % 40 inguru zaharren egoitzak

dira, eta % 30 inguru gizarte-bazterketako egoeretan dauden kolektiboei laguntzeko

zentroak dira. Gizarte-zerbitzuetako zentro gehienak pribatuak dira (% 64,1), baina

ehuneko hori emandako zerbitzuaren arabera aldatzen da. Esate baterako, genero-

indarkeriaren biktima diren emakumeentzako zentro gehienak publikoak dira.

3.59. taula. Gizarte-zerbitzuetako zentroak, lurralde historikoaren eta zentro-motaren arabera. EAE. 2010

GUZTIRA PUBLIKOA PRIBATUA Abs. %b Abs. %h Abs. %h Guztira 1.091 100,0 392 35,9 699 64,1

Haurrak eta gazteak 99 9,1 54 54,5 45 45,5

Emakumea 61 5,6 47 77,0 14 23,0

Adineko pertsonak 431 39,5 133 30,9 298 69,1

Desgaitasuna duten pertsonak 169 15,5 45 26,6 124 73,4

Gizarte-bazterketa 331 30,3 113 34,1 218 65,9

Iturria: EUSTAT. Gizarte-zerbitzuen estatistika.

111

3.5. Beste baliabide batzuen eskuragarritasuna et a kontsumoa

Zenbait gizarte-baliabideren erabilerari buruzko informazioa osatzeko, beste adierazle

batzuk ere aztertuko ditugu, teknologia berrien eskuragarritasunari, gidabaimenei eta

kultura-jarduerei buruz. Informazio horri esker, emakumeen eta gizonen arteko

desberdintasun sozialen ikuspegi biribilagoa izan dezakegu.

Gidabaimena izatearekin lotutako adierazleak emakumeen eta gizonen artean

oraindik ere aldea dagoela erakusten du. Trafikoko Zuzendaritza Nagusiaren

urtekariko datuen arabera, gidabaimena duten hamar pertsonatik sei gizonak dira.

Arabako Lurralde Historikoan, sexuen arteko aldea txikiena da (% 14,2ko aldea dago,

eta Bizkaikoa eta Gipuzkoakoa % 22,8koa eta % 20,2koa dira, hurrenez hurren).

3.60. taula. Gidabaimena lehen aldiz atera duten pertsonen errolda, probintziaren eta sexuaren arabera. 2011

Guztira abs. EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea

Abs. %h Abs. %h Abs. % EAE 1.261.581 500.365 39,7 761.216 60,3 260.851 20,6

Araba 175.129 75.054 42,9 100.075 57,1 25.021 14,2

Bizkaia 641.376 247.714 38,6 393.662 61,4 145.948 22,8

Gipuzkoa 445.076 177.597 39,9 267.479 60,1 89.882 20,2

Iturria: Trafikoko Zuzendaritza Nagusia. Urtekaria.

Informazioaren eta Komunikazioen Teknologien erabilerari dagokionez ere, aldeak

daude emakumeen eta gizonen artean. 2013an argitaratutako azken datuen arabera,

Internet erabiltzen duten 15 urteko eta gehiagoko gizonen tasa 70,8koa da, eta

emakumeena, berriz, 61,1. Arabako Lurralde Historikoak du Internet erabiltzen duten

biztanleen tasa handiena, baina, horrez gain, emakumeen eta gizonen arteko alde

txikiena du (6,8 puntuko aldea, eta Gipuzkoakoa eta Bizkaikoa 9,3 eta 10,7 puntukoa

da, hurrenez hurren).

3.61. taula. Internet erabiltzen duten 15 urteko edo gehiagoko biztanleak, lurralde historikoaren eta sexuaren arabera. 2013

GUZTIRA

(milakotan) EMAKUMEAK (tasa)

GIZONAK (tasa) G-E aldea

EAE 1.242,2 61,1 70,8 9,7

Araba 190,8 64,8 71,6 6,8

Bizkaia 659,4 60,1 70,8 10,7

Gipuzkoa 391,9 61,1 70,4 9,3

Iturria: EUSTAT. Informazioaren gizarteari buruzko inkesta.

112

Dena den, Internet erabiltzen duten pertsonen tasaren bilakaera aztertuta, aipatzekoa

da Internet erabiltzen duten emakumeen kopuruaren gorakada; izan ere, 38,2koa zen

2006an, eta 61,1ekoa, 2013an. Araban gertatu da emakume erabiltzaileen hazkunde

handiena. Arabako Gorbeia Inguruak eskualdean eta Bizkaiko Plentzia-Mungia

eskualdean, Internet erabiltzen duten emakumeen ehunekoa handiena da; izan ere,

Euskadiko batez bestekoa baino askoz handiagoa da.

3.62. taula. Internet erabiltzen duten 15 urteko eta gehiagoko emakumeak, lurralde historikoaren eta eskualdearen arabera. EAE. 2006 - 2013.

2006ko tasa 2013ko tasa Aldea

EAE 38,2 61,1 22,9

Araba 39,5 64,8 25,3

Arabako Ibarrak 33,0 57,2 24,2

Arabako Lautada 40,1 65,2 25,1

Arabako Mendialdea 27,2 47,0 19,8

Errioxa Arabarra 38,1 62,1 24,0

Gorbeia Inguruak 37,6 69,7 32,1

Kantauri Arabarra 37,4 63,9 26,5

Bizkaia 36,6 60,1 23,5

Arratia Nerbioi 35,4 56,2 20,8

Bilbo Handia 36,4 59,7 23,3

Durangaldea 38,6 62,8 24,2

Enkartazioak 37,0 59,5 22,5

Gernika-Bermeo 35,2 57,2 22,0

Markina-Ondarroa 35,6 58,6 23,0

Plentzia-Mungia 38,9 68,8 29,9

Gipuzkoa 40,4 61,1 20,7

Bidasoa Beherea 41,2 62,2 21,0

Deba Beherea 36,9 59,0 22,1

Debagoiena 38,4 59,8 21,4

Donostialdea 41,1 61,4 20,3

Goierri 40,0 59,3 19,3

Tolosa 38,1 61,8 23,7

Urola-Kostaldea 42,2 62,2 20,0


Euskadiko gero eta etxe gehiagok dituzte Internet eta ordenagailuak, eta hori da

gizartean gertatzen ari den aldaketa teknologikoaren adierazle garrantzitsu bat.

Horrelako ekipamendua duten etxeei dagokienez, emakumeen eta gizonen arteko

aldeak ez dira oso nabariak; hala ere, ordenagailuen zein Interneten erabilera-tasak

handiagoak dira gizonen kasuan.

113

3.63. taula. Etxean Internet eta ordenagailuak dituzten 15 urteko eta gehiagoko biztanleak, lurralde historikoaren arabera. EAE. 2013

INTERNET ORDENAGAILUA

Guztira

(milakotan) Emakumea

k (tasa) Gizonak

(tasa) Guztira

(milakotan) Emakumea

k (tasa) Gizonak

(tasa) EAE 1.350,7 69,4 73,8 1.426,6 72,7 78,6 Araba 199,7 70,7 72,1 211,7 74,9 76,5 Bizkaia 721,0 68,9 73,9 759,8 71,3 79,3 Gipuzkoa 429,9 69,6 74,5 455,0 74,2 78,3


EAEko emakumeek eta gizonek etxebizitza eskuratzeko aukera ere aztertu dugu.

Etxebizitzaren Euskal Behatokiaren datuen arabera, etxebizitza behar duten

pertsonen profil orokorra ondoriozta daiteke: 25 eta 34 urte bitarteko pertsonak,

unibertsitate-ikasketak dituztenak, landunak eta kontratu mugagabea dutenak.

Gainera, behar hori duten emakumeen ehunekoa apur bat handiagoa da gizonena

baino (hurrenez hurren, % 51,9 eta % 48,1), eta zenbait desberdintasun adieraz

daitezke ezaugarri sozioekonomikoekin loturik.

Hortaz, 18 eta 24 urte bitarteko adin-tartean, gizon gehiagok behar dute etxebizitza,

baina beste adin-tarte batzuetan, emakumeen kopuru erlatiboa handiagoa da.

Heziketa-mailari begira, badirudi hezkuntza-maila guztietan emakumeen etxebizitza-

beharra handiagoa dela, unibertsitate-mailan izan ezik. Jarduera-egoerari

dagokionez, emakumeak nagusi dira tipologia guztietan, aldi baterako enpleguan eta

“beste egoera bat” egoeran izan ezik.

3.64. taula. Etxebizitza behar duten 18 eta 44 urte bitarteko biztanleak, ezaugarri sozioekonomikoaren eta sexuaren arabera. EAE. 2011

Guztira abs. EMAKUMEAK GIZONAK

Abs. %h Abs. %h GUZTIRA 88.128 45.708 51,9 42.420 48,1 Adina

18-24 12.964 5.568 42,9 7.396 57,1 25-34 63.342 33.562 53,0 29.781 47,0 35-44 11.821 6.578 55,6 5.243 44,4

Heziketa-maila Ikasketarik gabe/Oinarrizkoak 15.837 9.454 59,7 6.383 40,3 Lanbide-ikasketak 22.949 13.772 60,0 9.177 40,0 Bigarren mailako ikasketak 9.188 5.924 64,5 3.263 35,5 Unibertsitate-ikasketak 40.154 16.557 41,2 23.597 58,8

Jarduera-egoera Norberaren konturako langilea 6.983 4.234 60,6 2.749 39,4 Landun finkoa 60.880 31.080 51,1 29.800 48,9 Aldi baterako landuna 12.848 6.098 47,5 6.750 52,5 Langabea 5.089 3.441 67,6 1.647 32,4 Beste egoera bat 2.329 855 36,7 1.474 63,3

Iturria: Etxebizitzaren Euskal Behatokia. Etxebizitzen beharrei eta eskariei buruzko inkesta.

114

Biztanleria helduak ikaskuntza-jardueretan parte hartzeari buruzko inkestak 18 eta 65

urte bitarteko pertsonen zenbait ohiturari buruzko informazioa ematen du; adibidez,

egunkariak zer maiztasunarekin irakurtzen duten edo zenbat liburu irakurtzen

dituzten. Eta hor, aldeak daude emakumeen eta gizonen artean. Esate baterako,

egunkaria egunero, ia egunero edo gutxienez astean behin irakurtzen duten gizonen

ehunekoa zertxobait handiagoa da emakumeena baino, eta emakumeek liburu

gehiago irakurtzen dituzte gizonek baino (gizonen % 45ek adierazi du ez duela

libururik irakurri, eta emakumeen kasuan, ordea, % 27k adierazi du hori).

3.65. taula. 18 eta 65 urte bitarteko pertsonak (ehunekotan), egunkariak irakurtzeko maiztasunaren, irakurritako liburu-kopuruaren eta sexuaren arabera. EAE. 2011


Egunkariak irakurtzea

Egunero edo ia egunero 61,1 55,4 66,9 11,5

Astean behin, gutxienez 26,0 29,4 22,6 -6,8

Hilean behin, gutxienez 4,4 5,4 --

Hilean behin baino gutxiago 3,0 3,8 --

Inoiz ere ez 5,5 6,1 4,9 -1,1

Liburuak irakurtzea

Bat ere ez 36,3 27,1 45,6 18,5

1-3 liburu 28,6 31,2 25,9 -5,3

4-7 liburu 17,2 18,7 15,8 -2,9

8-12 liburu 9,5 12,7 6,2 -6,4

12 liburu baino gehiago 8,5 10,4 6,5 -3,9

Iturria: EIN. Biztanleria helduak ikaskuntza-jardueretan parte hartzeari buruzko inkesta.

Atal hau amaitzeko, kultura-jarduerei buruzko informazioa aztertuko dugu. Euskadin,

hamar pertsonatik zazpik baino pixka bat gehiagok hartu dute parte kultura-

jardueretan; emakumeen kasuan, ehunekoa apur bat handiagoa da. Estatuko

gainerako autonomia-erkidegoetako datuekin alderatuz gero, Euskadiko partaidetza-

maila ia 7 puntu handiagoa da Estatuko batez bestekoa baino. Emakumeen kasuan,

EAEko emakumeen eta Estatukoen arteko aldea 9 portzentaje-puntukoa da.

115

3.66. taula. Parte-hartzea kultura-jardueretan, sexuaren eta autonomia-erkidegoaren arabera. 2011

Guztira Emakumeak Gizonak G-E Guztira 66,8 67,1 66,5 -0,6

Andaluzia 53,5 54,5 52,5 -2,0

Aragoi 72,9 76,2 69,8 -6,4

Asturias 67,5 67,9 67,2 -0,7

Balearrak 66,5 67,7 65,3 -2,4

Kanariak 69,4 70,9 67,9 -3,0

Kantabria 69,2 70,6 67,7 -2,9

Gaztela eta Leon 72,5 72,8 72,1 -0,7

Gaztela-Mantxa 53,7 53,3 54,2 0,9

Katalunia 68,2 68,7 67,6 -1,1

Valentziako Erkidegoa 72,2 70,3 74,2 3,9

Euskadi 73,7 76,0 71,5 -4,5

Extremadura 65,7 68,4 63,1 -5,3

Galizia 61,1 61,1 60,9 -0,2

Errioxa 76,9 78,2 75,6 -2,6

Madril 75,4 74,3 76,6 2,3

Murtzia 78,1 76,6 79,4 2,8

Nafarroa 65,9 70,1 61,9 -8,2

Ceuta 48,3 44,1 51,9 7,8

Melilla 54,3 52,6 56,1 3,5

Iturria: EIN. Biztanleria helduak ikaskuntza-jardueretan parte hartzeari buruzko inkesta.

Oharra: Datuak inkesta egin eta aurreko 12 hilabeteetakoak dira.

117

4. PARTE-HARTZE SOZIOPOLITIKOA ETA ERAGINA

4.1. Parte-hartzea erakunde publikoetan

Atal honetan aztertzen diren adierazleek emakumeek eta gizonek esparru politikoko

botere-esparruetan duten parte-hartzea neurtzen dute. Hain zuzen ere, erakunde

legegile eta betearazleak hartzen dira aintzat, eta emakumeek eta gizonek zenbait

erakundetan duten presentzia aztertzen da; hala nola, Eusko Jaurlaritzan, Batzar

Nagusietan, udaletan, eta Estatuko eta Europako erakundeetan. Organismo ofizialak

erabili dira informazio-iturritzat, bai eta aipatzen diren erakundeak eta entitateak

beraiek ere.

2012ko urrian hamargarren legegintzaldirako osatutako Eusko Legebiltzarrean, 37

emakume eta 38 gizon dira legebiltzarkideak; hau da, osaera paritarioa dago. Eusko

Legebiltzarrean, emakumeen presentziak gorabeherak izan ditu 1980an lehen

hauteskundeak egin zirenetik. VIII. legegintzaldian, lehen aldiz, gizon baino emakume

gehiago egon ziren Eusko Legebiltzarrean; hain zuzen, urte hartan, Emakumeen eta

Gizonen Berdintasunerako otsailaren 18ko 4/2005 Legea onartu zen, eta harrezkero,

emakumeen eta gizonen parte-hartzea orekatua izan da.

4.1. taula. Emakumeen eta gizonen presentziaren bilakaera Eusko Legebiltzarrean, legealdiaren arabera. 1980 – 2012

Legegintzaldia I II

1984 III

1986 IV

1990 V

1994 VI

1998 VII

2001 VIII

2005 IX

2009 X

2012 Urtea 1980 Emakumeak 6,7 10,7 13,3 20,0 24,0 19,3 37,3 53,3 46,7 49,3

Gizonak 93,3 89,3 86,7 80,0 76,0 70,7 62,7 46,7 53,3 50,7

Iturria: Guk egina, bi dokumentu erabilita: Elizondo, Arantxa (1999): La presencia de las mujeres en los partidos políticos de la Comunidad Autónoma de

Euskadi. Eusko Jaurlaritza, Vitoria-Gasteiz; eta Martínez Hernández, Eva eta Elizondo Lopetegi, Arantxa (2005): “Luces y sombras del papel político de

las mujeres en la Comunidad Autónoma del País Vasco” in Administrazio eta Zientzia Politikoaren VII. Espainiar Kongresuan. Eusko Jaurlaritzako

Herrizaingo Saila. Dokumentazio eta Hauteskundeetako Zuzendaritza.

Hamargarren legealdiko talde parlamentarioak zehatz-mehatz aztertuta, ikusiko dugu

osaera parlamentario orekatua dutela (% 40 eta % 60). Talde sozialistaren kasuan,

emakume- eta gizon-kopuru bera dago. Eusko Alderdi Jeltzalean, gizon baino

emakume gehiago dira legebiltzarkideak; hain zuzen, ezaugarri hori duen bakarra da.

Eusko Legebiltzarrean ordezkaritza duten gainerako alderdi politikoetan, gizon baino

emakume gutxiago daude.

118

4.2. taula. Legebiltzarkideak, sexuaren arabera. 2012ko urria

GUZTIRA

(Abs.) EMAKUMEAK GIZONAK

Abs. %h Abs. %h Guztira 75 36 48,0 39 52,0

EAJ 27 14 51,9 13 48,1

EH BILDU 21 10 47,6 11 52,4

PSE-EE/PSOE 16 8 50,0 8 50,0

PP 10 4 40,0 6 60,0

UPD 1 - 0,0 1 100,0

Iturria: Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo Saila. Dokumentazio eta Hauteskundeetako Zuzendaritza.

