7/25/2019 2 Unitatea Praktika_termometroa Eraiki

1/1

221

Zientzia zure eskuEmaitzak interpretatzea. Gorputzen dilatazioa

Substantzia gehienak dilatatu egiten dira, haientenperaturak gora egiten duenean. Salbuespenetako

bat ura da; izan ere, bolumen handiagoa hartzen du

solido-egoeran, likido-egoeran baino.

Airea, ia gas guztiak bezala, oso sentikorra datenperatura-aldaketekiko, eta erraz dilatatzen da.

Horixe egiaztatuko dugu, zenbait esperimentu

errazen bidez.

1. Hoztean, airea uzkurtu egiten da. Tapoihariduneko plastikozko botila bat hartu eta

bero-iturri batetik hurbil utziko dugu, irekita.

Eguzkitan jarriko dugu tarte batez, edo

erradiadore batetik gertu. Botila oso bero

dagoenean, tapoia jarriko diogu. Barruko airea

bero dagoenez, dilatatuta egongo da.

Ondoren, botila hozkailuan sartuko dugu; edo

hobeto, izozkailuan. Hamabost minututik

ordubetera bitartean itxarongo dugu (hozkailua

zer hotz dagoen). Botila hozkailutik ateratzean,

zapalduta dagoela ikusiko dugu, barruko airea

uzkurtu egin delako.

2. Berotzean, airea dilatatu egiten da. Beirazko ontzibat behar dugu, suarekiko erresistentea eta

artelazkizko tapoi batez estaltzeko modukoa

(onena erlenmeyer matraze bat edo saio-hodi bat

erabiltzea da).

Tapoirik gabe sartuko dugu hozkailuan, eta hotzdagoenean, kortxozko tapoia jarri eta su geldoan

jarriko dugu, haren tenperatura poliki-poliki

igotzeko. Berotzean, bolumen handiagoa hartzen

hasiko da barruko airea. Azkenean, kortxoa

bultzatu eta irtenaraziko du.

3. Emaitzak interpretatuko ditugu. Hoztean, aireauzkurtu egiten da, eta berotzean, berriz, dilatatu

egiten da. Baina esperimentuek beste gauza bat

ere jarri dute agerian: hozkailuan jarri dugun

plastikozko botilako aireak, uzkurtzean, presio

txikiagoa egiten du botilaren barrutik, eta presio

atmosferikoak zanpatu egiten du botila, haren

barruko eta kanpoko presioak berdintzen direnarte.

Erlenmeyer matrazea berotzean, airea dilatatu

egiten da eta presioa eragiten dio ontziaren

barne-gainazalari. Barruko presioa presio

atmosferikoa baino handiagoa denean, kanporantz

bultzatzen du tapoia, ahotik irtenarazi arte.

25. Demagun beirazko flasko bat daukazula, marmeladakoen modukoa, aire beroz beteta. Demagun huraondo itxi eta hozkailuan sartu duzula, hoztu arte. Nolakoa izango da flaskoaren barruko airearen presioa, itxi

zenuenean baino handiagoa, txikiagoa ala berdina? Nola egongo da tapa, itxi zenuenean baino estuago, solteago

ala berdin?

26. Demagun bi beirazko flasko berdin-berdin dituzula. Bata bero handia (40 C) egiten duen gela batean ireki eta

berriro itxi duzu. Bestearekin gauza bera egin duzu, baina hotz-ganbera batean; hain zuzen, 2 C-ko tenperatura

duen gela batean. Orain, mahai gainean dituzu bi flaskoak. Biek dute aire-bolumen bera, baina ba al dute aire

kantitate bera? Bakoitzaren pisua doitasun-balantza baten bidez neurtuko bazenu, zeinek izango luke pisurik

handiena? Zergatik?

27. Zer gertatuko da hozkailutik plastikozko botila zanpatua atera eta oso ur beroz betetako ontzi batean sartuz gero?

Deskribatu zer gertatuko den eta interpretatu emaitzak.

ARIKETAK

Hoztean, airea uzkurtu egiten da, eta

botila zapalduta geratzen da.

Berotzean, airea dilatatu egiten da, eta

tapoia ahotik irteten da.