1. gaia eskema

7/25/2019 1. Gaia Eskema

1/18

MATERIARENPROPIETATEAK

Materia masa eta bolumena duen guztia da.

Propietateak

- OROKORRAK: Materia guztiaren ezaugarriak dira. MASA eta BOLUMENA

- BERARIZKOAK: ubstantziak bereizteko erabiltzen dira.ubstantziak bereizteko erabiltzen dira.

KOLOREA, USAINA, ZAPOREA, DENTSITATEA,..KOLOREA, USAINA, ZAPOREA, DENTSITATEA,..

Magnitudeak

Magnitude !isikoakMa

gnitude !isikoak: "eur edo kuanti!ika daitezken propietateak dira.: "eur edo kuanti!ika daitezken propietateak dira.

"eurtzeko tresnaren bat erabiltzen da #patroi bat$% balantza% probeta% esaterako"eurtzeko tresnaren bat erabiltzen da #patroi bat$% balantza% probeta% esaterako

Emaitza kopuru eta unitate batekin adierazten da # & litro% '( zentimetro$Emaitza kopuru eta unitate batekin adierazten da # & litro% '( zentimetro$

Baina badaude% neur edo kuanti!ika ezin diren% beste propietate batzuk% esaterako:Baina badaude% neur edo kuanti!ika ezin diren% beste propietate batzuk% esaterako:

edertasuna% erosotasuna%)edertasuna% erosotasuna%)

"eurtzea% materia neurri unitate batekin konparatzea da"eurtzea% materia neurri unitate batekin konparatzea da

Oinarrizko

magnitudeak

Magnitude

eratorriak

Elkarrekiko independienteak diraElkarrekiko independienteak dira

"eurri zuzen baten bidez adierazten dira"eurri zuzen baten bidez adierazten dira

Esaterako:Esaterako: luzera, masa, den!raluzera, masa, den!ra% )% )

Oinarrizko magnitudeen konbinazio matematikoak dira%Oinarrizko magnitudeen konbinazio matematikoak dira%

adibidez:adibidez: a"aduraa"adura#luzera eta denbora$%#luzera eta denbora$% dents"tateadents"tatea #masa eta bolumena$%)#masa eta bolumena$%)

Luzera

Azalera

Bi punturen arteko distantzia.Bi punturen arteko distantzia.

"eurtzeko"eurtzeko Z"nta metr"#!aZ"nta metr"#!aerabiltzen da.erabiltzen da.

Metr!tanMetr!tanadierazten da% baina askotan multiploak etaadierazten da% baina askotan multiploak eta

azpimultiploak erabiltzen dira.azpimultiploak erabiltzen dira.

km *m dam m dm zm mmkm *m dam m dm zm mm$ %&

' %&

+orputz baten *edadura bi dimentsioetan #luzera eta zabalera$+orputz baten *edadura bi dimentsioetan #luzera eta zabalera$

,uzeratik eratorritako magnitudea da.,uzeratik eratorritako magnitudea da.

Metr! #arratuetan (m)*Metr! #arratuetan (m)*neurtzen da.neurtzen da.

km *m dam m dm zm mmkm *m dam m dm zm mm

$ %&&

' %&&


2/18

B!lumena

MATERIAREN

PROPIETATEAK

+orputz batek *artzen duen espazioa da.+orputz batek *artzen duen espazioa da.

iru dimentsioetan oinarritzen da #luzera zabalera eta altuera$iru dimentsioetan oinarritzen da #luzera zabalera eta altuera$

Pr!etazPr!etazneurtzen da.neurtzen da.

Metr! #u!etan (m+*Metr! #u!etan (m+*neurtzen daneurtzen da

km/ *m/ dam/ m/ dm/ zm/ mm/km/ *m/ dam/ m/ dm/ zm/ mm/$ %&&&

%&

' %&&&

Masa

Edu#"era

Dents"tatea

Den!ra

Ten-eratura

Batzuetan% likido baten bolumenaren ordez% likidoa duenBatzuetan% likido baten bolumenaren ordez% likidoa duen

ontziaren edukiera neurtzen dugu.ontziaren edukiera neurtzen dugu.