Eusko Jaurlaritzan, 8 sail daude, eta Lehendakaritza. Gobernu Kontseiluan,

emakumeen eta gizonen banaketa orekatua da; izan ere, 4 emakume sailburu eta 4

gizon sailburu daude. Eusko Jaurlaritzako sailak osatzen dituzten sailburuordetzen

eta zuzendaritza nagusien % 30 emakumeen ardurapean daude. Emakumeen eta

gizonen arteko berdintasun-maila handienak dituzten sailak honako hauek dira:

Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura, eta Garapen Ekonomiko eta

Lehiakortasuna. Berdintasun-irizpidetik urrunen dauden sailak hauek dira (ez dute

emakume bat ere): Ogasuna eta Finantzak, Segurtasuna eta osasuna. Hala ere, esan

behar da sailburuordetza gutxien dituzten sailak direla.

4.3. taula. Eusko Jaurlaritzako goi-karguak, sexuaren arabera. 2013

Guztira


Abs. %h Abs. %h Sailak 8 4 50,0 4 50,0

Sailburuordetzak/Zuzendaritza Nagusiak 30 9 30,0 21 70,0

Lehendakaritza 3 1 33,3 2 66,7

Herri Administrazio eta Justizia 5 1 20,0 4 80,0

Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura 6 3 50,0 3 50,0

Ogasuna eta Finantzak 3 0 0,0 3 100,0

Segurtasuna 2 0 0,0 2 100,0

Ekonomiaren Garapena eta

Lehiakortasuna 4 2

50,0 2

50,0

Enplegua eta Gizarte Politikak 3 1 33,3 2 66,7

Osasuna 1 0 0,0 1 100,0

Ingurumena eta Lurralde Politika 3 1 33,3 2 66,7

Iturria: Guk egina, Eusko Jaurlaritzaren webgunean oinarrituta (www.ejgv.euskadi.net). Kontsulta 2013ko ekainean egin genuen.

119

Eusko Jaurlaritzari lotutako baina nortasun juridiko propioa eta kudeaketa-autonomia

duten erakunde publikoetan, emakumeen parte-hartzea oso nabarmena da. Eusko

Jaurlaritzako Herri Administrazioarekin lotutako zazpi organismo autonomoetatik sei

emakume baten zuzendaritzapean daude. Euskal Estatistika Erakundea da gizon

batek zuzenduta dagoen bakarra.

4.4. taula. Eusko Jaurlaritzako organismo autonomoetako goi-karguak. 2013

Zuzendaritza

HAEE – Herri Arduralaritzaren Euskal Erakundea Emakumea

HABE – Helduen Alfabetatze eta Berreuskalduntzerako Erakundea Emakumea

Polizia eta Larrialdien Euskal Akademia Emakumea

EUSTAT – Euskal Estatistika Erakundea Gizona

EMAKUNDE – Emakumearen Euskal Erakundea Emakumea

OSALAN – Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundea Emakumea

Kontsumobide – Kontsumoko Euskal Institutua Emakumea

Iturria: Guk egina, Eusko Jaurlaritzaren webgunean oinarrituta (www.ejgv.euskadi.net). Kontsulta 2013ko

ekainean egin genuen.

2005az geroztik, Eusko Jaurlaritzako sailetan, emakumeen eta gizonen presentziaren

bilakaerak berdintasuna erakusten du. Aurreko urteetan, generoen arteko aldea oso

handia zen. Ildo horretan, 1996an, sailen % 20 zeuden emakumeen ardurapean, eta

2013an, berriz, emakumeek % 50 zuzentzen dituzte.

4.5. taula. Eusko Jaurlaritzako sailen banaketaren bilakaera. 1996 - 2013

EMAKUMEAK GIZONAK Abs. %h Abs. %h

1996 2 20,0 8 80,0

1997 2 20,0 8 80,0

1999 2 20,0 8 80,0

2000 2 20,0 8 80,0

2001 2 20,0 8 80,0

2002 2 20,0 8 80,0

2003 3 27,3 8 72,7

2004 3 27,3 8 72,7

2005 5 45,5 6 54,5

2006 5 45,5 6 54,5

2007 5 50,0 5 50,0

2008 5 45,5 6 54,5

2009 5 50,0 5 50,0

2011 5 50,0 5 50,0

2013 4 50,0 4 50,0

Iturria: Emakumearen Euskal Erakundea.

120

Estatuan, autonomia-erkidegoetako gobernu-presidenteak diren emakumeen kopurua

oso txikia da. 19 autonomia-erkidego eta hiri autonomoetatik, emakumeak hirutan

baino ez dira presidenteak. Sailei dagokienez, emakumeen presentzia handiagoa da;

hain zuzen, sailen % 34 zuzentzen dituzte emakumeek. Dena den, generoen arteko

aldea asko aldatzen da autonomia-erkidego batetik bestera. Euskadi, Kantabria eta

Galizia erkidegoetan, ordezkaritza-berdintasun handiagoa dago besteetan baino.

Aitzitik, Aragoin, Balearretan, Katalunian, Errioxan eta Murtzian, emakumeen eta

gizonen arteko aldea handiena da, autonomia-erkidegoetako gobernuei dagokienez.

4.6. taula. Emakumeak autonomia-erkidegoetako gobernuetan. 2013

PRESIDENTZIAK SAILAK

Emakumeak

(Abs.) Gizonak (Abs.)

Guztira -- 55 106

Andaluzia Gizona 5 6

Aragoi Emakumea 1 8

Asturias Gizona 5 3

Balearrak Gizona 0 7

Kanariak Gizona 3 5

Kantabria Gizona 4 4

Gaztela eta Leon Gizona 4 5

Gaztela-Mantxa Emakumea 3 4

Katalunia Gizona 3 10

Valentziako Erkidegoa Gizona 3 5

Euskadi Gizona 4 4 Extremadura Gizona 2 5

Galizia Gizona 4 4

Errioxa Gizona 1 6

Madril Gizona 2 6

Murtzia Gizona 1 7

Nafarroa Emakumea 2 6

Ceuta Gizona 4 5

Melilla Gizona 4 6


Euskadin, 1980ko lehen hauteskundeetatik gaur egunera arte, oso emakume gutxi

izan dira lehendakarigaiak. Hain zuzen ere, lehendakarigaia izan zen lehen

emakumea Enriqueta Benito izan zen, Unidad Alavesakoa, 1994an. Ildo horretan,

Eusko Legebiltzarrerako 2005eko hauteskundeak oso garrantzitsuak izan ziren,

ordezkaritza lortu zuten sei hautagaitzetatik hiruk emakume bat aurkeztu zuten

lehendakarigai. Hala ere, egoera hori ez da hurrengo hauteskundeetan berriz gertatu.

2012an, bi emakume soilik izan ziren lehendakarigaiak.

121

4.7. taula. Lehendakarigaiak izandako emakumeak, Eusko Legebiltzarrean ordezkaritza duen alderdi politikoaren arabera. 1980 - 2012

ALDERDIKO LIDERRAK DIREN

EMAKUMEAK ALDERDI POLITIKOA

1980 EZ -

1984 EZ -

1986 EZ -

1990 EZ -

1994 Enriqueta Benito Unidad Alavesa

1998 EZ -

2001 EZ -

2005 María San Gil Alderdi Popularra

Nekane Erraskin EHAK

Aintzane Ezenarro Aralar

2009 Aintzane Ezenarro Aralar

2012 Laura Mintegi EH Bildu

Raquel Modular Ezker Batua Berdeak

Iturria: Emakunde. Eusko Legebiltzarrerako Hauteskundeen Txostena: Emakumeak eta gizonak hautagaitzetan 2012.

1980tik 2005era bitartean, alderdi politikoen zerrenden buru izan diren emakumeak

ere oso gutxi izan dira, lurralde historikoaren eta alderdi politikoaren arabera. Kasu

honetan ere, datuek erakusten dute 2005eko hauteskundeak ohiz kanpokoak izan

zirela, zerrenda-buru izandako zazpi emakumek lortu baitzuten ordezkaritza. 2012.

urtean, alderdi politikoen zerrenda-buru izandako sei emakumek izan zuten

ordezkaritza lortzeko aukera.

122

4.8. taula. Zerrenda-buru izandako emakume legebiltzarkideak, lurralde historikoaren eta alderdi politikoaren arabera. 1984 – 2012

ZERRENDA-BURU

IZANDAKO EMAKUMEAK LURRALDE HISTORIKOA ALDERDI POLITIKOA

1984 María Dolores Arrieta Gipuzkoa PCE-EPK

Itziar Aizpurua Gipuzkoa HB

1986 María Dolores Arrieta Gipuzkoa PCE-EPK

1990 EZ -- --

1994 Mati Iturralde Araba HB

Jasone Irarragorri Bizkaia EA

1998 Jone Goirizelaia Bizkaia EH

2001 Kontxi Bilbao Araba IU/EB

Jone Goirizelaia Bizkaia EH

María San Gil Gipuzkoa PP

2005 Mari Carmen Nieves Araba EHAK

Enriqueta Benito Araba UA

Kontxi Bilbao Araba IU/EB

Maite Aranburu Bizkaia EHAK

María San Gil Gipuzkoa PP

M. Nekane Erraskin Gipuzkoa EHAK

Aintzane Ezenarro Gipuzkoa Aralar

2009 Izaskun Bilbao Bizkaia PNV

Arantxa Quiroga Gipuzkoa PP

Aintzane Ezenarro Gipuzkoa Aralar

2012 Isabel Salud Araba Exker Anitza

Laura Mintegi Bizkaia EH Bildu

Belén Arrondo Araba EH Bildu

Raquel Modular Bizkaia Ezker Batua

Arantxa Quiroga Gipuzkoa PP

Alba Gutiérrez Gipuzkoa Ezker Batua

Iturria: Emakunde. Eusko Legebiltzarrerako Hauteskundeen Txostena: Emakumeak eta gizonak hautagaitzetan 2012.

Hiru lurralde historikoetako batzar nagusietan, emakumeen ordezkaritza gero eta

handiagoa izan da. 2011ko azken hauteskundeen ondoren, emakumeak batzarkideen

ia % 50 dira, eta Gipuzkoan, gizon baino emakume gehiago daude Batzar

Nagusietan.

4.9. taula. Emakumeen presentziaren bilakaera, hiru lurralde historikoetako batzar nagusietan. 1979 - 2011

1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 Araba 10,5 1,9 13,7 15,7 13,7 15,1 25,5 45,1 47,1

Bizkaia 4,4 7,8 7,8 13,7 21,6 33,3 41,2 37,1 49,0

Gipuzkoa 4,9 3,9 3,9 9,8 15,7 29,4 25,5 41,2 52,9

Guztira 6,1 4,6 10,5 13,1 17,0 26,5 30,1 41,2 49,7

Iturria: Guk egina, hiru lurralde historikoetako batzar nagusietan oinarrituta (http://www.jjggalava.es; http://www.jjggbizkaia.net;

http://www.jjgg-gipuzkoa.org;) eta Euskadiko Emakume eta Gizonen Egoerari Buruzko 2013ko Zifrak erabilita.

123

Hiru foru-aldundietan, ahaldun nagusiak gizonak dira. Dena den, hiru lurralde

historikoetan, departamentuetan, parekotasuna dago emakumezko eta gizonezko

diputatuen artean. Beraz, hiru lurraldeetan, diputazio bakoitzak dituen zortzi

departamentu/arloetatik, emakumeek erdia zuzentzen dute. Arabako Foru

Aldundiaren kasuan, emakumeek sail hauek zuzentzen dituzte: Gizarte Zerbitzuak;

Herrilanak eta Garraioak; Euskara, Kultura eta Kirolak; eta Ingurumena eta Hirigintza.

Bizkaian, sail hauek zuzentzen dituzte: Gizarte Ekintza, Nekazaritza, Kultura, eta

Herri Lanak eta Garraioa. Gipuzkoako Aldundiak, emakumeek departamentu hauek

zuzentzen dituzte: Kultura, Gazteria eta Kirola; Foru Administrazioa eta Funtzio

Publikoa; Ogasuna eta Finantzak; eta Mugikortasuna eta Bide Azpiegiturak.

4.10. taula. Foru-gobernuen osaera, sexuaren arabera. 2013

GUZTIRA


Abs. %h Abs. %h ARABAKO ALDUNDIA

Ahaldun Nagusia 1 0 0,0 1 100,0

Sailetako diputatuak 8 4 50,0 4 50,0

BIZKAIKO ALDUNDIA


Sailetako diputatuak 8 4 50,0 4 50,0

GIPUZKOAKO ALDUNDIA


Departamentuetako diputatuak 8 4 50,0 4 50,0

Iturria: Iturria: Guk egina, hiru lurralde historikoetako batzar nagusietan oinarrituta (http://www.jjggalava.es;

http://www.jjggbizkaia.net; http://www.jjgg-gipuzkoa.org;). Kontsulta 2013ko ekainean egin genuen.

Udal-esparruan, Euskadiko hamar udaletatik bitan, emakumeak dira alkateak; udalerri

horiek Euskadiko biztanle guztien % 13,1 hartzen dute. Gipuzkoa da emakumezko

alkateek gobernatutako udalerrien kopuru handiena duen lurralde historikoa (% 27,2).

Dena den, Bizkaian, emakumezko alkateak dituzten udalerrietan bizi diren biztanleak

gehiago dira beste bi lurralde historikoetakoak baino (% 15,3). Araban, bereziki

nabarmena da emakumeek esparru horretan duten presentzia txikia; izan ere,

biztanleen % 5,7 soilik bizi da emakumezko alkatea duen udalerri batean.

124

4.11. taula. Emakumezko alkateak dituzten udalerriak eta biztanleria. EAE. 2013

UDALERRIAK BIZTANLEAK BIZTANLEAK GUZTIRA

(Abs.) Abs. % Abs. % EAE 56 22,3 286.797 13,1 2.193.093

Araba 6 11,8 18.368 5,7 322.557

Bizkaia 26 23,2 176951 15,3 1.158.439

Gipuzkoa 24 27,2 91478 12,8 712.097

Iturria: Guk egina, EUDELen datuetan oinarrituta (kontsulta: 2013ko maiatza).

Alegia, emakumezko alkate gehienek udalerri txikietan gobernatzen dute. Ildo

horretan, emakumezko alkateak dituzten 56 udalerrietatik bederatzik soilik dituzte

10.000 biztanle baino gehiago, eta Euskadiko hiriburuetako alkateak gizonak dira.

Arabako Lurralde Historikoan, emakumezko alkate gehienak Eusko Alderdi

Jeltzalekoak dira. Aitzitik, Gipuzkoan, udalerriak gobernatzen dituzten emakume

gehienak Bildukoak dira. Bizkaian, emakumezko alkateak EAJkoak eta Bildukoak

dira, ia zati berdinetan.

4.12. taula. Alkatetzan emakumeak dituzten udalerriak, biztanleriaren, alderdi politikoaren eta lurralde historikoaren arabera. 2013

ARABA BIZKAIA GIPUZKOA

Udalerria Bizt. Alderdia Udalerria Bizt. Alderdia Udalerria Bizt. Alderdia Amurrio 10.114 EAJ Abanto-Zierbena 9.708 EAJ Altzo 411 BILDU

Artziniega 1.861 EAJ Arantzazu 360 EAJ Andoain 14.646 BILDU

Burgelu 629 EAJ Arrankudiaga 961 BILDU Antzuola 2.177 BILDU

Agurain 4.978 BILDU Atxondo 1.415 BILDU Aretxabaleta 6.850 BILDU

Bernedo 568 EAJ Berango 6.883 EAJ Asteasu 1.512 Asteasu Batuz/AB

Leza 218 EAJ Bermeo 17.144 BILDU Beizama 175 Aurrena Beizama (AB)

Busturia 1745 BILDU Deba 5.439 IND. DEBA (ALER)

Durango 28.618 EAJ Elduain 231 BILDU

Elorrio 7.283 EAJ Errezil 617 BILDU

Forua 969 EAJ Hernialde 361 Hernialdeko Herritarrak

Fruiz 537 EAJ Irura 1.640 BILDU

Gorliz 5.532 EAJ Leaburu 384 BILDU

Larrabetzu 1.974 BILDU Legorreta 1.483 BILDU

Leioa 30.626 EAJ Lezo 6.027 BILDU

Lekeitio 7.419 BILDU Lizartza 649 BILDU

Lemoa 3.451 BILDU Mendaro 1.962 BILDU

Lezama 2.476 EAJ Oiartzun 10.018 BILDU

Mallabia 1.198 BILDU Ormaiztegi 1.303 BILDU

Mungia 16.912 EAJ Pasaia 15.885 BILDU

Nabarniz 227 BILDU Segura 1.477 BILDU

Ondarroa 8.838 BILDU Urretxu 6.927 BILDU

Plentzia 4.314 IND. PLENTZIA Usurbil 6.090 BILDU

Sopela 12.912 BILDU Zegama 1.553 Zegama Lantzen (ZL)

Zaldibar 3.062 BILDU Zestoa 3.661 BILDU

Zeanuri 1.312 EAJ

Zeberio 1.075 BILDU

Iturria: Guk egina, EUDELen datuetan oinarrituta (kontsulta: 2013ko maiatza).

125

Emakumearen Euskal Erakundearen datuen arabera, gero eta emakumezko alkate

gehiago daude Espainian. Horrenbestez, emakumezko alkateak % 2,0 ziren 1983an,

eta % 16,7ra igo zen 2011ra bitartean. 2011n, alkatetzan emakume gehien zituen

bigarren autonomia-erkidegoa zen; lehena Madrilgo autonomia-erkidegoa izan zen.

4.13. taula. Emakumezko alkateen kopuruaren bilakaera. 1983 - 2011

1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 Guztira 2,0 3,2 4,9 6,5 9,6 12,6 14,6 16,7 Andaluzia 2,1 2,1 1,8 3,9 7,8 13,1 16,0 19,8 Aragoi 1,8 2,5 4,9 6,9 9,5 11,9 13,4 16,3 Asturias 3,8 4,2 3,9 3,9 6,4 12,8 14,1 19,2 Balearrak 1,5 1,6 7,5 10,5 9,0 10,5 9,0 10,5 Kanariak 1,1 1,2 2,3 2,3 4,6 10,3 12,6 19,1 Kantabria 3,9 5,1 3,9 2,9 3,9 6,9 11,8 7,8 Gaztela eta Leon 2,3 3,9 5,5 7,6 10,7 13,1 13,6 15,7 Gaztela-Mantxa 2,1 3,8 6,8 8,6 13,4 15,9 17,5 19,2 Katalunia 1,6 2,7 3,6 4,6 7,0 10,0 12,7 14,3 Valentziako Erkidegoa 0,6 1,4 3,5 6,1 11,7 12,6 17,5 19,2 Euskadi 2,6 4,3 9,3 8,8 12,0 14,6 19,9 22,0 Extremadura 3,2 3,7 4,2 5,8 7,6 12,1 15,7 18,2 Galizia 1,9 2,7 3,5 4,5 3,2 4,5 8,0 7,6 Errioxa 2,9 3,7 5,8 8,1 8,1 12,6 10,3 14,9 Madril 2,2 4,6 8,4 10,6 11,7 17,8 19,6 23,9 Murtzia 8,9 2,3 4,4 6,7 6,7 8,9 13,3 13,0 Nafarroa 0,4 3,8 5,2 5,2 11,0 14,8 17,7 18,9 Ceuta -- -- -- -- 0,0 0,0 0,0 0,0 Melilla -- -- -- -- 0,0 0,0 0,0 0,0


2011ko azken udal-hauteskundeetan, alderdi politiko guztietatik aukeratutako hamar

zinegotzietatik lau emakumeak ziren. Bildu da emakumezko zinegotzi gehien dituen

alderdi politikoa. Ondoren, Euskadiko Alderdi Sozialista dago, eta hirugarren lekuan,

Eusko Alderdi Jeltzalea. Alderdi Popularrean, Ezker Batua-Berdeaken eta Aralarren,

emakumezko eta gizonezko zinegotzien arteko portzentaje-aldea handiena da.

126

4.14. taula. 2011ko udal-hauteskundeetan hautatutako zinegotziak, sexuaren eta alderdi politikoaren arabera.

GUZTIRA

(Abs.) EMAKUMEAK

(%) GIZONAK (%)

GUZTIRA 2.621 38,7 61,3

EAJ 871 38,3 61,7

Bildu 955 44,0 56,0

Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE/PSOE) 235 39,7 60,3

Alderdi Popularra (PP) 164 31,5 68,5

Ezker Batua-Berdeak (EB-B) 11 27,3 72,7

Aralar 34 20,6 79,4

Beste batzuk 351 30,2 69,8

Iturria: Herrizaingo Saila. Eusko Jaurlaritza.

Estatuan ere, emakumezko zinegotzien kopuruak bilakaera positiboa du. 1995ean,

emakumeak alkatetzen % 16,5ean zeuden, eta 2011n, ehuneko hori % 35era igo zen.

Euskadi da kargu horietan emakume-ehunekorik handiena duten autonomia-

erkidegoetako bat. Autonomia-erkidego hauek ere emakume asko dituzte kargu

horietan: Andaluziak, Balearrek, Kanariek, Murtziak eta Madrilek, eta Ceuta eta Melilla

hiri autonomoek. Emakumezko zinegotzi gutxien dituzten autonomia-erkidegoak

Aragoi, Gaztela eta Leon, eta Errioxa dira.

4.15. taula. Emakumezko zinegotzien kopuruaren bilakaera, autonomia-erkidegoaren arabera. 1995 - 2011

1995 1999 2003 2007 2011 Guztira 16,5 21,1 25,5 30,5 35,0

Andaluzia 19,3 25,9 32,0 37,8 42,0

Aragoi 13,4 16,6 20,2 23,1 26,9

Asturias 21,2 26,7 29,7 37,5 36,7

Balearrak 20,9 24,4 30,0 35,9 42,0

Kanariak 18,3 24,3 30,8 38,3 41,0

Kantabria 13,3 19,3 24,1 27,3 32,4

Gaztela eta Leon 12,3 15,9 19,4 22,9 26,8

Gaztela-Mantxa 15,9 22,9 28,4 30,7 34,6

Katalunia 15,4 18,5 22,9 29,1 34,4

Valentziako Erkidegoa 16,8 27,0 30,8 26,9 38,3

Euskadi 21,5 26,7 26,5 27,8 40,5

Extremadura 17,8 22,4 27,2 35,0 36,5

Galizia 11,3 15,4 20,7 31,8 36,5

Errioxa 22,0 19,9 21,7 35,0 29,0

Madril 23,4 29,2 34,4 29,8 40,7

Murtzia 21,7 26,7 33,5 38,8 42,0

Nafarroa 17,2 21,2 25,3 37,2 35,5

Ceuta .. .. .. .. 45,8

Melilla .. .. .. .. 41,7


127

Estatuko erakunde publikoei dagokienez, adierazi behar da esparru horretan ere

emakumeen kopurua txikiagoa dela lehenago aipatutakoetan baino. Kongresurako

aukeratutako diputatuen % 36,3 emakumeak dira Euskadiko parlamentarien

ordezkaritzan, emakumeen ehunekoa oso txikia da; hain zuzen, Euskadiri dagozkion

18 aulkien % 11,1 besterik ez. Euren ordezkaritzan emakumeak dituzten alderdi

bakarrak Eusko Alderdi Jeltzalea eta Amaiur dira.

4.16. taula. Kongresurako aukeratutako diputatuak, sexuaren arabera. 2011ko azaroa

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK (Abs.) Abs. %h Abs. %h

Estatua 350 127 36,3 223 63,7

EAE 18 2 11,1 16 88,9

Amaiur 6 1 16,7 5 83,3

EAJ 5 1 20,0 4 80,0

PSE-EE/PSOE 4 - 0,0 4 100,0

PP 3 - 0,0 3 100,0

EB - - - - -

UPyD - - - - -

Iturria: Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo Saila.

Senatuan dauden emakumeei dagokienez, haien ehunekoa Kongresuan daudenen

ehunekoaren oso antzekoa da. Ordezkaritza horren bilakaera aztertuz gero, egiazta

daiteke emakumeen kopurua pixkanaka handitu dela legegintzaldi bakoitzean. Alderdi

politikoei dagokienez, emakumeen ehunekoak oso antzekoak dira, baina, azken

legealdian, gehiago dira Alderdi Popularrean eta Convergència i Unió alderdian, beste

alderdi politiko batzuekin alderaturik.

4.17. taula. Senatuan dauden emakumeen ehunekoaren bilakaera, alderdi politikoaren eta legealdiaren arabera. Espainia. 1983 – 2011

LEGEGINTZALDIAK 2011-2015 2008 - 2011 2004 -2008 2000-2004 1996 - 2000 1993 - 1996 1989-1993

GUZTIRA 33,33 28,24 25,10 24,32 14,06 12,50 10,76

Sozialista 22,41 29,00 27,08 17,39 10,53 17,95 14,06

Popularra (1) 37,89 29,17 24,60 30,87 22,92 9,43 7,78

CiU 38,46 28,57 16,67 0 0 0 9,09

Euskal taldea-EAJ 30,00 25,00 28,57 25,00 0 0 0

Coalición Canaria -- -- 0,00 16,67 -- 0 --

Entesa pel Progrés de

Catalunya (2) 30,00 31,25 25,00 18,18 -- -- --

Mistoa 22,22 0,00 25,00 0 0 14,29 11,11


128

Europan, erabaki politikoak hartzen dituzten erakundeetan, are txikiagoa da

emakumeen kopurua. Espainiari dagozkion Europako Parlamentuko aulkien % 25

soilik da emakumeentzat. Alderdi Popularrak eta Espainiako Alderdi Sozialista

Langileak, Espainiari dagozkion ia aulki guztiak betetzen dituztenek, 13 eurodiputatu

baino ez dituzte. Gainerako alderdi politikoek ez dute emakumeek hartutako aulkirik.

4.18. taula. Europako Parlamenturako aukeratutako diputatuak, sexuaren arabera. 2009

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK (Abs.) Abs. %h Abs. %h

Estatua 52 13 25,0 39 75,0

PP 24 5 20,8 19 79,2

PSOE 22 8 36,4 14 63,6

Ezker Batua 1 - 0,0 1 100,0

EAJren taldea 2 - 0,0 2 100,0

ARALAR-EAren taldea 3 - 0,0 3 100,0

Iturria: Herrizaingo Saila. Eusko Jaurlaritza.

Egoera hori Europako emakume guztiek Europako Kontseiluan duten ordezkaritzaren

testuinguruan jarriz, ikus daiteke emakumeen kopurua apur bat handitu dela. Hala ere,

emakumeen eta gizonen arteko aldea oreka-gunetik urrun dago oraindik ere; hain

zuzen, 2013ko ekainean, % 14koa zen.

4.19. taula. Emakumeak Europako Kontseiluan. 2009-2013

EMAKUMEAK (%)

2009ko abendua 7

2010eko ekaina 7

2010eko abendua 12

2011ko ekaina 10

2011ko abendua 12

2012ko ekaina 10

2012ko abendua 10

2013ko ekaina 14

Iturria: Europako Kontseilua (Emakumeak eta gizonak Europar Batasuneko

lidergo-posizioetan, 2013).

Europako Batzordean, emakumeen ehunekoa handiagoa da; izan ere, batzordekideen

% 33 emakumeak izan dira 2009tik 2014ra bitarteko aldian. Europako herrialdeetako

gobernu nazionaletan dauden emakumeen eta gizonen kopuruari erreparatuta,

emakumeen presentzia handiagoa da zenbait herrialdetan (batik bat, Europako

iparraldean), eta beste herrialde batzuetan, berriz, aldeak oso handiak dira; esan behar

da emakumeen eta gizonen arteko batez besteko aldea % 27koa dela.

129

Emakumeak eta eskuarki esleitzen zaizkien sailak erlazionatzen baditugu, ikusiko dugu

ministroak diren emakumeei gizarte- eta kultura-sailak ematen zaizkiela gehienbat

(% 43, eta gizonen kasuan, % 20). Ekonomia-arloko sail gutxiago ematen zaizkie

(emakumeen % 20ri eta gizonen % 26ri), eta batez ere, askoz sail gutxiago ematen

zaizkie oinarrizkotzat jotzen diren funtzioetan; alegia, barne- eta kanpo-gaietan,

defentsan eta justizian (% 26 eta % 42, hurrenez hurren).

4.20. taula. Emakumeen eta gizonen ordezkaritza gobernu nazionaletan (senior ministers). 2013

GIZONAK (%) EMAKUMEAK (%)

SE 46 54

FR 50 50

DK 52 48

FI 53 47

AT 57 43

BE 62 38

NL 62 38

DE 62 38

IT 70 30

ES 71 29

LV 71 29

LU 73 27

BG 76 24

SI 79 21

PL 80 20

UK 82 18

RO 82 18

CZ 82 18

PT 85 15

LT 87 13

IE 87 13

MT 87 13

HU 90 10

CY 92 8

EE 92 8

SK 93 7

EL 94 6

IS 50 50

NO 50 50

LI 60 40

RS 74 26

HR 82 18

MK 91 9

TR 96 4

Iturria: Europako Batzordea, erabakiak hartzen dituzten emakumeei eta gizonei

buruzko datuak. Datuak 2013ko maiatzari dagozkio. Oharra: Senior minister

horiek Kabinetean edo Ministro Kontseiluan aulkia duten ministroak dira.

130

4.2. Parte-hartzea beste erabaki -organo batzuetan

Alderdi politikoez eta erakunde publikoez gain, badaude parte hartzeko beste modu

batzuk, gizartean oso garrantzitsuak. Azpiatal honetan, emakumeek eta gizonek

beste erabaki-organo batzuetan duten parte-hartzea aztertuko da; hala nola, esparru

ekonomiko eta sozialetan. Izan ere, esparru horiek ere Euskal Autonomia Erkidegoko

erabaki-gune garrantzitsuak dira.

4.21. taula. Sindikatu nagusien idazkaritza nagusien eta batzorde exekutiboen osaera, sexuaren arabera. 2012

IDAZKARITZA NAGUSIA EMAKUMEAK GIZONAK GUZTIRA

Abs. Emakumeak

(Abs.) Gizonak (Abs.) Abs. % Abs. %

Langile Batzordeak 0 1 7 30,4 16 69,6 23

ELA 0 1 4 36,4 7 63,6 11

LAB 1 0 7 53,8 6 46,2 13

UGT 0 1 3 30,0 7 70,0 10

GUZTIRA 1 3 21 36,8 36 63,2 57

Iturria: Guk egina, sindikatuen webguneetan oinarrituta.

Euskadiko sindikatu nagusietatik, LABek soilik du emakume bat idazkari nagusi.

Orobat, sindikatu horretako batzorde exekutiboan, gizon baino emakume gehiago

daude. Gainerako sindikatuetan, idazkari nagusia gizona da, eta batzorde

exekutiboan, emakumeak % 37 baino gutxiago dira.

4.22. taula. EAEn egoitza duten finantza -erakundee tako presidenteak eta zuzendaritza -batzordeak, sexuaren arabera. 2012

PRESIDENTETZA

ADMINISTRAZIO KONTSEILUA/ZUZENDARITZA

NAGUSIA GUZTIRA Abs. Emakumeak Gizonak

Emakumea (Abs.)

Gizona (Abs.) Abs. % Abs. %

BBVA 0 1 2 15,4 11 84,6 13 Euskadiko Kutxa 0 1 1 11,1 8 88,9 9 Fiare 0 1 4 30,8 9 69,2 13 Kutxabank 0 1 3 21,4 11 78,6 14 Ipar Kutxa 0 1 2 18,2 9 81,8 11 Guztira 0 5 12 20,0 48 80,0 60

Iturria: Guk egina, finantza-erakundeen webguneetan oinarrituta.

Euskadin egoitza duten finantza-erakundeetako erabaki-esparruetan, pertsona

gehien-gehienak gizonak dira. Euskadiko bost erakunde horietako presidenteak

gizonak dira, eta haietako erabaki-organo garrantzitsuenetan, bost kidetik bat soilik da

emakumea, batez beste. Fiare dugu, ia % 31rekin, bere organo nagusian emakume

gehien dituena, bazkideen kontseiluan, alegia. BBVAk, Ipar Kutxak eta Euskadiko

Kutxak ez dute gainditzen % 20ko ehunekoa, eta Euskadiko Kutxa da kopuru

baxuena duena: % 11 Kutxabankek −BBK, Kutxa eta Vital batzeko prozesuaren

ondorioz sortutako bankuak− 2012ko urtarrilean hasi zuen bere ibilbidea, eta

administrazio-kontseiluko pertsonen % 21,4 emakumezkoak dira.

131

IBEX 35en kotizatzen duten euskal enpresetako erabaki-organoetan ere, egoera oso

antzekoa da emakume-kopuruari dagokionez. Hiru erakundeetan, presidenteak

gizonak dira, eta administrazio-kontseiluan edo zuzendaritza nagusian, emakumeen

ehunekoa % 25etik beherakoa da, hiruretan. Gamesa da erabaki-organoetan

emakume-ehuneko handiena duen enpresa, baina, bestalde, kontuan hartu behar da

erabaki-esparru horietan pertsona gutxien dituela, aztertutako enpresetatik.

4.23. taula. EAEn egoitza duten IBEX 35eko enpresetako presidenteak eta zuzendaritz a-batzordeak, sexuaren arabera. 2012

PRESIDENTETZA

ADMINISTRAZIO KONTSEILUA/ZUZENDARITZ

A NAGUSIA GUZTIRA Abs. Emakumeak Gizonak

Emakumea (Abs.)