Bere unitateaBere unitatea l"tr!al"tr!ada.da.

kl *l dal l dl zl mlkl *l dal l dl zl ml

$ %&

' %&

% l"tr! % dez"metr! #u"#!

%L % dm++orputz baten materia kantitatea da.+orputz baten materia kantitatea da.

BalantzazBalantzazneurtzen da% eta bere unitateaneurtzen da% eta bere unitatea #/#/da.da.

kg *g dag g dg zg mgkg *g dag g dg zg mg

' %& %&

Masa eta bolumenaren arteko erlazioa da.Masa eta bolumenaren arteko erlazioa da.

Magnitude eratorria da eta bere unitateaMagnitude eratorria da eta bere unitatea #/0m+#/0m+ kg0m/ gr0zm/kg0m/ gr0zm/

DM0B MDB BM0DDM0B MDB BM0D

+orputz baten egoera termikoa adierazten du.+orputz baten egoera termikoa adierazten du.

Term!metr!zTerm!metr!z neurtzen da etaneurtzen da eta 1Kel2"netan1Kel2"netanematen daematen da

12 1K 12 1312 1K 12 13

4enbora gertaeren irapena neurtzen duen magnitudea da.4enbora gertaeren irapena neurtzen duen magnitudea da.

Kr!n!metr!zKr!n!metr!z neurtzen da eta bere unitateaneurtzen da eta bere unitatea se/undua (s/*.se/undua (s/*. seg min ordseg min ord

'%&&&

%&&&

5(/

-(/

6789995/

-/ :78999

'9:'9


3/18

Propietate orokorrak Berariazko propietateak

Z;,A


4/18

Masa du.

Espazioa *artzen du

Materia guztiaren propietateak:

-Masa

-Bolumena

AIREA

Airerik gabe%

masa tikiagoa

du

Berariazko propietateak

ubstantziak bereizteko balio dute

Zura+ra!itoa

ubstantziak bereizteko% *aien

ezaugarrien berri izan be*ar da:

Kolorea

;saina

Zaporea

4entsitatea

Egoera

!isikoaATZERA

Propietate orokorrak


5/18

Magnitude !isikoak

"eur edo kuanti!ika daitezkeen

propietateak #luzera% masa% azalera%

bolumena eta abar$.

Ma*aiaren luzera

,au esku-azpi

iru arkatz

;nitatea

Oinarrizko magnitudeak

"eurri zuzen baten bidez adierazten dira%

elkarrekiko independenteak dira eta elkarren arteko

konbinazioen bidez adierazten dira gainerakoak.

,uzera#m$ Masa#kg$ 4enbora#s$

Magnitude eratorriak

Oinarrizko magnitudeen konbinazio

matematikoa

Azalera#m$

Bolumena

#m/$

4entsita-

tea#kg0m/$

"azioarteko ;nitate istema: magnitude bakoitzari neurri-unitate bat ematen dio #m% kg% s% 12 eta abar.$


6/18

"eurriak

Magnitude !isikoak

"eur edo kuanti!ika daitezkeen

propietateak #luzera% masa% azalera%

bolumena eta abar$.