Gizona (Abs.) Abs. % Abs. %

BBVA 0 1 2 15,4 11 84,6 13 Gamesa 0 1 2 25,0 6 75,0 8 Iberdrola 0 1 3 23,1 10 76,9 13 Guztira 0 3 7 20,6 27 79,4 34

Iturria: Guk egina, enpresen webguneetan oinarrituta.

Euskadiko gizarte-ekonomiako enpresetan ere, erabaki-esparruetan parte hartzen

duten pertsona gehienak gizonak dira. Horrenbestez, enpresa horietako kontseilu

errektoreko eta administrazio-kontseiluko postuen % 24,5 emakumeen esku daude.

Emakume-ehunekoa enpresaren jarduera-sektorearen arabera aldatzen da; esate

baterako, zerbitzu-sektorean, % 30etik gorakoa da.

4.24. taula. Euskal Autonomia Erkidegoko gizarte -ekonomiako enpresetako kontseilu errektore eta administrazio-kontseiluetako emakumeak, sektorearen arabera. 2010

EMAKUMEAK (%) GIZONAK (%) G-E ALDEA Guztira 24,5 75,6 51,1 Lehen sektorea 11,4 88,6 77,2 Industria 17,8 82,2 64,4 Eraikuntza 9,4 90,6 81,2 Zerbitzuak 31,6 68,4 36,8

Iturria: Enplegu eta Gizarte Gaietako Saila. Gizarte-ekonomiaren estatistika, 2010.

Europan zer egoera dagoen aztertzen bada, ikus daiteke Europako enpresetan ere

gauza ez dela asko aldatzen. Oraindik ere, oso herrialde gutxitan dago genero-oreka

enpresa handietako zuzendaritza-kontseiluetan; hain zuzen, Europako iparraldeko bi

herrialde –Islandia eta Norvegia– dira salbuespena, haietako enpresetako

zuzendaritza-postuen % 40tan baino gehiagotan emakumeak baitaude. Emakumeen

batez besteko parte-hartzea % 11,8koa zen 2010eko irailean, eta 2013ko apirileko

grafikoak % 16,6koa adierazten du; hala ere, bilakaera positibo hori oso herrialde

gutxitan gertatzen da. Europako Batzordeak “Emakumeak eta gizonak Europar

Batasuneko lidergo-posizioetan” txostenean egindako azterketaren arabera,

aurrerapauso horiek enpresentzat bereziki egindako araudiaren ondorio dira, edo gai

horri buruz egin diren eztabaida publikoen ondorio.

132

4.25. taula. Emakumeak eta gizonak enpresa handietako

zuzendaritza-kontseiluetan. 2013ko apirila GIZONAK (%) EMAKUMEAK (%)

FI 70,9 29,1 LV 71,0 29,0 FR 73,2 26,8 SE 73,5 26,5 NL 76,4 23,6 DK 78,9 21,1 DE 79,5 20,5 SI 80,0 20,0 SK 80,4 19,6 UK 81,5 18,5 CZ 81,6 18,4 LT 83,8 16,2 BG 84,8 15,2 ES 85,7 14,3 BE 86,2 13,8 IT 87,1 12,9 HU 88,0 12,0 AT 88,0 12,0 IE 89,3 10,7 PL 89,7 10,3 LU 89,9 10,1 RO 90,9 9,1 CY 91,1 8,9 EE 91,9 8,1 EL 92,7 7,3 PT 92,9 7,1 MT 97,2 2,8 IS 51,1 48,9 NO 58,1 41,9 MK 79,7 20,3 RS 80,6 19,4 HR 86,7 13,3 TR 91,0 9,0 Iturria: Europako Batzordea, erabakiak hartzen dituzten emakumeei eta gizonei buruzko datu-basea.

Hezkuntza-esparruan, erabaki-organoetan parte hartzen duten emakumeen kopurua

nabarmena da; hain zuzen, unibertsitateaz kanpoko erregimen orokorreko

ikastetxeetako zuzendaritza-taldeetan, gizon baino emakume gehiago daude. Dena

den, zuzendaritza-profiletan, nahiz eta emakumeen ehunekoa apur bat handiagoa

izan gizonena baino, aldea txikiagoa da idazkaritza- eta ikasketaburutza-profiletan

baino. Euskadin, bi profil horien kasuan, emakumeen kopurua handiagoa da Estatuko

batez bestekoa baino. Haur Hezkuntza eta Lehen Hezkuntza ematen dituzten

ikastetxeetan, gizon baino emakume gehiago daude zuzendaritza-taldeetan, eta

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako, Batxilergoko edota Lanbide Heziketako

ikastetxeetan, berriz, gizonen kopurua handiagoa da.

133

4.26. taula. Emakumeen portzentajezko banaketa, unibertsitateaz kanpoko erregimen orokorreko ikastetxeetako zuzendaritza-taldeetan. EAE eta Espainia. 2009-2010 ikasturtea

GUZTIRA

Haur

Hezkuntzako

zentroak

Lehen

Hezkuntzako

zentroak

Lehen

Hezkuntzako

eta DBHko

zentroak

DBHko edota

Batxilergoko

edota Lanbide

Heziketako

zentroak

Lehen

Hezkuntzako,

DBHko eta

Batxilergoko

zentroak/

Lanbide

Heziketa

Hezkuntza

Bereziko

zentro

espezifikoak

EAE

Em. zuzendariak 58,4 78,9 74,3 61,9 34,1 44,4 88,2

Em. idazkariak 70,6 87,5 79,8 75,8 55,3 50,0 50,0

Em.

ikasketaburuak 71,8 100,0 84,3 67,2 57,4 52,6 100,0

ESPAINIA

Em. zuzendariak 58,4 92,2 55,2 54,5 32,2 47,9 67,4

Em. idazkariak 60,7 90,6 64,3 65,0 43,0 65,3 78,4

Em.

ikasketaburuak 60,8 95,5 71,7 61,6 46,3 56,1 78,7

Iturria: Unibertsitateko langileen estatistika. Hezkuntza, Kultura eta Kirol Ministerioko Unibertsitate Koordinazio eta Jarraipeneko Zuzendaritza Nagusia. 2009-2010

ikasturtea. “Las cifras de la educación en España. Curso 2010 -2011” (2013).

Azken urteetan, emakumeen kopurua beste erabaki-esparru batzuetan ere handitu

da, hala nola justizian. Euskadiko epailetzan, gizon baino emakume gehiago daude.

Ildo horretan, hamar idazkari judizialetik eta fiskaletik zazpi emakumeak dira. Epaileen

artean ere, emakumeen ehunekoa gizonena baino handiagoa da, baina aldea

txikiagoa da idazkari judizialen eta fiskalen kasuan baino.

4.27. taula. Justizia Administrazioko langileak, karguaren eta sexuaren arabera. EAE. 2012

Guztira Emakumeak Gizonak Abs. % Abs. %

Guztira 3.159 2.356 74,6 803 25,4

Epaileak 294 184 62,6 110 37,4

Idazkari judizialak 200 144 72,0 56 28,0

Fiskalak 122 87 71,3 35 28,7

Justizia Administrazioko langileak 2.543 1.941 76,3 602 23,7

Iturria: Eusko Jaurlaritza. Justizia eta Herri Administrazio Saila.

Botere-postuetan dauden emakumeen presentziari buruzko informazioa lortzeko, oso

interesgarria da prestakuntza handiko lanpostuetan zenbat emakume dauden

aztertzea; hau da, prestakuntza handiko lanpostuak dituzten pertsonen zer ehuneko

diren emakumeak.

134

Prestakuntza handiko lanpostuak dituzten emakumeen ehunekoa autonomia-

erkidegoaren arabera aztertuta, alde handiak daude, estatistikoki adierazgarriak. Hain

zuzen, EAEn, horrelako lanpostuak dituzten emakumeen ehunekoa txikienetako bat

da: % 41,0.

4.28. taula. Prestakuntza handiko lanpostuak dituzten emakumeak. EAE eta Estatua guztira. Ehunekoa prestakuntza handiko lanpostu guztiekiko. 2009

EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea Guztira 43,0 57,0 14,0 Euskadi 41,0 59,0 18,0

Iturria: Datuak txosten honetatik lortu dira: “Prestakuntza handiko lanpostuak dituzten emakumeen lanbide-ibilbideak”.

Adierazle hori Lan Bizitzen Etengabeko Laginean oinarrituta egin da.

Kapitulu hau amaitzeko, Euskal Autonomia Erkidegoko borondatezko lanari buruzko

zenbait datu emango ditugu. Horretarako, “EAEko boluntariotzari buruzko azterlana:

kuantifikazioa eta ezaugarriak 2012” txostenaren datuak hartu dira erreferentziatzat.

Sexuaren araberako datuen arabera, emakumeen borondatezko lanaren tasak

handiagoak dira gizonenak baino. Egun, borondatezko lanean aritzen diren

emakumeen ehunekoa 2,3 puntu handiagoa da gizonena baino: emakumeen % 9,7

eta gizonen % 7,4 dira boluntarioak. Bestalde, emakumeen % 10,1 eta gizonen % 9,5

izan dira boluntarioak inoiz, baina, egun, ez dira.

Borondatezko lan potentzialari dagokionez, sexuen arteko aldea nabarmen handia da;

berriro ere, emakumeen ehunekoa gizonena baino handiagoa da (hurrenez hurren,

% 13,1 eta % 8,9). Alabaina, probabilitate handiko borondatezko lan potentzialeko

tasak (iraganean boluntarioak izan diren eta etorkizunean izatea baztertzen ez duten

pertsonak) soilik aintzat hartuz gero, ehunekoak orekatuagoak dira: emakumeena

% 3,5ekoa da, eta gizonena, % 3,3koa.

135

4.29. taula. Egungo boluntarioen, galdutakoen eta potentzialen ehunekoa biztanleriarekiko, adinaren eta sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA 18-29 urte 30-39 urte 40-49 urte 50-64 urte 65 urte edo

gehiago E G E G E G E G E G E G Egungo boluntarioak 9,7 7,4 26,2 8,5 8,5 5,6 7,4 6,2 7,9 9,9 4,6 6,6 Galdutako boluntarioak 10,1 9,5 15,6 12,9 16,1 8,8 11,0 11,1 6,3 8,8 5,4 5,8 Boluntario potentzialak 13,1 8,9 22,3 20,5 15,7 6,0 17,6 10,7 10,9 7,4 4,8 2,3 Probabilitate txikiko boluntario potentzialak 3,5 3,3 7,9 6,7 6,3 2,6 5,4 5,4 0,9 1,6 1,1 0,0 Probabilitate handiko boluntario

potentzialak 9,6 5,6 14,4 13,8 9,4 3,4 5,4 12,2 9,9 5,7 1,2 4,8

Iturria: Eusko Jaurlaritza – Enplegu eta Gizarte Gaietarako Saila. Gizarte Gaietako Sailburuordetza – Familia eta Komunitate Politikarako Zuzendaritza. EAEko

boluntariotzari buruzko azterlana: kuantifikazioa eta ezaugarriak 2012.

Egungo boluntario gehienek, ia hamar boluntariotik zazpik, esku-hartze zuzeneko

lanak egiten dituzte, askotarikoak (laguntza, aisia-jarduerak, etab.). Gainerakoek

kudeaketa- eta administrazio-lanak egiten dituzte, edo bi jarduerak uztartzen dituzte.

Azpimarratu behar da sexuaren arabera alde nabarmenak daudela egiten diren

borondatezko lanei dagokienez. Emakumeen % 75ek esku hartzeko lanak egiten

dituzte, gizonen % 57,4aren aldean. Eskuarki, gizonak borondatezko erakundeak

kudeatzeko eta administratzeko lanez arduratu ohi dira (gizonen % 30,1 eta

emakumeen % 17,1).

4.30. taula. Egungo boluntarioen ehunekoaren banaketa, jarduera-motaren eta sexuaren arabera. 2012

GUZTI

RA EMAKUME

AK GIZONAK G-E

aldea Administrazio- eta kudeaketa-lanak 21,7 17,1 30,1 13,0 Kolektiboekin zuzenean esku hartzeko lanak 68,8 75,2 57,4 -17,8 Biak 9,4 7,7 12,5 4,8

Iturria: Eusko Jaurlaritza – Enplegu eta Gizarte Gaietarako Saila. Gizarte Gaietako Sailburuordetza – Familia eta Komunitate

Politikarako Zuzendaritza. EAEko boluntariotzari buruzko azterlana: kuantifikazioa eta ezaugarriak 2012.

137

5. ERANTZUNKIDETASUNEAN OINARRITUTAKO GIZARTE-

ANTOLAMENDUA

5.1. Erantzunkidetasuna eta denboraren erabilera berriak

Atal honetan, ugaltze-erantzukizunen eta haien banaketaren azterketa espezifikoa

egiten da; izan ere, banaketa hori oso desberdina da generoen artean, oraindik ere.

Azken batean, denboraren erabilerak aztertuko dira, bai eta emakumeen eta gizonen

lan-bizitza, bizitza pertsonala eta familia-bizitza bateratzeko neurriak ere

Ugaltze-lanean, pertsonak mantentzeko ezinbestekoak edo beharrezkoak diren

jarduerak edo zereginak sartzen dira; gehienbat, etxea eta familia zaintzeko lanak.

Normalean, ordaindu gabeko jarduerak dira horiek, eta ez dira ekoizpen-jardueren

barruan sartzen.

Lana eta familia bateratzeko neurri gehienak emakumeek hartzen dituzte,

amatasuneko prestazioen kopuruak adierazten duenez. Amatasuneko prestazioari

dagokionez, oso gizon gutxik hartzen dute; hain zuzen ere, Estatu osoan, gizonen

% 1,7k baino ez dute hartzen. Oso kopuru baxuak badira ere, Euskadiko datuek

errealitate apur bat positiboagoa adierazten dute, gizonek horrelako prestazioen %4,5

hartzen baitute; alegia, amatasuneko prestazioa hartzen duten gizonen ehuneko

handiena du Euskadik.

5.1. taula. Amatasuneko prestazioak, hartzaileen sexuaren arabera. EAE eta Estatua

guztira. 2012

PRESTAZIOAK Guztira

(Abs.) Emakumeak

(Abs.) Gizonak (Abs.) Aitak (%)

Estatua guztira 298.732 293.704 5.028 1,7

Euskadi 16.713 15.954 759 4,5 Iturria: Enplegu eta Gizarte Segurantza Ministerioaren estatistika.

Aitatasuneko prestazioari –15 eguneko baimena, seme-alaba jaiotzeagatik, 2007.

urtetik hona indarrean dagoena– dagokionez, 2012an, 245.867 izan ziren Espainian,

eta 20.579, Euskadin (Enplegu eta Gizarte Segurantza Ministerioaren datuak).

Aitatasun-baimenen ehunekoari erreparatuta, Euskadiko datua Estatukoa baino askoz

handiagoa da; izan ere, Euskadin, jaiotzen % 72,7tan eskatu zen aitatasun-baimena,

eta Espainian, berriz, % 54,4tan. Hala ere, esan behar da ehuneko horrek behera

egin duela 2010ean hartutako prestazio-kopuruarekin alderatuta.

138

5.2. taula. Aitatasuneko prestazioen bilakaera. EAE eta Estatua guztira. 2008 - 2012

2008 2010 2012 Prestazioak Jaiotzak % Prestazioak Jaiotzak % Prestazioak Jaiotzak %

Estatua guztira 279.756 519.779 53,8 275.637 486.575 56,6 245.867 452.274 54,4

Euskadi 15.549 21.614 71,9 16138 21.480 75,1 14.951 20.579 72,7

Iturria: Enplegu eta Gizarte Segurantza Ministerioaren estatistika.

Amatasun- eta aitatasun-baimenez gain, familia eta lana bateratzeko laguntza

nagusiak hauek dira: eszedentziak eta lanaldi-laburtzeak. Familia (seme-alabak edo

familiako beste kide batzuk) zaintzeko eszedentziei dagokienez, haien bilakaeraren

azterketak erakusten du Euskadiko langileek gero eta gehiago erabiltzen dituztela.

2005etik 2011ra bitartean, seme-alabak zaintzeko baimen-kopurua ia halako bi

handitu zen (1.807 eta 3.353, hurrenez hurren). Beste senide batzuk zaintzeko

eszedentziak ere gehitu ziren, nahiz eta termino absolutuetan gutxiago erabiltzen

diren (ia halako hiru handitu zen haien kopurua, 100etik 271ra). Horrez gain,

azterketak adierazten du eszedentzia gehien-gehienak emakumeek hartu zituztela;

hain zuzen, % 90.

5.3. taula. Familia zaintzeko eszedentziak, hartzailearen sexuaren eta zaintza-motaren arabera

SEME-ALABAK ZAINTZEKO SENIDEAK ZAINTZEKO Guztira

Abs.

Emakumeak Gizonak Guztira

Abs.

Emakumeak Gizonak

Abs. % Abs. % Abs. % Abs. %

2005 1.807 1.737 96,1 70 3,9 100 84 84,0 16 16,0

2006 1.840 1.728 93,9 112 6,1 110 89 80,9 21 19,1

2007 2.229 2.113 94,8 116 5,2 169 135 79,9 34 20,1

2008 2.554 2.426 95,0 128 5,0 167 142 85,0 25 15,0

2009 2.504 2.384 95,2 120 4,8 198 164 82,8 34 17,2

2010 2.936 2.799 95,3 137 4,7 242 189 78,1 53 21,9

2011 3.353 3.180 94,8 173 5,2 271 228 84,1 43 15,9

Iturria: Enplegu eta Gizarte Segurantza Ministerioaren estatistika.

Senideen zaintzari dagokionez, gizon gehiagok hartzen dute eszedentzia-mota hau

seme-alabak zaintzeko eszedentzia baino; hain zuzen, eszedentzia guztien % 15,9.

Dena den, generoen arteko aldea oso handia da oraindik ere.

Seme-alabak zaintzeko lanaldia laburtzen duten pertsonei buruzko datuek antzeko

egoera erakusten dute; hots, lanaldia laburtzen duten pertsona gehienak emakumeak

dira.

139

Denboraren erabileran ere, emakumeen eta gizonen arteko desberdintasunak oso

nabariak dira; batik bat, gizarte-ohiturei eta eguneroko bizitzako jarduerei dagokienez.

EUSTATek 2008an argitaratutako Denboraren erabilera sozialari buruzko inkestak

erakusten du 16 urteko eta gehiagoko biztanleek batez beste zenbat denbora ematen

duten jarduera zehatzetan (oo:mm).

Azken urteetan balioak asko aldatu badira ere, etxeko lanak dira, oraindik ere,

generoen arteko alde handienak dituzten jardueretako bat. Emakumeek gizonek

baino denbora sozial gehiago erabiltzen dute etxeko lanak egiteko; ia bi ordu baino

gehiago, hain zuzen ere. Aitzitik, gizonek denbora gehiago ematen dute ordaindutako

lanean eta norberaren prestakuntzarekin lotutako jardueretan (4:16, eta emakumeek,

ordea, 2:49), eta aisia aktiboan (kirola, ibilaldiak eta ordenagailuko edo Interneteko

aisia-jarduerak) eta aisia pasiboan (liburuak irakurtzea, musika entzutea, museoetara

joatea, etab.).

5.4. taula. Zenbait jardueratan batez beste ematen den denbora soziala (oo: mm), sexuaren arabera. 1998 - 2008

1998 2008 Emakumeak Gizonak Emakumeak Gizonak Behar fisiologikoak 11:37 11:30 11:38 11:43

Lana eta prestakuntza 2:26 4:16 2:49 4:0

Etxeko lanak 3:37 1:1 3:25 1:19

Etxeko pertsonen zaintza 0:26 0:14 0:36 0:19

Bizitza soziala 0:58 1:08 0:36 0:41

Aisia aktiboa eta kirolak 1:02 1:23 1:05 1:38

Aisia pasiboa 2:45 3:03 2:48 3:1

Ibilaldiak 1:05 1:15 1:03 1:09

Iturria: EUSTAT. Denboraren erabilera sozialari buruzko inkesta.

Nork bere burua mantentzeko eta zaintzeko jardueretan (jatea, lo egitea, garbitzea,

medikuarengana joatea…), emakumeen eta gizonen arteko aldeak oso txikiak dira,

biek antzeko denbora ematen baitute jarduera horiek egiteko.

140

Denboraren erabilera sozialari buruzko datuen 10 urteko bilakaera (1998tik 2008ra)

aztertuz gero, aldaketa esanguratsuak daudela ikusiko dugu. Esate baterako,

emakumeek zein gizonek denbora gehiago ematen dute etxeko pertsonak zaintzeko

(emakumeek 10 minutu ematen dituzte, eta gizonek 5 minutu). Emakumeek denbora

apur bat gutxiago ematen dute etxeko lanak egiteko (12 minutu gutxiago), eta

denbora gehiago ematen dute lan- eta prestakuntza-jardueretan (23 minutu gehiago).

Gizonen kasuan, alderantziz gertatzen da: 18 minutu gehiago ematen dituzte etxeko

lanak egiteko, eta 16 minutu gutxiago, lan- eta prestakuntza-jardueretan. Bestalde,

aipatzekoa da emakumeek eta gizonek bizitza soziala galtzen dutela; hau da,

denbora gutxiago ematen dutela gizarte-harremanetan, senideekin eta lagunekin.

Galera hori bereziki adierazgarria da gizonen kasuan, 27 minutu galtzen baitituzte;

emakumeek, berriz, 22 minutu galtzen dituzte.

5.5. taula. Etxeko lanak egiteko emandako denbora sozialaren batez bestekoaren bilakaera (oo:mm), jarduera motaren eta sexuaren arabera. 1998 - 2008

1998 2008 Emakumeak Gizonak Emakumeak Gizonak Otordu-prestaketa 1:28 0:22 1:25 0:29

Garbiketa 0:51 0:09 0:51 0:12

Arropa 0:26 0:02 0:23 0:03

Beste konponketa batzuk 0:05 0:04 0:06 0:04

Erosketak 0:30 0:13 0:24 0:13

Gestioak 0:01 0:02 0:01 0:02

Erdi-aisiakoak 0:16 0:16 0:16 0:15

GUZTIRA 3:37 1:08 3:20 1:18


Etxearen beraren eta etxeko kideen mantenurako eta ongizaterako kobratu gabe

egiten diren jardueretan arreta jarrita, emakumeek askoz denbora gehiago ematen

dute etxeko jarduerarik ohikoenak egiteko; alegia, otorduak prestatzeko, arropa

garbitzeko eta lisatzeko, erosketak egiteko eta beste konponketa batzuk egiteko.

Azken datuak 1998ko datuekin alderatuz gero, ikusiko dugu emakumeek gero eta

denbora gutxiago ematen dutela lan horietan, eta gizonek, berriz, gero eta denbora

gehiago ematen dutela.

141

5.6. taula. 16 urteko eta gehiagoko biztanleria, etxeko lanak egiteko maiztasunaren eta sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA


Abs. % Abs. %

Biztanleria

aktiboa

Normalean 744,4 423,5 56,9 320,9 43,1

Aldizka (batzuetan bai eta beste batzuetan ez) 103,6 19,8 19,1 83,8 80,9

Oso gutxitan 130,7 25,0 19,1 105,7 80,9

Inoiz ere ez 50,4 4,5 8,9 45,9 91,1

Biztanleria

ez-aktiboa

Normalean 553,5 408,1 73,7 145,4 26,3

Aldizka (batzuetan bai eta beste batzuetan ez) 90,5 23,1 25,5 67,4 74,5

Oso gutxitan 113,5 32,3 28,5 81,2 71,5

Inoiz ere ez 87,2 27,6 31,5 59,6 68,3

Iturria: EUSTAT. Biztanleria Jardueraren Arabera (Biztanleriaren Jardueraren Araberako Inkesta).

Biztanleriaren jardueraren araberako inkestaren azken datuek egiaztatzen dute

emakumeek denbora gehiago ematen jarraitzen dutela etxeko lanak egiteko, edozein

egoeratan daudela ere; hau da, aktiboak izan, ez-aktiboak izan, emakumeek egiten

dituzte gehienbat.

Etxeko txikiak eta nagusiak zaintzeko kobratu gabeko jarduerak (laguntza, denbora-

pasa, zaintza…) banan-banan aztertuz gero, egiazta dezakegu emakumeek denbora

gehiago ematen dutela haurrak zaintzeko; hain zuzen ere, gizonek baino 13 minutu

gehiago ematen dituzte egunero. Senide helduekin egoteari eta haiei laguntzeari

dagokienez, aldea txikiagoa da, baina, oraindik ere, emakumeek zeregin aktiboagoa

dute gizonek baino. 1998ko datuekin alderatuta, denboraren erabileraren hazkunderik

handiena seme-alaben zaintzarekin dago lotuta, emakumeen nahiz gizonen kasuan,

baina, gizonen kasuan, hazkundea ez da hain handia.

5.7. taula. Etxeko pertsonak zaintzen emandako denbora sozialaren batez bestekoaren bilakaera (oo:mm), jarduera motaren eta sexuaren arabera. 1998 -

2008

1998 2008 Emakumeak Gizonak Emakumeak Gizonak Haurren zaintza 0:14 0:07 0:24 0:11

Jolasak eta heziketa 0:06 0:06 0:06 0:05

Helduen zaintza 0:06 0:01 0:07 0:03

GUZTIRA 0:26 0:14 0:37 0:19


142

5.2. Erantzunkidetasunean oinarritutako bateratzea

Erantzunkidetasunean oinarritutako bateratzeak hau du ondorio: emakumeek eta

gizonek ekoizpen- eta ugaltze-lanak aukera-berdintasunean egin ahal izatea. Ikuspegi

horretatik, bizitza pertsonala, familia eta lana bateratzea honela defini daiteke:

emakumeek eta gizonek familia-bizitzan eta lan-merkatuan parte-hartze orekatua

izatea. Horretarako, beharrezkoa da sistemak (lanekoa, hezkuntzakoa eta gizarte-

baliabideetakoa) berriro egituratzea eta antolatzea, enpleguan aukera-berdintasuna

sartzeko, zeregin eta estereotipo tradizionalak aldatzeko, eta mendeko pertsonen

arreta- eta zaintza-beharrak asetzeko.

EUSTATek egindako Lana, familia eta norberaren bizitza uztartzeari buruzko inkestak

zenbait adierazle ditu, eta haien bidez aztertzen da Euskadin bizi diren pertsona

landunek zer aukera dituzten lan ordaindua eta etxeko lanak bateratzeko, eta familia-

erantzukizunak eta esparru pertsonaleko denbora librea bateratzeko. Hortaz, atal hau

aurrekoaren desberdina da; izan ere, atal honetan, lan ordaindua duten

emakumeengan eta gizonengan jarriko dugu arreta.

Eskura dauden informazio berrienen arabera, egiaztatzen da emakume landunek ere

gizonek baino denbora gehiago ematen dutela, batez beste, etxeko lanak egiteko.

Aldea bereziki nabarmena da seme-alaben eta mendeko pertsonen zaintzan; izan

ere, emakumeek gizonen denbora halako bi ematen dute. Etxeko lanei erreparatuta,

emakumeek pixka bat denbora gehiago ematen dute, baina generoen arteko aldea ez

da hain handia (emakumeek 2,2 ordu ematen dituzte, eta gizonek, 1,4). Etxeko lanen

barruan, seme-alabak zaintzen ematen dituzte ordu gehien, bai emakumeek, bai

gizonek.

5.8. taula. Biztanleria landuna, etxeko lanak egiten emandako ordu-kopuruaren eta sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea Etxeko lanak 1,7 2,2 1,4 -0,8

Seme-alaba adingabeen

zaintza 3,7 4,6 2,9 -1,7

Mendekotasuna duten

pertsonen zaintza 2,2 2,9 1,4 -1,5

Iturria: EUSTAT. Lana, familia eta norberaren bizitza uztartzeari buruzko inkesta.

143

Biztanleria landunaren batez besteko puntuazioek argi uzten dute neurrizko

gogobetetasun-maila dutela (6,3 puntukoa, batez beste, 0tik 10erako eskala batean;

0k “batere ez” esan nahi du, eta 10ek, “osoa”). Hala ere, bateratzearen zenbait

alderditan, alde txikiak daude emakumeen eta gizonen puntuazioen artean; ziur asko,

ugaltze-lanaren banaketa desberdinaren ondorioz. Esate baterako, gizon landunek

gogobetetasun-maila txikiagoa dute seme-alaba adingabeen zaintzarekin, mendeko

pertsonen zaintzarekin eta etxeko lanekin lotutako alderdietan. Bestalde, emakumeen

gogobetetasuna batez bestekoa baino txikiagoa da alderdi hauetan: bizitza pertsonala

eta bikotekidearen etxeko lanak.

5.9. taula. Biztanleria landunaren gogobetetasun-maila bateratzeari emandako denborari begira, sexuaren arabera (batez bestekoa). EAE. 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea Seme-alaba adingabeen zaintza 6,5 6,9 6,2 -0,7

Mendekotasuna duten pertsonen

zaintza 5,7 5,9 5,5 -0,4

Etxeko lanak 6,1 6,2 6,0 -0,2

Bikotekidearen etxeko lanak 6,9 5,8 7,7 1,9

Bizitza pertsonala 6,0 5,6 6,3 0,7

Oro har 6,3 6,0 6,5 0,5


Oharra: 0tik 10erako eskala; 0k “batere ez” esan nahi du, eta 10ek, “osoa”.

Bizitza pertsonala, familia eta lana bateratzearen zailtasunari dagokionez, batez

besteko puntuazioek ez dute zailtasun berezirik adierazten (3,2 puntu, batez beste,

0tik 10erako eskala batean; 0k “zailtasunik ez” esan nahi du, eta 10ek, berriz,

“zailtasun asko”). Bateratzeko zailtasun txikienak gestio burokratikoekin lotutako

gaietan identifikatzen dira. Halaber, ez dago alde handirik emakumeen eta gizonen

artean. Zerbait aipatzearren, esan daiteke emakumeen batez besteko puntuazioak

pixka bat handiagoak direla, mendeko pertsonen zaintzaren kasuan bereziki (gizonen

batez besteko puntuazioa baino 0,7 puntu handiagoa). Bestalde, seme-alaba

adingabeen zaintzaren kasuan, gizonen batez besteko puntuazioa apur bat

handiagoa da (emakumeena baino 0,3 puntu handiagoa).

144

5.10. taula. Biztanleria landuna, zenbait alderdi bateratzeko zailtasunaren eta sexuaren

arabera (batez bestekoa). EAE. 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea Seme-alaba adingabeen zaintza 3,8 3,6 3,9 0,3

Mendekotasuna duten pertsonen zaintza 4,1 4,4 3,7 -0,7

Etxeko lanak 3,2 3,3 3,1 -0,2

Gestio burokratikoak 2,6 2,7 2,5 -0,2

Jarduera pertsonalak 3,6 3,9 3,5 -0,4

Oro har 3,2 3,3 3,1 -0,2


Oharra: 0tik 10erako eskala; 0k “zailtasunik ez” esan nahi du, eta 10ek, “zailtasun asko”.

Orain, biztanleria landunak enpresan edo erakundean baimenak eskatzeko zailtasuna

aztertuko dugu, zehatz-mehatz. Biztanleria horrek batez beste emandako puntuazioak

kontuan harturik, emakumeek eta gizonek pertzepzio berbera dute: baimenak

eskatzeko zailtasun txikia dagoela (batez beste 3,2 puntukoa, 0tik 10erako eskala

batean; 0k “zailtasunik ez” esan nahi du, eta 10ek, berriz, “zailtasun asko”) Gai

pertsonaletarako lanetik aldi baterako ateratzea da gizonen artean zailtasun-maila

txikiena duen alderdia; izan ere, gizonen batez besteko puntuazioa txikiagoa da

emakumeena baino (gizonena 1,7 puntukoa da, eta emakumeena, ordea, 2,2koa).

5.11. taula. Biztanleria landunaren zailtasunak baimenak eskatzeko, sexuaren arabera (batez bestekoa). EAE. 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea Lan eta soldatarik gabeko

egunak 3,2 3,3 3,2 -0,1

Eszedentziak 3,8 3,8 3,8 0,0

Lanaldi-laburtzea 3,9 3,8 4,0 0,2

Aldizkako hutsegiteak 1,9 2,2 1,7 -0,5

Oro har 3,2 3,2 3,2 0,0


Oharra: 0tik 10erako eskala; 0k “zailtasunik ez” esan nahi du, eta 10ek, “zailtasun asko”.

Erantzunkidetasunean oinarritutako bateratzeari dagokionez, garrantzitsua da beste

alderdi hau ere aztertzea: bateratze-neurriek pertsonen lanbide-karreran duten

eragina. Ildo horretan, harrigarria bada ere, biztanleria landunak uste du neurri horiek

hartzea kaltegarria izan daitekeela; izan ere, batez besteko puntuazioa 2,7koa da (0tik

10erako eskala batean; 0k “kalterik ez” esan nahi du, eta 10ek, “kalte handia”).

Emakumeen kasuan, bateratze-neurrien kalte orokorrari buruzko balorazioa apur bat

handiagoa da gizonena baino (3,1 puntuko balorazioa, eta gizonena, 2,4koa). Dena

den, balorazio baxua da oraindik ere (eta kontuan izan behar da neurri horien

erabilera ez dela ohikoa).

145

5.12. taula. Biztanleria landuna, bateratzeak alderdi batzuetan sor ditzakeen kalteak kontuan izanda, sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK G-E aldea Amatasuna 1,8 2,6 1,1 -1,5

Aitatasun-baimena 2,9 -- 2,9 --

Eszedentzia – Lanaldi-laburtzea arrazoi

familiarrengatik 3,4 3,6 3,3

-0,3

Kalte orokorra* 2,7 3,1 2,4 -0,7


Oharra: 0tik 10erako eskala; 0k “kalterik ez” esan nahi du, eta 10ek, “kalte handia”.

Oharra (*): Kalte orokorra aurreko hiru aldagaien batez bestekoa da (amatasuna/aitatasuna, aitatasun-baimena eta eszedentzia).