Ma*aiaren luzera

,au esku-azpi

iru arkatz

;nitatea

"azioarteko ;nitate istema: magnitude bakoitzari neurri-unitate bat ematen dio #m% kg% s% 12 eta abar.$

9%&= m 9%'7 m 9%'9 m

"eurketa-errorea>

"eurriaritmetikoa

9%&= 5 9%'7 5 9%'9 7%8

/ /&,3&

ATZERA


7/18

Materiaren propietateak


8/18

Platinozko eta iridiozko barra

Metroa luzera-unitate gisa de!initzen du

,uzera

Un"tatea eta s"n!l!a Bal"!#"detasuna metr!tan

Kilometroa #km$ 7.999 m

ektometroa #*m$ 799 m

4ekametroa#dam$ 79 m

Metroa #m$ 7 m

4ezimetroa #dm$ 9%7 m

Zentimetroa #@m$ 9%97 mMilimetroa #mm$ 9%997 m

Mikrometroa #m$ 9%999997 m

Metr!aren mult"-l!a# eta az-"mult"-l!a#

7%'( m?

7'( @m

%& @m?

9%9& m

;nitate-aldaketak

"azioarteko istema


9/18

Kilogramoaren patroia

masa-unitate gisa

"azioarteko istema

Masa

Un"tatea eta s"n!l!aBal"!#"detasuna

#"l!/ram!tan


10/18


masa-unitate

gisa

"azioarteko istema

Masa

Un"tatea eta s"n!l!a

Bal"!#"detasuna

#"l!/ram!tan


11/18


masa-unitate

gisa

"azioarteko istema

Masa


Bal"!#"detasuna

#"l!/ram!tan


12/18


masa-unitate

gisa

"azioarteko istema

Masa


Bal"!#"detasuna

#"l!/ram!tan


13/18


14/18


15/18


16/18

4enbora

egundoak

"azioartekoistema

Minutuak

Orduak

Minutua #min$: '9 segundoko #s$ denbora-tartea

Ordua #*$: '9 minutuko denbora-tartea

Eguna #d$:

C orduko

denbora-

tartea

;rtea: /'& eguneko denbora-tartea

Mendea: 799 urteko denbora-tartea


17/18

Azalera

"azioarteko istema

Un"tatea eta s"n!l!aBal"!#"detasuna metr!

#!adr!tan

Kilometro koadroa #km$ 7. 999.999 m

ektometro koadroa #*m$ 79.999 m

4ekametro koadroa #dam$ 799 m

Metro koadroa #m$ 7 m

4ezimetro koadroa #dm$ 9%97 m

Zentimetro koadroa #@m$ 9%997 m

Milimetro koadroa #mm$ 9%999997 m

Metr! #!adr!aren mult"-l!a# eta az-"mult"-l!a#

Azalera-unitatea

3orma erregularreko obDektuak:

Oinarria

Altuera

Oinarria altuera

ObDektu zirkularrak:

Azalera

r

irukia

Zirkulua

3orma irregularreko obDektuak:

Irudi erregularren

azaleraren

batura

Iritzizko kalkulua

Azalera nola neurtzen den


18/18

Bolumena

Edu#"era

7 km/7.999.999.999k,

7 *m/ 7.999.999 k,

7 dam/ 7.999 k,

7 m/ 7.999 , #7k,$

7 dm/ 7 ,

7 @m/ 7 m,

7 mm/ 9%997 m,

B!lumenaren eta edu#"erarenarte#! al"!#"detasuna#

Un"tateaeta s"n!l!a

Bal"!#"detasu4na l"tr!tan

Kilolitroa #k,$ 7.999 ,

ektolitroa #*,$ 799 ,

4ekalitroa #da,$ 79 ,

L"tr!a (L* 7 ,

4ezilitroa #d,$ 9%7 ,

Zentilitroa #@,$ 9%97 ,

Mililitroa #m,$ 9%997 ,

B!lumena

L"tr!aren mult"-l!a#eta az-"mult"-l!a#

"azioarteko istema Bolumen-unitatea

Bolumena nola neurtzen den

3orma erregularreko solidoak:

7 m

7 m

7 m7m 7m 7m

?

7m/

Kuta

3orma irregularreko solidoak:

ObDektuaren

bolumena

olidoa

,ikidoak +asak:

,ikidoaren

bolumena

asierako bolumena

Amaierako bolumena

+asaren

bolumena

1. gaia eskema

Documents