Familiek zenbait estrategia erabiltzen dituzte lan-mundua eta seme-alaben zaintza

bateratzeko. Lan-jardunaldian, lan egiten duen biztanleriaren 15 urtez beherako

seme-alaba gehienak eskolan daude; batez ere, derrigorrezko eskolatze-adinetan

daudenak (3 eta 14 urte bitartekoak). Ikastetxeen eta haurtzaindegien ondoren,

senideek zaintzea (% 5,1) eta amak zaintzea (% 4,3) dira estrategiarik ohikoenak;

aitek zaintzearen ehunekoa askoz txikiagoa da (% 1,3). 3 urtetik beherako

adingabeen kasuan, amek zaindutako haurren ehunekoa nabarmen handiagoa da,

eta bereziki azpimarragarria da lurralde historikoen arteko aldea; izan ere, Araba da

amek eta aitek zaindutako seme-alaben ehuneko handiena duen lurraldea, eta

Bizkaian, berriz, gutxien erabiltzen da formula hori.

146

5.13. taula. Biztanleria landunaren 15 urte baino gutxiagoko seme-alabak, lanaldian zeharreko eguneroko zaintzari begira, egoitza-lurraldearen, adingabeen adinaren eta familia-motaren arabera (ehunekoak). EAE. 2012

Ama Aita Biak

Kobratzen ez duten

senideak edo pertsonak

Kobratzen duen pertsona

bat Haurtzaindegiak Ikastetxeak

Guztira 4,3 1,3 2,0 5,1 1,9 4,4 81,0

Egoitza-lurraldea

Araba 6,0 3,1 2,6 5,7 3,7 4,4 74,4

Bizkaia 3,1 0,5 1,0 5,7 2,6 4,9 82,2

Gipuzkoa 5,2 1,7 3,2 4,0 0,2 3,7 82,1

Adina

0-2 urte 10,4 1,8 5,0 13,4 2,2 23,1 44,2

3-5 urte 3,6 0,6 1,7 2,8 1,4 1,0 88,8

6-14 urte 2,7 1,4 1,3 3,4 2,0 - 89,2


Eskola-ordutegitik kanpoko lanaldia kontuan hartuz gero, lana eta 14 urtez beherako

seme-alaben zaintza bateratzeko estrategiak asko aldatzen dira. Ordutegi horretan,

kobratzen ez duten senideek edo pertsonek zaintzen dituzte 14 urtez beherako haur

gehienak; batez ere, Bizkaiko Lurralde Historikoan eta 0 eta 5 urte bitarteko

adingabeen kasuan. Orobat, aipatzekoa da emakumeek oso lan garrantzitsua egiten

dutela eguneroko zaintzan, lanaldian zehar baina eskola-ordutegitik kanpo; gehienbat,

seme-alaba adingabeak 3 urtetik beherakoak direnean. 6 eta 14 urte bitarteko

haurren % 14,8 bakarrik dago eskola-ordutegitik kanpoko lanaldian.

5.14. taula. Biztanleria landunaren 15 urte baino gutxiagoko seme-alabak, lanaldian zeharreko eta eskola ordutegitik kanpoko eguneroko zaintzari begira, egoitza-lurraldearen, adingabeen adinaren eta familia-motaren arabera

(ehunekoak). EAE. 2012

Ama Aita Biak

Kobratzen ez duten

senideak edo pertsonak

Kobratzen duen pertsona

bat Ikastetxeak

Bakarrik geratzen da

Guztira 18,7 5,3 10,2 45,8 9,3 1,8 8,9

Egoitza-lurraldea

Araba 15,8 6,9 16,8 38,4 10,3 - 11,8

Bizkaia 18,7 5,0 7,1 51,6 9,2 0,3 8,0

Gipuzkoa 19,9 5,0 11,7 40,9 9,0 4,5 9,0

Adina

0-2 urte 20,7 4,6 10,0 55,7 7,4 1,5 -

3-5 urte 18,7 5,0 12,9 54,2 7,7 1,4 -

6-14 urte 18,1 5,6 9,3 39,9 10,5 2,0 14,8


147

Lanaldiaren barruan aldizka egiten diren zaintzei dagokienez, askoz gutxiago jotzen da

senideengana edo ordainsari gabeko pertsonengana; izan ere, horrelako kasuen

% 47,5etan, bikotekideak arduratzen dira adingabea zaintzeaz. Ehuneko hori bereziki

handitzen da Gipuzkoako Lurralde Historikoan eta 3 urtez beherako haurren kasuan.

Aztertu diren gainerako adierazleetan bezala, ama arduratzen da gehienbat. Ildo

horretan, guraso batek soilik zaindu behar badu adingabea, amak arduratzen dira

gehienetan (% 28,6, eta aitak, ordea, % 5,0).

5.15. taula. Biztanleria landunaren 15 urte baino gutxiagoko seme-alabak, lanaldian zeharreko aldizkako

zaintzari begira, egoitza-lurraldearen, adingabeen adinaren eta familia-motaren arabera (ehunekoak). EAE. 2012

Ama Aita Biak

Kobratzen ez

duten senideak

edo pertsonak

Kobratzen duen

pertsona bat

Autonomoa da edo

bakarrik geratzen

da

Guztira 28,6 5,0 47,5 15,7 2,1 1,2

Egoitza-lurraldea

Araba 22,2 7,0 40,9 21,9 3,5 4,6

Bizkaia 30,3 5,1 46,0 16,7 1,0 0,8

Gipuzkoa 28,7 4,0 52,4 11,7 3,1 0,2

Adina

0-2 urte 25,8 2,6 55,3 14,6 1,7 -

3-5 urte 26,0 3,6 47,3 20,8 2,4 -

6-14 urte 30,3 6,1 45,3 14,2 2,2 1,9


Azkenik, lanalditik kanpo, 15 urte baino gutxiagoko seme-alaba adingabeen zaintza bi

gurasoen ardura izaten da, kasu gehienetan, eta hala adierazi du biztanleria

landunaren % 85,5ek. Lanalditik kanpo, guraso batek soilik zaintzen duenean, ama

arduratzen da bereziki (% 11 eta aiten % 2,1).

5.16. taula. Biztanleria landunaren 15 urte baino gutxiagoko seme-alabak, lanalditik kanpoko eguneroko zaintzari begira, egoitza-lurraldearen, adingabeen adinaren eta

familia-motaren arabera (ehunekoak). EAE. 2012

Ama Aita Biak

Kobratzen ez

duten senideak

edo pertsonak

Kobratzen duen

pertsona bat

Guztira 11,0 2,1 85,5 1,2 0,2

Egoitza-lurraldea

Araba 22,7 4,6 69,9 2,8 -

Bizkaia 10,9 1,4 86,1 1,2 0,4

Gipuzkoa 6,3 2,1 91,1 0,4 -

Adina

0-2 urte 7,4 0,8 90,4 1,4 -

3-5 urte 7,6 1,0 89,9 1,5 -

6-14 urte 13,3 2,9 82,5 1,0 0,3


148

Bateratze-beharra dago, eta normalean, emakumeek laburtzen dute beren lanaldia,

zaintzeko eszedentziak hartzen dituzte edo denbora partzialean egiten dute lan,

gizonek baino gehiago. Hori dela eta, garrantzitsua da biztanleria landunaren denbora

partzialeko lanari buruzko azterketa espezifikoa egitea.

Aztertutako datuen arabera, familia eta lana bateratzeak ez du erantzunkidetasuna

ondorioztatu, oro har; izan ere, zaintza publikoko eta pribatuko zerbitzuak konbinatuz

lortzen da bateratzea, bai eta emakumeek lan-esparruan ematen dituzten orduen

kopurua txikituz ere.

Horrenbestez, Biztanleriaren Jardueraren Araberako Inkestatik ateratako datuek argi

eta garbi adierazten dute denbora partzialeko kontratu gehienak emakumeei egiten

zaizkiela. Lanaldi partziala duen (astean 30 lan-ordu baino gutxiago) 16 urteko eta

gehiagoko biztanleria landunaren ia % 85 emakumeak dira. Gutxi gorabehera,

ehuneko hori berdina da beste enplegu-kategoria batzuetan.

5.17. taula. 16 urteko edo gehiagoko biztanleria landuna (milakotan), ohiko lanaldi-motaren eta sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK Abs. % Abs. %b %h Abs. %b %h Biztanleria guztira

Lanaldi osoa (>=30 ordu astean) 832,7 92,1 357,4 85,6 42,9 475,3 97,7 57,1

Lanaldi partziala (<30 ordu astean) 71,7 7,9 60,2 14,4 84,0 11,5 2,4 16,0

Enplegatzaileak eta autonomoak



Sektore publikoko soldatakoak



Sektore pribatuko eta kooperatibetako soldatakoak




Lan-denbora globalaz gain, biztanleria landuna lanaldiaren ezaugarrien arabera

sakon aztertuz gero, ikusiko dugu emakumeen eta gizonen artean alde adierazgarriak

daudela. Emakumeen artean, ohikoagoa da lanaldi jarraitua izatea, eta emakume

gehiagok egiten du lan asteburuetan gizonek baino (seguru asko, zerbitzu-sektoreko

–merkataritzan…– langile gehienak emakumeak direlako). Gizonek, beren aldetik,

neurri handiagoan egiten dute lan gauez eta txandaka (oro har, industria-jardueran).

149

5.18. taula. Biztanleria landuna, lanaldiaren ezaugarrien eta sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA (%b) EMAKUMEAK

(%b) GIZONAK (%b) G-E aldea

Ohiko lanaldia Jarraitua 50,6 57,1 45,1 -12,0

Etena (goiz eta arratsaldez) 39,6 24,0 44,4 20,4

Mistoa (jarraitua eta etena) 9,8 8,9 10,5 1,6

Gauez 11,6 8,0 14,8 6,8

Asteburuko lana

Beti 13,6 19,4 8,6 -10,8

Batzuetan 23,0 18,3 27,1 8,8

Txandakako lana 21,0 18,2 23,5 5,3


Erantzunkidetasunean oinarritako gizarte-antolamenduari buruzko kapitulu hau

amaitzeko, Familia EAEn txosteneko zenbait adierazle identifikatzen dira. Adierazle

horiek seme-alabekin emandako denborari buruzkoak dira, eta familiaren, lanaren eta

aisiaren garrantziari buruzkoak, eta emakumeek eta gizonek baloratzen dituzte

adierazle horiek.

Adierazleek ematen duten informazioaren arabera, emakumeek gizonek baino

denbora gehiago ematen dute seme-alabekin eguneroko jardueretan (gosaria,

bazkaria, eskolara eta haurtzaindegira eramatea, parkera joatea…). Horrek esan nahi

du emakumeek beren goizeko edo arratsaldeko ordutegiak moldatu behar dituztela,

zaintza horiek egiteko. Zenbait jardueratan (afaltzea, eskolako lanak egiten laguntzea

edo telebista ikustea edo antzeko aisia-uneak elkarbanatzea, etab.) ematen den

denborari dagokionez, ez dago generoen arteko alde handirik.

150

5.19. taula. Seme-alabekin eguneroko jardueretan emandako denbora, sexuaren arabera. 2012

GUZTIRA (%b)

EMAKUMEAK (%b)

GIZONAK (%b) G-E aldea

Elkarrekin gosaltzea

Egunero edo ia egunero 51,0 64,0 40,0 -24,0 Astean behin edo bitan 11,0 0,0 20,0 20,0 Jaiegunetan soilik 17,0 9,0 24,0 15,0 Aldian behin 9,0 10,0 9,0 -1,0 Inoiz ez edo ia inoiz ez 12,0 17,0 8,0 -9,0

Elarrekin bazkaltzea

Egunero edo ia egunero 33,0 42,0 25,0 -17,0 Astean behin edo bitan 19,0 16,0 22,0 6,0 Jaiegunetan soilik 29,0 22,0 36,0 14,0 Aldian behin 11,0 9,0 13,0 4,0 Inoiz ez edo ia inoiz ez 6,0 9,0 4,0 -5,0 ED / EDE 1,0 3,0 0,0 -3,0

Elkarrekin afaltzea

Egunero edo ia egunero 79,0 78,0 81,0 3,0 Astean behin edo bitan 6,0 3,0 9,0 6,0 Jaiegunetan soilik 4,0 6,0 3,0 -3,0 Aldian behin 3,0 3,0 3,0 0,0 Inoiz ez edo ia inoiz ez 6,0 7,0 4,0 -3,0 ED / EDE 1,0 3,0 0,0 -3,0

Ikasten edo eskolako lanak egiten laguntzea

Egunero edo ia egunero 51,0 51,0 50,0 -1,0 Astean behin edo bitan 11,0 14,0 7,0 -7,0 Jaiegunetan soilik 1,0 0,0 1,0 1,0 Aldian behin 11,0 10,0 13,0 3,0 Inoiz ez edo ia inoiz ez 26,0 24,0 27,0 3,0 ED / EDE 1,0 1,0 2,0 1,0

Seme-alabekin telebista ikustea

Egunero edo ia egunero 48,0 46,0 49,0 3,0 Astean behin edo bitan 13,0 15,0 11,0 -4,0 Jaiegunetan soilik 6,0 8,0 4,0 -4,0 Aldian behin 20,0 17,0 23,0 6,0 Inoiz ez edo ia inoiz ez 13,0 14,0 12,0 -2,0 ED / EDE 1,0 0,0 1,0 1,0

Seme-alabekin edozein jolasetan aritzea

Egunero edo ia egunero 45,0 45,0 45,0 1,0 Astean behin edo bitan 9,0 9,0 10,0 -3,0 Jaiegunetan soilik 7,0 8,0 5,0 -2,0 Aldian behin 15,0 16,0 14,0 6,0 Inoiz ez edo ia inoiz ez 23,0 20,0 26,0 -2,2 ED / EDE 1,0 2,2 0,0 0,0

Eskolara edo haurtzaindegira eramatea

Egunero edo ia egunero 39,0 52,0 27,0 -25,0 Astean behin edo bitan 7,0 2,0 10,0 8,0 Aldian behin 8,0 4,0 11,0 7,0 Inoiz ez edo ia inoiz ez 46,0 40,0 51,0 11,0 ED / EDE 1,0 2,0 0,0 -2,0

Parkera edo paseatzera joatea

Egunero edo ia egunero 39,0 48,0 31,0 -17,0 Astean behin edo bitan 12,0 5,0 18,0 13,0 Jaiegunetan soilik 4,0 1,0 7,0 6,0 Aldian behin 6,0 9,0 4,0 -5,0 Inoiz ez edo ia inoiz ez 37,0 35,0 39,0 4,0 ED / EDE 1,0 2,0 1,0 -1,0

Ipuin bat irakurtzea edo kontatzea

Egunero edo ia egunero 36,0 40,0 31,0 -9,0 Astean behin edo bitan 9,0 7,0 12,0 5,0 Jaiegunetan soilik 2,0 3,0 1,0 -2,0 Aldian behin 11,0 10,0 12,0 2,0 Inoiz ez edo ia inoiz ez 40,0 37,0 43,0 6,0 ED / EDE 2,0 3,0 1,0 -2,0

Iturria: Eusko Jaurlaritza – Lehendakaritza. Familia EAEn txostena (2012ko uztaila).

151

Pertsonek familiari, lanari eta aisiari ematen dieten garrantziari dagokionez,

nabarmendu beharra dago emakumeen eta gizonen arteko alderik handiena lanaren

esparrukoa dela. Nabarmen handiagoa da lana oso garrantzitsutzat hartzen duten

gizonen ehunekoa emakumeena baino (hurrenez hurren, % 67,0 eta % 59,0).

Emakumeentzat eta gizonentzat, familia da alderdi garrantzitsuena, eta oso

garrantzitsutzat hartzen duten biztanleria-ehunekoak oso antzekoak dira (% 86). Aisia

da garrantzirik txikieneko esparrua biztanleriarentzat.

5.20. taula. Familiaren, lanaren, aisiaren eta lagunen garrantzia, sexuaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA

(%b) EMAKUMEAK

(%b) GIZONAK (%b) G-E aldea

FAMILIA

Oso garrantzitsua 86,0 86,0 86,0 0,0

Garrantzitsu samarra 10,0 8,0 11,0 3,0

Ez oso garrantzitsua 0,0 0,0 0,0 0,0

Batere garrantzitsua 0,0 0,0 0,0 0,0

ED / EDE 4,0 5,0 3,0 -2,0

LANA


Garrantzitsu samarra 28,0 31,0 25,0 -6,0



ED / EDE 4,0 6,0 2,0 -4,0

AISIA


Garrantzitsu samarra 39,0 37,0 40,0 3,0



ED / EDE 4,0 6,0 2,0 -4,0

Iturria: Eusko Jaurlaritza – Lehendakaritza. Familia EAEn txostena (2012ko uztaila).

153

6. EMAKUMEEN AURKAKO INDARKERIA

6.1. Genero -indarkeriaren biktima diren emakumeak: eragina eta ezaugarriak

Gizartearen beraren egitura- eta kultura-desberdintasuna da emakumeek jasaten

duten indarkeriaren kausa nagusietako bat. Hori dela eta, beharrezkoa da

emakumeen kontrako indarkeriaren alderdi guztiei heltzea. Hauek dira alderdi horiek:

biktimizazioak, erasotzaileen eta biktimen ezaugarriak, indarkeria-mota horren

ondorioz hildako emakumeak, eta fenomeno horren inguruko pertzepzioa eta iritziak.

Atal honetan, emakumeen kontrako indarkeriari buruzko informazio espezifikoa dago.

4/2005 Legeak honela definitzen du emakumeen kontrako indarkeria: “sexuaren

ziozko edozein ekintza bortitz, baldin eta ekintza horrek emakumeari kalte fisiko,

sexual edo psikologikoa edo sufrimendua ekartzen badio edo ekar badiezaioke.

Jokaera horien artean sartuko dira emakumea ekintza horiek egitearekin

mehatxatzea, hertsapenak egitea edo askatasuna arbitrarioki kentzea, bizitza

publikoan edo pribatuan”.

Kapitulu honetan azaltzen den analisia egiteko, zenbait informazio-iturri erabili dira.

Euskadiko esparruan, Genero-indarkeriaren biktima diren emakumeei buruzko Urteko

Balantzea eta Emakumeen kontrako indarkeria matxista EAEn: pertzepzioa, eragina

eta segurtasuna txostena, Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Saileko Genero

Indarkeriaren Biktimei Laguntzeko Zuzendaritzak (GIBLZ) egina. Estatu-mailan,

hauek erabili dira: Osasun, Gizarte Zerbitzu eta Berdintasun Ministerioko Genero

Indarkeriarako Gobernu Ordezkaritzaren datu estatistikoak eta EINen Etxeko

indarkeriaren eta genero-indarkeriaren estatistika.

Euskadin, Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailak urtero argitaratzen du genero-

indarkeriari buruzko informazio estatistikoa. Estatistikaren arabera, 2012. urtean,

4.977 biktimizazio erregistratu ziren. Ildo horretan, hau hartzen da biktimizaziotzat:

pertsonen kontrako lege-hauste penala (mehatxua, lesioak…), denboraldi batean

erregistratua eta Ertzaintzak dokumentu ofizialetan horrelakotzat adierazia.

154

Beraz, pertsona batek lege-hauste penal beragatik jarritako salaketa bakoitza

biktimizazio bat da (pertsona batek salaketa bat baino gehiago jar ditzake). Datu

horien bilakaeraren ikuspegitik, biktimizazio-kopuruak gora egiteko joera duela

hautematen da (2009. urtean izan ezik; urte hartan, aurreko urtean baino biktimizazio

gutxiago erregistratu ziren).

6.1. taula. Emakumeen genero-indarkeriagatiko biktimizazioaren bilakaera, indarkeria-motaren arabera. EAE. 2002 – 2012

Guztira Abs.

BIKOTEKIDEA/BIKOTEKIDE OHIA

FAMILIA BARNEKOA

SEXU-ASKATASUNA

Abs. %h Abs. %h Abs. %h 2002 2.477 1.711 69,1 563 22,7 203 8,2

2003 2.896 2.009 69,4 649 22,4 238 8,2

2004 3.240 2.240 69,1 735 22,7 265 8,2

2005 3.814 2.629 68,9 906 23,8 279 7,3

2006 3.957 2.897 73,2 835 21,1 225 5,7

2007 4.477 3.233 72,2 997 22,3 247 5,5

2008 4.717 3.394 72,0 1.007 21,3 316 6,7

2009 4.560 3.490 76,5 900 19,7 170 3,7

2010 4.285 3.238 75,6 835 19,5 212 4,9

2011 4.858 3.699 76,1 922 19,0 237 4,9

2012 4.977 3.841 77,2 923 18,5 213 4,3

Iturria: Genero-indarkeriari buruzko informazio estatistikoa. Herrizaingo Saila – Kabinetearen eta Baliabide Teknikoen Zuzendaritza.

Azterketa eta Analisi Arloa. Analisi Estatistikoen Arloa.

Tipologiaren arabera, biktimizazio gehienak bikotekideak edo bikotekide ohiak

egindako indarkeriaren ondorio dira. Hau da, kasuen % 77,1etan, erasotzaileak eta

biktimak harreman sentimentala zuten edo izan zuten. Biktimizazioan % 18,5 familia

barneko indarkeriari dagokio. Hor, etxean egiten diren ekintza bortitz guztiak sartzen

dira, bikotekideak eta bikotekide ohiak eragindako indarkeria alde batera utzita.

Biktimizazio-ehuneko txikiena Zigor Kodean sexu-askatasunaren kontrakotzat

tipifikatutako delituena da; delitu horietako gehienak sexu-abusuak dira.

Biktimizazio-kopurua lurralde historikoaren arabera aztertuta, salaketa gehienak

Bizkaian jarri dira, biztanle-kopuru gehien dituen lurraldea denez. Salaketa-kopuruak

zer bilakaera izan duen alderatuz gero, ikus daiteke hiru lurralde historikoetan

hazkundea gertatu dela 2002az geroztik, eta Gipuzkoan gertatu dela hazkunderik

handiena.

155

6.2. taula. Emakumeen genero-indarkeriagatiko biktimizazioaren bilakaera, lurralde historikoaren arabera. 2002 - 2012

GUZTIRA (Abs.) ARABA (Abs.) BIZKAIA (Abs.) GIPUZKOA (Abs.) 2002 2.477 380 1.476 615

2003 2.896 458 1.670 768

2004 3.240 516 1.880 844

2005 3.814 632 2.209 973

2006 3.957 583 2.368 1.006

2007 4.477 711 2.567 1.199

2008 4.717 685 2.723 1.309

2009 4.560 670 2.652 1.338

2010 4.285 612 2.366 1.307

2011 4.858 632 2.747 1.479

2012 4.977 683 2.758 1.536

Iturria: Genero-indarkeriari buruzko informazio estatistikoa. Herrizaingo Saila – Kabinetearen eta Baliabide Teknikoen Zuzendaritza.

Azterketa eta Analisi Arloa. Analisi Estatistikoen Arloa.

2012. urtean, 3.762 erasotzaile zenbatu ziren, eta Bizkaiko Lurralde Historikoan,

haien % 55 baino gehiago zeuden. Erasotzaileen ezaugarriak adinaren arabera

aztertzen baditugu, ikusiko dugu erasotzaile gehienak (% 30 baino gehiago) 31 eta 40

urte bitartekoak direla, baina erasotzaile gazteagoen (18 eta 30 urte bitartekoak)

ehunekoa zein 41 eta 50 urte bitartekoen ehunekoa ere handiak dira. Autonomia-

erkidegoen arabera, ez dago ia alderik.

6.3. taula. Genero-indarkeriako erasotzaileak, adinaren eta lurralde historikoaren arabera. 2012

GUZTIRA (Abs.) ARABA (Abs.) BIZKAIA (Abs.) GIPUZKOA (Abs.) Abs. %b Abs. %b Abs. %b Abs. %b 18 urte baino gutxiago 118 3,1 10 2,0 71 3,3 37 3,3

18-30 963 25,6 129 25,3 559 26,3 275 24,4

31-40 1.266 33,7 171 33,5 709 33,4 386 34,2

41-50 950 25,3 123 24,1 524 24,7 303 26,9

51-60 294 7,8 49 9,6 158 7,4 87 7,7

60 urte baino gehiago 159 4,2 24 4,7 96 4,5 39 3,5

Ezezaguna 12 0,3 4 0,8 7 0,3 1 0,1

Guztira 3.762 100,0 510 100,0 2.124 100,0 1.128 100,0

Iturria: Genero-indarkeriari buruzko informazio estatistikoa. Herrizaingo Saila – Kabinetearen eta Baliabide Teknikoen Zuzendaritza. Azterketa eta Analisi

Arloa. Analisi Estatistikoen Arloa.

156

Biktimen adinari erreparatuz gero, ikus daiteke haien % 60 18 eta 40 urte bitartekoak

direla. Dena den, alde esanguratsuak daude biktimizazio-motaren arabera.

Horrenbestez, adin-tarte horretako biktima gehienek bikotekidearen edo bikotekide

ohiaren indarkeria jasan dute. Familia barneko indarkeriaren kasuan, biktima

gehienek 40 urte baino gehiago dituzte, eta sexu-askatasunaren kontrako delituei

dagokienez, 31 urtez beherako emakumeei dagokie biktimizazioen % 60.

6.4. taula. Genero-indarkeriagatiko biktimizazioak, adinaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA BIKOTEKIDEA/BIKOT

EKIDE OHIA FAMILIA BARNEKOA SEXU-ASKATASUNA

Abs. %b Abs. %h %b Abs. %h %b Abs. %h %b 18 urte baino gutxiago 306 6,1 67 21,9 1,7 165 53,9 17,9 74 24,2 34,7

18-30 1.368 27,5 1.177 86,0 30,6 122 8,9 13,2 69 5,0 32,4

31-40 1.629 32,7 1.484 91,1 38,6 104 6,4 11,3 41 2,5 19,2

41-50 1.039 20,9 827 79,6 21,5 191 18,4 20,7 21 2,0 9,9

51-60 369 7,4 192 52,0 5,0 172 46,6 18,6 5 1,4 2,3

60 urte baino gehiago 255 5,1 86 33,7 2,2 166 65,1 18,0 3 1,2 1,4

Ezezaguna 11 0,2 8 72,7 0,2 3 27,3 0,3 -- -- --

GUZTIRA 4.977 100,0 3.841 77,2 100,0 923 18,5 100,0 213 4,3 100,0

Iturria: Genero-indarkeriari buruzko informazio estatistikoa. Herrizaingo Saila – Kabinetearen eta Baliabide Teknikoen Zuzendaritza. Azterketa eta Analisi

Arloa. Analisi Estatistikoen Arloa.

Biktimizazioen erdia EAEn jaiotako biztanleriak jasaten du, eta familia barneko

indarkeriaren eta sexu-askatasunaren kontrako indarkeriaren kasuan, ehuneko

% 60tik gorakoa da. EAEn jaiotako emakumeak eta beste autonomia-erkidegoetan

jaiotakoak batuz gero, ikusiko dugu emakume horiek EAEko biktimizazioen % 70

inguru jasan dutela. Atzerrian jaiotako emakumeen artean, Latinoamerikan jaiotakoek

jasaten dituzte biktimizazio gehienak; bereziki, bikotekideak edo bikotekide ohiak

eragindako genero-indarkeriari dagokionez (% 22,0).

157

6.5. taula. Genero-indarkeriagatiko biktimizazioak, jaioterriaren arabera. EAE. 2012

GUZTIRA BIKOTEKIDEA/BIKOTEKI

DE OHIA FAMILIA BARNEKOA SEXU-ASKATASUNA

Abs. %b Abs. %h %b Abs. %h %b Abs. %h %b EAE 2.698 54,2 1.993 73,9 51,9 565 20,9 61,2 140 5,2 65,7

Beste autonomia-erkidego

batzuk 690 13,9 452 65,5 11,8 214 31,0 23,2 24 3,5 11,3

EB 27 283 5,7 242 85,5 6,3 23 8,1 2,5 18 6,4 8,5

Europako beste herrialde

batzuk 40 0,8 37 92,5 1,0 1 2,5 0,1 2 5,0 0,9

Afrika 241 4,8 218 90,5 5,7 16 6,6 1,7 7 2,9 3,3

Latinoamerika 962 19,3 845 87,8 22,0 95 9,9 10,3 22 2,3 10,3

AEB eta Kanada 1 0,0 1 100,0 0,0 -- 0,0 0,0 -- 0,0 0,0

Asia 13 0,3 10 76,9 0,3 3 23,1 0,3 -- 0,0 0,0

Ozeania 2 0,0 2 100,0 0,1 -- 0,0 0,0 -- 0,0 0,0

Atzerritarra, zehaztu gabe 46 0,9 41 89,1 1,1 5 10,9 0,5 -- 0,0 0,0

Ezezaguna 1 0,0 -- 0,0 0,0 1 100,0 0,1 -- 0,0 0,0

GUZTIRA 4.977 100,0 3.841 77,2 100,0 923 18,5 100,0 213 4,3 100,0

Iturria: Genero-indarkeriari buruzko informazio estatistikoa. Herrizaingo Saila – Kabinetearen eta Baliabide Teknikoen Zuzendaritza. Azterketa eta Analisi Arloa. Analisi

Estatistikoen Arloa.

Genero-indarkeriaren biktimei buruzko informazio hau osatzeko, zenbait adierazle

azalduko ditugu jarraian. Adierazle horiek Emakumeen kontrako indarkeria matxista

EAEn: pertzepzioa, eragina eta segurtasuna txostenekoak dira.

Lehenik eta behin, azpimarratu beharra dago Euskadiko 16 urteko edo gehiagoko

emakumeen %12,5ek adierazten dutela genero-indarkeriaren motaren bat jasan

dutela inoiz beren bizitzan; ehuneko hori termino absolutuetan jarriko bagenu,

231.556 pertsona izango lirateke. Haietatik, 37.419 pertsona dira indarkeria-mota

horren biktimak gaur egun; alegia, Euskadiko biztanleriaren % 2,0. Indarkeria nagusia

bikotekideak edo bikotekide ohiak eragiten duena da.

Emakumeen % 7,5ek adierazten du indarkeria hori jasan duela inoiz bere

bikotekidearen edo bikotekide ohiaren eskutik; egun, biztanleriaren % 1,2k jasaten du

indarkeria-mota hori. Halaber, pertsonen % 1,8k jasan du inoiz familia barneko

indarkeria; hots, bikotekidea edo bikotekide ohia ez diren senideek eragindako

indarkeria. Eskuarki, inoiz indarkeria jasan duten emakumeen eta gaur egun jasaten

ari direnen iritziz, familia barneko indarkeria da indarkeria-esparrurik ohikoena.

158

6.6. taula. Emakumeen kontrako indarkeria matxista jasan edo jasaten duten emakumeak, eremuaren arabera. EAE. 2012

NOIZBAIT GAUR EGUN Emakumeak,

kalkulua (Abs.) %b

Emakumeak, kalkulua (Abs.)

%b

Orokorra (edozein eremutan) 231.556 12,5 37.419 2,0

Bikotekideak/ bikotekide ohiak eragindakoa 138.934 7,5 22.044 1,2

Familia barneko genero-indarkeria

(bikotekideak/ bikotekide ohiak eragindakoa

kontuan hartu gabe)

33.159 1,8 12.411 0,7

Familia barneko indarkeria

(bikotekideak/ bikotekide ohiak eragindakoa +

familia barneko genero-indarkeria)

155.606 8,4 27.601 1,5

Lan-esparrua* 1,8 -- 1.690 0,4

Esparru soziala/publikoa 50.016 2,7 2.779 0,2

Iturria: Herrizaingo, Justizia eta Herri Administrazio Saila. Txostena – Emakumeen kontrako indarkeria matxista EAEn: pertzepzioa, eragina eta

segurtasuna.

Oharra (*): Lan-esparruan, bi datu-mota ematen dira. “Noizbait” atalean, indizeak indarkeria jasan duten emakumeen ehunekoa adierazten du,

lana duten edo inoiz lan ordaindua izan duten emakumeekiko. Egoera horretan zenbat emakume dauden kalkulatzeko, Biztanleriaren Jardueraren

Araberako 2011ko Inkestan emakume landunei buruz argitaratutako datuak hartu dira erreferentziatzat.

Bestalde, emakumeek lan-esparruan jasaten duten indarkeria ere aztertu dugu. Lan

ordaindua duten edo inoiz izan duten emakumeen % 1,8k adierazten du lanean

indarkeria jasan duela noizbait. Gaur egun, emakume landunen % 0,4 egon daiteke

indarkeria-mota hori jasateko egoeran. Azkenik, emakumeen % 2,7k adierazten du

esparru sozialean edo publikoan indarkeria jasan duela inoiz bere bizitzan. Ehuneko

hori % 0,2ra jaisten da, indarkeria hori gaur egun jasaten duten emakumeak soilik

kontuan hartuz gero.

Taula honetan, noizbait indarkeria matxista jasan duten 16 urteko edo gehiagoko

emakumeen zenbait ezaugarri sozioekonomiko ageri dira.

159

6.7. taula. Emakumeen kontrako indarkeria matxista jasan edo jasaten duten emakumeak, heziketa-mailaren, lan-egoeraren eta egoera zibilaren arabera. EAE. 2012

Orokorra (edozein

eremutan)

Bikotekideak/ bikotekide

ohiak eragindakoa

Familia barneko genero-

indarkeria

Lan-esparrua Esparru

soziala/publikoa

GUZTIRA 12,5 7,5 1,8 1,8 2,7 Heziketa-maila

Alfabetatu gabe/Oinarrizko ikasketarik gabe 9,2 6,6 1,0 0,0 1,5 Oinarrizko ikasketak/Eskola Graduatua 10,7 6,7 2,2 1,5 2,0 LH (I edo II) 16,7 11,1 1,3 2,7 1,7 Bigarren mailako ikasketak 13,4 8,3 0,0 1,0 4,2 Unibertsitate-titulua 13,4 5,6 2,8 2,3 4,7

Lan-egoera Landuna 14,6 8,7 1,6 2,0 3,5 Etxeko lanak, ordaindu gabeak 6,2 3,5 2,7 0,0 1,2 Ikaslea 3,7 2,4 0,0 0,0 1,2 Langabea 21,6 12,2 1,5 3,8 1,0 Pentsioduna edo erretiratua 9,4 6,9 1,4 1,0 0,7

Egoera zibila Ezkondua 9,9 5,0 2,0 1,8 2,3 Dibortziatua/banandua 34,4 28,1 1,6 1,6 3,1 Ezkongabea 12,5 7,2 1,4 2,0 3,3 Izatezko harremana, erregistratua edo erregistratu gabea

42,1 21,1 0,0 5,3 15,8

Alarguna 11,7 9,2 1,8 0,0 1,2

Iturria: Herrizaingo, Justizia eta Herri Administrazio Saila. Txostena – Emakumeen kontrako indarkeria matxista EAEn: pertzepzioa, eragina eta segurtasuna.

*Oharra: Lan-esparruan, bi datu-mota ematen dira. “Noizbait” atalean, indizeak indarkeria jasan duten emakumeen ehunekoa adierazten du, lana duten edo inoiz

lan ordaindua izan duten emakumeekiko. Egoera horretan zenbat emakume dauden kalkulatzeko, Biztanleriaren Jardueraren Araberako 2011ko Inkestan

emakume landunei buruz argitaratutako datuak hartu dira erreferentziatzat.

Emakumeen aurkako indarkeriaren ondorioak fisikoak, sexualak edota psikologikoak

izan daitezke. Hilketak dira emakumeen kontrako indarkeriaren adierazpen larriena;

hain zuzen, gizarte-arazo horren erakusgarri agerikoena dira. Atal honetan,

erasotzaileek hildako emakumeei buruzko informazioa ematen da.

Osasun, Gizarte Zerbitzu eta Berdintasun Ministerioaren datuek adierazten dute

2012an 49 emakume hil direla Espainian genero-indarkeriaren ondorioz; haietatik, bi

Euskadin hil ziren. Datuen bilakaeraren ikuspegitik, alde adierazgarriak daude urteko

zifretan. Hala ere, azken urte hartan, 2012an, hildako emakumeen kopurua nabarmen

txikitu zen; izan ere, aztertutako denboraldiko daturik baxuenak ziren.

6.8. taula. Genero-indarkeriaz hildako emakume-kopuruaren bilakaera. EAE eta Estatua guztira. 2000 - 2012.

2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 Estatua guztira 63 54 72 69 76 73 49

Euskadi 2 1 4 3 3 2 2

Iturria: 2006tik, Genero Indarkeriarako Gobernu Ordezkaritza (Osasun, Gizarte Zerbitzu eta Berdintasun

Ministerioa). Aurreko urteetako datuak Emakumearen Erakundetik, prentsatik eta Barne Ministeriotik hartu

dira.

160

Hildako emakumeen tasak ematen digu informaziorik onena, eta modurik

fidagarrienean erakusten digu fenomenoa zer larria den. Ildo horretan, hildako

emakumeen milioiko tasak ematen du ikuspegi zehatzena. Euskadin, tasa hori

txikiagoa da Estatuko batez bestekoa baino (hurrenez hurren, 2,2 eta 2,5).

6.9. taula. Genero-indarkeriaz hildako 15 urteko eta gehiagoko emakumeak, milioiko tasan. EAE eta Estatua guztira. 2012

Tasa Estatua guztira 2,5

Euskadi 2,2

Iturria: Osasun, Gizarte Zerbitzu eta Berdintasun Ministerioa. Genero Indarkeriarako Gobernu Ordezkaritza.

Urteko buletin estatistikoa.

Euskadiko datuak zehatzago aztertuta, hildako bi emakumeak Araba eta Bizkaikoak

ziren. EAEn, hildako bi biktimez gain, 17 emakumek zauri larriak izan zituzten, eta

1.281 emakumek, zauri arinak. Lurralde historikoaren arabera aztertuz gero, Bizkaian

gertatu ziren zauri larriak eragin zituzten eraso gehien.

6.10. taula. Emakumeen genero-indarkeriagatiko biktimizazioaren bilakaera, kalte-mailaren eta lurralde historikoaren arabera. 2012

GUZTIRA ARABA BIZKAIA GIPUZKOA GUZTIRA 4.977 683 2.758 1.536

Hilda 2 1 - 1

Zauri larriak 17 2 11 4

Zauri arinak 1.281 192 721 368

Zauririk gabe 3.300 441 1.798 1.061

Ezezaguna 377 47 228 102

Iturria: Genero-indarkeriari buruzko informazio estatistikoa. Herrizaingo Saila – Kabinetearen eta Baliabide Teknikoen

Zuzendaritza. Azterketa eta Analisi Arloa. Analisi Estatistikoen Arloa.

Emakumeen genero-indarkeriagatiko biktimizazioak arau-hausteen arabera aztertzen

badira, ikusiko dugu 2012. urtean 3.489 delitu egin zirela guztira. Haietatik, ia % 65

tortura-delituak eta osotasunaren kontrako delituak dira (familia-esparruko ohiko tratu

txarrak). Bigarren talde batean (% 21), administrazioaren aurkako delituak daude

(segurtasun-neurriak, kautela-neurriak edo kondena urratzea, besteak beste), eta

hirugarren lekuan (% 9,3), lesioak daude (gehienbat, familia-esparruko tratu txarrak).

161

6.11. taula. Emakumeen genero-indarkeriagatiko biktimizazioak, arau-haustearen arabera. EAE. 2012

GUZTIRA

Abs. %b Giza hilketa eta haren formak (giza hilketa/erailketa burutua eta

saiakuntza)* 4 0,1

Lesioak 324 9,3

Askatasunaren kontrakoa 89 2,6

Tortura-delitua eta osotasunaren kontrakoa 2.248 64,4

Bizitza pribatuaren, norberaren irudirako eskubidearen eta abarren

kontrakoa 1 0,0

Sexu-askatasunaren kontrakoa 8 0,2

Ohorearen kontrakoa 1 0,0

Familia-harremanen aurkakoa 83 2,4

Justizia Administrazioaren aurkakoa 731 21,0

GUZTIRA 3.489 100,0

Iturria: Genero-indarkeriari buruzko informazio estatistikoa. Herrizaingo Saila – Kabinetearen eta Baliabide Teknikoen

Zuzendaritza. Azterketa eta Analisi Arloa. Analisi Estatistikoen Arloa.

*OHARRA: Arau-hausteetako bi giza hilketaren/erailketaren saiakuntzakoak dira.

162

6.2. Emakumeen kontrako indarkeriari buru zko pertzepzioa, iritzi okerrak eta

mito faltsuak

Azken urteetan, erakundeek, elkarteek eta gizarteak gero eta kezka handiagoa agertu

dute emakumeen kontrako indarkeriarekiko. Biztanle gehienek (% 82,2) uste dute

genero-indarkeria oso gizarte-arazo larria dela. Nolabait ere, zenbait alde hauteman

daitezke pertsonen profil soziodemografikoaren arabera. Horrenbestez, emakumeak

irmoagoak izaten dira indarkeria-mota horren larritasuna agertzean (% 85,1, gizonen

% 79,9ren aurrean). Gainera, bikotekidea izatea ala ez indarkeria-mota horren

pertzepzioan eragina duen faktore bat da, batik bat gizonen kasuan. Zentzu horretan,

bikotekidea duten gizonek larriagotzat hartzen dute bikotekiderik ez dutenek baino

(hurrenez hurren, % 81,1 eta % 74,2).

6.12. taula. Emakumeen kontrako indarkeria matxistaren larritasunari buruzko pertzepzioa, bikotekidea izatearen arabera. EAE. 2012

GUZTIRA

(%b) EMAKUMEAK (%b) GIZONAK (%b)

Guztira

Bikotekidearekin

Bikotekiderik gabe

Guztira

Bikotekidearekin

Bikotekiderik gabe

Batere larria 0,2 0,2 0,2 0,0 0,2 0,2 0,0

Ez oso larria 1,8 0,7 1,5 2,3 3,0 2,5 4,0

Larri samarra 15,9 14,1 15,1 17,8 17,7 16,2 21,8

Oso larria 82,2 85,1 83,2 79,9 79,2 81,1 74,2

Iturria: Herrizaingo, Justizia eta Herri Administrazio Saila. Txostena – Emakumeen kontrako indarkeria matxista EAEn: pertzepzioa, eragina eta segurtasuna.

Pertsonen ia % 70en iritziz, emakumeen kontrako indarkeria matxistaren kasuak

ugaritu egin dira azken urteetan, nahiz eta emakumeek eta gizonek oso pertzepzio

desberdinak izan. Gizonen % 57,8k uste du indarkeria-kasuak gehitu egin direla,

baina, emakumeen kasuan, ehunekoa ia 20 puntu handiagoa da.

6.13. taula. Emakumeen kontrako indarkeria matxistaren bilakaerari buruzko pertzepzioa, sexuaren arabera. EAE. 2012

OROKORRA

(%b) EMAKUMEAK

(%b) GIZONAK (%b)

Gora egin du 66,9 75,4 57,8

Bere horretan jarraitzen du 29,3 22,6 36,6

Behera egin du 3,7 2,0 5,6

Iturria: Herrizaingo, Justizia eta Herri Administrazio Saila. Txostena – Emakumeen kontrako indarkeria matxista EAEn:

pertzepzioa, eragina eta segurtasuna.

163

Eskuarki, euskal gizartearen arabera, gizonek genero-indarkeriarekiko duten

sentsibilizazio-maila 6,2 da, 0tik 10erako eskala batean. Emakumeen iritzia

kritikoagoa da gizonena baino (5,8 puntu emakumeena eta 6,6 puntu gizonena).

Adinak eragin handia du pertzepzio horretan; izan ere, 65 urtez gorako pertsonek

sentsibilizazio-mailarik txikiena dute.

6.14. taula. Gizonek emakumeen kontrako indarkeria matxistarekiko duten sentsibilizazio-mailari buruzko pertzepzioa, sexuaren eta adinaren arabera. EAE. 2012

OROKORRA (%b) EMAKUMEAK

(%b) GIZONAK (%b)

GUZTIRA 6,2 5,8 6,6

16-29 urte 6,2 6,0 6,5

30-39 urte 6,4 6,2 6,7

40-49 urte 6,3 5,9 6,7

50-64 urte 6,1 5,8 6,5

> 65 urte 5,7 5,2 6,4



Oharra: Puntuazio-eskala 0tik 10erako da.

Emakumeen kontrako indarkeriaren inguruan, zenbait mito eta iritzi oker oso hedatuta

daude gizartean. Pertsona gehienek (biztanleriaren % 40 baino gehiago ados edo oso

ados agertzen da) sinisten dituzten mito eta iritziak hauek dira: genero-indarkeriaren

atzean, alkohola eta drogak daude (% 51,6), erasotzailearen arazo psikologikoak

(% 47,8), eta estres-maila handiak eta erasotzailea bere onetik ateratzea (% 46,5).

6.15. taula. Emakumearen kontrako indarkeria matxistarekin lotutako zenbait mito okerrekin ados edo oso

ados agertzen diren pertsonen proportzioa, sexuaren arabera. EAE. 2012

OROKORRA

(%b) EMAKUMEA

K (%b)

GIZONAK (%b)

Alkohol- eta droga-abusua emakumeen kontrako indarkeria matxistaren egintza

gehienen atzetik dago 51,6 54,6 48,5

Jotzen duten pertsonek arazo psikologikoak izaten dituzte 47,8 46,9 48,6

Eraso gehienak estres-maila handia dagoenean edo erasotzailea bere onetik

une batez ateratzen denean gertatzen dira 46,5 45,7 47,5

Etxean bortitza dena lantokian eta lagunekin hala izango da 38,8 37,0 40,8

Genero-indarkeriaren kasuetan, salaketa faltsu asko dago 27,9 26,2 29,7

Genero-indarkeriaren biktima diren emakume gehienak etorkinak dira 22,3 21,0 23,7

Batzuetan, emakumeek eragiten dute genero-indarkeria 22,0 21,0 23,1

Emakumeen kontrako indarkeria matxista klase behartsuenetan soilik gertatzen

den fenomenoa da 14,3 13,9 14,8

Tratu txar psikologikoak ez dira indarkeria fisikoa bezain larriak 4,4 3,6 5,2

Genero-indarkeria ez da gazteengan eragina duen fenomenoa 4,2 3,7 4,8

Etxeko indarkeria kontu pribatua da, eta ez da hortik atera behar 4,0 3,9 4,2

Iturria: Herrizaingo, Justizia eta Herri Administrazio Saila. Txostena – Emakumeen kontrako indarkeria matxista EAEn: pertzepzioa, eragina eta

segurtasuna.

Oharra: Puntuazio-eskala 0tik 10erako da.

164

Gizonek eta emakumeek gai horiei buruz dituzten iritziak alderatuta, esan behar da

gizonek joera handiagoa dutela indarkeria-egoerak justifikatzen dituzten mitoak

sinisteko. Hala ere, aldeak ez dira oso handiak, bi gaitan izan ezik. Haietako bat da

emakumeen kontrako indarkeria-kasu gehienen atzean alkohol- eta droga-abusua

dagoela dioena (kasu horretan, gizon baino emakume gehiagok uste dute

erasotzaileen jokaera kontsumo horren ondorio dela); eta bigarrena da tratu txar

psikologikoak indarkeria fisikoa bezain larriak ez direla dioena (kasu horretan, gizon

gehiago azaltzen da ados).

Biztanlerian hedatuago dauden mito eta iritzi faltsuak zehatz-mehatz eta zenbait

aldagai sozioekonomikoren arabera aztertzen baditugu, zenbait desberdintasun

aipagarri aurkituko ditugu. 65 urtetik gorako biztanleriak neurri handiago batean

onartzen ditu mito eta iritzi faltsuak, eta onarpen-indize altuagoak ditu. Badira beste

aldagai garrantzitsu batzuk: heziketa-maila, lan-egoera eta sarrera-maila. Oro har,

ikasketarik gabeko edo hezkuntza-maila txikiko pertsonek, jubilatuek eta diru-sarrera

txikienak dituztenek gehiago onartzen dituzte topikoak eta mitoak.

6.16. taula. Emakumearen kontrako indarkeria matxistarekin lotutako zenbait mito okerrekin ados edo oso ados agertzen diren pertsonen proportzioa, aldagai sozioekonomikoen arabera. EAE. 2012

1. MITOA ALKOHOL- ETA DROGA-

ABUSUA

2. MITOA ARAZO

PSIKOLOGIKOAK

3. MITOA ESTRESA EDO

ONETIK ATERATZEA BIZTANLERIA GUZTIRA 51,6 47,8 46,5 ADIN-TALDEAK

Gazteak (16-29 urte) 43,5 48,7 45,3 Helduak (> 65 urte) 68,7 57,2 59,0

HEZIKETA-MAILA Alfabetatu gabe/Ikasketarik gabe 69,1 47,7 62,7 Oinarrizko ikasketak/Eskola Graduatua 57,8 47,1 46,8 LH (I edo II) 47,8 48,3 44,8 Bigarren mailako ikasketak 46,3 44,5 46,2 Unibertsitate-titulua 41,9 49,1 41,5

LAN-EGOERA (emakumeak) Landuna 49,5 44,1 39,5 Etxeko lanak, ordaindu gabeak 59,7 47,1 50,4 Ikaslea 46,9 49,4 45,6 Langabea 46,2 43,5 41,0 Pentsioduna 69,8 53,8 56,5

LAN-EGOERA (gizonak) Landuna 40,1 46,5 42,2 Ikaslea 40,5 47,1 47,1 Langabea 48,0 45,0 48,8 Pentsioduna 65,7 55,2 56,6

FAMILIAREN HILEKO DIRU-SARRERAK 1.000 euro baino gutxiago 63,4 -- 57,0 1.000 eta 3.000 euro 48,1 -- 42,0 3.000 euro baino gehiago 43,5 -- 44,1

Iturria: Herrizaingo, Justizia eta Herri Administrazio Saila. Txostena – Emakumeen kontrako indarkeria matxista EAEn: pertzepzioa, eragina eta segurtasuna. Oharra: Puntuazio-eskala 0tik 10erako da.

165

Pertsonen % 9k ezagutzen du gaur egun indarkeria matxistaren biktima den

emakume bat gutxienez, baina susmoren bat dutenak ere aintzat hartzen baditugu,

ehunekoa % 10era hurbiltzen da. Emakume gehiagok adierazten du indarkeria-mota

horren biktima den emakumeren bat ezagutzen duela.

6.17. taula. Ingurune hurbilean emakumeen kontrako indarkeria matxistaren kasuren bat ezagutzen duten pertsonak, sexuaren arabera. EAE. 2012

OROKORRA (%b) EMAKUMEAK (%b) GIZONAK (%b) Bai 8,7 10,1 7,3

Baietz uste dut 1,2 1,1 1,3

Ez 90,1 88,8 91,4



3. zifrak 2013...5 taulen aurkibidea or. 1.1. taula. lurralde historikoen biztanleria, sexuaren...

Documents